bangladesj tussen hoop en cynisme
ba
nlNSDAG 7 JANUARI
EXTRA
Bek
Landloos
Stad
A56
T48
Eindeloos droef,
niemand huilt.
it garantie
Door Mick Salet
Bengaalse blues.
Het is half vijf in de ochtend en het station
van Dinajpur ontwaakt. Kleumend en kreu
nend komen de eerste mensen overeind uit de
liassa daklozen, die hier de kille nacht heeft
doorgebracht. Met opgetrokken knieën. In el
kaar verstrengeld. Als warmtezoekende puz
zelstukjes.
De vroege reizigers hullen hun hoofden nog kouwe
lijk in de lange lappen van hun traditionele kurta's. In
een kraampje wordt water opgezet voor de thee. Of
koffie. Het smaakt naar geen van beide.
Tegen vijven wordt het wat Die moeten eerst wachten
noeriger. Enkele Moslims tot de doktoren bereid zijn hen
fH30NIS
kien hun matje uit en buigen
ichting Mekka voor hun och-
jhdgebed
In de trein, die de hele nacht
op het perron heeft gestaan,
gaan de reizigers op zoek naar
een zitplaatsje. De meeste
janken worden bezet door
Kurkende zwervers, die niet
erg inschikkelijk zijn. Maar na
een half uur porren en morren
heeft iedereen een plekje. En
j.'ïrtrekt de trein met een
gpptheid die alleen Mussolini
reffirweten wordt.
Chaos
z
du.
daiel hechter
ESCADA
(Mnimr>
SP0TUC.1I f
aat 7, oostburg, 01170-213.
IZelfs de Nederlandse con-
lËicteur die wekelijks suppor
ters van FC Den Haag en Ajax
begeleidt, zou hartkloppingen
krijgen als hij hiér kaartjes
zou moeten knippen. De trein,
een vaal en versleten erfstuk
van de Britten, puilt uit van de
j zwartrijders, die zich door
'memand laten wegsturen. Ze
fiangen uit de deuren, zitten op
het dak, en liggen in het gang-
[Saai is het in ieder geval
niet. Een circus van crepeer-
gevailen trekt door de trein.
Kldend en bedelend. Maar
nauwelijks de aandacht trek
kend De modale Bengaal kijkt
niet meer op van een blinde
lelaar in lompen.
n vader komt zijn mis-
akte zoon tonen. Als een
kmisattractie. De rechter-
nd van de jongen zit direct
aan de schouder. Zonder arm.
gjn navel zit op borsthoogte.
En zijn verminkte lichaam ziet
er uit als een maanlandschap.
Vol zweren en bulten.
H;,Heeft hij daar dan niets?",
j ifaagt een reiziger en wijst
naar de plaats waar normaal
een navel zit. De vader trekt
de lendendoek van zijn kind
wat verder naar beneden.
„Nee, kijk maar." Niets anders
Hn vel over been.
Vreemd. Maar geestelijk is
hij verder normaal?"
jDe vader en de jongen knik
ken
hlGenoeg wetend buigt de
vragensteller zich weer naar
zijn buurman en gaat verder
met het'gesprek dat onderbro
ken werd door de komst van
het tragische tweetal. Over tot
de orde van de dag. De jongen
wacht nog even in de hoop wat
geld te krijgen. Maar pa ziet
dat hier niets te halen valt en
trekt zijn lijdzaam kind ver
der naar de volgende wagen.
Ï|Veel ellende maakt cynisch.
B,Als je iedereen die hier
langs komt geld zou geven,
ben je arm als je op het eind
punt aankomt. Veel van de be
delaars krijgen trouwens veel
meer dan mensen die voor hun
geld werken. Natuurlijk, er
zijn wel mertsen die zó gehan
dicapt zijn dat ze niet kunnen
~rken. Die geef ik ook best
wat. Maar je moet oppas
sen Als de anderen zien dat je
'ntje wat geeft, dan komen
k gelijk op je af."
e wreedwijze man stelt
voor als Golzar. Hij is
kbediende bij een van de
ticuliere banken van
gladesj. Qua inkomen en
fiding mag hij zich tot de
denklasse van het land re
fill. Hij is op weg naar het
^.enhuis in Rajshahi, waar
zijn broer na een auto-ongeluk
hcht is gekomen.
pat kost hem handenvol
ld. Kijk, in Dhaka zullen ze
Jyer tellen dat behandeling in
B ziekenhuis voor iedereen
jwjjs is. Maar in werkelijk-
nei'Er is hier geloof ik één
Ijkenhuisbèd voor vierdui-
®hd mensen. Wil je opgeno-
JJf n worden, dan moet je in de
ffigaan staan. Mijn broer had
Buk dat hij gewond raakte
■pen ongeluk. Dan willen ze
■hog wel eens voorrang ge-
van. Maar zieke mensen die
Benomen moeten worden?
Weet je hoe dat gaat?
te onderzoeken. Daarna moet
je wachten op de resultaat van
dat medische onderzoek. In
het ziekenhuis is geen plaats
om te wachten. Dat moet je
maar ergens anders doen.
Waar? Dat is niet het pro
bleem van de doktoren. Men
sen wachten soms weken in de
buurt van het ziekenhuis tot
ze geholpen kunnen worden.
Als eenmaal bekend is wat
er aan mankeert, dan begin
nen de problemen pas goed. De
doktoren zullen misschien me
dicijnen voorschrijven. Maar
die zijn niet gratis. Die moet je
ergens op de zwarte markt
zien te kopen. Of in een privé-
kliniek. Want de meeste dok
toren in de regeringszieken
huizen hebben thuis nog een
eigen kliniek. Dan snap je ge
lijk waar de gratis medicijnen
van de overheid naar toe gaan.
En een operatie in het zie
kenhuis? Moet je ook zelf be
talen. Alles. Voor de verdo
ving. Voor de injecties. Zelfs
de operatiemesjes voor de chi
rurg moet je kopen, want die
zijn er zogenaamd niet. Nee, ik
overdrijf niet. Als je ziek bent
en gezond wilt worden, moet
je geld hebben.
Het bed in het ziekenhuis is
gratis. Maar verder niets. Je
familie zal daar voor je moe
ten zorgen. Medicijnen voor je
moeten kopen. Zorgen dat je
iets te eten krijgt. De behande
ling is niet slecht. De doktoren
zijn goed opgeleid. Maar ja, ze
lijden aan de kwaal die alle
Bengalen hebben. Ze willen
snel rijk worden. De nationale
ziekte, hè."
Het verhaal van Golzar
heeft de aandacht getrokken
van andere reizigers op de
bank in de wagon tweede klas.
„Luister", zegt een man die
Hossain heet, „de enige manier
om dat te veranderen, is de
mensen politiek bewust te ma
ken."
„Kom nou", zegt Golzar.
„Wat hebben de politici nou
voor dit land gedaan? Niks. Ze
hebben zichzelf verrijkt."
„Niet de politici van de Ar
beiders Partij."
„Welke partij is dat nou
weer? We hebben er zoveel.
Vijfenzeventig, zevenenzeven
tig, ik hou ze niet meer uit el
kaar."
„De Arbeiderspartij is een
socialistische partij en lid van
de alliantie van vijftien. Dat
zijn partijen die eisen dat de
militairen zich terugtrekken
in hun barakken. Dat is een
van onze vijf eisen. Verder
.willen we dat er weer een par
lement komt. Dat er vrije vak
bonden komen met het recht
om te staken. En...wat zijn
die andere eisen ook al
weer
De politiek gevangenen
vrij?
„Ja. En nog iets. Nou, dat
doet er even niet toe. Maar het
gaat erom dat er weer demo
cratie komt in dit land, dat de
mensen zelf
„Hou toch op, denk je dat er
in Bangladesj nog iemand is
dié politici vertrouwt? Politici
zijn even corrupt als iedereen
die bij de overheid werkt. Al
lemaal vriendjespolitiek en
zakken vullen."
„Daar gaat het juist om.
Wat zie je in Bangladesj? Dat
de armen steeds armer wor
den en de rijken steeds rijker.
Tachtig procent van de men
sen is analfabeet en heeft te
weinig te eten. En een hele
kleine groep rijdt rond in een
grote mercedes. Heeft drie
huizen en drie vrouwen."
„Weet je wat dit land npdig
heeft?"
Het zal toch weer niet een
sterke man zijn?
„Ja. Iemand die grote
schoonmaak houdt."
De trein stopt bij een sta
tion, waar weer nieuwe be
pakt en bezakte reizigers zich
de trein in proppen. In de tus
sentijd probeert een horde van
handelaartjes dezelfde pro-
BANGLADËSJ. Een land dat beschreven wordt met
een pen gedoopt in tranen. Maar de Bengalen zelf
hebben geen tijd om te huilen. Het leven gaat door.
Verslag van een treinreis, met een Bengaalse leraar
Engels als tolk. Eén stukje uit de Bengaalse puzzel.
Leven tussen hoop en cynisme.
Kinderarbeid is in Bangladesj doodgewoon. Eik beetje ioon helpt het gezin het hoofd
boven water te houden.
dukten te slijten.
Sigaretten. Vrolijk kleurige
pakjes milde filters, die het
land zijn binnen gesmokkeld,
en twee tot drie daglonen kos
ten. En grauwer verpakte
scherpe sigaretten van eigen
bodem, die voor nog geen cent
per stuk verkocht worden. Net
als de zuurtjes. De hard ge
kookte eieren. De sinaasappe
len. De aardnootjes. De bana
nen. En pan. De lokale drug.
Stukjes tabak en kruiden in
een groen blad verpakt. Wie
veel van de licht-verslavende
pan kauwt, is aan de rode tan
den te herkennen.
En daar is een krantenver
koper. Wat is het gecensu
reerde nieuws van gisteren?
De politie van Dhaca heeft
vrijdag, voor Moslims is dat de
vrije rustdag, 175 mensen op
gepakt. Volgens een woord
voerder ging het om achttien
meisjes van plezier, zestien
jongens die in het openbaar
alcohol dronken en de rest
werd opgepakt wegens „ver
dacht gedrag". Wat dat ook
wezen mag.
In Sathira is de achttienja
rige Anguara bewusteloos te
ruggevonden bij het huis van
haar vader. Het meisje was
ontvoerd om te worden ver
kocht in India. Na twee weken
lang verkracht te zijn door
haar ontvoerders is ze thuis
afgeleverd. Het bericht vertelt
niet waarom.
In Nilphamari is een epede-
mische diarree uitgebroken.
De afgelopen week zijn er al
zeker zeven mensen aan de ge
volgen overleden.
In de rubriek personeel ge
vraagd wordt geestelijk lei
ders gevraagd te solliciteren
naar de functie van imam. Een
krachtige en aantrekkelijke
stem is een van de vereisten
voor de functie.
In de rubriek diversen staat
een advertentie voor een kli
niek die doet aan zogenaamde
menstruatie-regeling. „Bent u
een paar maanden over tijd?
We zorgen er pijnloos voor dat
uw menstruatie weer goed ge
regeld wordt." Een cryptische
omschrijving voor abortus.
Op de voorpagina nog wat
berichten over president Ers-
had en zijn vrouw, die zich
First Lady laat noemen. De
De modale Bengaal
kijkt niet meer op van
bedelaars. - fotos mick salet
president, een militair die zich
omhoog geschoten heeft door
zijn voorganger overhoop te
schieten en aan de macht blijft
tot een volgende triggerhappy
soldaat zijn tijd gekomen acht,
heeft weer een paar open deu
ren ingetrapt. En mevrouw de
president, op de foto in latest
fashion, heeft een ziekenhuis
bezocht. Ze was zeer onder de
indruk.
Bij de marktberichten de
mededeling dat de rijst en de
suiker, die in de grote steden
vaak op rantsoen zijn, weer
wat duurder zijn geworden.
Nog meer onbetaalbaar.
De trein tuft traag verder.
De raampjes die nog niet stuk
waren zijn nu helemaal open
geschoven en geven een frisse
blik op het platteland. Hier en
daar wordt het droog ogende
land geploegd door logge os
sen. Op de velden staat de rijst
klaar voor de oogst. Het is al
lemaal groen en plat als een
Hollandse polder. Een beeld
dat bijna vervolmaakt wordt
door de rivieren, die nu vrien
delijk kabbelen, maar in de
regentijd woest buiten hun
oevers treden en het land be
neden de zeespiegel voor de
zoveelste keer teisteren met
rampen, waarbij de Zeeuwse
Watersnood van 1953 ver-
stfhompelt tot een historische
kleinigheid.
Overstromingen, hitte en
cyclonen. Bangladesj lijdt on
der de dictatuur van de na
tuur, die alleen kan worden
bestreden met een nieuwe ac
tie; beurzen open, dijken dicht.
Maar nu, in het koele en
droge seizoen, is het landschap
mooi als een verhullende foto
uit een reisgids, waaruit de
armzalige werkelijkheid is ge
retoucheerd. Het bekende en
eentonige beeld verveelt de
Bengalen in de trein. Ze horen
liever de verhalen over dat
vreemde Holland, waar je 's
winters over bevroren rivie
ren kunt lopen. Dat rijke Ne
derland, land van melk en
kaas, waar iedereen een kleu
rentelevisie heeft en je, Allah-
machtig, een uitkering krijgt
als je werkloos bent.
En ze vertellen over hun
eigen land. Khoka is een jonge
man uit het noorden. Daar
waar je bij helder weer de top
pen van de Himalaja kunt
zien. Hij hoort tot de Santal-
stam. Nomaden, die zich pas
de laatste jaren gevestigd heb
ben. De organisatie waarvoor
hij werkt helpt de landlozen
aan werk als landbouwer.
„We zijn nu bezig om stuk
ken land in ons bezit te krij
gen. Dat zijn de „Kashlands",
stukken grond zonder eige
naar die de regering aan de
landlozen geeft. Eerst moet je
die grond huren. Maar als je
dat tien jaar gedaan hebt en
de grond al die tijd bewerkt
hebt, dan wordt de grond je
eigendom. Dat is tenminste op
papier zo. In werkelijkheid
wordt de grond heel moeizaam
afgestaan door grote grondei
genaren die doen alsof zij het
land bezitten. Er zijn bij ons in
de buurt al schietpartijen ge
weest tussen mensen die de
grond officieel hebben gekre
gen en bendes van eigenaren
die de grond niet willen af
staan.
Naar de rechter stappen?
Was het maar zo simpel. Er
zijn heel vyat ambtenaren die
zich met zo'n zaak bezig hou
den en de meeste mensen die
voor de Kashlands in aanmer
king willen komen zijn anal
fabeet. Die kennen de regels
niet en snappen niets van juri
dische problemen. Wij helpen
die mensen en worden dan ge
lijk verdacht van communis
me. Maar het is gewoon het
recht van de mensen dat we
verdedigen.
Op het land kan van alles
verbouwd worden. De grond is
erg vruchtbaar en in de bodem
zit voldoende water om het
land het hele jaar door te irri-
geren. Maar daar heb je wel
pompen voor nodig. Het kost
tijd, geld en moeite om die
neer te zetten. Maar het moet
allemaal wel lukken. Nu
wordt er rijst verbouwd. En
wat aardappelen. Jute kan
ook. Bangladesj is de grootste
jute-leverancier ter wereld.
Maar op het moment zijn de
prijzen erg laag. Dat is ook zo
voor het suikerriet. Dat is
weer een nieuwe tegenvaller
voor de mensen op het land.
Het gebied in het noorden is
Geld verdienen in
Bangladesj is vaak een
kwestie van je diensten
aanbieden. Bij deze
schrijvers kun je voor een
klein bedrag een brief op
laten stellen.
misschien wel het armst van
Banlgladesj. Sommigen noe
men het nog achterlijk. Bij ons
trouwen de meisjes als ze
twaalf of veertien jaar zijn.
Een bruid moet gekocht wor
den. Met geld. Of een radio. Er
is geen ziekenhuis in de buurt.
En er zijn nauwelijk scholen.
Het is er nog lang niet zo ver
als hier", zegt Khoka en hij
wijst op de eerste stenen hui
zen van Rasjhahi, die in zicht
komen. Grote grijze flats van
de universiteit, het leger en
voor ambtenaren. Allemaal
gelukkige lieden die dankzij
hun werk iets meer gelijk zijn
dan de anderen.
In Rajshahi wordt afscheid
genomen. De meeste reizigers
stappen uit en dringen zich
tussen de instappende passa
giers door naar de uitgang.
Daar staan rijen riksja's klaar
om ze de stad in te brengen.
Riksja's. Fietsen met een
bakje voor twee passagiers.
Meestal zijn ze eigendom van
kleine ondernemers die hun
trapper-taxi's per dag verhu
ren aan kuitkrachtige fietsers.
Massaal verdringen ze zich
rond de mogelijke klanten, die
ze hun vrolijk versierde drie
wielers in proberen te praten.
Over de prijs kan onderhan
deld worden, maar meer dan
een fractie van een cent laat
bijna niemand zich afzetten.
Niet goed? Dan neem je een
ander. Aanbod genoeg.
Aanbod genoeg. Een over
bodige zin in een land dat
ruim drie keer zo groot is als
Nederland, maar uit zijn voe
gen barst met bijna honderd
miljoen mensen. Aanbod ge
noeg. Een understatement in
de straten van de steden, waar
foetertoeterende auto's zich
langs kuilen en builen en een
oneindige sliert van riksja's
wringen en dringen. Aanbod
genoeg in een land van miljoe
nen werklozen. En vraag ge
noeg. Naar werk. Voedsel. Me
dicijnen. Onderwijs.
.En een avondmaal, want
de dag zit erop. De zon valt als
het laatste kwartje tijdens een
dringend gesprek in een tele
fooncel. Abrupt en onverbid
delijk. Rajshahi maakt zich op
voor de nacht. In de kraampjes
met opschriften als „Hotel
Luxe" en "Het Gouden Res
taurant" wordt de kerriesaus
voor de rijst opgewarmd. In de
syfilis-slums worden de olie
lampen ontstoken. In de betere
wijken gaat de televisie aan
voor een aflevering van Dy
nasty. In de moskeeën komen
de gelovigen weer samen voor
gebed. En overal lopen mensen
rond met hun ziel onder de
arm. Waar zullen ze slapen
vannacht?
Misschien op het station,
waar de trein naar het zuiden
net vertrokken is. Ten af
scheid trekt de machinist nog
één keer aan de fluit. Van ver
uit de duisternis klinkt het
melancholieke geluid. Hoog en
schor. Eindeloos droef als een
bluessong. Bangladesj. Hemel
schreiend. Niemand huilt.
