even..i
UITBLAZEN
Rente misschien puntje lager
ie Vries
Turkse parlementariër bindt strijd aan tegen martelingen
Sovjetburger merkt weinig van hervormingsbeleid
Vooruit
met de geit
DE STEM COT
Lapwerk uit 01
1MB
DINSDAG 7 JANUARI
ACHTERGROND
AMERIKAANSE DOLLAR KAN BEELD VERSTOREN
DINSDAG 7 JANUARI
VOOR HET EERST SINDS DERTIG JAAR TEKORT AAN EIEREN
HET wordt toch nog
serieus met het hou
den van geiten - lees
ik - en Brabant, waar al
veel meer huisdieren wo
nen dan mensen, mag het
(de) spits afbijten. Naar
mijn idee is de geit altijd
een beetje een tweede
rangs-huisdier geweest, een
symbool van armoe en achter
lijkheid. De R.K. Geitenfokvere-
niging spot men soms nóg
graag als er wat restanten van
de katholieke zuil worden aan
getroffen. Minachting voor de
geit spreekt ook uit het gezegde
Twisten om een geit, wat ruzie
maken om niets betekent.
De geiten waren de melk
koetjes van de armen. Zij
graasden gratis in de berm van
de zandweg, vastgebonden aan
een touw. Zo herinner ik me ze.
Wij konden de dieren moeilijk
met rust laten. Sommige waren
zo tam dat ze zich in de nek lie
ten kloppen of aan de sik lieten
trekken. Andere waren schich
tig, rukten aan hun touw en be
gonnen te blaten. Dan maakten
we dat we weg kwamen, want
geiten graasden altijd vlak bij
huis.
De geiten uit mijn jeugd in
het dorp hadden een scherpe,
onaangename geur, die gemak
kelijk overging op mensen. Je
rook het aan de mensen of ze
geiten hielden. Met die even ty
pische als op niets stoelende ar
rogantie van de 'burger' tegen
over de boer en diens knecht
definieerden we de geuren van
de landman. Vooral 's-morgens
in de kerk (in die tijd gingen we
praktisch elke morgen naar de
kerk omdat anders pastoor of
kapelaan maar vervelend tegen
je ging doen tijdens de gods
dienstles. Op je rapport stond
ook het aantal keren vermeld
dat je de ochtendmis had bijge
woond. Je klasse-onderwijzer
hield dat bij. Die moest dus
ook).
De boerenjongens roken
zwak maar onmiskenbaar naar
de stal. De geur zat in hun kle
ren en was onvermijdelijk want
stal en woning zaten onder één
en hetzelfde dak. Op de boer
derij waar ik in mijn jonge ja
ren wel eens logeerde, stond de
keuken, waarin gewoond werd,
in rechtstreekse verbinding met
de stal en het slaapkamertje
waarin ik sliep was feitelijk een
deel van de stalzolder. Ik zou
na zo'n logeerpartij zelf ook ge
roken hebben als de boerenjon
gens in de ochtendmis, ware
het niet dat het altijd zomer
was en dan liepen de koeien
buiten.
Vooral als de lucht in bewe
ging werd gebracht, bijvoor
beeld bij het rij voor rij te com
munie gaan, ontwikkelden zich
de geuren. Misprijzend en zon
der ons af te vragen waarnaar
wij zelf wellicht roken die och
tend, zaten we ze op te snuiven
als de rij voor ons in beweging
kwam en passeerde. „D'r zit
een geit tussen, ruik je'm?" En
inderdaad: de geit haalde je er
gemakkelijk uit.
Nu moet ik zeggen dat die
boeren veel goed maakten. Om
dat ze meestal wat verder van
kerk en school woonden en dus
geen tijd hadden om tussen mis
en aanvang school heen en
weer naar huis te gaan om te
ontbijten (we gingen nuchter
WIM KOCK
naar de kerk, zelfs geen druppel
water mocht ér door je keel)
brachten de boeren hun brood
mee, verpakt in linnen zakken.
Die legden ze op de zitbank
achter zich, vlak onder jouw
neus. De geur van versgebak
ken mik drong door het linnen
heen en je neus binnen en deed
je rammelen van de honger.
Op Curasao had je wilde
geiten, scharminkels van bees
ten. De handigsten onder ons
vingen er wel eens eentje en die
ging dan op de barbecue. Je
moest daar mee oppassen want
ze mochten dan wild zijn, soms
behoorden ze iemand toe.
Zulke tot eigendom verklaarde
geiten sleepten dikwijls een
touw met blikken met zich mee,
als de auto van een pas ge
trouwd stel. Het aan het spit
gebraden vlees van een wilde
geit was het risico van ruzie
met een mogelijke eigenaar
eigenlijk niet waard. Het was
taai als buffelhuid. Ik kan me
niet herinneren hoe de Curatja-
ose geiten roken.
Later werd de geit een dier
van wat de 'kinderboerderij'
werd genoemd. Een door de
kaalslaanders en slopers over
het hoofd gezien, omrasterd
groen plekje in de stad, dat be
volkt werd met geiten, schapen
en een paar reeën tot lering en
vermaak van kleuters.
De geit, vastgebonden aan
een paaltje in de berm van de
zandweg, voor de deur van het
landarbeidershuisje, is al lang
weg. Het landarbeidershuisje is
door een stedeling verbouwd
tot bungalowtje en inmiddels
weer verlaten. De wereld veran
dert, ongemerkt soms, maar
voortdurend. De geitenhouder
evenwel is gebleven al ziet hij er
iets anders uit dan de slonzige
vrouw uit mijn jeugd, die haar
geiten 's-nachts in huis haalde
en vastbond aan de tafelpoten.
Sterker nog: de geitenfokkerij
staat aan de vooravond van een
revolutie. De R.K. Geitenfok-
vereniging van weleer wordt
een bedrijfstak nu dertig Bra
bantse geitenhouders zich heb
ben verenigd in een coöperatie
met een export-contract en al.
De Nieuwe Geitenfokker
komt uit het milieu van de on
bespoten 'kleinschaligheidsbe
weging'. Een van de bestuursle
den van de coöperatie is op
bouwwerker van z'n vak. De
geitenhouderij moet kleinscha
lig blijven. Daarom staat in de
statuten van de coöperatie (dit
jaar goed voor een totale pro-
duktie van 700.000 liter geite-
melk) dat een lid niet meer dan
200 geiten mag hebben.
Tweehonderd geiten. Wat is
er kleinschalig aan tweehon
derd geiten?
Het is te hopen dat varkens
en kippen, kalveren en koeien
wat inschikken want de toe
komst is aan de geit. Vooruit
met de geit.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll|||||l|||||||||||||||||||||||||||||||||in=
Uitgave van uitgeversmaatschappij. De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H Coumans
Hoofdkantoor: Spmveld 55, Breda
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41©076-236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 1©01100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14. ©01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5. ©01184-19910.
Postadres' Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van j 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek 230301584 - Rabo rek. 101053738.
ücaüSiAJSaJ!
T5 PAGINA;
Door Louis van de Geijn
DE RENTE zal dit jaar
licht kunnen dalen. Dat
is een vrij algemene op
vatting van financiële
experts. Hoewel in de
meeste beschouwingen
geen cijfers worden ge
noemd, wijzen de voor
spellingen op een daling
met ongeveer één pro
centpunt tot 6 a 6%%
voor langlopende staats
leningen.
Twee economen van het
Sociaal Fonds Bouwnijver
heid in Amsterdam sommen
in het econorrienblad ESB een
aantal binnenlandse ontwik
kelingen op die gunstig zijn
voor de rente:
Het tempo van de prijsstij
gingen in Nederland zal heel
laag blijven (ca. 1% procent).
De lonen zullen nauwelijks
stijgen, de invoerprijzen (olie
etc.) dalen en de belasting- en
premiedruk neemt af;
De gulden blijft internatio
naal een sterke munt. De lo
pende rekening van de beta
lingsbalans zal opnieuw een
groot overschot (circa 17
miljard) vertonen. Als de
Franse franc in het voorjaar
officieel lager wordt gewaar
deerd, zou de gulden samen
met de Duitse Mark wel eens
kunnen worden opgewaar
deerd;
De binnenlandse kapitaal
markt zal ruim zijn, ondanks
het nog steeds grote beroep
van de overheid. Opnieuw
zal een groot bedrag naar het
buitenland moeten afvloeien
om een geldoverschot te
voorkomen.
Het economisch bureau
van de Nederlandse Crediet-
bank berekent voor 1986 een
totaal aanbod van middelen
op de kapitaalmarkt van
circa ƒ65 miljard. De over
heid zal daarvan ongeveer
ƒ36 miljard nodig hebben.
Als gezinnen en bedrijven
ƒ20 miljard zullen lenen is
dat veel. De rest zal naar het
buitenland moeten stromen
om te voorkomen dat er een
overschot ontstaat, dat alleen
maar in de prijzen door
werkt.
De dekking van het over
heidstekort is altijd een be
langrijk punt geweest voor
de ruimte op de kapitaal
markt en dus de rente. De
NCB-economen berekenen
dat van het gat in 1986 nu al
ruim een kwart (ƒ9,25 mil
jard) is gedekt, o.m. door de
staatslening van eind 1985
waarvan de opbrengst 3,75
miljard) in 1986 wordt ge
stort.
Nu het bedrijfsleven in het
algemeen weer beter draait,
maar nog aarzelt met inves
teren, is uit die hoek nog niet
veel kapitaalvraag te ver
wachten. De winsten worden
gebruikt om het eigen ver
mogen bij te spijkeren. Het
aflossen van schulden draagt
uiteraard bij aan een over
schot aan kapitaal.
Binnenlandse ontwikke
lingen wijzen dus op een ren
tedaling. Maar buitenlandse
factoren kunnen dat beeld
0/o
120
11 5
110
10 5
100
9 5
9.0
8 5
8 0
7 5
7 0
6.5
Verenigde Stalen
Nederland
V
West Duitsland
6.0 7 F M A MJJ A SO N DJ
11111 Ji 11 iii 11111111111 üi 11 iii 111 r 111 Ji 11 iii 1111111 iii 11111
1985
De internationale kapitaalmarkt in Nederland,
West-Duitsland en de Verenigde Staten. De grafiek
geeft de midweekcijfers van de rendementen van
langlopende aflosbare staatsleningen over 1985.
verstoren. Dat geldt volgens, beeld ongeveer hetzelfde als
de deskundigen niet voor de hier, met een lage inflatie,
belangrijkste handelspartner een groot overschot op de be-
van Nederland, de Duitse talingsbalans en een kans op
Bondsrepubliek. Daar is het officiële opwaardering van
de D-Mark over enkele
maanden.
Veel minder zeker is de in
vloed die de Amerikaanse
dollar op de Europese mun
ten zal hebben. SFB-econo-
men Chr. Brandsma en Th.
Kauffman achten een daling
van de Amerikaanse rente in
de eerste maanden van dit
jaar mogelijk, maar houden
rekening met een gematigde
stijging in de tweede helft
van het jaar. Het nog altijd
grote tekort van de overheid
180 tot $190 miljard) en het
weer aantrekken van de eco
nomie zouden daarvoor kun
nen zorgen. Als dat gebeurt,
zal dat een dalende beweging
van de rente in Nederland
kunnen omkeren.
De betekenis van een la
gere rente voor de woning
markt, respectievelijk bewo
ners/eigenaars, is betrekke
lijk. Uiteraard kunnen de
bruto rentelasten dalen als er
sprake is van een variabele
rente dan wel van een perio
dieke aanpassing van het
rentepeil. In feite moet echter
in de eerste plaats naar de
zogenaamde reële rente wor
den gekeken, d.i. het verschil
tussen de rentestand en de
geldontwaarding.
Het verschil daartussen is
immers de werkelijke beta
ling aan de bank. In de jaren
dat de inflatie tegen de tien
procent was en de rente elf,
was het in wezen aantrekke
lijker om veel schuld te heb
ben dan op dit moment, nu de
reële rente met zo'n 5% onge-J
kend hoog is.
De Vereniging Eigen Huisl
waagt zich overigens niet
aan een voorspelling over het9
rentefront. De profeten heb-|
ben te vaak misgetast, meent
jl.VERSUM (ANP) - CDA-
ctieleider De Vries vindt
"-■* ar
de
dat
in
zegd voor de NCRV-radio.
De Vries noemde het stand
out van minister De Koning
an Sociale Zaken en Werkge-
genheid, die de 32-urige
een woordvoerder. De ver da< ,,u is gebleken
eniging geeft evenmin alge-Sfeidstijdverkorting
mene adviezen aan mensen Baktijk op problemen stuit,
die voor een belangrijke hy.Bzocht moet worden naar an-
potheekbeslissing staan dere vormen die wei resulta-
Haar adviseurs kijken pei ten opleveren, zoals deeltijd-
geval naar het karakter vanBbeid. Hij h_eeft^dit maandag
de cliënt en de ruimte die het
budget in kwestie vertoont.
Als dat huishoudboekje
weinig speelruimte laat, is
het in het algemeen aan te
bevelen een hypotheek te ne
men waarvan de rente over
een lange periode vast ligt,
Daarbij is het verstandig te
letten op de mogelijkheden
om van die rente af te komen
als dat aantrekkelijk is. De
meeste banken hebben dit
'oversluiten' de laatste jaren
moeilijker gemaakt. Maar
een aantal hypotheekcon
tracten voorziet nog wel in de
mogelijkheid om althans bij
verkoop van het huis de hy
potheek geheel en boetevrij
af te lossen.
De woningmarkt wordt
door de Vereniging Eigen
Huis 'stabiel' genoemd. De
prijzen zijn het afgelopen
jaar ongeveer gelijk geble
ven. „En dat is prettig voor
de huizenkoper". Ook op dit
vlak doet de Vereniging geen
voorspelling. De opgewekte
geluiden uit makerlaars-
kring neemt zij met een kor
rel zout. Het is echter wel
aannemelijk dat de wat posi
tievere inkomensverwach
ting de woningmarkt wat zal
stimuleren.
Ahold
9 omhoog
Door Emel Anil (AP)
DE 17-jarige Ali Inan
werd op 11 september
1980, een dag voor de mi
litaire staatsgreep, in Is
tanbul gearresteerd. Ze
ventien dagen later
vond zijn vader het lijk
van Ali terug in een
mortuarium. Lijkschou
wing wees uit dat de
middelbare scholier was
overleden aan een her
senbloeding als gevolg
van een zware slag op
het hoofd. Op 40 plaat
sen op zijn lichaam wer
den bloeduitstortingen
gevonden.
Uit de papieren van het
ziekenhuis bleek dat Inan di
rect na te zijn verhoord op
een politiebureau naar het
militaire hospitaal Harda-
pasa was gebracht.
Bekir Inan, die zijn zoon in
het lijkenhuis had terugge
vonden, eiste gerechtigheid.
Vijf jaar later was het zover
dat voor een strafrechter in
Istanbul zes politiemannen
stonden die bij het verhoor
van Ali Inan aanwezig wa
ren geweest. Zij waren in
staat van beschuldiging ge
steld wegens het veroorzaken
van de dood door marteling.
De jongen was aangehouden
op verdenking van lidmaat
schap van een links extre
mistische beweging. Door
zijn dood kwam het nooit tot
een proces, maar zijn vader
ontkent de beschuldiging in
alle toonaarden.
Het verhaal van Ali Inan is
niet uniek in Turkije. De so
ciaaldemocratische afge
vaardigde in het parlement
Cuneyt Canver heeft de
strijd tegen marteling aange
bonden. "Hier moet een eind
aan komen. Het kan met
iedereen gebeuren," zei hij in
een gesprek met AP. "Het
kan met u gebeuren."
Bij het gesprek met Can
ver was ook Bekir Inan aan
wezig, die de hulp was ko
men inroepen van de parle
mentariër, om enige druk uit
te oefenen, zodat het proces
tegen de zes politiemannen
niet verwatert.
"Wij zijn allen stervelijk,"
zei Inan. "Het is niet zozeer
zijn dood waar ik om treur,
als wel de wijze waarop hij
stierf, zonder waardigheid,
door de handen van functio
narissen die ons zouden moe
ten beschermen."
De 33-jarige advocaat
Canver die twee jaar geleden
in het parlement werd geko
zen toen het burgerbestuur
in Turkije voorzichtig werd
hersteld, maakt deel uit van
een kleine, maar steeds luid
ruchtiger groepering die een
kruistocht is begonnen tegen
de martelingen die voorko
men in gevangenissen en op
politiebureaus in Turkije.
Een ander is Erbil Tusalp,
journalist van de enige se
rieuze krant van Turkije,
Cumhuriyet, die een boek
over de mensenrechten en
martelingen heeft geschre
ven. Het boek "Duizend man
nen" verscheen vorige
maand op de bestsellerlij
sten.
Tijdens de massa-processen droegen de gevangenen duidelijk de sporen van marte
lingen. - FOTOAP
Zowel de militaire als de
civiele bestuurders van het
land ontkennen dat marte
ling een algemeen verschijn
sel in het land is. Wel geven
zij toe dat overijverige amb
tenaren wel eens te ver zijn
gegaan en een enkeling
houdt het erop dat dé grote
politieke geschillen die het
land zolang verdeelden tot in
de politiebureaus zijn uitge
vochten.
President Kenan Evren,
die eerst als juntaleider het
land bestuurde, verdedigde
het regeringsbeleid enige tijd
geleden in een toespraak. Hij
zei dat de oppositie in Tur
kije beschuldigingen over
martelingen altijd al heeft
gebruikt om het beleid van
welke regering er ook aan de
macht was te ondermijnen.
Maar de beschuldigingen,
en de bewijzen die die be
schuldigingen staafden, heb
ben Turkije heel wat moei
lijkheden bezorgd bij de bui
tenlandse betrekkingen.
Vooral de Europese Gemeen
schap en Europese NAVO-
bondgenoten hebben Turkije
een tijd lang op afstand ge
houden. De EG bevroor de
economische steun aan Tur
kije, die een bedrag van 1,8
miljard gulden omvatte.
De beschuldigingen over
martelingen bereikten een
hoogtepunt in 1982, nadat het
leger 30.000 mensen had
gearresteerd die werden ver
dacht van links en rechts ex
tremisme. In de twee jaren
voor de staatsgreep waren
bij aanslagen en gevechten
5.000 mensen om het leven
gekomen.
Canver heeft een lijst op
gesteld van 113 verdachte
sterfgevallen, op basis van
informatie die hij ontving
van advocaten, familieleden
en juristen. Hij heeft die lijst
voorgelegd aan het ministe
rie van binnenlandse zaken
met het verzoek een onder
zoek in te stellen.
Op de lijst staan gevallen
van moord in gevangenissen,
zelfmoorden en sterfgevallen
door hongerstakingen. Acht
tien verdachte sterfgevallen
deden zich voor na het her
stel van het burgerbestuur in
het land.
In de meeste gevallen zijn
er beschuldigingen geuit
over mishandelingen door de
politie tijdens het verhoor. In
de rechtszalen komt het veel
vuldig voor dat verdachten
hun eerder gedane bekente
nissen intrekken, omdat die|
onder dwang zouden zijn af
gelegd.
Zelfs uit de officiële cijfersI
blijkt dat mishandeling van|
gevangenen veelvuldig voor
komt. Sinds 1980 zijn 544 mi
litairen en burgers veroor
deeld wegens marteling en
opgesloten. Tegen nog eens
1.787 anderen lopen proces
sen, terwijl 2.317 mensen
werden vrijgesproken.
Op een recente persconfe
rentie zei prmier Turgut
Ozal dat hij hoopt dat de po
litie beter zal worden opge
leid en dat de inlichtingen
diensten zullen worden ge
moderniseerd, waardoor
brute methoden om informa
tie te verkrijgen zullen ver
dwijnen. Ook zei hij dat alle
beschuldigingen van marte
ling zullen worden onder
zocht.
De regering heeft intussen
verschillende Europese orga
nisaties toestemming gege
ven om bezoeken aan gevan
genissen te brengen en er is
een parlementaire commissie
ingesteld die toezicht moei
houden op de omstandighe
den in de gevangenissen.
Canver en andere leden
van de sociaaldemocratische
partij vinden echter dat
regering nog niet genoeg doet
om marteling tegen te gaan,
In een rede voor het parle
ment zei hij"De daders van
martelingen worden in het
geheim gesteund door te
lichtvaardig met beschuldi
gingen van marteling om te
gaan, door het dnderzoek te
vertragen en ongeregeld te
vervolgen."
In liet afgelopen jaar is de om
zet van het winkelconcern
Ahold met negen procent ge
stegen tot ongeveer 12,1 mil
jard. Het resultaat zal over-
enkomstig eerder uitgespro-
!en verwachtingen hoger uit-
allen dan dat over 1984. Het
indement blijft onder druk
;aan. Het aantal werknemers
in Nederland groeide met on
weer 1500.
Scheepsbouw
iheepsbouwer Alblas in
ëndrik Ido Ambacht heeft
■rders verworven voor de
bouw van drie binnenvaart-
ihepen en een containerschip,
ïermee is een bedrag van in
itaal twintig miljoen gulden
imoeid. De casco's voor de
ie binnenvaartschepen wor
den overigens in opdracht van
Alblas vervaardigd op de werf
n Stoczinia in het Poolse
ansk.
Heineken
[eineken gaat onderhands
150 miljoen lenen op de
iromarkt. Het drankencon-
irn geeft daartoe tegen een
luponrente van 6,5% Euro-
ildennotes uit met een loop
tijd van vijf jaar tegen een
joers van 100,50%. Het effec-
leve rendement bedraagt
[38%, zo heeft de ABN meege-
;eld. De notes worden uitge-
iven in coupures van f 10.000,
le aflossing vindt plaats op 1
februari 1991.
Zilveren Kruis
Zilveren Kruis-groep, de
■ootste ziektekostenverzeke-
jaar van ons land, voorziet een
lorme groei. Werd het afge
lopen jaar, toen Zilveren
Tuis samen ging met VGCN,
iet aantal verzekerden op
120.000 gebracht, dit jaar zal
dit aantal aangroeien tot naar
:hatting 750.000. Het premie-
ïkomen zal dit jaar oplopen
fan 560 miljoen naar 900
lil j oen.
WLO-bureau
Door Martin Walker
VOOR het eerst in der
tig jaar is er een tekort
aan eieren in Moskou.
Vlak voor de jaarwisse
ling was er zelfs geen ei
meer te krijgen, zodat
huisvrouwen, die in
lange rijen voor de win
kels stonden te wachten,
mopperden dat ze dit
jaar geen nieuwjaarsge
bak konden maken.
Er ligt ook maar weinig
vlees in de staatswinkels,
waar je normaal gesproken
tegen de gesubsidieerde prijs
van acht gulden een kilo taai
rundvlees vol botsplinters
kan kopen. Kippen zijn al he
lemaal niet te krijgen, een
den worden echter in over
vloed aangeboden.
Voor een fles wodka moet
je tegenwoordig rekenen op
drie uur wachten in de rij.
Die tijd kan je dan doorbren
gen met het lezen van de
enorme stroom recepten voor
non-alcoholische drankjes,
waar de kranten tegenwoor
dig vol mee staan. Gorbats-
jovs anti-alcohol campagne
sleept zich ook in 1986 grim
mig voort.
Wachttijd in Moskou is
moppertij d en het gemopper
neemt toe. Over de 'droge' in
luiding van het nieuwe jaar,
over het voor Moskou onge
bruikelijke tekort aan vlees
en eieren. Hoe welkom het
nieuwe kinderspeelgoed dat
in de winkels ligt en de plot
selinge opbloei van de kleine
straatbazars waar luxe-arti
kelen gekocht kunnen wor
den ook is, het kan het tekort
aan levensmiddelen niet echt
compenseren.
Dit betekent echter niet
dat de wittebroodsdagen van
Gorbatsjov wat betreft het
Sovjetpubliek over zijn. Over
het algemeen wordt er tevre
den gereageerd op de con
stante stroom van ontslagen
en pensioneringen, waarbij
de oude partij garde door een
jongere generatie vervangen
wordt. Het is zo langzamer
hand echter ook heel gewoon
geworden om de Russen te
horen mopperen dat al die
veranderingen aan de top
wel best zijn, maar waar
blijven nu de veranderingen
in de straten, in de winkels;
de veranderingen voor de ge
wone mensen, die nog altijd
met moeite de eindjes aan el
kaar moeten zien te knopen.
De vaart waarmee Gor
batsjov zijn eigen positie
heeft geconsolideerd en zijn
eigen kandidaten in het Po
litbureau, het centraal comi
té en de ministeries heeft we
ten te plaatsen, mag opval
lend en zonder precedent
worden genoemd. Terwijl de
hervormingsbezem echter
door de gangen van het par
tijbestuur zwiept, heeft de
man in de straat er nog niet
veel van gemerkt, behalve
dan wat zijn wodka-inname
betreft.
Gorbatsjov heeft het geluk
gehad dat hij net één jaar
voor het volgende partij con-
Secretaris-generaal
Gorbatsjov. - fotoanp
gres aan de macht gekomen
is, op een tijdstip dat het par
tij regelement aan verande
ring toe is en de partij al een
begin heeft gemaakt met het
opstellen van een nieuw par
tijprogramma. Dit heeft de
Sovjetleider een unieke mo
gelijkheid gegeven zijn eigen
stempel op de partijstructuur
en -prioriteiten te drukken.
Hoewel Gorbatsjovs priori
teiten net als die van zijn
voorgangers op het economi
sche vlak liggen en hij een
voorliefde heeft voor moder
nisatie, heeft zijn beleid een
nieuw en somber accent ge
kregen.
Gorbatsjov is aan de
macht gekomen op het mo
ment dat men is gaan besef
fen dat zelfs de enorme voor
raad grondstoffen van de
Sovjet-Unie niet onuitputte
lijk is. Sinds 1971 waren de
economische plannenmakers
altijd uitgegaan van een on
uitputtelijke voorraad ruwe
grondstoffen, van eeuwig
groeiende ijzer-, plastic- en
cementbergen. De Sovjet-
Unie kan het zich echter niet
veroorloven op dezelfde eco
nomisch verkwistende voet
door te gaan.
In de tien jaar vooraf
gaand aan 1980 was er voor
elke procent groei van het
bruto nationaal produkt een
stijging van 1,4 procent in in
vesteringen, een stijging van
1,2 procent in de produktie
van ruwe grohdstoffen en
een stijging van 0,2 procent
van de beroepsbevolking no-"
dig. Er moest steeds meer
uitgegeven worden voor een
steeds geringere economische
groei, terwijl de olieproduk-
tie begon te stagneren en de
beroepsbevolking niet meer
groeide. Bovendien zeurt het
leger nu om nieuwe investe
ringen om de Amerikanen in
de wapenwedloop bij te hou
den.
Het Westen heeft tijdens
de oliecrisis van 1974 te ma
ken gehad met zo'n combina
tie van een behoefte aan be
zuinigen en de noodzaak van
modernisatie. Sovjetleider
Gorbatsjov zal zijn veel min
der buigzame economie door
een gelijksoortige transfor
matie moeten voeren, maar
hij kan niet, zoals in het Wes
ten, zijn toevlucht zoeken tot
een systematische inflatie.
Niettemin is de prijs van een
aantal gebruiksartikelen dis
creet gestegen.
Wanneer de hervormingen
van Gorbatsjov eenmaal in
het hele economische sys
teem doorgevoerd zijn, zal
ook de gemiddelde Rus hier
de gevolgen van merken. Het
economische experiment be
gint in de produktieve sector,
waar managers veel meer
zeggenschap zullen krijgen
over de winst die er door hun
fabrieken en ondernemingen
gemaakt wordt. Deze winst
kan aan de arbeiders worden
uitgekeerd als beloning, of
voor nieuwe investeringen in
machines voor het bedrijf
dienen. Aangezien er contant
betaald wordt, kan men ver
wachten dat de nieuwe ma
chines ook sneller geleverd
zullen worden.
De arbeiders kunnen dit
jaar vettere bonussen in hun
loonzakjes verwachten. Het
officiële enthousiasme (dus-
goedkeuring) voor de parti
culiere landbouw zal mis
schien niet veel doen aan de
tekorten in de staatswinkels,
maar betekent wel dat er
meer eten te koop is op de
markt.
Dit zijn echter bescheiden
veranderingen voor een land,
waar de. verwachtingen bij
de komst van Gorbatsjov zo
hoog gespannen waren. Die
verwachtingen zijn er nog
altijd. De verjongde partijlei
ding maakt een doelbewuste
en energieke indruk en het
Sovjetpubliek voelt zich, niet
in het minst vanwege het ge
bruik dat Gorbatsjov van de
media maakt, meer betrok
ken bij internationale aange
legenheden.
Het gewone dagelijkse le
ven verloopt echter nog als
altijd. Dezelfde sjofele win
keltjes, dezelfde lange rijen
wachtende mensen, dezelfde
slordige dienstverlening, het
eeuwige tekort aan artikelen.
„Ik geloof pas in die hervor
mingen van Gorbatsjov wan
neer ik ze zie", zegt een Rus
sische dame. „Pas wanpeer
de straten weer op dezelfde
manier schoongemaakt wor
den als twintig jaar geleden."
Over één ding zijn de
meeste Sovjets het eens. Door
naar Génève te gaan en de
directe politieke dialoog met
de VS te hervatten, heeft
Gorbatsjov gezorgd dat de
meeste Russen zich nu veili
ger voelen dan vóór de top
conferentie. Nog altijd staan
de kranten vol met propa
gandistische berichten over
de Amerikaanse militaire
machine en de Star Wars
plannen van Reagan, maar
tegenwoordig zijn ze wel
voorzien van de voorzichtige
kanttekening dat een voort
zetting van Génève noodza
kelijk is. Het ontstaan van dit
gevoel van grotere veiligheid,
gecombineerd met het idee
dat de diplomatieke betrek
kingen langzamerhand weer
redelijk stabiel worden, bete
kent op zichzelf al een succes
voor Gorbatsjov. Maar de
Sovjetleider zou er goed aan
doen in 1986 ook wat aan
dacht te schenken aan huis
houdelijke zaken als vlees,
kippen en eieren.
(Copyright The Guardian)
Je Stichting Christen Werk-
ïroep Israël dringt er bij mi
nister Van den Broek op aan
liet PLO-bureau in Den Haag
te sluiten. Het is volgens de
Werkgroep zeker dat dit kan-
Toor werkzaam is in het kader
[an het handvest van de PLO.
Vaarin wordt vermeld dat de
?LO Israël nooit zal erkennen
In van plan is het land van de
paart te vegen.
KRANTELEZERS zullen zich er n
naliteit in 1985 blijkens officiële
jen. Er zitten bij wijze van spreke
'oorpagina en er gaat geen pol
"orden vragen gesteld over de
ind. Justitie en politie hebben c
lend antwoord kunnen geven.
Dit is geen kwestie van lakshei
ciele prioriteitstelling door de p(
■leid uitgetrokken voor de bestri
laag' volstaat met mooie praatj
)eeld het voornemen van ministe
fverbelaste rechterlijke macht de
en te veroordelen zonder in het1
lelden. Zo'n maatregel zal zeke
tn de snelle afhandeling van 'zal
punten wegen niet op tegen de si
yat< het recht wordt toegebracht,
iedereen om de overwegingen te
ilng gebaseerd is.
£.E,r z'jn ook vele vraagtekens te
pekorpsen om de slachtoffers vi
jprmeren over de daders. Op zie
Santen want de slachtoffers van
behoren in Nederland tot de veri
er tegenwoordig erg veel tijd ov<
Vallen achter de tralies belander
Ban overmorgen de dader weer te
Aan de andere, kant kan die vei
extra narigheid leiden: voor sle
indernemen en voor verdachten
ehuldig worden bevonden. De t
loeien het ongetwijfeld goed, mt
•aard achter de wagen te span
loor het in gebreke blijven van
forthals Altes.
