"Menselijk leed is onvoorstelbaar'
MEEt
Aartsbisschop Oscar Romero bron van inspiratie
Reagan filosoof van het conservatisme
PSP/F
stelsel]
de Stem
Volgende
'ositief
ADVOa
Het ideale huis is een kwestie
van smaak, de ideale
hypotheek van gezond verstand.
verenigde spaarbank
donderdag 6 februar11986
Bite"
ACHTERGROND
SAMENSTELLER NIEUW RAPPORT OVER VERDWIJNINGEN IN PERU:
donderdag
WERELDWINKEL OOSTERHOUT PRESENTEERT WERKBOEK
STA TE OF THE UNION ONTKENNING VAN DE WERKELIJKHEID?
Door Frans Boogaard
„IN HEEL Peru lopen
duizenden weduwen en
wezen rond. Hele volks
stammen trekken er van
het platteland naar de
stad. Het menselijk leed
is er onvoorstelbaar;
écht rauw, menselijk
leed. Het duurt genera
ties voor dat weer is bij
getrokken. Dat komt ook
door die grote gezinnen:
als je tien mannen dood
schiet, beroof je 120
vrouwen en kinderen
niet alleen van een
naaste verwant, maar
ook van hun enige inko
mensbron. Weet je dat
we soms hebben staan
huilen, letterlijk?"
Onlangs kwam, na inten
sieve arbeid, het rapport vrij
dat mr. A. F. (Toine) van
Dongen, lid van de werk
groep vermiste personen van
de VN-commissie voor de
Rechten van de Mens, samen
met zijn Costaricaanse col
lega Varela Quirós over de
verdwijningen in Peru sa
menstelde.
Het is een werkstuk
waarop Van Dongen 'trots'
zegt te zijn, nadat het hem
eerder slapeloze nachten be
zorgde: „Je kent het werk,
maar aan de andere kant is
het toch maar zo dat je als
snotneus van 40 namens de
Verenigde Naties een oordeel
uitspreekt over het gedrag
van een souvereine lidstaat.
Ik wil niet ontkennen dat dat
een flinke druk op mij heeft
gelegd."
Tweede helft februari
wordt het 'Report on the visit
to Peru by two members of
the working group on enfor
ced or involuntary disappea
rances', zoals Van Dongens
rapport officieel heet, in Ge-
nève besproken, tegelijk met
rapportages van prof. Kooy-
mans (oud-staatssecretaris
B.Z.) over martelingen en
van de in Nederland ook niet
onbekende Keniaanse jurist
Amos Wako over standrech
telijke executies.
De nu vijf jaar oude werk
groep - Van Dongen zit er
sinds twee jaar in - rappor
teert elk jaar over de ver
dwijningen in zo'n dertig
landen. Dat gaat volgens een
vast stramien. Na behande
ling in de VN-commissie
wordt de regering van de be
trokken lidstaat geconfron
teerd met (zo goed mogelijk)
gecheckte aanklachten. In
een aantal gevallen leidt dat
tot reacties, in een veel be
perkter aantal tot succesvolle
nasporingen.
Belangrijker is dan ook dat
een regering,die eenmaal als
notoir vertrapper van men
senrechten te boek staat, in
het vervolg minder vrij haar
gang kan gaan dan wellicht
voordien mogelijk was.
Bovendien, onderstreept
Van Dongen, is de rappor
tage dit jaar vollediger dan
voorheen: „Tot nu toe hadden
we alleen de jaarlijkse main
reports, met weergaves van
wat we van regeringen, non-
gouvernementele organisa
ties en familie aan informa
tie kregen. Wij reageerden
daar waardevrij op. Nu heb
ben we voor het eerst, na een
fact finding- missie, een. se
paraat landenrapport ge
maakt, met aan het slot onze
eigen conclusies."
Die conclusies, in keurig
VN-jargon verpakt, maken
op de argeloze lezer wellicht
niet zo'n spectaculaire in
druk. Van Dongen en Varela
Quirós schilderen de nood
zaak, voor Peru, van een 'lei
derschap van buitengewone
kwaliteit'.
Het merendeel van de ver
dwijningen schrijven ze toe
aan leger- en politie-eenhe-
den en ook stellen ze met zo
veel woorden vast, dat de
(oude) regering van Be-
laünde Terry het geweld fei
telijk over zich heeft afge
roepen door leger en politie
vrij te laten in de manier
waarop ze het terrorisme,
verpersoonlijkt in de maoï
stische organisatie Sendero
Luminoso (Lichtend Pad),
wensten te bestrijden.
Van Dongen: „Ontdaan
van alle diplomatieke franje,
is dat toch heel wat. Méér in
ieder geval dan we zelf had
den durven hopen. Door ons
bezoek aan Peru (juni vorig
jaar, vlak voor de nieuwe
president Alan Garcia aan de
macht kwam - FB) hebben
we een veel beter inzicht ge
kregen in de oorzaken van
het geweld en de sociale, po
litieke en economische ach
tergronden van de crisis in
Peru.
Zelf hadden we gedacht
niet verder te komen dan het
vaststellen van een louter
statistische relatie tussen het
optreden van de militairen
en het aantal verdwijningen.
In plaats daarvan hebben we
nu een prima beeld van hoe
al die ontsporingen tot stand
zijn gekomen, en hebben we
zelfs tot op een redelijk con
creet niveau kunnen vast
stellen wie er de hand in heb
ben. Daardoor konden we
ook harde conclusies trek
ken."
In hun rapport steken Van
Dongen en zijn Costaricaanse
collega dan ook een beschul
digende vinger uit naar zo
wel Sendero Luminoso als de
regering en de, althans for
meel, onder haar gezag
staande leger- en politie-
eenheden. Toch zijn, in de
ogen van Van Dongen, de
'Senderistas' in de eerste
plaats verantwoordelijk voor
alle ellende: „Zij hebben wil
lens en wetens de gewelds
spiraal in gang gezet. En
daardoor is de bevolking,
vooral dat deel dat toch al
geen nagel had om aan het
gat te krabben, helemaal in
de verdoemenis gestort."
Volgens Van Dongen viel
het met de mensenrechten
schendingen van de kant van
leger en politie in Peru nogal
mee toen de terreurbestrij
ding volledig in handen van
de Guardia Civil, de 'gewone'
politie, was. Maar toen het
geweld aan guerilla-zijde
toenam en in oktober '81 in
delen van Peru de noodtoe
stand werd afgekondigd, na
men de berichten over mar
telpraktijken snel toe. Zeker
toen ook nog een aantal ge
bieden rond de stad Ayacu-
cho onder het bestuur werd
geplaatst van een politiek-
militair commando.
Van Dongen: „Vanaf dat
moment ging het mis. De
Guardia Republicana, voor
heen belast met de bewaking
van grenzen en officiële ge
bouwen, de PIP, speciale
eenheden opsporinespolitie,
en de sinchis, guerilla-be-
strijdingseenheden van de
guardia civil, pakten samen
met leger en marine de Sen
deristas ongelooflijk hard
aan. Vooral de marine, die
zich meer dan het leger, dat
ook nog mestiezen telde, echt
als een blank elitekorps ge
droeg. Verschrikkelijke din
gen geslachtsorganen er
af, darmen afgesneden en om
de nek geknoopt.
En steeds weer is de arme,
indiaanse bevolking in de
Andes de dupe van dit ge
weld.
Je mag dat nooit hardop
zeggen en het nog minder in
een officieel rapport schrij
ven, maar het punt is na
tuurlijk dat het in hoofdzaak
om indianen gaat. Toen er
begin '83 acht blanke journa
listen werden vermoord,
kwam er meteen een natio
nale onderzoekscommissie.
Dat er toen al drie- a vier
duizend indianen vermoord
waren, was de blanke min
derheid in Lima kennelijk
even vergeten. Maar als je
bedenkt dat dertig, veertig
jaar geleden ook in Colombia
nog georganiseerde jachtpar
tijen op de indianen werden
georganiseerd - vandaag de
dag is er dus niet zo dende
rend veel veranderd".
Het is, persoonlijker inge
kleurd, het verwijt dat van
Van Dongen in zijn rapport
al aan het adres van de Pe
ruaanse regering richt: selec
tief in de bescherming van
het volk, veel te restrictief in
haar beleid jegens leger en
politie. Van Dongen: „En het
meest tragische is dat de
arme bergbewoners, die ner
gens deel aan hebben, voort
durend het slachtoffer zijn.
Ook toen de Senderistas, die
in het begin zeer populair
waren, de streken rond Aya-
cucho nog beheersten. Ze ge
droegen er zich als beesten.
Veestapels werden geroofd,
boeren vermoord, hele dor
pen platgebrand. Ik ken het
verhaal dat een dorp over
vallen werd door Senderis
tas, die de indiaanse bevol
king vroegen zich bij haar
aan te sluiten. De dorpsoud
sten kregen twee uur de tijd
om ja te zeggen of te vertrek
ken. Toen ze besloten te ver
trekken werden ze aan de
rand van het dorp tegenge
houden. En werden alle 150
mannen ter plaatste geëxe
cuteerd - wegens verraad
aan de idealen van Sendero
Luminoso."
Van Dongen, die binnen
een paar weken in Genève
zijn rapport moet gaan toe
lichten, onderstreept dat er
vooral op sociaal-economisch
terrein nog veel moet gebeu
ren in Peru. In de nieuwe
president Alan Garcia - „een
man met kwaliteiten, grote
persoonlijke moed" - heeft
hij veel vertrouwen; de eer
ste hervormingen zijn niet
alleen aangekondigd, maar
ook doorgevoerd. Bovendien
heeft de Peruaanse regering
de VN afgelopen vrijdag uit
genodigd haar delegatie dit
voorjaar nogmaals te sturen,
om de bevindingen uit haar
rapport samen met rege
ringsvertegenwoordigers te
evalueren. Van Dongen
proeft daaruit de bereidheid
van Lima de eerbiediging
van de mensenrechten op een
serieuze manier te benade
ren.
Maar er is nog veel nodig.
Het inkomen per hoofd, bij
een officiële armoedegrens
van 1200 dollar, is nu 634 dol
lar. Gemiddeld, want in Aya-
cucho is het twee-derde min
der. Van Dongen: „Dat bete
kent dat duizenden mensen
een hele tijd gewoon hele
maal niks te eten hebben. En
wij kunnen in feite niet meer
doen dan zeggen: jongens,
dóe daar wat aan - dit kén zo
niet."
Eén lichtpuntje - en dan
ook nog niet zonder scha
duwzijde - was het voor een
Toine van Dongen.
Latijnsamerikaans land nog
niet zó gangbare, volstrekte
ontbreken van perscensuur.
Niet alleen stond de pers, na
elk officieel gesprek van de
mini-VN-delegatie, rijen dik
te wachten op reacties, ook
toen Van Dongen en zijn col
lega met een door het leger
ter beschikking gestelde heli
copter de bush-bush introk
ken om daar de autochtone
bevolking van een paar on
ooglijke nederzettingen te
bezoeken, mocht de pers mee
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Del
bankrekening die
topman De Vries had
stemd voor het betj
smeergelden.
Van
ning is tot tweemaal
stens 250.000 gulden?
om opdrachten binnel
llen voor zijn bouwb"
IVBB.
- foto archief de stem
- met een eveneens door het|;
leger uitgeleende heli.
Van Dongen: „Een hele|
vreemde gewaarwording. Je ij
komt bij mensen die nog
nooit van de VN gehoord
hebben en die ons zagen als
de redders-in-nood, die welt
even de verloren zoon of l
broer zouden terugbrengen
Op zulke momenten kun je je h
alleen maar heel machteloos
voelen. En proberen ook te-1
genover die mensen je eigen
rol wat te relativeren."
DEN HAAG (Al
krijgt een wett^
over in de Tweei
De regeringsfrac
cretaris Brokx in
woordvoerder De 1
op een aantal ondei
Van onze Haagse red
DEN HAAG - Met sf
de PvdA zal de PSP
week een actie startel
behandeling van de he
van het stelsel voor d|
zekerheid uitgesteld
gen. Als dat achter
deuren niet lukt zullji
partijen een uitspraal
voltallige Kamer vra
dens een openbaar del>
Directe aanleiding|
een geheime brief
hoge ambtenaar van
Zaken, waarin een d
beroep wordt gedaan p
geringspartijen CDA
om een uiterst stra|
schema te volgen.
Want alleen dén zoil
DE REL rond het Libis
straaljagers tot landen i
selectieve verontwaarc
zo'n misbaar maken ov
Palestijnse terroristen t
ten op de vliegvelden vt
Mossad, de Israëlisc
lichtingendiensten ter w
er in het bewuste vliegt
ren voor de aanslagen
(waar anders?) een bije
"ale Palestijnse terreur
Damascus, ook al een
[terugvliegen. De Israelis
zakenvliegtuig, dat hen
Deze onderscheppin;
[Israëli's in hun strijd te£
tot voor kort als vergè
bombardementen uitge\
daarbij zijn ook vrouwer
iet ogenblik proberen d
|ken door dag en nacht j<
Het is juist, dat het oi
tuig in het international:
overeenkomsten. Maar I
Mxj Nidals onder de P
lie een aanfluiting zijn
lebben zichzelf buiten
lienovereenkomstig beji
De Israëli's hebben c
toch niet in het vliegtuig
vyeest, dan zou er wel g<
tijnse terrorisme is niet
dok een bedreiging voor
Vest-Europa. Het gewei
irabië doet daarom hy|
jende keer beter Mossai
3E MAN in het Witte H
bondgenoten in West-Ei
dig' president Reagan m
om scherpe valutaschon
Nog slechts een studie,
gin. Al jaren dringen de
toe tevergeefs - aan op
■schommelingen van de
"e' gigantische begrotini
Reagan kondigt inder
op defensie, dat het kor
kan rekenen. De presid
naar de armen uit de mc
nomische opleving. Ruin
gelijk sterk bezuinigen i
Met als gevolg dat steed
ook steeds Amerikanen
Ping zal bewegen. Korton
Overigens moet nog n
kondigde vermindering
jreahseerd. Reagan heeft
Jog te dringen, maar ere
■een sterke Democratisch
W, beer 9aten geschoti
van Reagan.
Bovendien is het ook
oat tekort alleen voldoen
overeenstemming te brer
ten half jaar geleden ber
Zamenlijk de koers van
je brengen. Dat is toen
nog steeds overgewaard
p£M"d>dtWl
L„!fn gecoördineerd ing
naiirle anden °P wat ianc
faie valutamarkten doen
ron eindelijk ook ga
Conservatieve 'bla bla', in
(ADVERTENTIE)
Want door zorgvuldig uw hypotheek te kiezen,
kunt u honderden guldens besparen. De Verenigde
Spaarbank helpt daarbij. Met een hypotheekvorm
die perfekt past bij uw huis, financiële mogelijkheden
en wensen.
Kom gerust eens langs voor zo'n hypotheek
advies op maat We zijn tenslotte de makkelijke
„bank in de buurt.
INLICHTINGEN: DISTRICTSKANTOREN BREDA,
CATHARINASTRAAT 15, TEL. 076-284000, GOES,
GROTE MARKT 40, TEL. 01100-30870.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie, drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor- Spinveld 55, Breda
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
©076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, ©01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41, ©076-236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030
Postadres. Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur,
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, J 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleinte 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur ©076-236394/236911
Rf)nkrplf)tipc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan Bouwmans
ER ZIJN maar betrek
kelijk weinig mensen
die het in hun leven
zonder voorbeelden
kunnen stellen. Wijlen
aartsbisschop Oscar Ro
mero van El Salvador is
zo'n figuur die tot veler
verbeelding blijft spre
ken. Desondanks ver
bleken herinneringen
na verloop van jaren als
vanzelf. In maart is het
al weer zes jaar geleden
dat Romero werd ver
moord en intussen is er
in El Salvador, in Mid-
den-Amerika en in de
rest van de wereld al
weer zoveel gebeurd dat
de aandacht gevangen
houdt.
Is het de moeite waard om
de herinnering aan Oscar
Romero levend te houden en
daar dus moeite en kosten
aan te wagen Deze vraag
heeft de Wereldwinkel Oos
terhout in samenwerking
met werkers van Kerk en
Samenleving van het bisdom
Breda beantwoord met een
'Werkboek Oscar Romero'.
Dit werkboek wil een hand
reiking zijn om Romero-her
denkingen te organiseren.
De presentatie van het
werkboek had gisteren
plaats in het Diocesane Pas
torale Centrum in Breda
door middel van de overhan
diging van de eerste exem
plaren aan Oscar Rojus,
vluchteling uit El Salvador,
In zijn geboorteland El Salvador is de vermoorde
aartsbisschop Oscar Romero nog steeds een voorbeeld
voor vele christenen en niet-christenen. - fotoafp
en Jan Zijerveld, voorzitter
van de landelijke Romero-
herdenking.
De moord op aartsbis
schop Romero was bepaald
niet de eerste en nog minder
de laatste politieke moord in
het door burgeroorlog ge
teisterde El Salvador. Hij
was ook niet de eerste
geestelijke die bezweek aan
een kogelregen van een
doodseskader; gewone pries
ters en religieuzen waren
hem al voorgegaan, onder
wie de priester Rutilio
Grande, vriend van Romero.
Nieuw was wel dat de hoog
ste katholieke leider van het
land uit de weg werd ge
ruimd. Dat duidde op breuk
met de geschiedenis. De ka
tholieke kerk, in het bijzon
der de hiërarchie, stond in
Midden- en Zuid-Amerika
traditioneel aan de kant van
de machthebbers; Romero
had de steven echter gewend
naar een kerk voor de ar
men. Die koerswending tilde
hem als nationale kerkleider
uit boven de grenzen van
zijn land en schiep andere
perspectieven op de relatie
kerk-staat voor de gehele
roerige Middenamerikaanse
regio.
Was de kerkpolitieke
koerswending de directe
oorzaak van zijn doodvonnis,
niet dat feit en het vermoord
worden hebben van hem een
'held' gemaakt, maar veel
meer de persoonlij ke weg die
Romero heeft afgelegd voor
dat het zover was. Zelf heeft
hij het zijn bekering ge
noemd. Toen hij aantrad als
aartsbisschop, was hij de
traditionele, conservatieve
kerkfunctionaris van wie de
machthebbers mochten ver
wachten dat hij hen een
steunpilaar zou zijn. Hij ont
wikkelde zich tot het tegen
deel. Daarbij was hij geen
held. Hij besefte gaandeweg
steeds duidelijker dat zijn
opkomen voor de armen hem
wel eens zijn leven zou kun
nen kosten en dat boezemde
hem angst in. Toch vond hij
de moed om niet te versagen.
Dót maakt hem voor vele
mensen tot iemand die het
meer dan waard is in herin
nering te worden gehouden,
die over de grenzen van
plaats en tijd inspireert te
blijven opkomen voor recht
en gerechtigheid, voor liefde
en vrede.
Het 'Werkboek Oscar Ro
mero, biedt naast informatie
over de actuele situatie in
Middenamerikaanse landen
als El Salvador, Nicaragua
en Guatemala ook talrijke
stukken tekst en citaten hoe
meer en minder bekende
mensen Romero hebben be
leefd en wat ze in hem heb
ben gezien. Daarnaast zijn er
teksten die meer in het alge
meen handelen over onrecht
en haat, solidariteit en be
vrijding. Uit Romero's le
venshouding hebben de sa
menstellers echter ook een
paar hoogst actuele vragen
geput over de relatie christe
nen-politiek die christenen
en niet-christenen over de
hele wereld aangaan.
Met een beroep op het
zelfde evangelie komen gelo
vigen - van hoog tot laag - in
Midden-Amerika tot elkaar
nagenoeg uitsluitende poli
tieke keuzen en kampen die
elkaar gewapenderhand be
strijden. Dichter bij huis en
zonder direct gevaar voor
zijn/haar leven strijden ge
lovigen tegen elkaar in een
kwestie als bijvoorbeeld de
kernraketten. Wanneer
wordt terecht en wanneer
wordt ten onrechte een rela
tie gelegd tussen christelijk
geloof en politiek handelen
en welke criteria zijn er aan
te geven om dat te bepalen?
Ieder die solidair wil zijn,
belangt de vraag aan wat te
doen wanneer bijvoorbeeld
onder nationale of interna
tionale overmacht veel ar
men en verdrukten niet
meer de revolutionaire
keuze kunnen of willen ma
ken die eigenlijk het meeste
strookt met hun belangen.
En hoever mag eigenlijk wel
de macht gaan van 'verlich
te' leiders, indien de bevol
king - om welke reden ook -
de revolutie niet meer on
dersteunt; een vraag die ten
aanzien van Nicaragua wel
eens spoedig opgeld zou kun
nen gaan doen: wat is op ze
ker moment democratie int
de ware zin van het woord?
Een derde vraag heeft al
helemaal te maken met een!
onmiddelijke politieke keuze
in eigen land: wat staat onsj;
te doen als legitieme verlan- j
gens en een legitieme strijd!
van een volk niet haalbaar
blijken te zijn vanwege metj
name internationale over-
macht? Is het dan wel zoj
juist aan te dringen op on-i
derhandelingen, op stakenl
van gewapend verzet omdat Ij
er alleen maar meer bloed
kan vloeien, terwijl je op jet
vingers kunt uitrekenen datj
onderhandelen in dit soortl
situaties in feite neerkomt
op slikken van een illegitieml
dictaat krachtens het recht|
van de sterkste. Deze vraag
is juist dezer dagen hyperac-
tueel als men het optreden
van minister Hans van denu
Broek namens de EucopeseP
Gemeenschap tegenover del
bevrijdingsbewegingen ANC t
en Swapo in zuidelijk Afrika
nader analyseert.
„De christenen zijn nielj
bang voor de strijd; zij kun-
nen strijden, maar zij gever,Ij
de voorkeur aan de taal van
de vrede. Maar als een dicta-j
tuur zich zwaar vergrijpt!
aan de mensenrechten, als j
deze onverdraaglijk wordt!
en als alle kanalen van de H
dialoog, het begrip en den
rede zich sluiten, als dat ge
beurt, dan spreekt de kerkfl
van het wettige recht op het|
geweld van de opstand". Dat|
verkondigde Oscar Romero
en dat kostte hem zijn leven:!
het geeft hem recht van|
spreken.
Door Jo Wijnen
DE AMERIKAANSE
president Ronald Rea
gan heeft zich, bij het
ingaan van het zesde
jaar van zijn president
schap, ontpopt als Ame-
rika's leidende filosoof
van het conservatisme.
In zijn State of the
Union heeft de presi
dent, met de schier on
uitputtelijke retorische
middelen die hem ter
beschikking staan, alle
registers van dat con
servatisme opengetrok
ken.
In feite heeft Reagan
Amerika teruggevoerd naar
de ideeënwereld uit de pe
riode van vóór Franklin De
lano Roosevelt. Dat betekent
dat de Amerikaan hard moet
werken, voor zich zelf moet
opkomen, zich moet onder
werpen aan het vrije spel
der economische krachten en
zo, weinig mogelijk rege
ringsinmenging moet dul
den.
Tegelijkertijd heeft Rea
gan, minder door zijn opvat
tingen dan door de bittere
werkelijkheid gedwongen,
verklaard dat het in grote
moeilijkheden geraakte
Amerikaanse gezin moet
worden geholpen. Zeker,
Reagan vindt dat het gezin
„de hoeksteen van de samen
leving is", maar hij heeft er
met zijn soms rigide beleid
toe bijgedragen de positie
van dat gezin te ondermij
nen. Immers, het zijn juist de
gezinsproblemen die in het
Amerika van Ronald Rea
gan gigantische proporties
hebben aangenomen. Talloze
gezinnen zijn dakloos of zijn
gedompeld in een diepe ar
moede. Sociale hotels en op
vangcentra puilen uit. Het
tekort aan betaalbare wo
ningen rijst de pan uit. Het
aantal ongewenste zwanger
schappen geeft reden tot
alarm. Het aantal kinderen
dat volstrekt kansloos op
groeit, neemt sterk toe.
Reagan weet maar al te
goed dat de miljoenen kinde
ren van de verpauperde en
van iedere vorm van wel
vaart verstoken gezinnen,
hem of zijn republikeinse
opvolgers vroeg of laat de
rekening zullen presenteren.
Tegelijkertijd is het juist
Ronald Reagan geweest die
de Amerikanen - en in veel
gevallen zelfs die Amerika
nen die het slachtoffer van
zijn beleid zijn geworden -
ervan heeft overtuigd dat ze
zich weer veilig, machtig en
zelfbewust mogen voelen.
Reagans populariteit is dan
ook ongekend hoog en dat
uitte zich in de buitenge
woon hartelijke en uitbun
dige ontvangst die het Ame
rikaanse Congres hem be
reidde.
Reagan is ook een mora
list. Zijn regering steunt
steeds meer op de machtige
religieuze groeperingen in
het land. Bovendien is er
sprake van een openbare
vrijage met ultra-conserva
tieve groeringen als de Mo
ral Majority die zich falikant
verzetten tegen alles wat ze
als moreel verval beschou
wen. De president heeft zich
in zijn State of the Union
dan ook tegen het drugsge
bruik, tegen de pornografie
en tegen abortus verklaard.
Zijn vice-president
George Bush doet er op dit
ogenblik nagenoeg alles aan
om bij de ultra-conserva
tieve machtsblokken in het
gevlei te komen. Zonder hun
hulp zal hij er in 1988 niet in
slagen het vaandel van de
'grote communicator' en de
'filosoof van het fatsoenlijke
conservatisme' over te ne
men.
Intussen zijn de democra
ten op zoek naar middelen
om het water dat tovenaars
leerling Ronald Reagan uit
de rots van het conserva
tisme heeft geslagen, te stop
pen.
Terwijl Reagan zich heeft
afgewend van de humane en
sociale benadering van de
Amerikaanse samenleving
die Roosevelt met zijn New
Deal propageerde, pogen de
democraten de opvattingen
van de New Deal juist weer
tot leven te wekken in een
uiterste poging in 1988 niet
volledig van het politieke to
neel weggevaagd te worden.
De democraten willen
Reagan houden aan de con
sequenties van zijn beleid.
De moeilijkheid is evenwel
dat ze het Amerikaanse volk
dan een impopulaire bood
schap moeten brengen en die
wil dat volk nu juist niet ho
ren. De Amerikanen zijn
volledig in de ban van Rea
gans sociaal, militair en eco
nomisch optimisme. Ze zijn
tot tranen toe bewogen als ze
Reagan horen zeggen dat de
Amerikaanse droom verwe
zenlijkt zal worden, dat
Amerika de eerste onder alle
naties zal zijn en blijven.
Mario Cuomo, de demo
cratische gouverneur van
New York en een van de se
rieuze kandidaten voor het
presidentschap, schetste het
dilemma als volgt: „Steeds
meer Amerikanen hebben
het beter dan ooit. Maar te
gelijkertijd hebben steeds
meer Amerikanen het slech
ter dan ooit. Er zijn sinds de
depressie van de jaren dertig
nooit zoveel daklozen en ar
men in Amerika geweest.
Maar dat schijnt ons minder
Reagan - fotoap|
te beroeren dan ooit."
Het ongetemperde optil
misme waarvan RonaUl
Reagan in zijn State of thej
Union blijk gaf, wordt door|
zijn politieke tegenstanders!
uitgelegd als een ontkenninSp
van de werkelijkheid. Maat|
ontkent Reagan de werke g
lijkheid, dan deelt hij diej
ontkenning met miljoenetjf
Amerikanen die hem va»|
harte steunen, die in zijn!
conservatieve filosofie gelog
ven en die hem beschouwen
als de beste president di'l
Amerika na Roosevelt heei|
gehad.
di
r«
