NGEN
LDING
DR
- 1986
D>
HOGERE KWALITEIT VAN HBO
MAG GEEN GELD KOSTEN
WORDT 1986 HET JAAR VAN HET HOGER BEROEPS ONDERWIJS?
In Tilburg kun je de volgende
'sche ingenieursopleidingen volgen;
l'.vóór 1 april 1986
01
IIEUR
kr praktijk
JUDEERRICHTING:
[gemene bouwkunde
>nstructietechniek
igitale techniek
ïergietechniek en
lesturingstechniek
iformatietechniek
nergietechniek
onstructietechniek
utomatisering en
roduktietechniek
onstructietechniek
waterbouwkunde
tze school
.DE Stem.
DINSDAG 28 JANUAR11986
x is een van de
˧||8-
'Eten van twee walletjes en voor een dubbeltje op de
eerste rang willen zitten'. Zo zou je de houding van
politiek Den Haag kunnen omschrijven tegenover de
ingrijpende veranderingen in het HBO. Want meer
kwaliteit moet bereikt worden met minder geld.
HET Hoger Beroepsonderwijs (HBO) is flink in bewe
ging. Onder de ambtelijke naam 'STC-operatie'
(schaalvergroting, taakverdeling en concentratie)
die zullen uitmonden in de vorming van 45 clus-
Doel: het hoger beroepsonderwijs een goede
concurrentiepositie te geven ten opzichte van de
universiteiten en hogescholen.
het NIEUWE HBO, met zijn
'regionale hogescholen', moet in
augustus van dit jaar zijn beslag
krijgen. Maar voordat het zover
is moet er nog heel wat gepraat
en vergaderd worden, op de in
stellingen, op het departement
van onderwijs en in de Tweede
en Eerste Kamer. Het ministerie
heeft intussen laten weten zich
'soepel' te zullen opstellen. Maar
|eit blijft dat de STC-operatie
behalve een krachtiger HBO ook
een goedkoper HBO moet ople
veren. En dat kan nog wat obsta
kels opleveren.
Aanpassing
CHE SCHOLEN VAN DE K.N.B.T.B..
te
l-HEBTOGENBOSCH
latholieke Nederlandse Boeren- en
Irgt hoger agrarisch onderwijs voor
ën in de studierichtingen:
Rndse Landbouw
uderij en Akkerbouw)
|w
niddelentechnologie
|;he Lerarenopleidingen,
ding: Diploma HAVO of VWO
met natuurkunde en
scheikunde
Ook vanuit het
Middelbaar Agrarisch
Onderwijs is toelating
mogelijk.
Imatie en aanmeldingsformulier;
larische Schalen van de K.N.B.T.B.,
108,5200 MA 's-Hertogenbosch.
20788.
|e Bedrijfskunde
[edrijfstechniek
ng
bouwkunde
idige Techniek
Kunde
batie of aanmelding:
pministratie H.T.S.
ostbus 1156,5004 BD Tilburg
KATHOLIEKE!
fmt. LEERGANGEN
jt V grootste onderwijs-!
- instellingen*
in Nederland!
Binnenkort starten
in TilburgEj
nieuwe enl
herhalingscursussen!
kdiploma boekhouden
omputerboekhouden
kdiploma bedrijfseconomie
■rketing (rep.)
-I en S.P.D.-II
iIg, B-| (alleen in Den Bosc
cursus Informatica
A en Nima-B (rep.)
lig en inlichtingen bij:
&as, tel.: 013 - 342294
i Graaf, tel.: 04248 - 1453
Entooruren tel.: 013 - 394224
Katholieke Leergangen
Opleidingen Handelswetenschappen
Pyreneeënweg 10, 5022 DN Tilburg
Beeldschermen, robotten en informatica zijn sleutelbegrippen uit de techni
sche poot van het HBO. - fotos de stem/johan van gurp
Door Frans van Mourik
SCHAALVERGROTING, taak
verdeling en concentratie (STC)
vormen de kern van de operatie
en die moet drie dingen opleve
ren: hogere kwaliteit, sterker
testuur en management en een
besparing van 68 miljoen.
De HBO-instituten hebben hun huis
werk inmiddels al goed gedaan en heb
ben kant en klare plannen op tafel ge-
Minister Deetman en het kabinet
zijn er gelukkig en tevreden mee. Dat
ilijkt uit het definitieve oordeel over die
olannen dat op 2 januari werd gegeven.
En, wat aardig lijkt, politiek Den Haag
zal zich zo min mogelijk met de operatie
bemoeien. 'Sectorale ontwikkelingsplan
rang is primair een initiatief van het
veld' en 'de rijksoverheid zal zich afstan
delijk opstellen' heet het, waarbij de
overheid zich wel het recht voorbehoudt
in te grijpen.
Het lijkt allemaal botertje tot de boom,
maar de schijn bedriegt. Want via de fi
nanciering houdt politiek Den Haag een
meer dan dikke vinger in de pap.
Dat kan het beste gedemonstreerd
Eten van twee walletjes
worden aan de hand van de situatie in de
'technische poot' van het HBO, de hts'en
en de heao's en dan met name het infor-
matica-onderwijs. Op 4 december van
het vorig jaar werd in het Koninklijk
Conservatorium in Den Haag het 'Be
leidsplan Informatica in het HBO' aan
geboden aan minister Deetman. Daarin
staat dat er de komende jaren 1 miljard
nodig zal zijn om het HBO in te laten
spelen op de maatschappelijke behoefte.
Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de
hogere informatica opleiding aan de hts
en de bedrijfskundige informatica aan de
heao. Opleidingen, waarvan de afgestu
deerden bijzonder in trek zijn bij het be
drijfsleven. Het bureau McKinsey heeft
becijferd dat er jaarlijks 2900 hoger op
geleide informatici nodig zullen zijn. De
HBO-instituten en de universiteiten le
veren er echter maar 1200, er is dus een
aanzienlijk tekort.
Maar toen minister Deetman in Den
Haag dat plan in ontvangst nam, zei hij
dat die 1 miljard er niet is, al vond hij wel
dat het kabinet er meer geld voor uit zou
moeten trekken. Nu ligt er sinds 1984 het
zogeheten INSP, Informatica-Stimule-
ringsplan van de overheid. Daarin krijgt
het HBO de komende vijf jaar 42,5 mil
joen toegewezen. Maar omdat er al voor
60 miljoen aan voorstellen ligt, is het dui
delijk dat dat slechts een druppel op een
gloeiende plaat is.
De sector hoger technisch onderwijs
stelde een plan de campagne op en becij
ferde dat er de komende vijf jaar alleen
al 140 miljoen nodig is om de achterstand
weg te werken bij het onderwijs en de
toepassing van informatica. Dat staat los
van extra investeringen die nodig zullen
zijn om de nieuwe ontwikkelingen bij te
kunnen houden. Het water staat wat dat
betreft tot aan de lippen.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit een nog niet
gepubliceerde inventarisnota van de
hts'en. Een werkgroep nam een repre
sentatieve steekproef onder acht scholen
en ontdekte daarbij het volgende. Het
aantal studenten groeide in de afgelopen
vijf jaar met ruim 25 procent, maar het
budget daalde van 3,1 miljoen in 1980
naar 1,67 miljoen in het afgelopen school
jaar. Omgerekend zakte het bedrag per
leerling in die periode van 386 naar 165
gulden. Min 58 procent dus. Uit een eer
der verschenen zwartboek bleek al dat de
kwaliteit van het onderwijs op de hts'sen
ernstig in gevaar is gekomen. Er is geen
geld voor nieuwe toepassingen van infor
matica in de electrotechniek en de werk
tuigbouwkunde, er een ontstellend tekort
aan docenten. Er zijn op dit moment 170
vacatures voor volle banen op een lera-
renbestand van 1800. Dat levert een extra
verzwaring van de toch al niet geringe
taakbelasting op. Voeg daar nog aan toe
dat de apparatuur op veel scholen verou
derd is en het wordt duidelijk hoe hoog
de nood is.
Maar minister Deetman blijft optimis
tisch. Dat bleek pas nog eens uit een toe
spraak op een congres in Amsterdam
over de doelmatigheid in het HBO. Deet
man liet die toespraak voorlezen door
zijn secretaris-generaal Scholten. Het
optimisme bleek overigens ook uit de in
leiding van een andere topman van de
minister, dr. R. in 't Veld, die nauw be
trokken was bij de STC-operatie in het
wetenschappelijk onderwijs. Beide inlei
dingen ademden een geest van 'Jongens
het lukt wel en wij zullen vanaf de zijlijn
kijken of het goed gaat'.
Prof. dr. Frans van Vught, hoogleraar
toekomstkunde prikte op datzelfde con
gres die ballon al door. Hij stelde vast dat
politiek Den Haag kennelijk een beleid
wil van de 'best of both worlds', in dit ge
val meer kwaliteit met minder middelen.
Hij noemde dat streven 'naïef en groot
moedig en volgens Van Vught zal de na
gestreefde doelmatigheid dan ook niet
worden bereikt. Hij zei bovendien er
niets van te geloven dat de overheid zich
bescheiden terug zal trekken om het on
derwijsveld in alle rust de plannen uit te
laten werken. Volgens deze toekomstdes-
kundige bij uitstek zal via de beperking
van de geldstroom de bevoogding vanuit
Den Haag nog groter worden dan ze nu al
is. En hoewel hij zijn eigen uitspraken
meteen relativeerde door te zeggen dat
de 'helft van sociologische voorspellingen
niet uit pleegt te komen', moet gevreesd
worden dat zijn voorspellingen tot die
andere helft behoren.
zijn 300 instellingen begonnen aan fusiebesprekin-
Door Jan Greyn
De zogenaamde HBO-Raad houdt zich
lamens de minister bezig met het coördi
neren van het fusieproces. Voorzitter Ge-
"ers van de HBO-Raad is vol goede moed
0Ver de afloop van de operatie. Hij be
aamt de veronderstelling van menige on
derwijsdeskundige dat 1986 ook het Jaar
van het HBO wordt, „al zullen we pas
ever een jaar of vijf kunnen concluderen
oe succesvol het nieuwe HBO is".
Iedereen zal intussen wel in de gaten
nebben dat de STC-operatie niet enkel en
alleen de fusie van scholen inhoudt. Fu-
Sle is één onderdeel, maar het gaat om
aen breed veranderingsproces van het
HBO. De emancipatie van het HBO is be
gonnen, als onderwijsvorm naast de uni
versiteit".
Drs. J. K. M. Gevers is geen blinde op
timist. Steeds als hij periodiek verslag
deed van het verloop van de STC-opera
tie hield hij een flinke slag om de arm.
Niet zelden hield hij zijn gehoor voor dat
„we wel zullen zien waar we uitkomen".
Die reserve is inmiddels wat afgenomen,
de verwachting op een positief resultaat
nam toe. En toch.
„Het ging merkwaardig goed, maar
toch ook hou je veel twijfels. Met 'merk
waardig goed' bedoel ik dat veel scholen
de operatie aangrepen om een brede ver
andering van hun onderwijsinstelling te
bewerkstelligen. Men had zich kunnen
beperken tot het zoeken van een partner
in de omgeving, en daarmee basta. Maar
dat heeft bijna niemand gedaan. Blijk
baar was de tijd rijp voor wat verande
ring ten goede in het HBO".
Gevers meent dat zonder overdrijving
kan worden gesteld dat in het HBO heel
weinig bij het oude zal blijven. „Over
vier, vijf jaar is het HBO niet meer her
kenbaar". In Duitsland, Engeland en de
VS begon het 'rijpingsproces' van het
HBO al veel eerder, maar op een wat an
dere wijze: zonder het nadrukkelijke
oogmerk van bezuinigingen. Gevers acht
dat wel een bezwaar, maar niet zo'n on
overkomelijk als de Duitse professor
Emancipatie is nu begonnen
Teichler (blijkens een interview in HBO-
Journaal).
Teichler is een specialist op het gebied
van hoger onderwijs en beroepsonder
wijs - hij is directeur van het Wissen-
schaftliches Zentrum für Berufs- und
Hochschullforschung in Kassei. Volgens
de Duitse deskundige ontbreken enkele
stimulansen om het veranderingsproces
op gang te krijgen, ook kosteloze prik
kels, zoals het veranderen van de naam
HBO en het verlenen van een hogere,
academische status.
Teichler vreest dat de bezuinigingen
ervoor zorgen dat „fusies niet meer bete
kenen dan nieuwe bordjes naast de
schooldeur". Hij wijst erop dat de 'kruis
bestuiving' van verschillende onderdelen
van hoger beroepsonderwijs pas na en
kelejaren merkbaar is. Kortom, het gaat
allemaal niet automatisch, betoogt de
Duitse prof.
Dat bestrijdt Gevers ook niet. „Als de
nieuwe HBO-instellingen hun manage
ment aanpassen aan de gewijzigde om
standigheden, als de instellingen de her
en bijscholing samen met het bedrijfsle
ven in de gaten houden en als je goed het
oog houdt op enkele kapers op de kust,
zoals het opduikende commerciële onder-
wijs, ben je al een stuk op weg. Maar des
ondanks blijven er twijfels of we die
grootscheepse inhaalmanoeuvre kunnen
uithalen".
Gevers noemt nog aan andere kaper op
de kust, de universiteiten. „Maar het
HBO is van oudsher veel beter uitgerust
voor die strijd. HBO zijn namelijk veel
soberder, anders dan de universiteiten
waar meer met tamtam moet gebeuren.
Daaraan ontleen ik ook het argument dat
het HBO nog doelmatiger moet worden.
En doelmatigheid is niet alleen wat re
gels en bepalingen weghalen, want daar
komt altijd iets voor in de plaats, al kun
je dat opvangen door management van
hoog niveau. De autonomie van de school
kan dan ook toenemen".
Een ander probleem dat in kringen
van het onderwijs algemeen geldt, is de
uittocht van docenten naar het bedrijfs
leven. Gevers: „Dat valt wel mee. Het be
drijfsleven trekt natuurlijk aan nogal
wat mensen, simpelweg omdat daar be
ter betaald wordt. Maar daar moetje niet
over in paniek raken. Nee, ik hoop dat er
iets anders gaat spelen. Dat er een betere
sfeer gaat heersen in het HBO, dat er niet
alleen maar 'de lesboer' gespeeld hoeft te
worden door leerkrachten".
Dus 1986 wordt het beslissend jaar
voor het HBO? „Zeker, nog los van het
feit dat in augustus de instellingen er
formeel volgens de nieuwe wet moeten
zijn. Maar over een aantal jaren, zeg vijf,
kun je pas bekijken hoe geslaagd het
nieuwe HBO is. Dan kun je ook pas even
tuele aanpassingen gaan doorvoeren.
Och, nu roepen al veel mensen dat het al
lemaal te massaal wordt. Maar massali
teit kun je door een goede organisatie be
perken. Maar dat doe je niet even in
1986".
Gevers' optimistische kijk op het fusie
proces is vaak bekritiseerd, maar ach
teraf toch niet overdreven geweest. Zee
land beschouwt hij als een goed voor
beeld. „Daar ging de zaak snel en goed.
De concrete invulling is daar het verst
gevorderd. Met z'n allen maakten ze één
instituut: één provinciaal zwaartepunt
voor het HBO. In Breda komt een vrij
omvangrijk instituut met rk-signatuur.
Daar speelde nog het probleem van het
denominatie, kort gezegd: welke kleur
moet de instelling hebben".
Iedere streek of grote gemeente had zo
zijn typische problemen. In Tilburg
speelde het probleem rond de grote Ka
tholieke Leergangen - „al jaren een om
vangrijk HBO-instituut" - en vooral
juist rond de 'restgroep'. „Daar zit nog
beweging in, zodat het eindresultaat nog
niet zichtbaar is. Op die manier heb je als
uiterste Zeeland, waar het niet beter kon,
en bijvoorbeeld Tilburg waar nog het een
en ander moet goedkomen".
Drs. Jan Karei
- FOTO
