Maarten
Schakel
Maarten Schakel: wandelende roman
CAROUl
na
40 jaar
weg als
burgemeester
Leiiitie intj
ZATERDAG 4 JANUAR11986
EXTRA
ZATERDAG 4 JANU
iL«U24|!Ö>JJ-ifÜffl.
Door Micfc Salet
„DIE SNOR? Die heb ik niet uit ij delheid la
ten staan, maar uit pure ellende. Het was ca
mouflage in de oorlogstijd. In het verzet. Ik
mocht niet herkend worden en moest mijn
gezicht iets veranderen. Daarom liet ik een
snor groeien.
Ik had toen een persoons
bewijs op naam van Jan de
Haan, landbouwvoorlichter.
Door die naam en die snor
werd mijn duiknaam Jan
Snor. Na de oorlog heb ik die
snor maar gehouden. Het is
een klein relekwie.
Ik heb 'm wel eens afge
schoren, maar toen zei mijn
vrouw dat het geen gezicht
was. Ze zei dat ik dan zo'n le
lijk lang gezicht had.
Daarom heb ik 'm maar weer
laten groeien en het verder
zo gelaten. Ik kon eigenlijk
niet meer zonder. Het is een
beetje mijn handelsmerk ge
worden."
„Ik ben hier in 1946, ik was
toen 28 jaar, burgemeester
geworden. Dat is gewoon ge
beurd op aandrang van de
mensen uit deze dorpen. Ik
heb hier geruime tijd van
mijn verzetsverleden actief
doorgebracht en daarom
wilden de bewoners graag
dat ik burgemeester zou
worden.
Aanvankelijk was ik daar
niet zo van gecharmeerd. Ik
had mijn hele opleiding ge
richt op het onderwijs. Ik
had op de christelijke
kweekschool in Gorinchem
gezeten, daar had ik ook Van
Randwijk leren kennen, en
had al voor de klas gestaan.
Ik gaf met veel plezier les. En
het stond voor mij vast dat ik
mijn leven in het onderwijs
zou doorbrengen. Daar haal
ik mijn pensioen, dacht ik.
Maar toen moest ik onder
duiken en ben daarna full
time in het verzet terecht ge
komen. Daar heb ik een zeer
vrijbuiterig leven gehad en
toen de oorlog was afgelopen
vond ik het moeilijk om weer
voor de klas te staan.
Ik ben wel weer les gaan
geven, maar ik hield het tus
sen die vier muren niet uit.
Ik denk ik dat wel weer ge
leerd zou hebben, maar toen
kwam de mogelijkheid om
burgemeester te worden. Dat
heb ik toen gedaan. Niet uit
depit over het onderwijs,
maar omdat ik dit een uitda
ging vond. En de mensen
hier wilden het graag. Je zou
kunnen zeggen dat ik een ge
kozen burgemeester was."
Dichtbij mensen
„Maar ik ben er geen voor
stander van dat burgemees
ters gekozen worden. Ik ben
voor het huidige systeem,
waarin de burgemeester
door de Kroon wordt be
noemd. Als je de plaatselijke
bevolking hun eigen burge
meester zou laten kiezen, zou
je de onafhankelijkheid van
de plaatselijke politiek in ge
vaar kunnen brengen.
Een burgemeester staat
namelijk heel dicht bij de
mensen. Als hij van die men
sen, de kiezers, afhankelijk
wordt, zal hij ook sneller te
beïnvloeden zijn. De kans is
groot dat een gekozen burge
meester zijn oren dan te veel
naar de kiezers zou laten
hangen. Want om gekozen of
herkozen te worden, moet de
burgemeester oppassen om
niet teveel tegen de wensen
van zijn kiezers en zijn partij
in te gaan.
Een benoemde burgemees
ter hoeft daar geen rekening
mee te houden. Daardoor
zorgt hij voor onafhankelijk
heid en continuïteit in het
gemeentebestuur.
Dat een burgemeester wel
lid is van een landelijke poli
tieke partij, is geen bezwaar.
Integendeel. Dat weet je ten
minste wat voor vlees je in
de kuip hebt. Dat alleen
mensen zonder partij lid
maatschap onafhankelijk
zouden kunnen zijn, geloof ik
niet. Mensen hebben alle
maal bepaalde opvattingen,
ook al zijn ze geen lid van
een politieke partij. Er be
staan in Nederland geen on
beschreven bladen of het
moeten grote sullen zijn.
Het is dus gezond dat een
burgemeester lid is van een
landelijke partij, als hij zich
maar niet met de plaatselijke
partij-politiek bemoeit.
Dat is ook de reden
waarom er nadelen kleven
aan het benoemen van bur
gemeesters uit de gemeente
zelf. Zo'n burgemeester zal
altijd worden gerekend tot
een bepaald deel van die ge
meenschap, terwijl hij juist
het geheel moet represente
ren. Daarom is het beter om
iemand geen burgemeester
te maken in de plaats waar
die geboren en getogen is."
Toch afstand
„Een goede burgemeester
moet liefde voor de mensen
hebben en sterk meeleven
met de lokale gemeenschap.
Niet alleen een linten-door-
knipper. Hij moet ook bereid
zijn om voor die gemeen
schap te knokken. Dat hoeft
niet te betekenen dat die
burgemeester altijd de kant
van zijn mensen kiest. De
burgemeester heeft een
ambtsketen en die heeft, net
als elke medaille, twee kan
ten. Aan de ene kant staat
het gemeente wapen en aan
de andere kant het rijkswa
pen. Het zal altijd fout zijn
als zijn optreden zo is dat een
van die kanten helemaal van
het toneel verdwijnt. Hij zal
de belangen van gemeente en
rijk zoveel mogelijk in even
wicht moeten houden.
Dat kan soms wel moeilijk
zijn. Want hoewel de burge
meester er is om de rijksbe
langen te behartigen, wordt
hij al heel snel gezien als
'onze burgemeester' en heeft
hij het over 'mijn gemeente'.
Maar er zijn gevallen, waar
hij niet de kant van zijn bur
gers kan kiezen.
Bijvoorbeeld in geval van
burgerlijke ongehoorzaam
heid. Daar moet een burge
meester zich van distantië
ren. Dat is in zijn functie niet
geoorloofd. Het kan ook ge
beuren dat een hele plaatse
lijk bevolking tegen de bouw
van een kerncentrale de
monstreert. Als daarbij het
belang van derden geschaad
wordt, dan zal de burge
meester moeten optreden.
Want zijn burgers mogen
zich geen rechten toeëigenen,
die ze niet toekomen. Als dat
wel gebeurt dan heeft de
burgemeester tegen de
plaatselijke bevolking, in te
gaan."
Sterke band
t „Ik ben hier bijna veertig
jaar burgemeester. Je moet
hier minstens 45 jaar oud
zijn om bewust een andere
situatie mee te hebben ge
maakt. De hoofdmoot van
mijn bevolking weet niet an
ders dan dat ik burgemeester
ben.
MAARTEN Schakel is bezig aan zijn
laatste dagen als burgemeester. Op 1
januari wordt zijn gemeente opgehe
ven. Schakel is dan veertig jaar lang
burgemeester van de kerkdorpen
Noordeloos, Hoornaar en Hoogblok-
land geweest.
Eigenlijk had hij op zijn 65-ste al
moeten stoppen. Maar omdat de ge
meente, door samenvoeging, snel zou
verdwijnen, mocht Schakel (68) tot het
einde blijven als waarnemend burge
meester.
Daardoor is hij nu houder van een
uniek record. Veertig jaar burgemees
ter. Van dezelfde gemeente.
Het is niet het enige dat Schakel tot
een opmerkelijk man maakt. Maarten
Schakel in een wandelende roman.
Een man die commandant van een
knokploeg in het verzet was. Die door
de Duiters gepakt en ter dood veroor
deeld werd. Die vlak voor de executie
door zijn kameraden werd bevrijd. Die
35 jaar later broederlijk naast zijn par
tijgenoot Aantjes zat, toen die zijn ver
trek uit de Tweede Kamer aankondig
de, na het bekend worden van zijn lid
maatschap van de Germaanse SS.
Een man die zegt te denken als alle
andere streng gereformeerde boeren
uit de Alblasserwaard. Conservatief.
Calvinistich. Altijd op zondag vrij. Een
man die zeventien jaar in de Tweede
Kamer zat. Daar nooit een speech op
las, maar uit het blote hoofd sprak. Een
man die zichzelf een rechtse Anti-Re
volutionair noemt. Die tot de vrienden
van Zuid-Afrika gerekend wordt.
Nog even en Schakel moet zijn bur
gemeestersketting voorgoed opber
gen. Schakel zonder ketting. Als een
ketting zonder schakel. Het woord aan
een charmante christen-democrati
sche conservatief. Die zich nog lang
niet uitgeschakeld voelt.
- FOTO ANP
Maarten en Anna Schakel vierden in 1982 in het openbaar hun 37-ste huwelijksdag.
In Noordeloos waren ze toen het middelpunt op een boerenbruiloft. „Een gemeente is
toch het beste af, wanneer ze een burgemeester heeft met een vrouw of man ernaast, die
ook in de gemeenschap functioneert. Dan heb je er voor hetzelfde geld twee."
ik b
ande
Bejaard, niet uitgeschakeld aan l
Ik heb daar bewust voor
gekozen. Ik heb een paar
cruciale jaren van mijn le
ven in deze gemeenschap ge
werkt, ik ben hier met de
mensen op en neer gegaan, in
lief en in leed, en dat schept
een ongewoon sterke band.
Ik ben ook zeer aan de Al
blasserwaard gehecht. Mijn
vrouw ook. Dat bracht ons
vanaf het begin tot de opstel
ling: wij gaan hier niet van
daan. Dat geeft ook een stuk
rust in je ambtsvervulling.
Je hoeft niet zo nodig op te
vallen, je hoeft niet zo nodig
weg. Je hebt je bestemming
bereikt.
Ik denk niet dat andere
burgemeester dat ook zouden
moeten doen. In mijn geval
was er sprake van bijzondere
omstandigheden, die zich
uiterst zelden voordoen. Ik
vind het in het algemeen wel
gezond dat het burgemees
terschap als een soort car
rière gezien wordt. Dat
iemand begint in een kleine
gemeenschap en dan lang
zaam opklimt naar een gro
tere gemeente.
Bij mij is dat idee nooit op
gekomen. Ik voel me hier
thuis. En ik heb ook nooit het
gevoel gehad dat iemand
daar bezwaar tegen had. Als
het niet geklikt zou hebben
tussen mij en de bevolking,
had ik misschien wel over
wogen om hier weg te ko
men. Maar daar is nooit
sprake van geweest. En ze
zouden het me echt wel dur
ven zeggen, hoor. Het was
niet zo, dat ze d'r bek niet te
gen me durfden open te doen.
Mijn vrouw heeft het ook
altijd met plezier gedaan. Op
bezoek gaan bij jubilarissen
en linten doorknippen. Ik wil
niet discrimineren, ook niet-
gehuwden moeten een kans
hebben burgemeester te
worden, maar een gemeente
is toch het beste af, wanneer
ze een burgemeester heeft
met een vrouw of man er
naast, die ook in de gemeen
schap functioneert. Dan heb
je er voor hetzelfde geld
twee.
IK vind het een goede zaak
dat de vrouw van een burge
meester representatief mee
werkt. Ze moet niet proberen
Maarten Schakel met zijn kleinzoons Joris en Martijn
tijdens de Vierdaagse van '79. - fotoanp
het zoveelste raadslid of de
zoveelste wethouder te zijn.
Het zou al fout zijn als ze die
indruk zou wekken. Maar
zolang dat niet gebeurt, heeft
een bugermeestersvrouw
wel degelijk een belangrijke
functie in de gemeenschap."
65-plussers
„Joop den Uyl is op het
moment het enige Tweede
Kamerlid dat ouder is dan 65
jaar. Ik vind het geen goede
zaak dat er niet meer 65-
plussers in de Tweede Ka
mer zitten. Het parlement is
geen handelsonderneming,
waar werknemers moeten
vertrekken als ze de pen
sioengerechtigde leeftijd be
reiken. Het gaat hier om een
volksvertegenwoordiging en
daar moeten ook ouderen in
zitten. Er zijn miljoenen 65-
plussers, maar er is maar één
Kamerlid dat die leeftijd
groep vertegenwoordigt. Dat
is een kwalijke zaak.
De politieke partijen moe
ten dat veranderen, want zij
maken het onmogelijk dat
mensen boven de 65 in de ka
mer komen of blijven. Het
staat nergens in de wet dat je
boven de 65 niet in de
Tweede Kamer gekozen mag
worden. Het zijn de partijen
die besloten hebben. Daar
mee ontnemen ze miljoenen
mensen het passief kiesrecht.
Het is ook heel inconse
quent. Toen de kiesgerech
tigde leeftijd naar 18 jaar
verlaagd werd, en er een
stoot nieuwe jonge kiezers
naar de stembus zou komen,
toen hebben alle politieke
partijen zich beijverd om
jonge kandidaten op hun lijst
te zetten, zodat de jeugd zich
gerepresenteeerd zou voelen,
Maar als het gaat om de re
presentatie van miljoenen
65-plussers, geven ze niet
thuis.
Zo ben ik persoonlijk ook
uit de landelijke politiek
verdwenen. Ik had niet de
indruk dat ik een uitgeblust
Kamerlid was. Zeker niet.
Maar ik had de leeftijd be
reikt en dan mag je van het
CDA niet meer kandidaat
zijn.
Als ik nou niet meer goed
zou functionerenmaar
waarom zou je niet mogen
doorgaan na je 65ste? Als
iemand kinds wordt...dan
kan de partij op dat moment
toch ingrijpen en zo iemand
terugfluiten."
Ervaring weg
„Wij gaan in onze samen
leving erg slordig om met
ouderdom en ervaring. In de
Oosterse wereld springt men
daar veel zorgvuldiger mee
om. Er zijn toch heel wat sec
toren, op het politieke en het
bestuurlijke vlak, waar
ouderen nog best hun krach
ten ter beschikking kunnen
stellen.
Ik dacht dat het eens tijd
wordt om er aan te denken,
dat wat we aan de voorkant
van de 65 hebben gedaan, ook
aan de achterkant van de 65
te doen. Mensen hebben nu
de mogelijkheid om voor hun
65-ste met werken op te hou
den. Datzelfde zouden ze na
hun 65-ste moeten kunnen
doen. Of het ze gegund is om
dan verder te werken, is ter
beoordeling van hun werk
gever, maar ze moeten wel
de mogelijkheid krijgen om
na hun 65ste door te werken.
Misschien' voor halve dagen
of voor drie dagen in de
week.
Voor de mensen zelf is dat
een mooie oplossing, want er
zijn toch heel veel mensen
die na hun pensionering op
eens in een diep gat vallen,
omdat hun werk er niet meer
is. Maar ook voor de maat
schappij is het een goede
zaak dat de ervaring van
deze oudere mensen behou
den blijft.
Misschien is het straks
economisch wel noodzakelijk
dat het gebeurt. Want de
groep mensen die nog pro-
duktiecapaciteit in zich heeft
om het geheel overeind te
houden, die krimpt steeds
verder in. Er komen minder
jongeren bij, hun opleiding
duurt steeds langer en ze
stappen steeds eerder uit het
arbeidsproces. Toch moeten
die werkende mensen het to
taal wel draaiende houden.
Dat wordt, onder meer door
de vergrijzing, steeds moei
lijker. Misschien is daarom
straks wel noodzakelijk dat
de mensen niet meer ver
plicht worden op hun 65ste of
eerder te stoppen met wer
ken."
„Ik heb destijds tegen de
invoering van de AOW ge
stemd. Een man als Aantjes
trouwens ook. Daar heb ik
nu spijt van, maar er was
toen in de oude Anti-Revolu
tionaire Partij een jaren
lange strijd tegen het staats
pensioen, want men wilde
mensen niet afhankelijk ma
ken van de overheid. De vrije
maatschappelijke krachten
moesten hun verantwoorde
lijkheid zelf nemen. Je moest
de Rijksoverheid niet alles
voor de mensen laten rege
len. Dat was bij mij ook de
achtergrond om tegen invoe
ring van de AOW te stem
men.
Achteraf bekeken, vind ik
dat ik toen geen gelijk had
met mijn rechtlijnig denken
in dat opzicht. Ik ben wel
wat genuanceerder gaan
denken over de rol van de
overheid.
Ik geloof niet dat de be
jaarden in Nederland zo on
tevreden over de' overheid
zijn. Het frappante is juist
dat er binnen deze groep een
grote tevredenheid heerst. Ik
herinner me nog goed dat ik
Schakel met toenmalig premier Van agt bij de
presentatie van Scha kels boek 'De laatste der mannen
broeders'.
tijdens verkiezingscampag
nes overal kritiek en gekan
ker kreeg te horen. Behalve
als ik in een bejaardentehuis
op bezoek was. Dat was een
oase in de hele campagne. De
mensen waren erg tevreden.
Als we het vergelijken met
wat onze ouders en grootou
ders hadden, dan hebben we
het toch zo goed, zeiden ze.
Maar dat wordt misschien
wel anders, want straks
komt er een heel ander slag
bejaarden. Die de crisistrijd
niet gekend hebben. Die zul
len wel eerder tot ontevre
denheid geneigd zijn. Omdat
ze het altijd zo goed is ge
gaan."
„Dat Aantjes probeert in
de gemeenteraad van
Utrecht probeert te komen,
vind ik helemaal niet ver
standig. Hij moet ophouden
met dit soort ondernemin
gen. Hij moet niet meer in
een vertegenwoordigende
functie gaan zitten. Dat zal
geweldige spanningen op
roepen. En daar zou het li
chaam (de gemeenteraad)
waarin hij zit onder lijden,
daar zou de club waartoe hij
behoort ook onder lijden en
daar zou hij zelf ook onder
lijden.
Dat hij de voldongen fei
ten niet wil accepteren, dat
betreur ik. Ik zou zeggen: zet
je pet nou maar af voor de
feiten. Dat de man zwaar ge
straft is, dat is een feit. Hij is
een van de zwaarst gestrafte
Nederlanders uit de bezet
tingstijd. Zonder meer. Maar
hij moet niet meer proberen
om ergens een vertegen
woordigende functie te be
kleden in de politiek."
„Ik heb dit jaar voor de
47ste keer meegedaan aan de
Vierdaagse van Nijmegen.
Een heerlijk evenement. Vier
FOTOANP
dagen waarin je een presta-l
tie moet leveren, waarop je I
je helemaal moet spitsen, zo-
dat je je andere sores echtl
moet vergeten. En dan die
geweldige sfeer van kame
raadschap die in de colonne I
heerst. Echte vriendschap,
waarbij rang en stand weg|
valt.
Als je 's morgens in de tuinI
van De Vereeniging staat oml
je eerste knip te halen, zijn erI
geen maatschappelijk ver-I
schillen. In de verste verten I
niet. Er heerst een geweldige
vorm van hulpvaardigheid.
En dan die ambiance diel
Nijmegen en verre omgevingl
weet op te bouwen. Dat is op-l
gebouwd in een lange perio-[
de. Er zou geen stad en regio I
in Nederland zijn, die dit|
over kan nemen.
Bij gezondheid ben ik er c
volgende keer weer bij. Voorl
de 48ste keer. Of ik ook hierl
naar een record streef? Datl
staat nogal scherp, hè. Dill
jaar liep er iemand voor de|
vijftigste keer mee. Maar i
je diep in mijn hart kijk-l
tdan loer ik ook wel op die|
vijftig."
Geen vrienden
„Als je uit de Tweede Ka-I
mer bent, dan is de deur ookl
echt dichtgeslagen. De KaT
mer is een kasjba met 1501
kleine ondernemers. Als jel
eruit gaat neemt een ander je|
plaats in.
Als ik zo af en toe terug
naar het Binnenhof, is heil
een waar genoegen om aller-l
lei mensen weer eens terugl
te zien. En met oud-collega'si
ga ik nog wel eens eten. OmT
dat het kennissen zijn. Geer|
vrienden.
Ik heb aan de politiek geerl
persoonlijke vrienden over-f
gehouden. Geen één."
BOLOGNA - Ht
voetballers, die ir
ook een trio volle
ruiven in de Itali
Het betreft Petra
balteam, die voor
en Carolien Keulen,
die naar American i
Keulen, een 28-j
Friezin, raakt nauwi
uitgepraat over de mog
heden die topsporters
lië geboden worden. Ii
gesprek in haar door de
betaalde flat verklaa:
Italië tot het absolute j
dijs voor sporters in h(
gemeen en volleybalste
het bijzonder. „Hier h:
jaren eerder aan moete
ginnen", meldt ze oi
meer. Nu al legt ze cont
tussen nog in Nedei
spelende vrouwen en
liaanse clubs. Want: 'zf
gek als ze niet gauw
naartoe komen'.
Netto
Drie schapen zijn
over de dam. Carolien
len legt uit waarom er
zullen volgen en vertel
haar belevenissen in
Europa. Het verhaal va
Friese volleybalster,
voor 5000 gulden nette
maand en een gratis
speelt bij een pas na£
hoogste Italiaanse da
volleybaldivisie gepr
veerd cluppie.
„In Nederland trai
we twee keer twee uur
week. Ik had verschrik!
veel last van mijn scho
Ik dacht, dat ik het vd
ballen in Italië nooit
kunnen volhouden, da
durfde ik eerst niet. Ik
ook net klaar met mijn
die fysiotherapie, had
leuke baan, een leuk
een leuk vriendje, vai
dingen. De afweging w
moeilijk, ik ben niet
Italië gegaan. Maar toe
onder Peter Murphy
het EK in Nederland be
nen te trainen, ja toen
wat veranderd. We has
een behoorlijk niveau
ongelooflijk veel en ha:
trainen. Je raakt dan
wust van wat er alle
binnen de mogelijk!
ligt als je maar professi
bezig bent. Hier in Italii
ik op hetzelfde peil bl
staan als onder bondsc
Murphy in de aanloop
het EK. De keus voor
was ineens niet zo mo
meer".
Hobby
„Volleybal, hoe mo(
dat zeggen, ik ben er
maal gek van. Ik hoop -
blijven, maar je moet
wel leuk bezig kunnen
In Nederland, ik dacht,
na die EK, we hadde
hard getraind, zo'n hooj
bereikt. Om dan hele
weer, oh naar dat hele
lijke gedoe te moeten,
weer uit te moeten lei
Ik bedoel als je in het n
nale team zit, dan doe je
andere dingen. Kom
terug bij je club, dan
pen ze niet waar je mei
zig bent. Breng dan da
thousiasme maar eens o
„Balen van profvolle
ben je gek. Het is mijn
by, 2,5 uur trainen per
vind ik helemaal niet
Verder kan ik lekker r
aan doen, de stad in, mt
bezoeken, lezen. De krai
knipsels van het EK,
ten in een doos, ik ben
niet aan toegekomen".
„Ik ben bij Winssur
mijn veertiende bego
met fanatiek te voll
daarna twee jaar Oric