w.
'Kaaiendonk' op de Avenida Guararapès
ODIGING
DDELBARE
CHE
ïLDING NIEUWE
NGEN
1'
A64
NTE OOSTBURG
ruari 1986 organiseert de ge-
samenwerking met de Rijks
;n voorlichtingsavond voor
ize voorlichtingsavond vangt
n wordt gehouden in hotel
van Breskens", Grote Kade
irs worden de onderstaande
ield:
iNDERNEMEN
A Berkhoudt (distriktshoofd
IIJKS NIJVERHEIDSDIENST
:LE BEDRIJVEN?
Treurniet (nijverheidsconsu-
INDER STAATSGARANTIE
van Marion (hootd organisa-
Zuid)
DUKTIE AUTOMATISERING
IJVEN
/an Duren (hoofd afd. techn.
i)
nkele medewerkers van de
tooi uit Eindhoven aanwezig
lingen kunt u vragen stellen
van wethouder J.P.S.A. Tho-
meente voorzitter is. Ook kan
funktionarissen van de RND
sseld worden.
en doel de ontwikkeling van
e bedrijven in de nijverheid te
ndere belangstellenden zijn
bij te wonen.
leester en
ders van Oostburg
Spijkerboer, burgemeester
se, secretaris
IE aan Braziliaans carnaval
denkt, denkt vooral aan Rio de
Janeiro. Ten onrechte, want niet
alleen in de miljoenenstad aan de
voet van de Corcovado wordt dit
volksfeest gevierd. En elders
gebeurt dat vaak, aldus lieden die
het weten kunnen, veel beter dan in
Rio de Janeiro. Want in Rio is het
carnaval de laatste decennia
langzaam maar zeker, onder invloed
van de commercie en het toerisme,
afgegleden naar een platvloerse
eruptie van geweld en
dronkenschap. Stem-redacteur Ad
Burger maakte carnaval mee in een
gebied waar het nog redelijk 'puur'
gevierd wordt: Recife en Olinda in
de noordoostelijke deelstaat
I Pernambuco.
te Schoondijke
1986
neeft een tweejarige oplei-
oorwaarden: diploma Ma-
um LBO-B niveau.
>ol: Dr. Huizingastraat 28,
Schoondijke, tel. 01173-
itelefoon directeur: 01170-
iboekje wordt op verzoek
:n.
naart a.s. School open van
in van 19.00-21.00 uur.
Door Ad Burger
ZOALS zovelen die rond de carna-
valstijd in Brazilië verzeild raken,
ben ook ik van plan geweest de da
gen voor Aswoensdag in Rio de Ja
neiro door te brengen. De verhalen
over de vele vechtpartijen en bero
vingen met vaak dodelijke afloop
nam ik maar op de koop toe, want
carnaval in Rio is iets, zo had ik
tenminste in tal van toeristische
brochures gelezen, dat je minstens
eens in je leven moet meemaken.
Dat ik er uiteindelijk toch niet de car
navalsdagen heb doorgebracht, heeft een
aantal oorzaken. Hoe hard ik ook pro
beer, twee maanden tevoren kan ik met
geen mogelijkheid meer een hotelkamer
reserveren. Nou is dat op zich nog geen
probleem. Ik kan natuurlijk op de bon
nefooi naar Rio trekken en hopen dat
daar zich iemand mijn lot zou aantrek
ken. Of ik kan de raad van een collega
opvolgen, die mij zeer welgemeend advi
seerde om 'net als alle Brazilianen te
doen: knip een oliedrum open en ga
daarin liggen slapen'.
De voornaamste reden dat ik Rio de
Janeiro tijdens carnaval inruil voor de
noordoostelijke miljoenenstad Recife is
dat ik, overal waar ik in Brazilië kom, het
advies krijg om vooral niet naar Rio te
gaan. Het is daar met die dagen echt le
vensgevaarlijk, zo krijg ik te horen. Bo
vendien is het carnaval aldaar, verzekert
men mij keer op keer, allang niet meer
het échte carnaval. Het feest is te zeer ge
commercialiseerd, eten en drinken zijn
-zeker naar Braziliaanse maatstaven-
haast niet te betalen en bovendien kom
je er alleen maar buitenlandse toeristen
tegen; de meeste inwoners van Rio ver
huren met die dagen hun woning en
vluchten de stad uit. Dat die waarschu
wingen niet eens overdreven zijn, wordt
later duidelijk, als ik tijdens carnaval tal
van inwoners van Rio de Janeiro tegen
kom die juist 2300 kilometer naar het
noorden zijn gereisd om het 'pure' carna
val mee te maken.
Daarnaast, zo wordt al snel duidelijk,
biedt Recife nog het voordeel dat je er
langzaam maar zeker kunt wennen aan
het carnavalsgeweld. Zeven dagen voor
carnavalszaterdag wordt daar het offi
ciële startschot gegeven voor de semana
pre-carnavalesca: een week waarin de
plaatselijke verenigingen, orkesten en es-
colas de samba alvast warmdraaien en
tfaarin het handjevol buitenlanders dat
Recife en nabuurgemeente Olinda met
carnaval bezoekt, kan wennen aan de ze
den en gewoonten en - minstens zo be
langrijk aan de temperatuur, die in de
maand februari gemiddeld 30°C be
draagt. En carnaval vieren in die omstan
digheden vereist natuurlijk wel enige
aanpassing van iemand die van huis uit
gewend is het feest te ondergaan bij een
klimaat dat zich rond het vriespunt be
vindt.
Recife betekent overigens niet de eer
ste kennismaking met carnaval op zijn
Braziliaans. In Belém, gelegen aan de
monding van de Amazone, ben ijc eerder
getuige van een openbare repetitie van
een bateria, de lokale variant van de Ne
derlandse drumband. Het is een wonder
baarlijke en vooral oorverdovende ge
beurtenis. Het gezelschap staat opgesteld
op een binnenplaats van een verveloos
café-restaurant. Het ensemble bestaat uit
zo'n zeventig muzikanten, die allemaal
gekleed gaan in hetzelfde T-shirt met de
opdruk van de sponsornaam: Sapataria
Leao de Öiiro, Schoenmakerij De Gou
den. Leeuw. Op aanwijzing van een be
jaarde neger die een treffende gelijkenis
met wijlen Count Basie vertoont, begin
nen de muzikanten met het maken van
lawaai. Het geluid doet - zeker als je er
Je hebt feestvierders die hun bivak opslaan in de onmiddetijke nabijheid van de plaats waar ze hun laatste danspas
sen hebben gezet. - fotoap
Waar in Rio de Janeiro deelname alleen is weggelegd voor langbenige en fraai gevormde mulattasmag in Recife
iedereen, dik of dun, mooi of lelijk, in de optocht meelopen. - foto ad burger
Carnaval bij dertig graden
De piemen, straten en stranden worden tijdens het carnaval in Brazilië overspoeld door horden uitzinnige feestvierders die het op een dansen zetten alsof hun leven ervan afhangt. fotoupi
een eind vandaan gaat staan - nog het
meest denken aan een op volle toeren
draaiende drukpers.
Na vijf minuten kabaal, blaast Basie
op een scheidsrechtersfluitje, waarna de
bateria als één man stopt, om het vervol
gens als één man op een drinken te zet
ten. Dat ritueel herhaalt zich nog ver
schillende malen, met als enige resultaat
dat de muzikanten met iedere pauze zat
ter worden en (dus) harder beginnen te
spelen. Een plotselinge hoosbui - een ge
woon verschijnsel in het Amazone-ge
bied - maakt een abrupt einde aan de re
petitie. De muzikanten bergen razend
snel hun instrumentarium op en begeven
zich en masse naar het café om er niet
meer uit te komen. Ook niet nadat aan
de regenbui, die behalve hevig, gelukkig
ook kort was, een abrupt einde is geko
men. Nou moet er voor de volledigheid
wel bij gezegd dat de betreffende mu-
Cam,
"val in Recife is zeker ook een feest voor de jeugd.
ziekgroep veel oefent: iedere avond dat
ik voorbij hun repetitielokaal loop,
draait de drukpers. Totdat het begint te
regenen, uiteraard.
Ook in Recife moet het in de aanloop
naar carnaval vorig jaar veel geregend
hebben: daar leggen de muziekgezel
schappen zich eveneens veelal toe op het
produceren van decibellen; kwaliteit
schijnt pas op een later plan te komen.
Op de embouchure en het uithoudings
vermogen van de heren muzikanten was
weinig aan te merken. Het gemeentelijk
carnavalsorkest presteert het bijvoor
beeld om iedere avond een vier uur du
rende non-stop-uitvoering van het offi
ciële carnavalslied te geven.
De taakopvatting van het gemeentelijk
orkest in Recife is exemplarisch voor het
hele carnaval in die stad: het wordt vol
overgave en zonder ophouden gevierd.
Het eigenlijke feest, dat officieel op za
terdagochtend om acht uur al begint,
duurt haast 24 uur per dag. Ik heb dat
nadrukkelijk tot mijn schade mogen on
dervinden: het hotel waar ik verblijf, be
vindt zich in het centrum van de stad,
precies op de plaats waar de deelnemers
voor de carnavalsoptochten zich dienen
te verzamelen. De keuze van dat hotel is
een bewuste, want vanaf het balkon zou
ik, zo was mij althans verzekerd, een
fraai uitzicht hebben over de carnaval-
vierende meute. Nu klopt dat aardig
- tenminste, als je je nek ver uitsteekt,
kun je nog net een deel van de carnavals
optocht zien, die om de hoek in de an
dere straat staat opgesteld - maar ik heb
er daarentegen volstrekt niet op gere
kend dat de deelnemers aan de eerste op
tocht van de dag zich al om zeven uur 's
ochtends onder mijn raam zouden verza
melen, daarmee mij niet meer dan een
paar uur nachtrust gunnend.
Nu ben ik hoogstwaarschijnlijk een
van de weinigen die tijdens deze dagen
nog aan slapen toekomen. Er zijn ook
carnavalsvierders die gedurende vier da
gen doorfeesten, zich letterlijk op de
been houdend door, gelijk gewichtheffers
voor het begin van een wedstrijd, ammo
niak te snuiven. En je hebt er die hun bi
vak opslaan in de onmiddeUjke nabijheid
van de plaats waar ze hun laatste dans
passen hebben gezet. Zoals dat handvol
Brazilianen dat zijn tent wegzet op het
orkestpodium, enkele minuten nadat de
muzikanten hun laatste valse noten heb
ben geblazen.
Opvallend is overigens hoe goed de or
ganisatie rondom het feest in elkaar
steekt. In een land waar organiseren
meestentijds neerkomt op improviseren,
is het carnaval van Recife een uitzonde
ring. De gemeente heeft de hele binnen
stad afgezet voor gemotoriseerd verkeer
- en daaraan blijkt zich iedereen wonder
wel nog te houden ook-, de stadsbus
dienst functioneert 24 uur per etmaal en
her en der in de stad zijn door de ge
meente tijdelijk openbare toiletten weg
gezet. Er ontstaan slechts wat problemen
rond de watervoorziening in hét nabij
Recife gelegen stadje Olinda. De enorme
toeloop van buitenstaanders is er de oor
zaak van dat er binnen twee dagen geen
water meer uit de kraan komt. Maar, zo
als in een plaatselijke carnavalshit al be
zongen wordt, om agua, water, zit met
deze dagen eigenlijk niemand verlegen,
om cervejabier, des te meer.
Overdag valt er, afgezien van de legio
optochten; overigens niet echt veel te be
leven. De temperatuur, die in de middag
uren kan oplopen tot 35 °C, zal wel voor
een belangrijk deel aan die algehele lam
lendigheid debet zijn geweest. De meeste
carnavalvierders bekijken nog half sla
pend de optocht of zitten op een van de
velé terrassen hun roes uit, de driekwart-
liter-fles ijskoud Antarctica-bier of het
glas cachaga onder handbereik. Dat ook
zij de volgende dag de plaatselijke krant
moeten openslaan om te weten te komen
wie er nu precies aan de optocht hebben
deelgenomen, mag duidelijk zijn.
Nu gebiedt de eerlijkheid te zeggen
dat de carnavalsoptocht in Recife lang
niet zo tot de verbeelding spreekt als die
in Rio de Janeiro. Daar heeft men van de
optocht een vele uren durende parade ge
maakt, waarin vaak miljoenen geïnvis-
teerd zijn. Carnavalsgroepen en samba
scholen hebben er jaarlijks weer tiendui
zenden guldens voor over om elkaar in
pracht en praal af te troeven. Dat resul
teert jaarlijks in een schitterend schouw
spel, dat 'slechts' te aanschouwen is door
die paar tienduizenden die in het geluk
kige bezit van een peperduur tribune
kaartje zijn.
De gemeente Recife daarentegen heeft
enkele jaren geleden het besluit genomen
om het carnaval van commerciële smet
ten te vrijwaren: de deelnemers aan de
optocht mogen zich niet langer laten
sponsoren, het publiek mag gewoon tus
sen de groepen doorlopen en aan de
deelnemers worden geen 'kwaliteitseisen'
gesteld. Waar in Rio de Janeiro deel
name alleen is weggelegd voor langbe
nige en fraai gevormde mulattas, mag in
Recife iedereen, dik of dun, mooi of le
lijk, in de optocht meelopen. Dientenge
volge lijken de optochten in Recife vaak
op een wandelend rariteitenkabinet en
schijnen sommige deelnemers zo wegge
lopen uit een film van Fëllini. Maar, zo
redeneert men in Recife niet ten onrech
te, het geeft het carnaval in ieder geval
een minder kunstmatig uiterlijk.
Pas na het avondeten, als de tempera
tuur is gezakt naar een wat acceptabeler
hoogte van 28° of daaromtrent en de
meesten weer wat zijn bekomen van de
vermoeienissen van de vorige nacht, be
gint het feest echt. De pleinen, straten en
stranden van Recife en Olinda worden
iedere avond om een uur of zeven over
spoeld door horden uitzinnige feestvier
ders die het op een dansen zetten alsof
hun leven ervan afhangt. Uitrusten is er
voor de meesten niet bij, hoogstens on
derbreken ze hun activiteiten voor een
gang naar de toog. In een recordtempo
slaan ze een hele driekwart literfles bier
achterover om zich vervolgens weer in de
deinende menigte te geven.
Zeker een buitenstaander ontkomt
niet aan deze massale vorm van gekte.
Toeristen, die meestal als zodanig duide
lijk herkenbaar zijn, moeten per se mee
doen. Ze worden vanachter hun tafel
vandaan gesleurd, zin of geen zin. Carna
val móet en de frevo, de traditionele car-
navalsdans van het Noordoosten, is vrij
makkelijk aangeleerd. Bovendien, voor
die toeristen die zich ontheemd voelen,
blijkt ieder Braziliaans carnavalsorkest
ook 'Rosamunde' op zijn repertoire te
hebben.
Het spektakel duurt tot een uur of zes
in de nacht. Dan stopt het orkest einde
lijk met spelen en begeven de carnavals
vierders zich naar elders. Naar huis, ho
tel of naar het strand. Want ook dat
schijnt traditie te zijn: een vroege duik in
de Atlantische Oceaan, ter afsluiting van
een toch al met vocht overgoten nacht.
En daarna ligt er voor menige carnavalist
de moeilijke keuze: naar huis gaan of
naar de eerstkomende optocht kijken.
Om half zeven woensdagochtend is er
geen keuze meer mogelijk: dan eindigt
het carnaval ook in Recife definitief. De
muziek pakt voor de laatste keer de in
strumenten in, de stoelen worden op de
terrastafels gezet en een enkele volhou
der waggelt verder, op zoek naar een café
waar nog wel bier geschonken wordt. Ik
sta op de Avenida Guararapès, die nu
even leeg als dat-ie breed is, denk aan de
belofte die ik mijn carnavaismaatjes in
mijn woonplaats Oosterhout heb gedaan
en hef uit volle borst Kaaiendonk aan. De
enkele autochtoon die zich nog op straat
begeeft, kijkt mij niet begrijpend, maar
vol begrip aan
De optochten in Recife lijken vaak op
een wandelend rariteitenkabinet en som
mige deelnemers schijnen zo weggelopen
uit een film van Fellini. f0t0 archief de stem
