Industrie kan vraag naar plaatjes niet aan
TT
MVW
['hakt
Klassiek
Boekje erbij
1,4 miljoen
Ton investeren
Meer muziek
CD-deck
VAN VELZEN
Vooruitgang
0 00
7ATERDAG 4 JANUAR11986
Ig naar Amster-
jn week later zou
lis buitengewoon
I geworden. Emo-
Veel Schubert,
fahler. Verhalen
Ijn leven met mu-
morgens vroeg,
Irdige taxi-chauf-
IHaag, Ik had het
huilen te kunnen
nen liepen aan de
lag ging ik op de
ïcte papier en pot-
beweging drie vel-
Inomisch deel van
1 functioneerde ik
Iken voor het con-
ensen erop reken-
Ichikbaar zou stel-
eds niet van plan.
dichterbij kwam
Iraag: als die bood-
Ij over een drempel
T nieuwe identifica-
len, wat is dan de
Ihap als degene die
zijn gedrag niet
hrdt het een bood-
een boodschap van
f?
congres schreef ik
uur 's nachts hakte
st had ik uitvoerig
praat. Een goede
nu niet beslist sta
ir dezelfde beslis-
hap intussen in het
fik het congres ge-
paar, maar het mag
van mijn zorg voor
Daar zijn bui-
Icties op gekomen.
dat tikt lekker aan
trappen, 't Is ook op
petiek voor politici,
bliticus die het con-
|lf die fout gemaakt
keer in de politiek
I dag op de andere
Iterdamse bohémien-
lie van de kroeg, het
[tische leven met ge-
nomenten hield, een
niet meer aan
Jat, dat ik een groot
as in het verzorgen
[stand en intussen om
(drempel van je eigen
enliep en de mensen
lar liet aanmodderen
ideaal. Dat deugt ab-
|re valstrik, dat je je
bij je staat afkoopt
^he betrokkenheid bij
In die kuil trap ik
nu 19 en 17. Ze kun-
ielf redden. Kinderen
(volwassen totdat ze
nel komen. Dan zijn
nderen met grote be-
lelijkheid en zorg.
Vr in het circuit. Hoe
moet kunnen. Als je
Jrgadering van het par-
poeken en je hebt dan
kinderen, nou dan is
J verklaard. Dan moet
bp een ander moment
rgaderen. De praktijk
pet kan. Het enige wat
dat het niet gaat, dan
i keuze ligt. Het is met
]t jezelf inlevert, dan le-
P,R VERANDERT iets in de
Nederlandse huiskamers. Nadat het
televisiemeubel aangepast moest
worden om ruimte te maken voor
videorecorder, wordt het
elektronica-assortiment van het
gezin aangevuld met de compact
disc-speler, die de taak van de
klassieke platenspeler moet
overnemen. Daar zit muziek in, in
I ieder geval voor de platenboer en de
elektronicahandel.
foto bert houwelin0
Door Willem Reijn
DE elpee heeft zijn langste tijd gehad,
als we de industrie en vakbladen mo
gen geloven. De zwarte schijf wordt na
enkele jaren grijs, geeft ruis, tikt de
krassen vrolijk door de speakers en
verdraagt vet noch stof. Neen, neem
dan de compact-disc, die zich van
krassen of vlekken niets aantrekt en
een onbedorven digitaai deuntje in de
huiskamer brengt.
De stunt van Philips om de Engelse sna-
renruiter Mark Knopfler met zijn band
Dire Straits met een fors gesponsorde CD-
show door West-Europa te laten trekken.
Het leverde het nieuwe produkt een forse
naamsbekendheid op en de Dire Straits, de
eer van de beste verkochte CD aller tijden.
De CD werd wereldwijd met vierhonderd
duizend exemplaren verkocht, in Nederland
werd een afname van 25.000 stuks gehaald.
De opmars van de CD is niet te stuiten. Als
je naar de radio luistert en met name naar
de TROS-CD-show, een reclamespot van
een uur voor het produkt, lijkt het alsof U
en wij de enigen zijn die door ongelukkige
omstandigheden nog niet ovèr een eigen
compactapparaat beschikken.
Zo simpel is de markt natuurlijk ook
weer niet. Pas één procent van de Neder
landse huishoudens, dat wil zeggen vijftig
duizend van de vijf miljoen gezinnen, be
schikt over een compact-disc-speler. En
hoewel de Philips-directie verwacht dat dat
percentage volgend jaar zal zijn verdubbeld,
moeten we even in de gaten houden, dat we
dan nog steeds pas over een luttele twee
procent van de huishoudens praten.
Wie zijn die innovators'! De niet-onbe-
middelde man of vrouw van middelbare
leeftijd met een voorkeur voor klassieke
muziek, mag worden vastgesteld aan de
hand van de kosten. Een nieuwe CD-speler
kost ruim duizend gulden en een compact
schijfje klassieke muziek ongeveer vijftig
gulden, de popdisc een tientje minder. Ter
vergelijking: een goede draaitafel gaat voor
ongeveer driehonderd gulden over de toon
bank en een elpee van het populaire genre
wordt voor ruim twintig gulden verhandeld.
De relatieve winstmarge op de compact
disc is lager dan op een langspeelplaat: 28
tegen 33 procent. Toch is de compact-disc
bijzonder interessant, want de absolute
marges (ruim een tientje voor de CD tegen
zeven gulden voor de LP) liggen in het
voordeel van de CD.
Intussen neemt het aantal CD-spelers in
aantal toe. De 'eerste generatie'-CD-spelers
is al voor een kleine achthonderd gulden te
krijgen. Voor de inmiddels al weer vierde
generatie CD-spelers moet nog wel een
klein maandloon van veertienhonderd gul
den worden overgemaakt. Dan is die speler
natuurlijk wel voorzien van allerlei mo
derne luie gemakken, zoals afstandbedie-
ning;
Dit jaar is het mogelijk dat de prijzen van
de afspeelapparatuur onder druk komen te
staan. Verwacht wordt dat in '86 een, zij het
beperkt, overschot op de markt ontstaat, nu
de fabrikanten een behoorlijke produktieca-
paciteit hebben bereikt. Structureel lijkt dat
overschot overigens niet te zijn, omdat de
komende jaren de vraag naar spelers zal
stijgen. Om begrijpelijke redenen zegt een
Philips-woordvoerster geen prijzenslag te
verwachten. Het prijsverschil tussen een
goede traditionele draaitafel (ongeveer drie
honderd gulden) en een goedkope CD-spe-
ler (achthonderd) zal ook dan meer dan
honderd procent bedragen.
Met de compact-disc is dus een nieuwe
markt aangeboord. De CD geeft onmisken
baar beter geluid dan de LP en vooral het
gevreesde cassettebandje kan noch in
chroom, noch in metal tippen aan het kleine
ronde schijfje.
Ook het interieur van de platenzaak on
dervindt langzaam enige wijziging. Tussen
de grote bakken van de langspeelplaten zijn
kleinere schappen voor de compact-discs
gezet. De verpakking is niet alleen kleiner
dan die van de elpee, maar ook minder ex
pressief dan die van de normale plaat. Op
ongeveer eenvierde van de normale ruimte
moet de hoesmaker zijn creativiteit kwijt,
hetgeen veel minder mogelijkheden in
houdt.
Anton Witkamp, marketing-manager van
de Polygram-groep: „We zijn al bezig met
een aanpassing van de lay-out van de hoe
zen. Het verkleinen van de elpeehoes is niet
zonder meer mogelijk, omdat bijvoorbeeld
teksten niet meer leesbaar worden. Bij
stutm
Pt»»
n&hkmkm
ars
:>a
A
1
1
Het interieur van de platenzaak ondervindt langzaam enige wijziging. Tussen de grote bakken van de langspeelplaten zijn kleinere schappen voor de compact-discs gezet.
CD verovert de huiskamer
oudere elpees sta je dan voor een dilemma:
de klant wil vaak de originele hoes om de
CD hebben, omdat de plaats dan herken
baar blijft. Dat referentiepunt wil de klant
houden".
De muziekliefhebber hoeft, zo zegt hij,
niet bang te zijn dat hij minder informatie
krijft bij zijn compact-plaatje. „Teksten
doen we er gewoon in een boekje bij. Dat is
geen enkel probleem. Bij opera's wil dat
tekstboek zelfs tot driehonderd pagina's uit
groeien".
De platenhandelaar is blij met de aanvul
ling op het assortiment. Muziekhandel
Spronk in Breda heeft al een behoorlijk as
sortiment opgebouwd. „De verkoop van
CD's betekent voor onze zaak ongeveer vijf
tien tot twintig procent van de omzet", ver
telt Karl Stellwag. „Dat cijfer wordt door
omstandigheden beïnvloed. Laatst hadden
wij hier een klant die alle CD's op klassiek
gebied wilde hebben. Dan schiet je natuur
lijk makkelijk over de twintig procent
heen".
Landelijke cijfers over de eerste tien
maanden van 1985, zo vertelt Anton Wit
kamp, wijzen uit dat de omzetcijfers van de
detaillisten met vijftien tot zeventien pro
cent zijn gestegen. „Die omzetstijging is ge
heel aan de introductie van de compact-disc
toe te schijven", zegt Witkamp.
In 1985 gingen in Nederland 1,4 miljoen
CD's over de toonbank, waarvan ruim de
helft door Witkamps Polygram-groep, lees
Philips, werd geleverd. Waarschijnlijk had
dat aantal fiks groter kunnen zijn, ware het
niet dat de produktiecapaciteit een knel
punt vormt. Voor dit jaar rekent de platen-
handel op een omzettoeneming van vijftig
procent: naar 2,1 miljoen stuks dus.
De stijging is mogelijk door het uit de
grond schieten van nieuwe CD-fabrieken.
Recentelijk is in het Westduitse Gütersloh
een fabriek voor Ariola begonnen met de
produktie van CD's. In april zal EMI in En
geland met de vervaardiging beginnen. Be
langrijk is verder de Amerikaanse markt,
die tot heden door Europa van de zil
verkleurige schijfjes wordt voorzien. Als de
fabrieken van Dupont en CBS Sony dit
jaar op volle kracht draaien, mag worden
verwacht dat de Amerikanen in 1987 in de
gehele eigen behoefte kunnen voorzien.
Vooruitzien is echter ook hier koffiedik-
kijken. Immers: er worden voor de huidige
vraag te weinig CD's geproduceerd. De uit
breiding van de produktie zal in eerste in
stantie aan de huidige omvang van de vraag
tegemoet komen. Maar die vraag is stijgen
de, zoals de verkoop van de CD-spelers
eveneens toeneemt. De CD-markt wordt
immers niet alleen geconfronteerd met de
vraag naar nieuwe uitgaven, ook oude el-
De compact-disc: een uurtje muziek of binnenkort een volledige dertig delen tellende encyclopedie
tussen duim en wijsvinger. - foto's de stem/johan van gurp
pees, die nu op de CD uitkomen, zijn ge
wild. Een grote vraag met een klein aanbod
zorgt voor een hoge prijs. Met CD-prijzen
wordt dus niet of nauwelijks met prijzen ge
stunt.
Karl Stellwag denkt dat het omzetaan-
deel van CD's wat is vertekend, omdat klei
nere zaken nog niet aan de verkoop van
CD's zijn begonnen. Stellwag: „Als je aan
de verkoop van compact discs begint, moet
je meteen een breed assortiment neerzetten.
Dat betekent dat je tussen de drie- en vijf
duizend CD's voorradig moet hebben. Dat
is een investeringen van en ton. En dan
moet je nog de afspeelapparatuur kopen".
Stellwag zegt dat de CD voor zijn zaak
geen redder in de nood is. „De echte spe
ciaalzaak heeft geen spectaculaire dalingen
van de omzet doorgemaakt. Dat is meer bij
de winkels die alleen populaire muziek ver
kopen gebeurd. De klassieke muziek heeft
een veel stabielere verkoop". Bij Spronk is
tweederde van de verkochte CD's van het
klassieke genre. Landelijk ligt dat cijfer een
stuk lager: 35 procent klassiek tegen 65 pro
cent populair. Ter bepaling van de gedach
ten: negen van de tien verkochte elpees zijn
pop(ulair), een klassiek.
De mogelijkheden van de comphct disc
worden nog onvoldoende uitgebuit, vindt
Stellwag. Het zou zinvol zijn, zo meent hij,
om de tijdcapaciteit van de CD volledig te
gebruiken voor dubbel-elpees. „Dat wordt
nu niet gedaan. Een uitzondering is het
Keulse concert van Keith Jarret. Het kan
natuurlijk ook niet met alle elpees. Je kunt
van een artiest niet verwachten dat hij altijd
zorgt voor twee uur muziek".
Witkamp stelt de tijdscapaciteit van een
CD op 60 a 65 minuten, één kant dus, want
tot op heden wordt slechts een kantje van
de schijf gedigitaliseerd. Hij wijst op de
problemen die het volspelen van die tijd
met zich mee kan brengen. „Studio-opna
men zijn erg duur, dus die kosten nemen
toe. Belangrijk is verder dat muziek nu ge
lijktijdig op CD als elpee wordt uigebracht.
Dan zou je op de CD meer muziek dan op
elpee moeten zetten. Dat kin wel: op de
laatste elpee van de Dire Straits staat min
der muziek dan op de CD". Tenslotte on
derkent hij ook de positie van de artiest.
Die zal óf meer muziek moeten leveren óf
minder vaak een plaat kunnen uitbrengen.
De eerste mogelijkheid betekent een uit
wringen van de creatieve geest van de com
ponist, de twee optie een minder continu
aanbod aan de fans, met - behalve voor de
allergrootste sterren - als gevaar in de ver
getelheid raken als je twee jaar niets van je
hebt laten horen.
De detailhandel heeft ernstig te lijden on
der de leveringsproblemen, die de industrie
door capaciteitsgebrek in de fabrieken
heeft. Een inventarisatie van Stellwag leert
dat Polygram, waaronder het Philips-label,
een redelijk scoringspercentage heeft een le
vering van vijftig tot tachtig van de honderd
bestelde CD's. CBS levert ongeveer de helft.
Bij EMI is het huilen geblazen. „EMI heeft
de boot gemist, die zagen niets in de CD",
zegt Stellwag. Gevolg is dat EMI slechts
tien procent van alle aangevraagde compact
discs kan leveren. De elpee Hounds of Love
van Kate Bush was drie maanden lang niet
op CD verkrijgbaar. „Daardoor is het mo
gelijk dat de vraag veel groter üjkt dan die
feitelijk is. De consument gaat diverse za
ken af. Al die zaken bestellen dan de CD,
maar als de CD dan drie maanden later le
verbaar is, is de vraag veel kleiner dan ge
dacht. De elpee is dan ook niet actueel
meer".
Is de CD(-speler) een revolutie, ze kan
door een van haar kinderen wel eens wor
den opgevroten. In ontwikkeling is namelijk
een soort CD-deck, vergelijkbaar met een
cassette-deck. OP een onbespeeld CD'tje
kan dan muziek worden opgenomen. De
ontwikkeling bevindt zich nog in een pril
stadium, maar Anton Witkamp zegt dat een
CD-deck voor de platenindustrie een
'kleine ramp' zou betekenen. De introductie
van een CD-deck zal overigens nog wel
enige jaren op zich laten wachten.
De CD-auto-geluidsapparatuur is al wel
beschikbaar. Het criminele klimaat in Ne
derland zal de verkoop van dit kostbare
kleinood in de weg staan. Een gestolen
autoradio-cassette-recorder is al een verve
lend incident, een ontvreemde CD-recorder
met een tiental schijfjes is een financiële
ramp.
Witkamp wijst dat ook liever op een an
dere technische follow-up van de CD-ont-
wikkeling: de CD-Read-Only-Memory,
kortweg de CD-ROM. Op de CD wordt
dan een indruikwekkende hoeveelheid in
formatie opgeslagen, een volledige encyclo
pedie bijvoorbeeld, die op een beeld
schermpje, aangesloten op de CD-speler, te
voorschijn wordt getoverd. Witkamp ver
wacht dat de CD-ROM in 1987 een grote
vlucht zal nemen.
Niettemin zal de CD-speler de traditio
nele pick-up waarschijnlijk nooit echt ver
dringen. Veel elpees zullen nooit op CD
verschijnen. Zelfs muziek van de Beatles en
Frank Sinatra, om eens een paar van de
grootsten dezer aardkloot te noemen, is nog
niet op CD verkrijgbaar. Zij hebben nog
geen contract willen ondertekenen.
et vermoeden had
I postgevat dat ik,
Jft. _^L_met niet weinig me
delijders, als een oliebol het
oudejaar zou zijn uitgerold, om
in het wat gevorderde nieuwe
jaar te herrijzen als een grim
mige appelflap. Maar neen,
voor het eerst sedert de Tweede
Wereldoorlog ben ik op de eer
ste dag van het jaar verrezen in
de elastische frisheid van een
jonge haan. De nieuwjaarsdag
placht voor mij steevast een
wat beduimeld en versleten ka
rakter te hebben; het was een
dag die al gebruikt leek. Maar
nu stond ik om kwart over ze
ven bij pruttelende koffie naar
muziek te luisteren. De wereld
lag nog in coma.
Op oudejaarsavond is, om
redenen die weinig ter zake
doen, zelfs de zoete geur van de
oliebol niet nabij geweest en ik
heb met kleine, wat be
schroomde mondjes uit een bo
kaal Grand Prestige van een
vermaarde stoombrouwerij te
Arcen zitten drinken. Mensen
met griephoofden of in traag
herstel na een langdurig ziek
bed, zouden deze voedzame en
troostrijke drank van het zie
kenfonds moeten kunnen be
trekken. In mijzelf woelde de
gerstwijl metersdiepe gevoelens
los. Het was namelijk in de kel
dergewelven van genoemde
stoombrouwerij dat ik, een
kind nog in het vak, zodanig
door de bestuurderen van dit
amicaal bedrijf werd gelaafd,
dat ik bij het krieken van de
dag een situatieschets moest te
kenen in het zand naast de weg
om de richting naar Venlo te
kunnen bepalen.
Het bier was zeer snel langs-
gevlogen; de loewende klokken
van Jo Erens beierden alsof het
paasochtend in Rome was en
een welbespraakt man had zijn
gebit naast zich op tafel liggen.
Zijn gelaat was ineengestort,
maar zijn stem had door die in
greep een vet vibrato gekregen.
De bittere opmerking van een
Frans criticus, dat de ijlge-
vooisde Tino Rossi eigenlijk
aan zijn stembanden behoorde
te worden opgehangen, was op
hem niet van toepassing, want
de tandeloze zanger ontroerde
ons ten zeerste. In de vroege
ochtend hebben we nog ge
ruime tijd naar het gebit lopen
zoeken, terwijl het al weer in de
scharnieren hing van zijn gou
den muil.
Het moet de zuivere spiritua
liteit van het moment geweest
zijn die me uit de kijkerskring
van Freek verdreef en ook wel
zijn opvatting over een opper
vlakkige Reagan met opper
vlakkige kanker. De Walen
hadden circus. Seth, de
Uyltjesknapper, kan op geen
stukken na wat Kan kon. Den
Uyl mag wat mij betreft de bo
men in, maar je moet zo'n man
niet behandelen als een amech
tig paard dat naar de lijmfa-
briek moet. Dat hem politieke
euthanasie wordt opgedrongen
is al schunnig genoeg.
Ik heb op de oudejaarsavond
beschouwingen zitten lezen
over de Goede Oude Tijd, die
afzichtelijk genoeg bleken om
er een zekere tevredenheid uit
te distilleren omtrent de dag
van vandaag. Dit lijkt wellicht
een beetje op het soort troost
dat de man met het houten
been aanreikte toen deze te ver
staan gaf dat althans één van
zijn schoenen niet knelde.
Maar, als we nu toch met een
grauw hoofd boven onze
grauwe kippesoep met grauwe
ballen en grauwe vermicelli wil
len klagen over het Grote Be
derf van de levenskwaliteit, dan
is het troostrijk te weten dat
een eeuw geleden vrijwel de
hele wereldbevolking aan
maagkrampen leed. De kinde
ren van de Amerikaanse pio
niers in het verre westen aten
slechts maïs en gezouten var
kensvlees, soms aangevuld met
paardebloemen, zuring en buf
felbessen en ze vergingen van
scheurbuik, tuberculeuze zwe
ren en trichinose. Een werker in
een margarinefabriek verloor
zijn vingernagels, het haar op
zijn hoofd en zijn verstand
door de giffen die hij mengde.
Tijdens de Spaans-Ameri
kaanse oorlog van 1898 aten de
soldaten bedorven vlees in blik
dat men, toen het vloeibaar
dreigde te worden, had gebal
semd. Geloof in de vooruitgang
staat niet op losse schroeven.
