Reaga
verov
Duvali
JOSE CAPRICORNE EN DE KUNSTACADEMIE
'CONCEF
ZATERDAG 1 FEBRUAR11986
EXTRA
Niet alleen de olie zal de toekomst van Curagao
bepalen. Kunst en cultuur zijn ook onmisbare
bouwstenen voor een (ei)land, dat op zoek is
naar een eigen onafhankelijke identiteit. In ge
sprekken met mensen die daarbij het voortouw
nemen wordt daarvan iets zichtbaar. Hoewel de
rol van Nederland bij dat proces nog onmisbaar
is, krijgen de Nederlanders op Curagao het
steeds moeilijker.
ZATERDAG 1 FEBRUA
Curagao is op zoek
naar eigen cultuur
Een zo maar kunstig bewerkte boomstam midden in Willemstad.
Door Henk Egbers
„NEE, IK wil geen financiële hulp uit Ne
derland. We moeten op eigen benen leren
staan. Dan maar wat minder en met wor
stelen krijg je méér ervaring", zegt José Ca-
pricorne.
Hij is directeur van de Akademia di Arte (kunst
academie) op Curagao. Vier jaar geleden verliet
deze antilliaanse beeldend kunstenaar definitief
Breda.
„Ik stel het wèl op prijs om
met Nederlandse academies,
met name St. Joost in Breda,
tot een studentenuitwiseling
te komen. Onze studenten
kunnen zich dan daar ver
diepen en de Nederlanders
kunnen hier andere impul
sen -een stuk realisme -
krijgen. In een ontwikke
lingsland moetje op een aca
demie zeer praktisch gericht
bezig zijn. Het heeft weinig
zin om een kunstacademie
naar Europees model op te
zetten", aldus José.
In het voormalige St. Tho
mascollege, in het stadsdeel
Otrobanda van Willemstad,
heeft de Akademia twee eta
ges. De verwaarloosde tuin
voor het gebouw is vol asfalt
gegooid, toen de vader van de
vorige president van Vene
zuela het college uit zijn
jonge jaren weer eens op
zocht. Kaalslag en verwaar
lozing of tè brutale architec
tuur ontnemen steeds meer
de charme aan deze wij k.
Naast de Akademia het St.
Elisabeth Gasthuis (zieken
huis), waar het verplegend
personeel in een weken du
rende staking veel opge
kropte woede spuit en verga
dert in de tegenoverliggende
kerk van de heilige familie
-de omgeving waarin de le
gendarische pater Brenneker
nog steeds zijn bijtende spot
prenten voor de Amigoe
(krant) tekent. Om de hoek,
in de Mgr. Niewindtstraat, is
Etienne Berenos bezig zijn
atelier in te richten. Hij heeft
juist Amsterdam toch weer
ingeruild voor zijn geboorte
land, ondanks de niet zo flo
rissante uitzichten voor het
eiland. Hij is daarmee de 41e
op de lijst van 'serious artists
working on Curagao' van het
Curagao Tourist Bureau.
Geen bestaan
Capricorne: „Als vrij kun
stenaar kun je hier niet be
staan. Je moet allround zijn;
specialisaties kunnen we ons
nog niet veroorloven. We
hebben dan ook bijvoorbeeld
leerlingen van een aarde
werkfabriek, een sociale
werkplaats e.d. Bedrijven
sturen mensen naar deze of
ficieel erkende opleiding. Het
leerplan voorziet in twee af
delingen. Een vrij gedeelte
met een cursus van twee
maal tien maanden (toneel,
foto, keramiek en textiele
werkvormen). Na twee jaar
kun je, na een soort examen,
een getuigschrift behalen.
Daarnaast is er een drieja
rige kernopleiding, die com
mercieel gericht is. Ze is te
vergelijken met de vroegere
kunstnijverheidsschool. Te
kenen, fotografie, ruimte
lijke vakken, toneel, vrij te
kenen, textiele vormgeving
en binnenkort begint een
mode-afdeling met twee in
Nederland opgeleide docen
ten."
Het is moeilijk om aan
vakbekwame leraren te ko
men op het eiland. Op de
Akademia doceren drie Cu-
ragaonaren, een Surinamer,
een Vicentiaan en drie Ne
derlanders: Frank van de
Loo uit Udenhout, Mieke
Euphrosonia uit Nijmegen
en Guus de Sain uit Zeist. Er
is een streven naar verre
gaande Antillianisering. De
stemming onder de Neder
landers die werkzaam zijn
op Curagao en afhankelijk
zijn van werkvergunningen
is bezig naar het nulpunt te
dalen. Capricorne: „Ik ben
tegen een beleid dat Antillia-
nen aantrekt omdat ze Antil-
lianen zijn. Vakbekwaam
heid moet voorop staan."
Een docent bij het middel
baar onderwijs: „Het peil
van het onderwijs is de laat
ste jaren op deze manier erg
gezakt en ik ga me hier
steeds meer gastarbeider
voelen..." Een onderwijzer
bij het basisonderwijs: „De
boekjes zijn wel actueel,
maar het systeem ligt twin
tig jaar achter. Bovendien is
er nog een nieuwe tegenstel
ling aan het groeien binnen
het onderwijs; namelijk die
tussen de Antillianen die in
Nederland en die op Curagao
tot onderwijzer werden op
geleid! Dat bevordert het peil
niet. Een ouder haalde on
langs twee taalfouten uit een
briefje, dat hij van een on
derwijzer kreeg.Een Ne
derlander, die dezer dagen
op de aanvraag voor zijn
werkvergunning als functie
'bedrijfsleider' invulde;
kreeg bij de vreemdelingen
dienst te horen: 'Leiding ge
ven doen we hier zelf wel
Je speurt een groeiende
onvrede onder de Nederlan-
ders, die zich op deze manier
gediscrimineerd voelen.
Kunnen de Antillianen im
mers niet straffeloos Neder
land binnenkomen, terwijl ze
daarbij ook nog beurzen, uit
keringen en woonruimten
aangeboden krijgen? Maar
hebben de Nederlanders niet
zelf die strenge en ongelijke
toelatingseisen ingesteld? Ja
zeker, maar- zo is de reactie
van de Nederlanders - 'Jul
lie zijn zo vlot met het veran
deren van andere wetten,
maar met deze niet!'
Afgewezen
Een omgekeerd effect.
Mensen van het eiland, die in
Nederland of Amerika vak
bekwaam werden opgeleid
en terugkeren, voelen zich
ook vaak in hun eigen land
afgewezen. De meeste
baantjes zijn in het verleden
vergeven op basis van partij
politieke 'beloningen'
Deze 'functionarissen' voelen
zich daarbij vaak nog steeds
gesteund door hun partij -po
litici, die geen geld beschik
baar stellen aan de reorgani
satieplannen van deze
nieuwlichters. Op deze ma
nier werden dezer dagen de
herstructureringsplannen
voor de archiefdienst van de
medische zorg op Curagao de
grond ingeboord. De chef
(een Antilliaan), die onder
meer acht jaar ervaring op
deed op het stadhuis van
Zaanstad, werd naar huis
gestuurd omdat hij op een
(te?) Nederlandse manier de
zaak aanpakte.
Jose Capricorne: „Het
eiland heeft op de eerste
plaats vakbekwame mensen
nodig en als die toevallig ook
nog Antilliaan zijn, is dat
mooi meegenomen. Heel wat
Antillianen zijn niet zo ge
lukkig met het toelatingsbe
leid dat momenteel ten aan
zien van Nederlanders ge
voerd wordt. Voor de acade
mie kan ik nog een graficus
en een beeldhouwer gebrui
ken als docent. Maar die zijn
hier niet beschikbaar. Intern
zit ik ook met frustraties ten
aanzien van het beleid. Ik
kan zelf niets regelen. Alles
loopt via het departement,
dat geen beleidsmensen met
veel verstand van een kunst
academie heeft. De materia
len moet ik er bijvoorbeeld
via bonnen aanvragen. De
hele begroting van de acade
mie bedraagt - buiten de sa
larissen om - honderddui
zend gulden per jaar (onder
houd van de oude gebouwen
hoort daar wel bij).
De" akademia telt ruim
honderd leerlingen, die 35,-
per maand betalen. Er zijn
beurzen. De lessen worden
's avonds gegeven. De gan-
Josë Capricorne: directeur kunstacademie, kunstschilderen coödinator buitenlandse betrekkingen.
Het Curagao, zoals het uit de folders bekend is. Een oud huis met divi-divi boom en afgerasterd met de kadushi (cactus).
gen ruiken naar frisse verf.
Het gebouw, dat bij regen
overigens nog lekt, begint op
iets echts te lijken. In een lo
kaal doceert Frank van de
Loo in klei aan zwarte men
sen rond een witte etalage
pop als model.
Directeur Capricorne is er
trots op, dat hij in dat ma
cho-land toch zoveel vrou
wen naar de akademia weet
te trekken. Is immers al in
1969 niet vastgesteld in een
officiële nota, dat cultuur de
pilaar van samenleving zou
moeten zijn! „Het bureau
Volksontwikkeling streefde
op gebied van de beeldende
kunst naar een eigen oplei
ding voor het vormen van
een professioneel kader.
Maar de overheid had, admi
nistratief en technisch, geen
idee van de konsekwenties.
Het ene misverstand volgde
op het andere", aldus José
Capricorne.
Hij was bij die start in '69;
als docent, met onder meer
Dielemans, Herma van Hees
Baderako, Van Ommen, de
gebroeders Schasfoort, Toos
van Mierlo en Gosseling
Maar na één jaar gooide di
recteur E. Ayubi, boos, de
deur alweer dicht. Een drie
manschap met Capricorne,
Zilinsky en Sam Parabir-
singh kreeg de leiding. Voor
even. Het bleef rommelen in
de marge tot José, door fami
lie-omstandigheden jaren in
Nederland, terugkeerde en
structuur aanbracht.
Venezuela
Iedere morgen zit hij met
zijn vrouw Joke en een se
cretaresse' te werken op het
kantoor van de academie. De
middag wordt doorgebracht
bij de dienst cultuur van het
ministerie, waar hij onder
meer de buitenlandse be
trekkingen beeldende kunst
onder zijn hoede heeft,
's Avonds is hij weer direc
teur in functie op de acade
mie. Dagen van 12 uur! Bui
tenlandse betrekkingen? „Ja,
we willen ons meer richten
op Zuid-Amerika, maar de
contacten zijn nog spaar
zaam. Ik zoek ze wel in Ve
nezuela, Porto Rico en de
USA. Er zijn al mensen die
beeldende kunst studeren in
Venezuela. Kunstenaars uit
dat land exposeren hier,
maar ik wil dat op basis van
- FOTO'S HENK EGBERS
wederkerigheid en heb daar
omtrent wat problemen met
de consul van Venezuela
hier", aldus José.
De 'man in the street' hoor
je vaak zeggen (of denken):
„Nederland heeft ons allang
verkwanseld aan Venezue
la.Een land dat zwarte
mensen discrimineert..."
Het eilandsbestuur mag de
Nederlandse werknemers
weren, een enquete heeft uit
gewezen, zo meldt de krant
er, dat het merendeel van de
bewoners op Curacao een
nauwere relatie met Neder
land wenst. Is dat enkel fi
nancieel eigenbelang of 400
jaar emotie? Sinterklaas met
witgemaakte klazen en
Kerstmis met geïmporteerde
dennen en kunstsneeuw zijn
immers ook niet weg te
branden na 400 jaar indoctri
natie; al hebben kunstenaars
geprobeerd vervangende
-bij het eiland behorende-
feestsymbolen te ontwerpen.
Rel
Kritischer is men in de
hoek van de beeldende kun
stenaars. Zowel José Capri
corne als de directeur van
het Curacao Museum, drs. H,
Verele Engels, hebben bij
voorbeeld de Sticusa juist la
ten weten geen behoefte te
hebben aan een tentoonstel
ling met werk van de Haagse
kunstenaar Adrian. Stahlec-
ker.
Maar Adrian zit al voor
vijf weken, op kosten van de
Sticusa, a raison van zo'n
250,- per dag, in het Avila
Beach-hotel. Weliswaar
heeft de KLM geen zware
doeken met kadushi's (cac
tussen op Curagao) - het
handelsmerk voor de Sti-
cusa-collectie - overgevlo
gen, maar wel Spaanse land
schappen en een metershoge
koningin Beatrix, waarmee
hij in Nederland een rel
schopte. De gevolmachtigd
minister van de Nederlandse
Antillen, Boy Hernandez
(toch voor een week of zes lo
gerend in het monsterachtige
Plaza-hotel in verband met
zijn Democratische Partij en
de verkiezingen) opende de
tentoonstelling in het Cu
ragao Museum. Zowel direc
teur Engels als gastheer Ca
pricorne schitterden door af
wezigheid. Hij vertelde
Stahlecker en zijn vriend, de
journalist Hans Vaders, in
het Haagse Des Indes ont
moet te hebben. Hij heeft
zich door hen laten inpak
ken. Vaders schreef een
groot interview in de krant
'Beurs en Nieuwsberichten'
- 'erger dan Story' is een re-
actie- en Adrian schonk
Hernandez zijn visie op Bea
trix. Reactie: „Neem maar
weer mee naar Nederland
voor het Antillenhuis. Dat
doek willen wij hier op Cu
ragao niet!" In de kranten
verschijnen zeer negatieve
kritieken, ingezonden brie
ven en politieke verdacht
makingen. In Amigoe
schrijft Sybren Paul dat hij
Adrian zijn overwinterings
reisje wel gunt, maar de Sti
cusa niet snapt, want het lag
meer voor de hand dat Steve
Bridgewater van Curagao,
die afgelopen jaar uitmun
tend slaagde aan de Konink
lijke Akademie in Den Haag,
uitgezonden was.
Kranl
José Capricorne: „Alleen
in de twee Nederlandstalige
kranten wordt, door Neder
landers, kunstkritiek gele
verd. In de drie dagbladen in
het papiamentu wordt nooit
over kunst geschreven. Deze
vorm van journalistiek moet
bij onze mensen nog hele
maal ontwikkeld worden."
De Nederlandstalige krant
Amigoe brengt iedere vrij
dag de culturele bijlage
Napa (toegift). Hoewel ver
schillende medewerkers uit
Nederland en de Antillen
zich vorig jaar terugtrokken
toen de hoofdredacteur ont
slagen werd (hij won nadien
zijn proces tegen Amigoe)
bevat het blad lezenswaar
dige artikelen.
Eindredacteur ervan is de
uit Doetinchem stammende
Neerlandicus Fons Graafs-
ma, die verbonden is aan het
Radulphus college. Als ik
hem vraag wat de lezers in
godsnaam moeten met een
serie over het godsbeeld in de
middeleeuwen blijken de
middelbare scholen over
drukken te vragen. Prima
lesmateriaal. Hij is trots dat
hij in het kerstnummer al de
nieuwe roman van Mulisch
(Hoogste Tijd) kan brengen.
De krant brengt nogal wat
boekbesprekingen. Hoewel
de boekhandele op Curagao
beter ontwikkeld is dan die
in Suriname is de collectie
actuele literatuur uiterst be
perkt. Graafsma vertelt ook
dat de kunstkritiek binnen
zo'n kleine gemeenschap (het
eiland telt 160.000 inwoners)
nogal precair is. Een kunste
naar van elders is dan ook
een welkome afwisseling; of
om er ongestraft de vloer
mee aan te kunnen vegen
(Stahlecker) of om hem jui
chend binnen te halen.
Verele Engels: „De beel
dende kunstenaars op het
eiland vormen vaak groepjes
om elkaar te stimuleren,
maar vaak belemmeren ze
elkaar. Er is behoefte aan
voeding van buiten om het
eiland-isolement te doorbre
ken." Verele is blij met de
aanwezigheid van Nel van
Lith uit Nederland, op dat
moment. In opdracht van een
of andere foundation, maakt
zij er portretbustes voor de
serie culturele prominenten
van Curagao; in dit geval
van Elis Juliana en pater
Brenneker. Zij verblijft in
het Avila Beach-hotel, waar
op hetzelfde moment kunste
naars van het eiland expose
ren: Antoine Ghering, Babs
de Brabander en Hortence
Brouwn. De kritiek is posi
tief. Dat geldt trouwens ook
voor de Nijmegenaar Roel
Velvis, die in Landhuis Brie-
vengat zijn werk laat zien.
In de volgende aflevering over
de cultuur van Curagao hebben
ive onder meer gesprekken met de
auteur Frank Martinus Arion,
Verele Engels van het museum en
Joris en Hetty Naaykens uit Hil-
varenberek, die hun bestaan op
Curagao proberen te rekken met
een poppentheater.
Niet
KAAPSTAD (REU
TER-AFP-ANP)
„Wij zijn het verou
derde concept va
apartheid ontgroeid"
zo stelde de Zuidafri
kaanse president Pie
ter Botha in zijn rege
ringsverklaring. Maa
in zijn opmerkinge
over het toekomsti
staatsbestel ging hi
niet concreet in op he
centrale vraagstc
van politieke rechte-
voor de zwarte meer
derheid.
De opening naar d
zwarte meerderheid blijf
beperkt tot opneming va
vertegenwoordigers van d
zwarte bevolking in advise
rende lichamen, die voor
stellen kunnen doen aan re
gering en parlement.
In zijn rede bij de openin
van het parlement in Kaa
stad somde Botha een ree
hervormingen op, die ni
verrasten omdat zijn reg
ring deze aanpassingen va
de apartheidswetten het a
gelopen jaar al had aang
kondigd. De pasjes wette
een van de meest geha
apartheidswetten, zuil
worden ingetrokken,
plaats van het pasboek d
alle volwassen zwarten b
zich moeten dragen ko
een identiteitsbewijs vo
alle Zuidafrikanen, ongeac
ras. De pasjeswetten z'~'
vooral bedoeld om een ong
controleerde stroom v
zwarte plattelandsbewone
naar de stedelijke centra f
gen te gaan.
Botha zei dat dit systee
van toestromingsbeheer
RUIMTECENTRUM
(UPI) - President Rea
plechtig eerbewijs
slachtoffers van de
het ruimteveer Cha
dat men zich hen ond
beste kan herinnere
gaan met het verover
te.
De president sprak zijn
in het ruimtecentrum Jo
Texas, waarheen hij en zij
hadden begeven om zich a
rouwende nabestaanden.
„Soms schieten we
sterren reiken", aldus
gen niet bij de pakken
doorgaan, ondanks de pijn
Geluk bij een onge
Hij noemde het een gelu
de Verenigde Staten nog k
immens reservoir aan
sterkte, dat wij nog steeds
helden als die van het ruim
De plechtige herdenkin
lucht, georganiseerd door d
op de dag dat de 37 jaa
Christa McAuliffe, gekozen!
ste burger in de ruimte te
had hopen te veranderen ir
wentelend klaslokaal voo
schoolkinderen.
„De toegewijde manne
NASA hebben zeven lede
verloren. Niettemin moete
PORT-AU-PRINCE/DE
HAAG (UPI/AFP/Ü
De steeds groter word
onrust op Haïti en de
sale protesten tegen het
wind van Jean-Claude
valier zijn voor de presi
aanleiding geweest om
der te duiken.Over de pi
waar Duvalier zich be
is tot nog toe niets beken
Toen Duvalier zijn v
in 1971 als president-
het-leven van Haïti
volgde werd alom voor
dat hij niet langer dan
kele piaanden zou aa
ven op deze post. Moe"
toch blijven zitten, da
hij een marionet word
de handen van zijn m
of van een van zijn
ouderë zusters, die alle
veel grotere hang
macht en politieke int
aan de dag legden da
'baby' in de familie.
Maar Duvalier zw
bijna 15 jaar de scepter
het land dat wordt beh
door met elkaar in
zijnde machtsgroepen e
langen. Dat is langer
zijn vader, Frangois D
lier, of 'Papa Doe', di
land 14 jaar lang met
vuist regeerde.
Baby Doe volgde zij
der op na diens dood
