'JAARBOEK 1984-'85 VREDE EN
Britse Euro-
dezen zijde
De stille oorlog om de technologie
na*
vai
HOE MOSKOU DE TECHNOLOGISCHE KLOOF TRACHT TE OVERBRUGGEN
Phl
AMSTERDAMSE E
ïeurs verder or
VRIJDAG 17 JANUAR11986
EXTRA
BI
T4?
Nederland plaatst, discussie gaat verder
Door Hans Rooseboom
HET ZWAARTEPUNT van de Nederlandse
publieke opinie heeft recentelijk een ra
zendsnelle zwenking doorgemaakt, weg van
de kruisrakettenkwestie, richting sociaal-
economische vraagstukken (de verkiezin
gen zijn in aantocht).
Het Nederlandse aandeel in het internationale
bewapeningsvraagstuk heeft de gemoederen in
ons land zo lang en zo intensief beziggehouden dat
'men' het wel gelooft. De meeste mensen lijken
zich, murwgeslagen, in het plaatsingsbesluit te
schikken.
De Partij van de Arbeid is
zich weliswaar nog wat in
bochten aan het wringen om
toch nog eventueel met het
CDA in zee te kunnen (via
een regeer-akkoord met een
'voetnoot'), maar de natio
nale discussie is gesloten.
Evenals in de andere 'plaat-
singslanden' is het massale
protest weggeëbt nadat een
maal tot stationering was
besloten.
Maar de internationale
vraagstukken van vrede en
veiligheid blijven in de we
reld natuurlijk prioriteit
nummer één houden.
Daarom is het goed dat
zojuist het 'Jaarboek Vrede
en Veiligheid 1984-'85 van de
Amsterdamse Vrije Univer
siteit is verschenen, waarin
nog eens alle kwesties op een
rijtje worden gezet die in het
afgelopen jaar aan de orde
zijn geweest, internationaal,
en in Nederland. Een inven
tarisatie. De gehele bloem
van het vaderlandse pole
mologen- en politicologen-
dom heeft bijdragen gele
verd aan dit omvangrijke
naslagwerk.
De eerste bijdrage in dit
Jaarboek is van de 'grand
old man' van de polemologie
in Nederland, prof. Röling.
Hij overleed eerder dit jaar.
Röling geeft een verhelde
rend overzicht van de ver
schillende interpretaties van
het begrip 'veiligheid': na
tionale veiligheid ten op
zichte van vijanden, veilig
heid tegen wapens, economi
sche veiligheid.
In hoofdstuk twee geven
verschillende auteurs een
beeld van de stand van za
ken op het gebied van de
strategische kernwapens:
een volledig en getalsmatig
overzicht, voorzover gege
vens bekend zijn natuurlijk.
Generaal Von Meyenfeldt
'doet' de vergelijking in
sterkte tussen Warschau
pact en Sovjet-Unie. Daar
komt hij op zijn stokpaard
je: hij vreest de Sovjet-drei
ging niet.
'Bedreigde veste'
„Het Warschau Pact be
schikt over een aanzienlijke
militaire macht. En het is te
begrijpen dat velen in het
westen zich door deze macht
bedreigd voelen. Maar wat
wij niet vergeten mogen is
dat het de dreiging is van
een 'bedreigde veste'. De
mogelijkheid is niet uitge
sloten dat deze dreiging af
neemt wanneer de druk op
de vesting wordt verlicht.
„De NAVO-vergelijking
van strijdkrachten doet ver
moeden dat de NAVO in de
toekomst juist deze druk wil
opvoeren. Dit beleid staat
haaks op het streven naar
ontspanning en wapenbe
heersing en draagt niet bij
aan onze veiligheid. Deze
tijd vordert een ander be
leid; een beleid waarin de
zorg om de militaire veilig
heid wordt gecombineerd
met een daadwerkelijke
vermindering van de drei
ging tegenover de Sovjet-
Unie. De politieke wil
ontbreekt nog". Generaal
Von Meyenfeldt heeft over
een en ander een afzonder
lijk boekje geschreven dat
hieronder nog ter sprake
komt.
Het derde hoofdstuk van
het Jaarboek Vrede en Vei
ligheid is gewijd aan het
Amerikaans-Russische
overleg over de kernbewa
pening, concluderend met
een nogal pessimistische vi
sie op de sfeer in de jaren '80
tussen beide grootmachten,
vergeleken bij die in de ja
ren '70.
Hoofdstuk 4 ('De VN en
het streven naar ontwape
ning') vangt aan met de con
statering: „Veertig jaar na
oprichting verkeren de Ver
enigde Naties in een ernstige
crisis". Volgt een nauwgezet
en (voor de gemiddelde le
zer) al te gedetailleerd over
zicht van alle onderwerpen
die in VN-verband ter
sprake komen op de ontwa-
pensconferentie in Genève
(die plaats vindt los van de
rechtstreekse Russisch-
Amerikaanse onderhande
lingen). Die VN-ontwape-
ningsconferentie houdt zich
voornamelijk bezig met het
bereiken van een akkoord
op het gebied van chemische
en biologische wapens. Met
een nogal uitzichtloze con
clusie ten aanzien van de be
reikbaarheid van een ak
koord.
Europa
Hoofdstuk 5 'Om de vei
ligheid van Europa'. Dit
hoofdstuk geeft een over
zicht van de resultaten van
de verschillende podia waar
Europese veiligheidsproble
men ter sprake komen:
CVSE, MBFR, EOC en INF.
BOVEN: Woensdrecht is inmiddels synoniem voor kernwapens op Nederlands grond
gebied. - foto de stem/ben steffen
LINKS: De bekendste generaal van de Nederlandse vredesbeweging, voormalig KMA-
gouverneur M. H. von Meyenfeldt, heeft een boekje gewijd aan 'Bewapening en
veiligheid'. De generaal b.d. behandelt uitvoerig het verschijnsel van de militaire
dreiging.
Dat zijn achtereenvolgens
de Conferentie voor Veilig
heid en Samenwerking in
Europa (Stockholm), de We
derzijds Evenwichtige Ver
mindering van Troepen
(Wenen), de Europese Ont
wapeningsconferentie en de
onderhandelingen over de
middellange afstandsraket
ten (Genève). Vooral wordt
ingegaan op de pogingen tot
het bereiken van Vertrou
wenwekkende Maatregelen.
Hoofdstuk 6: 'Het Neder
landse veiligheidsbeleid'. In
dit hoofdstuk komt uitvoe
rig de hele binnenlandse Ne
derlandse geschiedenis ter
sprake die geleid heeft tot
het 1 juni-besluit, een com
promis dat vooral is voort
gekomen uit de antithese
WD-CDA. Daarover weten
we nu wel genoeg, maar het
is natuurlijk goed dat de ge
schiedenis te boek is gesteld
en op een rijtje is gezet.
In hoofdtuk 7 ('Het Neder
landse defensiebeleid') ont
moeten we de Walrus, de
Patriot, de kerntaken, en de
volkenrechtelijke en grond
wettelijke aspecten van de
plaatsing van kruisraketten.
Hoofdstuk 8 'de Neder
landse wapenproductie en
wapenhandel'. Hier wordt
betoogd dat er van de strijd
tegen de wapenhandel (die
natuurlijk ook een onder
deel is van wapenbeheer
sing) maar bitter weinig te
recht komt als die niet inter
nationaal wordt gecoördi
neerd.
Hoofdstuk 9 behandelt
'vredesbeweging, kerken en
openbare mening' en het
tiende en laatste de alterna
tieven voor een nucleaire
oorlogsvoering.
Alles bij elkaar is dit
'Jaarboek 1984-85 Vrede en
veiligheid' een waardevolle
aanwinst voor iedereen die
zich interesseert voor de wa
penwedloop en de oost-west
verhouding waarom alles
draait in deze wereld.
De bekendste generaal
- foto de stem/j0han van gurp
van de Nederlandse vredes
beweging, voormalig KMA-
gouverneur M. H. von
Meyenfeldt, heeft een boekje
gewijd aan 'Bewapening en
veiligheid'.
De generaal b.d. (onlangs
genoemd als lijsttrekker van
de Evangelische Volkspartij,
ter vervanging van Cathy
Ubels) behandelt uitvoerig
het verschijnsel van de mili
taire dreiging. Hoe meten
we precies de dreiging van
de andere kant? En vooral:
welke bedoeling heeft een
bepaalde mogendheid als ze
met wapens dreigt; moeten
we in de eerste plaats de wa
pens zelf vrezen, of moeten
we bang zijn voor de effec
tuering van de doelstellin
gen via die wapens?.
Nadat Von Meyenfeldt
eerst heeft uitgelegd dat wa
pens middelen zijn om poli
tieke doelen te bereiken, dat
landen lepaalde doelstellin
gen hebren die zij met wa-
pendreifing willen bewerk-
stelliger, stelt hij de vol
gende vaag:
„Maai wat zijn de poli
tieke delstellingen van de
tegenstaider? De praktijk
leert dalmensen deze vraag
verschilend beantwoorden
De één -.iet de Sovjet-Unie
als een irootmacht die haar
invloed n deze wereld wil
uitbreidin en van het voeren
van een xirlog met de kapi-
talistiscle wereld alleen
wordt veerhouden door de
dreiging van het atomaire
militaire potentieel van de
Verenigie Staten van Ame
rika. Een ander meent
dat de Sivjet-Unie haar mi
litaire potentieel alleen
maar geeed houdt omdat zij
Zich bedreigd voelt en een
herhalirg van het gebeuren
tijdens ce Tweede Wereld
oorlog (invasie van de
Duitse legers) wil voorko
men".
Het is uitermate belang
rijk te veten wat de doel-
stellinget van de Sovjet
unie zijl, een onderwerp
dat in di hele Nederlandse
rakettendscussie niet aan
de orde ii geweest. Generaal
von Mejsnfeldt geeft dus
twee' altrnatieve oplossin
gen, maa kiest er zelf niet
tussen. Bade mogelijkheden
kunnen let geval zijn (dus
'expansief of 'defensief', of
natuurlijk ook nog allebei),
maar zo ling daarover geen
uitgesproler. duidelijkheid
bestaat, li kt het veiliger om
in deze tarre wereld, waar
alles drafit om de monster
lijk grotf belangen van de
supermachten met alles re
kening t< houden, voor alle
zekerheir (veiligheid).
Dat deaantallen vernieti-
gingswajens aan beide zij
den veel in veel te groot zijn,
ja waarzinnig groot, kan
natuurlij: geen mens ont
kennen. Ie aantallen kern
wapens «1 anti-kernwapens
zijn zelfsnog veel groter dan
men geniddeld weet. Maar
zo lang <r geen absolute ze
kerheid s over de uiteinde
lijke dolstellingen van de
Sovjet-Inie (veel mensen
hebben lie zekerheid overi
gens we, gezien de annex
atie varOost-Europa en Af
ghanistan en de bemoeie
nissen >veral ter wereld)
zijn de 'isico's van eenzij
dige stapen terug eenvou
digweg t groot. Met het oog
op onze veiligheid, zeker
heid, vijheid, democrati
sche recksstaat en economi
sche wevaart, zullen wij
van eenzjdige ontwapening
moeten ifzien. Alle voor
zichtig iiealisme van Von
Meyenfelt ten spijt.
Jaarboek 1984/85 Vrede en
veilighek Bewapening,
vredesbeweging en het Ne
derlandse veiligheidsbeleid.
Uitg. Wekgroep Polemolo
gie Vrije Universiteit Am
sterdam, ia samenwerking
met Uitgeverij Samson, Al
phen aan den Rijn. 319 biz.
Prijs 32,i0
VRIJDAG 17 JANUAR11986
Dene
Van ome correspondent
ïRUSSEL - Het blijft
^ijfelachtig of het pak-
't hervormingen
waarover de lidstaten
ran de EG het begin de-
ember in Luxemburg
;ens werden, wel uitge
roerd kan worden nu
,rijWel zeker is dat het
leense parlement zich
laar op 21 januari tegen
)al verzetten.
Volgens het Verdrag van
Ie EG kan wijziging daar-
ran immers alleen geschie-
len als alle parlementen
ran de lidstaten daaraan
Lun toestemming geven,
let is in ieder geval twij-
elachtig of de ministers
,an Buitenlandse Zaken
p 27 januari hun plan
Tinnen uitvoeren om het
kkoord van Luxemburg
lechtig te ondertekenen.
Maar ook al zou men dat
loen dan blijft de vraag hoe
men ve
vormin
een vai
boot va
ringslei
ber in
het one
meerde
die de
interne
moet v
lang h£
de EG
het fei
met
moestei
Oph
burg
zware
regerin
moeilijl
krijgen
Schluet
regerin
signatu
christei
len), di<
laveren
maken.
Dat
toepass:
ken, dig
Door Hans Rooseboom
BEHALVE EEN wapenrace, een propanda-oorlog
en een spionagesiag, is er nog een conflict waarin de
grootmachten dezer aarde zijn verwikkeld.
Het is een bekend gegeven dat de Sovjet-Unie op
het stuk van de nieuwste technologie een levens
grote achterstand heeft op de Verenigde Staten, een
achterstand die bijvoorbeeld op militair gebied tot
uitdrukking komt, en die moet worden gecompen
seerd met een veel grotere troepensterkte.
Deskundigen schatten dat de achterstand zeker
tien jaar beloopt, een kloof die in deze tijd van 'high
technology' bijna niet meer te dichten lijkt.
De Verenigde Staten weten zich met hun techno
logische voorsprong natuurlijk op rozen, en doen er
alles aan om dit voordeel als een tijger te bewaken.
En dat bewaken dat moet ook wel, omdat Moskou
uit alle macht probeert zoveel mogelijk informatie
en apparatuur (hardware en software) te bemachti
gen.
Natuurlijk is de Sovjet-Unie zelf op grote schaal
bezig de achterstand in te lopen. De auteurs Linda
Melvern, Nick Anning en David Hebditch schilde
ren in hun boek Techno-Bandits de (in onze ogen
bijna lachwekkende) bureaucratie die over de tech
nologie 'gaat'.
Het Ministerie van Buitenlandse Handel telt zo'n
zestig onderministeries, die fantastische namen
hebben als Mashpriborintorg Technopromimport,
Techmashimport en Elektrorgtekhnika (ELORG).
De laatste instantie is dan weer verder vertakt in
diensten als Elorgsistema, Elorgkomplekt, Elorg-
mash, Elorgintegral, Elorgdetal, ieder met honder
den werknemers.
Resultaten
Maar ondanks de inspanningen van deze tot in de
finesses geplande technocratie slaagt de Sovjet-
Unie er niet in de resultaten te bereikeft van Silicon
Valley, het Amerikaanse 'hi-tech'-paradijs, dat zon
der enige overheidsplanning in zeer korte tijd tot
het dominerende wereldcentrum van de technologie
is uitgegroeid.
De Sovjet-achterstand en de noodzaak technolo
gie van buiten aan te trekken is niet alleen te wijten
aan het moeizame en logge bestuursapparaat in
Moskou, maar heeft ook historische oorzaken. Tech
no-Bandits geeft een levendige beschrijving van de
desolate toestand waarin de Sovjet-Unie na de
Tweede Wereldoorlog verkeerde.
De Duitsers hadden in vrijwel het gehele Euro
pese deel van het land de industrie vernietigd. Als
'tegenmaatregel' haalden de Russen de complete
zware industrie uit het door hen bezette deel van
Duitsland weg om die in hun eigen land weer op te
bouwen.
Maar belangrijker was dat de Sovjet-Unie niet
alleen beslag legde op materieel, maar ook op men
sen: iedere Duitse geleerde, natuurkundige of an
derszins technologisch onderlegde deskundige die
voorhanden was werd met gezin en al naar de Sov
jet-Unie gedeporteerd om mee te helpen het ge
schonden land weer op poten te zetten.
De voornaamste 'vangst' van de Russen in Duits
land waren de geleerden die in Peenemünde aan de
Oostzee bezig waren het Duitse kernwapen te ont
wikkelen en te testen. Het is de ironie van het nood
lot dat zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-
Unie hun atomaire bewapening aan de Duitsers
(aan Hitier) te danken hebben. Ook de Russen had
den hun Wernher von Brauns
zojuist genoemd, waarna een bestelling volgt. De
man moet tegen een zeer forse vergoeding proberen
in het buitenland, bijvoorbeeld in de Verenigde Sta
ten, enkele buitengewoon geavanceerde computers
kopen, en zorgen voor verzending naar de Sovjet-
Unie.
Zo'n zakenman kan die dingen in de Verenigde
Staten gewoon als particulier kopen, en betalen uit
de vette geldbuidel die hij uit Moskou heeft meege
kregen. De enige moeilijkheid is om dergelijke tech
nologie de Verenigde Staten uit te krijgen, want op
heel veel hoge technologie bestaat een uitvoerver
bod. Dat uitvoeren moet dus via een 'valse verpak
king'. Het mom waaronder de kisten aan boord van
het vliegtuig gaan is bijvoorbeeld: 'ziekenhuisappa-
ratuur voor München'. Eenmaal in München kan de
lading ongestoord naar de Sovjet-Unie worden ge
stuurd en de techno-bandiet kan de poen opstrijken.
Ongestoord
Broodnodig
Terwijl de Verenigde Staten het voordeel onge
schonden uit de oorlog te zijn gekomen jaar na jaar
uitbuitten, bleven de Russen achterop hinken. Maar
ze zagen daarbij niet dadenloos toe.
Aangezien de Sovjet-Unie de broodnodige tech
nologie niet gewoon in de Verenigde Staten kan ko
pen, bewandelt het land andere paden. Techno-Ban
dits geeft daarvan de voorbeelden.
De 'bandieten' waar de titel van het boek het over
heeft zijn zakenlieden die onder het mom van lega
liteit door de mazen van de wet glippen. In Moskou
gestationeerde West-Europeanen worden benaderd
door één van de ministeries met zo'n mooie naam als
Jarenlang hebben deze praktijken ongestoord
voortgang kunnen vinden, voornamelijk als gevolg
van onderbezetting van de Amerikaanse douane en
kustwacht. Maar toen de Amerikanen erachter
kwamen dat steeds meer van hün gekoesterde tech
nologie toegepast werd in de Sovjet-Unie, vooral
ook militair toegepast, trokken de Amerikanen de
mazen van de wet strakker aan.
Tijdens het bewind-Reagan werden bovendien de
diensten die de uitvoer controleren zeer sterk perso
neel uitgebreid, zodat het voor de internationale za
kenlieden nu erg moeilijk is geworden hun han
deltjes te drijven.
Techno-Bandits geeft een onthullend kijkje ach
ter de schermen van de grote wereld van 'big busi
ness' en van de constante stille oorlog die tussen de
supermachten woedt.
Linda Melvern, Nick Anning én David Hebditch:
Techno-Bandits. Uitg. Houghton Mifflin Company
Boston. Imp. Europese Boek Centrale Weesp. Prijs
18,50.
TRAATSBURG (ANP) - De
Iritse conservatieven in het
luropees Parlement hebben
errassend de zijde gekozen
an ex-minister van Defensie
lichael Hesseltine in de con-
roverse rond de overname
an helikopterfabriek West-
ind.
De Conservatieven gaven
un stem aan een resolutie
raarin steun wordt betuigd
an het streven naar een doel-
■effende Europese oplossing
oor de sanering van de finan-
iële situatie bij Westland.
Er zijn voor de overname
an Westland twee gegadig-
en, de Amerikaans-Ita-
aanse Sikorsky-Fiat combi-
atie en een Europees consor-
ium. De Britse premier Mar-
aret Thather heeft officiéél
een positie ingenomen, maar
zij wor
den He
digd m
uitverk
kopterb
kanen.
In d
Europe:
aangedi
van gai
samenw
als EH
Panavió
Volgens
Groot-E
beschikl
ceerde
strie en
den vai
striële c<
De rt
Europee
stemmei
17 ontl
'OKIO - Philips overweegt
innen twee tot drie jaar note-
ing aan te vragen op de effec-
inbeurs van Tokio. Finan-
leel directeur F. Sweerts van
'hilips-Japan verklaarde gis-
ïren in de Japanse hoofdstad
at het concern grote belang-
lelling heeft voor de Japanse
apitaalmarkt. De raad van
estuur van Philips moet nog
ver een eventuele entree op
e grootste beurs van Japan
eslissen.
Een notering in Tokio zou,
assen in de verdere interna-
onale spreiding van Philips,
tomenteel is ongeveer een
wart van de aandelen in
merikaanse handen. Tokio is
a New York de grootste ef-
ctenbeurs ter wereld. Philips
'ordt op dit moment alleen
srhandeld in New York, Am-
erdam en enkele andere
Europes
van Tok
tig proc
stroom i:
Of en
delen in
worden,
verdere
belangst
bui tenia
laatste j:
10 gesteg
Philip
langrijk
zijn in
aandeler
"STERDAM (ANP) - De Amster-
"jse effectenbeurs heeft zich don-
rdaë nauwelijks laten afremmen
or de koersdaling van de dollar met
ree cent. In het voetspoor van Wall
reet, dat ruim acht punten hoger
x,t' tr°kken de aandelenkoersen ste-
aan. De formidabele verliezen van
11 .gele<*en' toen menigeen
schrik in de benen joegen, zijn vrij-
weggewerkt. Evenals in New York
er in Amsterdam sprake van een
"r ped gestemde obligatiemarkt, die
"sten liet zien variërend van 0,2 tot
■Punt.
de sector van de internationale
oelen kwam Akzo weer boven
ióf j6n "üddag noteerde het che-
eionds ƒ3,60 hoger op 160,70. Hoog-
ens stond ƒ1,20 hoger op ƒ87,20, Phi-
rJT\°P ƒ62,90, Koninklijke ƒ2 op ƒ183
Rn t rWas 1,40 vooruit gegaan naar
fVir mlever Wom f6 naar f405- Co1"
Is fo onSanen won f3 °P f263 Abott
'OP1232 50ter °P f8GJ8° Cn Heineken
In de financiële hoek stond ABN op
1 P een winst van ƒ8,50. Amro was
op f117-50 en NMB won ƒ3,50
de byptheekbanken en de
Nu u S tr°kken aan. Uitgever
lrkWam f3'50 boger op ƒ313,50. El-
r. n^aS °P ^137 een rijksdaalder be
ne va aannemers zetten de verbete-
nsttJ1 voortgaande dag door met
ten van ƒ2 voor HBG op ƒ144 en
cw°rv !ker Stevm op m 0cé"
Ri k noteerde ƒ9 hoger op
^„^nn-Tetterode ging een
oaalder vooruit naar 141,50.
erssti?P lokale markt hadden de
0 gingen de overhand en in een
De Verenigde Staten weten zich met hun technologische voorsprong op rczei.
antonius
«p antonius
1, Xösthuis
Jï Sasthuis
psthuis
Nthuis
h<»ghuys
|rProtzhs
Br°u.hs
Prot.z.hs
(oostb.)
(oostb.)
lourdes
de brouwer
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(tilburg)
(het)
klokkenberg
liduina
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
('s-h'bosch)
aantal ge
Hollandia
een winst
ging maa
ƒ1200. Blyt
al een reu
verder nas
Borsurr
ƒ565 en M
eerdere w
schappij Z
Burgman
naar ƒ1520
de winst 1
toe op f K
hoorde voc
en CSM d
voegde op
De Telc
vijf procei
kocht, stet
zelf werd
Wegener x
doorgestoc
op ƒ7 bracl
Bij de
ternationa
dag iets ii
winst nog
nanciële fc
rugnemen
was op
gekomen.
Op de E
donderdag
ming. De
half twaa
maar was
tot 31.000.
steeg van
en Koninkl
belangstel!
1968-98
1972-02
1972-02
1971-01
1971-01
1972-02
1952-92
1959-01
1972-02
1950-90
1966-96
1971-01
1973-03
1972-02
