UITBLAZEN
Steun helpt bedrijven vaak niet
Libië zet vriendschap met Italië op het spel
even..;
Demografie
en economie
Economie
Onfris
Bij wijze van
spreken
Et
ZATERDAG 4 JANUAR11986
ACHTERGROND
PROEFSCHRIFT: RSV-AFFAIRE BEPAALD GEEN OP ZICHZELF STAAND FENOMEEN
PROF. DR.
NICO DOUBEN
ZATERDAG 4 JANUAR11986
Jaubbers: nog
[een besluit
oskou-reis
Janmaat voert
lijst Centrum
democraten aan
L<
^STEMCOMM
DE NEUS is een
hoogst belangrijk li
chaamsdeel. Hij is
niet alleen reukorgaan en
zuurstofinlaat, tevens
luchtfilter, maar bepaalt
ook in hoge mate onze
uiterlijke verschijning.
Niet voor niets luidt een
spreekwoord: Wie zijn neus
schendt, schendt zijn aangezicht.
Verder blijkt de neus in het Ne
derlandse spraakgebruik me
nigmaal te dienen als rich
tingwijzer en maatstaf. Prof.
Dr. F.A. Stoett heeft in zijn Ne-
derlandsche spreekwoorden, uit
drukkingen en gezegden ook
heel wat neuzen bijeen gegaard.
Het hierboven aangehaalde
spreekwoord is al heel oud. Wie
syn noese afsnijdet, die schendet
syn aensichl (ziet u nu waar die
dt's vandaan komen waartegen
de Vereniging voor Wetensgap-
pelike Spelling zo ageert?).
Strikt genomen betekent het
spreekwoord dat men de vuile
was van de familie niet buiten
moet hangen omdat de daar
mee opgeroepen schande onaf
wendbaar op jezelf terugslaat.
Het is een wijd verbreid spreek
woord dat, vrijwel letterlijk ver
taald, ook voorkomt in het
Deens, Duits, Frans en Engels.
En in het Fries niet te vergeten.
In de uitdrukking het is een
wassen neus speelt de neus ook
de rol van baken en blikvanger.
Het attribuut dat men ziet en
waarop men let, maar dat, om
dat het van was is, vervormbaar
is en dus bedrieglijk. Met iets
dat een wassen neus wordt ge
noemd - een maatregel of wet,
een gebaar van genoegdoening,
een verklaring - kan men alle
kanten uit. Het is een dode let
ter. Marnix van St. Aldegonde
schreef in 1644 al in zijn De
By en-korf der H. Roomscher
kercke: „De H. Schrift is een
stomme Leraer, een twist-
boeck, doncker, onseecker,
twijffelachtich, een doode Let
ter, een Wassen neuse en een
loode Richtsnoer, dat is te
segghen: dat mense trecken,
buyghen ende wenden mach,
daermense hebben wil
Hiermede maeckt sy van de
Schrift een Weerhaen, die met
alle winden omwaeyt, ende een
Wassen neuse die sy aan alle
kanten buyghen kan." Duide
lijke taal ondanks de allesbe
halve wetensgappelike spelling.
En J. de Brune dichtte in
1636 te Middelburg:
De wet, die eer zoo heyligh was,
Heeft nu ghelijck een neus van
was.
Men buyght de wetten naer de
gunst;
Dat houd men nu de beste kunst.
De Russen zeggen het iets an
ders, maar bedoelen hetzelfde
met: „De wet is evenals een dis
sel, men wendt haar waarheen
men wil.
Evenzeer verbreid over half
West-Europa is de uitdrukking
Zijn neus overal (ergens) inste
ken. Hoewel de uitdrukking
ontleend is aan de functie van
de neus als orgaan van nader
onderzoek (aan iets ruiken om
de aard ervan vast te stellen)
heeft de uitdrukking overal de
zelfde negatieve betekenis van
WIM KOCK
zich bemoeien met zaken waar
mee men niets te maken heeft.
Voor iemand die overal z'n
neus insteekt hoef je niet direct
de neus op te halen (op te trek
ken), want dit is wel een zeer
afkeurend gebaar. De eigenlijke
betekenis immers is de neus sa
mentrekken wanneer men
stank ontmoet. De uitdrukking
is tameüjk recent veranderd
want de 18de eeuwer sprak al
gemeen nog van de neus op
schorten.
Het omgekeerde van de
neus samentrekken om toch
maar niets te hoeven ruiken ko
nten we tegen in de uitdrukking
Iets in de neus krijgen (hebben),
want dat betekent juist lucht
van iets krijgen, iets in de gaten
of het snotje hebben.
In feite zijn al deze uitdruk
kingen - evenals de werkwoor
den (rond)neuzen, snuffelen
voor onverplicht zoeken - ont
leend aan het dierenrijk en dan
in het bijzonder natuurlijk aan
de neuswijze dieren; de jacht
hond voorop.
Andere nog veel gebruikte
uitdrukkingen met neus zijn:
Iets langs zijn neus weg zeggen;
met de neus in de boter vallen;
iemand bij de neus nemen (heb
ben); niet verder zien dan zijn
neus lang is; iemand iets onder
de neus wrijven; op zijn neus kij
ken; iemand iets (niets) aan de
neus hangen; tussen neus en lip
pen; iemand iets (een gat, een
rietje) door de neus boren en het
het neusje van de zalm;
Minder algemeen vandaag
de dag is de uitdrukking: Een
lange neus krijgen (halen). Het
betekent zoiets als je te schande
maken; beschaamd afdruipen.
Dat je die uitdrukking niet
vaak meer hoort zal wel te ma
ken hebben met het soepeler
worden van onze zeden. Het ri
sico een lange neus te krijgen
loop je niet in een land waar
'alles moet kunnen.' D
Breeveertien
rato im n iuov
Naar aanleiding van de in deze
serie aan de orde geweest zijnde
uitdrukking de breeveertien op
gaan en het giswerk van de ge
leerden naar de herkomst ervan
(zandbank of bevaarbare diep
te?) belde een lezer op met de
mededeling dat hij een oude
kaart bezit waarop de Breeveer
tien is aangegeven. Volgens die
kaart is het een enorme zand
bank in de Noordzee, begin
nend ter hoogte van 's-Graven-
zande en breed uitwaaierend
tot ter hoogte van de kop van
Noord-Holland.
De legende is
in het Frans en er is sprake van
quatorze brasses. Brasse is
Frans voor vadem, zodat de
conclusie mag luiden dat de
Breeveertien inderdaad een
zandbank is waarboven maar
veertien vadem water staat.
llllllllllimillllllllIIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIIIllllllllliilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllWlllJIlIjjlllllr;
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
©076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, ©01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 23,4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen, bij vooruitbetaling te voldoen:
f 23,60 per maand; 68,05 per kwartaal of 264,45 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 2
Door Frans van Mourik
BEDRIJFSSUBSIDIES
worden veelal politiek
gemotiveerd en worden
meestal niet gegeven om
economische redenen.
Dat is geen toeval, maar
dat ligt besloten in ons
politieke systeem. Steun
helpt bedrijven dan ook
heel vaak niet.
Bovendien blijkt er een
sterke neiging te bestaan om
vooral de zwakke bedrijven
te helpen. Als de overheid
daarvoor kiest, wordt er een
defensief en geen expansief
beleid gevoerd.
Zo kunnen de hoofdstellin
gen omschreven worden uit
het proefschrift 'Political
Economy and enterprise sub
sidies', waarop de in Waal
wijk geboren drs. Ton Appels
volgende week vrijdag pro
moveert aan de Katholieke
Hogeschool in Tilburg.
Appels onderzocht de
praktijk van de subsidiever
lening aan bedrijven in vier
landen: Nederland, Zweden,
West-Duitsland en Honga
rije. Er blijken, hoe verschil
lend de landen ook mogen
zijn, grote overeenkomsten te
zijn. Bedrijfssubsidies blij
ken het produkt te zijn van
politieke processen, dat wil
zeggen: ze zijn door politici
gecreëerd op grond van poli
tieke overwegingen. Boven
dien worden vooral de
zwakke broeders uit het be
drijfsleven geholpen. In dat
opzicht is de RSV-affaire, die
Nederland zo schokte, be
paald geen op zichzelf staand
fenomeen. Ook in andere
landen hebben zich enorme
problemen voorgedaan met
door de politiek gecon
strueerde grote concerns. De
gedwongen fusies bleken ook
in die landen te leiden tot be-
drijfskolossen, die slecht wa
ren te leiden en van het ene
verliesjaar naar het andere
strompelden. De bevoorde
ling van juist grote bedrijven
is volgens Appels een saillant
kenmerk van de subsidiever
lening in alle vier de landen.
In Nederland reageerden
velen geschokt toen bleek dat
RSV na het opslokken van
ruim 2 miljard overheids
steun nog ten gronde ging.
Het proefschrift signaleert in
West-Duitsland een verge-
Tijdens de RSV-enquête kwam voor een commissie van
politici ook het falen van de politiek duidelijk aan het
licht. foto ANP
De politici Van Ierssel (CDA), Jacobse (WD) en Van der Doef (PvdA) op de voorste rij
bij een protestbijeenkomst van RSV-werknemers in Rotterdam. Misschien hadden ze
zich beter vanaf het begin wat meer op de achtergrond kunnen houden. - foto anp
lijkbaar bedrijf: Ruhrkohle
AG ofwel de mijnbouwin-
dustrie. De Westduitse over
heid voegde daar 26 bedrij
ven samen tot een mammoet
die al meer dan 10 miljard D-
mark steun heeft opgeslokt
en nog steeds met enorme
verliezen werkt. In de West
duitse vliegtuigindustrie
werd meer dan een miljard
D-mark gepompt en die lijkt
nu uit de problemen te raken.
In Zweden is een soortgelijk
voorbeeld te vinden.
RSV staat dus bepaald niet
alleen. In het proefschrift be
steedt Ton Appels overigens
aparte aandacht aan de te
loorgang van het concern. Hij
trekt uit de affaire drie les
sen:
De politiek was zeer nauw
betrokken bij het concern en
heeft een door de politici zelf
erkende zeer ongelukkige rol
gespeeld.
Het lot van RSV was af
hankelijk van de onderhan
delingen tussen allerlei 'hoge'
groeperingen zoals de ban
ken, de politici en de vakbon
den. Daarbij ontstond een
zeer ingewikkeld spel dat
zich helemaal losmaakte van
de zaak zelf. De onderhande
lingen sleepten zich soms
maanden en soms jaren voort
en de uitkomsten waren vaak
toevallig en arbitrair. Daar
bij stonden bedrijf soverwe-
gingen op de tweede plaats
en raakte het bedrijf in tijd
nood. Dat was heel schadelijk
voor het bedrijf zelf. Het
werd populair gezegd naar
de ondergang geholpen en
RSV werd, zoals vaak ge
beurt bij subsidieverlening,
een speelbal van de onder
handelaars. Appels zegt dat
het vaak schokkend is om te
zien hoe er onderhandeld
wordt.
Bedrijfseconomische af
wegingen waren afwezig.
Appels constateert nog een
opmerkelijke ontwikkeling
in de RSV-affaire. De pro
blemen begonnen in de natte
poot, de scheepsbouw, en
daar had volgens hem ook
het beste management niets
aan kunnen doen. Dat was
pech, veroorzaakt door de
problemen op de wereld
markt. Maar het frappante,
zegt Appels, is nu juist dat
RSV juist stuk ging op de
droge poot, die bezig was met
nieuwe projekten. Vier mis
kleunen daar hielpen het
concern om zeep: de nu
cleaire divisie, het wande
lend baggereiland, de kwes
tie Algerije en de kolengra-
vers.
De rol die de politiek in dit
alles speelt, is duidelijk,
waarbij met 'politiek' meer
wordt bedoeld als alleen de
politici. Het gaat om de ver
zamelnaam van alle belang
hebbende partijen en pres
siegroepen in de maatschap
pij. In het tweede deel van
zijn proefschrift gaat Appels
in op het waarom van die be
trokkenheid.
Hij constateert dat een en
ander ingebakken zit in de
politieke structuur. De be
voordeling van zwakke be
drijven bevoorbeeld kan
worden herleid tot een juist
grotere politieke invloed van
deze ondernemingen. Bij
deze bedrijven betrokken en
ervan afhankelijke mensen
streven zeer gepassioneerd
naar het verkrijgen van sub
sidies. Voor hen is het de
laatste strohalm, terwijl
werknemers in goed draai
ende bedrijven duidelijk
minder belang bij steunver
lening hebben. En naarmate
er meer werknemers bij be
trokken neemt de politieke
kracht van die zwakke be
drijven toe. Politici zijn ten
slotte zeer gevoelig voor het
argument van 'het behouden
van de werkgelegenheid'. Be
drijfseconomisch gezien
staan bedrijven juist zwak
ker als er meer mensen
wordt gewerkt.
Ook regionale, politieke
pressie kan aanzetten tot
steun aan zwakke bedrijven.
Ook daarvan zijn voorbeel
den te over. Saillant in dit
verband is het voorbeeld dat
Appels noemt van de NOM,
de ontwikkelingsmaatschap
pij in het noorden. Dié 'slaag
de' erin om in de periode 1974
tot 1983 een totaal verlies van
363 miljoen te verwezenlij
ken. Voor een kleine organi
satie met 6 miljoen aan kos
ten per jaar een gigantisch
verlies. Ook al omdat de
deelnemingen van de NOM
in de verschillende bedrijven
door de boeg 100 tot 200 mil
joen bedragen. Wat dat be
treft, maar dat is geen con
clusie van Ton Appels, past
enige terughoudendheid ten
aanzien van het beleid waar
mee Brabant zichzelf pro
beert op te stuwen in de
vaart der volkeren.
Overigens is Ton Appels
geen notoire zwartkijker. Hij
noemt ook voorbeelden van
geslaagde steunverlening zo
als bij Volvo Car en Fokker.
Maar de teneur van zijn
proefschrift is dat het aantal
mislukkingen groot is. Zijn
hoofdconclusie is dan ook dat
subsidiëren van zwakke on
dernemingen in de eerste
plaats negatief werkt op het
industriebeleid en daarnaast
de noodzakelijke aanpassing
frusteert van de bedrijfs
structuur. Hij vindt dat het
goed zou zijn als de politici
zich meer bewust zouden
worden van het schadelijk
effect dat hun beslissingen
kunnen hebben.
Door Cees Manders
AMERIKA en Israël be
reiden een 'strafexpedi
tie' voor tegen de Libi
sche leider Khadaffi, die
door het Westen be
schouwd wordt als in
spirator en financier
van het internationale
terrorisme.
Italië heeft om commer
ciële en politieke redenen
nooit aan de hetze tegen ko
lonel Khadaffi mee willen
doen, maar zal er nu toch niet
onderuit kunnen komen af
stand van hem te nemen.
De komende dagen moet
minister van Buitenlandse
Zaken Andreotti, de architect
van de pro-Libische politiek
van Italië, in het parlement
in Rome 'met de billen bloot'.
Drie partijen van de cen
trum-linkse coalitie, de Re
publikeinen, de Liberalen en
de Sociaal Democraten, eisen
een herziening van de be
trekkingen met Libië. De
neofascistische oppositie wil
zelfs een definitieve breuk
met de 'gek' van Tripoli.
Khadaffi heeft de Ita
liaanse publieke opinie flink
geschokt door het bloedbad
op de luchthaven Fiumicino
(donderdag kwam het aantal
slachtoffers op 16), uitge
voerd door mensen van Abu
Nidal, officieel goed te praten
en zelfs te verheerlijken. An-
dreotti's reactie daarop was
er een van 'teleurstelling',
terwijl zijn eerste minister
Craxi Khadaffi zonder om
wegen 'fanatiek' en 'bloed
dorstig' noemde. Een duide-
f.'■'■'■ILanden van de NAVO
llllllllllll Landen Warschau-pakt
O Amerikaans steunpunt
Brits steunpunt
(S) Sovjet-steunpunt
lijke scheiding der geesten
dus in de Italiaanse regering.
Maar Andreotti wordt in zijn
Khadaffi-vriendelijke poli
tiek gesteund door de Chris
tendemocratische partij, de
belangrijkste van het Ita
liaanse politieke toneel.
Verschillende keren is er
in het verleden door de Ita
liaanse bondgenoten druk op
Rome uitgeoefend om de 'te
innige' relatie met Tripoli
wat losser te maken. Maar de
opeenvolgende Italiaanse re
geringen hebben zich daar
altijd met succes tegen ver
zet.
Minister Andreotti heeft
de bondgenoten juist vaak
verweten kolonel Khadaffi
teveel te demoniseren, hem
teveel te zien als de aanstich
ter van alle kwaad in de we
reld. Volgens hem is dit de
verkeerde manier om Kha
daffi aan te pakken.
Italië kent Libië door en
door. De twee landen hebben
een speciale verhouding met
elkaar, van haat vanwege het
koloniale verleden, maar ook
van liefde vanwege de
bloeiende handel. Toen het
Turkse rijk ineenzakte, in
1911, trokken de Italianen
wat nu Libië heet binnen. Ze
bleven er tot 1942. In die 31
jaren hebben ze er vreselijk
huisgehouden. Terreur, re-
pressaille en een voortdu
rende strijd tegen weerbar
stige woestijnvorsten kostten
aan 750.000 'Libiërs' het le
ven. Tenminste dat beweert
Khadaffi. Hij zegt ook dat
het 'fascisme' elk jaar nog 50
slachtoffers in Libië maakt,
door de mijnen die Italianen
en Duitsers in het woestijn
zand hebben verstopt.
Na de oorlog heeft (demo
cratisch) Italië onder toezicht
van de VN aan Libië een
schadevergoeding voor de
koloniale bezetting betaald.
Aan het Libië van koning
Idriss. „Met hem hebben we
niets te maken", zei Khadaffi
nadat hij in 1969 de koning
had afgezet, en hij decla
reerde in Rome nog eens
honderden miljarden lires
'koloniale herstelbetalingen'.
Italië is daar nooit op inge
gaan. Omdat Khadaffi een
deel van zijn claim baseert op
de schade die de Italiaanse
landmijnen elk jaar nog aan
richten, heeft Andreotti twee
jaar geleden aan Libië een
compleet ziekenhuis annex
revalidatiecentrum voor ge
handicapten aangeboden.
Maar Khadaffi wil alle eisen
ingewilligd zien en is niet be
reid voor minder te tekenen.
Twistappel tussen de twee
'bevriende' staten is ook de
schadevergoeding die Kha
daffi verschuldigd is aan de
20.000 Italianen en 4000 Libi
sche Joden die hij na zijn re
volutie het land heeft 'uitge
gooid'. Zij wachten nog
steeds op geld voor hun ont
eigende bezittingen. Afhan
kelijk van zijn humeur be
looft de kolonel wel eens over
de brug te komen, maar hij
heeft nog geen lire betaald.
Khadaffi ergert zich aan
de kruisraketten van de
NAVO op het eiland Sicilië,
een uurtje vliegen van Tripo
li. Volgens hem wijzen die
raketten in zijn richting. Ita
lië heeft die beschuldiging als
belachelijk van de hand ge
wezen. Maar Libië blijft zich
door de kruisraketten be
dreigd voelen.
Al deze strubbelingen los
sen zich radicaal op als het
gaat om de economische be
trekkingen tussen beide lan
den. Voor Libië is Italië de
eerste handelspartner. Italië
voerde (in 1983) voor 4,5 mil
jard gulden aan Libische olie
en aardgas in en verkocht
aan dit land voor 6 miljard
gulden aan industrieproduc
ten. De (handels)balans is
dus positief. De FIAT, de
AGIP en de wapenindustrie
doen uitstekende zaken met
Khadaffi. Hij betaalt welis
waar niet altijd correct op
tijd (momenteel staan er voor
2 miljard gulden rekeningen
open), maar voor Italiaanse
ondernemers blijven de Libi
sche zaken aantrekkelijk. Als
Khadaffi om politieke rede
nen niet meer met Amerika
nen, Fransen en Britten za
ken kan doen, zijn er 'geluk
kig' nog Italianen.
Na het begin vanvhet eind
van de olie-'bonanza' is het
aantal Italianen dat werk
zaam is in Libië snel terug
gelopen, maar op dit moment
zijn er altijd nog zo'n 14.000.
Duizenden Libiërs wonen en
werken in Italië, veel zitten
er in de handel. Khadaffi
heeft ook miljarden guldens
geïnvesteerd in Italiaanse
bedrijven. De belangrijkste
investering is die in de Fiat:
15% van deze autoreus is van
Khadaffi.
Tot nog toe mochten er dus
wel eens harde woorden
worden gewisseld tussen de
twee landen, maar dat is
nooit zover gegaan dat de
'gezonde' handel erdoor in
gevaar kwam. Nu, na Kha-
daffi's verheerlijking van het
Palestijns terrorisme (dat
telkens juist in Italië toe
slaat), kan de Italiaanse hou
ding veranderen. De laatste
berichten uit Tripoli wijzen
er op dat Khadaffi het niet zo
zou hebben bedoeld en dat hij
nu het terrorisme dat on
schuldige slachtoffers maakt
zou afwijzen. Maar deze ver
klaringen kunnen het anti-
Khadaffi-tij in de Italiaanse
politiek waarschijnlijk niet
meer keren. Khadaffi kan
met Italië zijn enige 'vriend'
in het westerse kamp verlie
zen. Volgens de meeste Ita
lianen is daaraan niet meer
te ontkomen, hoe pijnlijk de
gevolgen voor de handel ook
kunnen zijn.
R OND de jaarwisseling
worden vaak allerhande be
schouwingen en prognoses
gewijd aan het verloop van
de economie in het nieuwe
jaar. Aan de verleiding hier
aan mee te doen, zal ik weer
stand bieden. Maar toch
komt de toekomst in deze re
gels aan de orde, al is het dan
de verre toekomst.
Want wat steeds duidelijker
wordt, is de grote demografi
sche verandering - of beter
de verschillende veranderin
gen - die tussen nu en het
einde van deze eeuw zich zal
voltrekken in ons land. Hier
bij vallen veranderingen van
het ene jaar op het andere in
het niet.
Bovendien heeft deze wijzi
ging in de samenstelling van
de bevolking grote betekenis
voor verschillende sectoren
en verhoudingen in onze eco
nomie.
Wat het meest in alle bevol
kingsprognoses opvalt, is de
sterke vergrijzing van onze
bevolking. Hoewel we alle
maal elk j aar een jaar ouder
worden, gaat het aantal per
sonen dat ouder dan 65 jaar is
een steeds groter aandeel van
de totale bevolking uitma
ken.
Vooruitberekeningen van het
bevolkingsverloop maken het
zeer aannemelijk, dat tussen
2000 en 2010 de totale bevol
king van Nederland een ma
ximum zal bereiken op een
niveau van circa 15,5 miljoen
personen. Daarna gaat de be
volkingsomvang geleidelijk
aan weer dalen.
Voor de bejaarden lijkt er
geen ophouden aan, want
zelfs tot 2030 wordt een stij -
ging van hun aantal voor
zien. In 2010 zouden de 65-
plussers bijna 2,5 miljoen
man/vrouw sterk zijn; en in
2030 zou daar nog ongeveer 1
miljoen bij gekomen zijn.
Deze stille demografische re
volutie gaat op verschillende
economische gebieden diepe
sporen trekken. In de eerste
plaats mogen we aannemen
dat het allergrootste deel van
hen geen eigen verdiend in
komen meer zal hebben. Via
sociale verzekerings- en par
ticuliere pensioenen zullen
zij in hun levensonderhoud
moeten voorzien.
Voor de sociale zekerheid be
tekent dit hogere collectieve
uitgaven en voor de particu
liere pensioenfondsen en ver
zekeringsmaatschappijen
een kleinere mogelijkheid tot
het vormen van besparingen.
Zij zullen de opgebouwde
'pensioenreserves' dan moe
ten aanspreken, hetgeen be
tekent dat hun beleggingen
in voldoende liquide vorm
aanwezig moeten zijn. Want
een bej aarde heeft niks aan
een stukje grond, een ge
deelte van een huis of andere
activa.
Het inkomen van bejaarden
zal - zoals ook nu al gebeur-
t - anders worden besteed
dan het inkomen van jonge
ren en personen van middel
bare leeftijd. Een gevolg van
de vergrijzing is dan ook, dat
de uitgaven voor gezond
heidszorg fors zullen toene
men. Een bej aarde maakt ge
middeld immers meer ge
bruik van de gezondheids
zorg dan jongeren.
Geschat wordt nu, dat de uit
gaven voor gezondsheidszorg
in 2000 ongeveer 20 hoger
zullen liggen dan in 1981 het
geval was. En na de eeuw
wisseling blijven ze verder
oplopen.
Daarnaast zullen de uitgaven
voor bejaardenverzorging
voortdurend stijgen, hetgeen
betekent dat hieraan de bij -
drage van de overheidsmid
delen ook wel groter zal wor
den.
Het feit dat de 65-plussers
hun aandeel in de Neder
landse bevolking weten op te
voeren moet natuurlijk als
gevolg hebben dat nadere
leeftijdsgroepen in aantal
verminderen. Dat is duidelijk
te zien bij de jongeren, de
'groentjes' die jonger zijn dan
19 jaar.
We zouden in dit verband
ook kunnen spreken van een
'ontgroening' van het Neder
landse volk. Door de sterke
daling van het aantal ge
boorten neemt deze leeftijds
groep gestadig af. Tegen het
jaar 2000 hebben we er onge
veer 1 miljoen minder dan
nu. En dat zou nog eens 1
miljoen minder zijn in 2030.
Een logisch gevolg van deze
ontwikkeling is, dat de uitga
ven voor onderwijs zullen
gaan afnemen. Verwacht
wordt dat over 15 jaar de to
tale onderwijsuitgaven nog
maar 75 zullen bedragen
van wat ze in het begin van
de jaren tachtig zijn geweest.
Als we hierbij bedenken dat
de AOW-uitkeringen in 1981
ongeveer even hoog waren
als de totale onderwijsuitga
ven, dan kan vanuit de over
heidsbegroting wel voor
enige compensatie worden
gezorgd. Binnen de verschil
lende overheidsdiensten zul
len echter ook grote ver
schuivingen optreden, even
als tussen de verschillende
departementen.
De ontgroening en vergrij
zing spelen in de toekomst
een belangrijke rol bij de sa
menstelling van het huis
houdboekje van de staat.
Een derde grote trend in de
bevolkingsontwikkeling lijkt
te bestaan uit de groei van
het aandeel van de alleen
staanden. Het aantal gehuw
den loopt in alle prognoses
terug, zodat de huishoudens
structuur steeds duurder
wordt, want met name we
duwnaars en weduwen en
gescheidenen wonen alleen
in een eigen huishouding.
Dat kan niet met zoveel ze
kerheid worden gezegd van
'ongehuwden', want dezen
kunnen meer gaan samen
wonen en daardoor economi
scher een huishouden gaan
voeren.
De strakke vooruitbereke
ningen zijn op dit gebied ech
ter weker dan op de twee
voorgaande, zodat hier nog
wel wat rek in zit. Dat neemt
echter niet weg, dat onze ver
anderende bevolkingssamen
stelling nog voor zeer ingrij
pende economische gevolgen
zal zorgen.
Van onze parlementaire redactie
>EN HAAG - Premier Lub-
ers deelt de opvatting van
taatssecretaris Van Zeil (Eco-
jomische Zaken), dat deze zou
ienen af te treden indien de
fficier van justitie een straf-
echtelijke vervolging tegen
ran Zeil zou instellen.
Tijdens zijn wekelijkse
ersconferentie voegde de
remier daaraan echter toe,
at hij er alle vertrouwen in
_eft dat het onderzoek naar
fiogelijke strafbare feiten, die
yan Zeil gepleegd zou hebben,
iEN HAAG (ANP) - Premier
ïubbers is er nog lang niet
Ker uit of hij gehoor geeft aan
uitnodiging van de Sovjet
unie om te komen praten over
iet vraagstuk van de kruisra-
Setten.
1 Het wel of niet gaan naar
fcoskou hangt onder meer af
yan de agenda voor de ont-
poeting, aldus de minister-
[resident gisteren op zijn we-
lijkse persconferentie na af-
p van de ministerraad.
Lubbers stelde dat een be-
iuit over wel of niet gaan to-
al los staat van het tijdstip
aarop de Tweede Kamer met
regering de degens zal
uisen over de goedkeurings
wet met de Verenigde Staten
ake de plaatsing van 48
uisraketten op Woens-
•echt. Volgens de premier is
zowel nader overleg met
bskou als met de NAVO-
rtners geboden voordat een
sluit volgt.
EN HAAG (ANP) - Drs. J.
mmaat wordt de lijstaan-
oerder van de Centrumde-
locraten bij de komende ver-
iezingen voor de Tweede Ka
ler. Dat maakte hij vrijdag
ekend na een vergadering
an het hoofdbestuur van de
entrumdemocraten.
Een precies verkiezingspro-
ramma kon hij nog niet be-
>nd maken maar „het accent
al blijven liggen op het
reemdelingenbeleid", aldus
e nieuwe lijsttrekker. Half
januari komt het verkiezings-
-ogramma uit.
Voor de verkiezingscam-
igne is een bedrag uitgetrok-
:n van 60.000 gulden. De Cen-
•umdemocraten zullen verder
ongeveer tien steden in de
indstad mee gaan doen aan
t gemeenteraadsverkiezin-
:n, zo zei hij.
De Centrumdemocraten
erd gevormd uit een afsplit-
ng van de Centrumpartij. In
I84 werd Janmaat uit deze
artij gezet en sindsdien zit hij
ap persoonlijke titel in de
fweede Kamer.
lege BV's
W de regio Midden-Gelder-
fcnd zijn de afgelopen twee
laar meer dan 120 'lege'
fchtspersonen, vooral bv's,
^gespoord en door de rechter
ttbonden uit vrees dat er
•auduleuze handelingen mee
ipleegd zouden kunnen wor-
in. Het komende jaar wach-
!n nog zeker 45 lege bv's het-
ilfde lot, terwijl ook andere
fge rechtspersonen spoedig
Hen worden doorgelicht.
De|
door
jongJ
met
naar
word
staar
brac/1
:N man in Amsterdam ligt anderhalf jal
|n buren en de straatbewoners hebben 1
i dat hij in het ziekenhuis lag. Een tl
land dood achter de kachel. De burenl
idat het zo 'onfris' ruikt. Dat laatste gebl
en 42-jarige man weken dood in zijn flat I
al.
lij Sonja zit in de show op Nieuwjaarsl
iD-broeder. Hij blijkt dagwerk te hebtl
)d in hun woning liggen of totaal vervul
hi 01 en cJe gasten van Sonja 'geniel
malen' van de man. Dat hij ook zegt, I
mensen geen aandacht meel
/ngt duidelijk minder door. Daar valt tenl
ten.
Een Westbrabantse ex-burgemeester 1
een dodenherdenking op een militair
re m onze maatschappij verkeerd bezigl
giken en op zichzelf is dat goed. Alleen
l akelige gevoel dat we meer eerbied I
n voor de levenden". Hij legde later uit a
P zeggen, dat het de hoogste tijd werdl
gt meer betrokken moeten gaan voelen I
st alleen de laatste eer moeten bewijzl
-er attent moeten zijn op eikaars nood al
tn daar draait het eigenlijk om. In onzel
weten we o zo goed op te komen vfl
aral als de portemonnaie in het gedintto
ize portemonnaie' vinden we elkaar wel
itseling sprake van een groepsbelang. I
ylaar als het gaat om immateriële zakerl
7 stuk stroever te verlopen of zelfs heler!
jj' Dat de buurman of buurvrouw zit 1
'ie is niets om je druk over te maken. Si
i weken niet ziet, valt dat niet eens opto
nine zitten of in het ziekenhuis liggen. I
eren, want lk-aanbidders horen zichl
®ien, dat hoort niet.
e tijd dat je een kopje suiker ging lerto
■nenwipte om eens even bij te praten isfl
voorbij. Sociaal contact is leuk voor cfl
Kroeg, maar verder geen gezeur. GeS
iL .zolan9 dat zo blijft, zullen mensH
j a in hun woning blijven liggen. Tot heto
