omein
lagt op
Ixtra
Uls
Onderwijs
voor
vergeten
kinderen
IA RAKE
Z<
VRIJDAG 3 JANUAR11986
EXTRA
Kot
Praktisch
Werken
Verzuim
Succes
Minderheden
5L AVIV/DA-
kSCUS - (AP) -
raëlische functio-
irissen hebben Sy-
en Iran gisteren
erantwoordelijk
esteld voor de toe
an omen aanvallen
j> Israël vanuit
uid-Libanon.
Geld
Zelf doen
sahdtvsseh'hassel
"er bewaki
/O'N tachtig procent van de
mensen in Bangladesj is analfabeet.
De behoefte aan onderwijs is
gigantisch. De overheid heeft geen
geld genoeg om iedereen de
mogelijkheid te geven om te leren
lezen en schrijven. Caritas in
Bangladesj probeert daar iets aan te
doen met de zogenaamde Feeder-
scholen. Een project dat gesteund
wordt door Mensen in Nood. „Zo'n
financieel steuntje in de rug is
onontbeerlijk, maar we moeten het
hier in Bangladesj wel zelf doen."
Door Mick Salet
VOOR HET schamele schooltje
staat een jongen in een lendendoek,
die zich ietwat onverstaanbaar en
overrompelend voorstelt.
„Hallo, what is your name? My
name is Anwar! How many brothers
do you have? I have five brothers.
Thank you."
Hij kwakt het er in één keer uit.
Trots en voldaan. Niet wetend dat
de eerste les uit zijn Engelse leer
boekje als dialoog bedoeld was.
Is hij een leerling van deze school?
„No, I am the teaser!"
De plaaggeest?
„Yes, I teas, inglies and handicaps."
Aha, hij is onderwijzer en geeft onder
meer les in Engels en handwerken.
„Yes."
Sinds wanneer?
„Yes."
Ja, ja. Het is dat het ergens officieel
vastligt, anders zou je misschien nooit te
weten komen dat het onderwijs in Bang
ladesj tweetalig is. Je moet trouwens al
moeite doen om er achter te komen dat
er überhaupt onderwijs gegeven wordt in
dit land waar acht van de tien mensen
analfabeet zijn en waar meer moskeeën
dan middelbare scholen zijn.
Maar Engels of niet, Anwar doet zijn
bovenste best om de kinderen uit zijn
dorpje Roghudebpur, een vaal vlekje in
een zee van rijstvelden, te leren lezen en
schrijven. In het Bengaals. Voor som
mige kinderen is dat al een vreemde taal,
want in het geïsoleerde Roghudebpur
spreken ze een stammendialect, dat even
veel op Bengaals lijkt als Fries op Frans.
Het schooltje van Anwar is een kom
merlijk kot dat zich nauwelijks onder
scheidt van de andere hokkerige hutjes in
het dorre dorpje. Een dak van riet en
muren van gedroogde klei, gegroefd en
gebarsten als de zonverweerde gezichten
van de oudste bewoners van het dorpje.
Alleen aan de 48 tekens van het Bengaals
alfabet, die op het schoolpleintje in de
grond zijn gegrift, zou je kunnen zien dat
hier een school moet staan.
Anwar heeft die lijnen met een stevig
stuk hout in de grond gekrast, zodat zijn
jongste leerlingen het patroon met een
takje in de hand kunnen volgen. Een
handige manier om ze de letters te leren
schrijven, zonder daarbij gebruik te hoe
ven maken van duur papier. Want papier
en schoolboekjes zijn hier ongeveer even
schaars als haring en wittebrood in het
lijdende Leiden van Pieter van der Werff.
Dat het schoolbestuur niet zo goed in
de slappe was zit, is ook in het schooltje
te zien. Het ziet er allemaal wat kaal en
karig uit. Voor houten stoeltjes en bank
jes is geen geld. De leerlingen moeten, in
kleermakerszit, op gevlochten matjes op
de vloer zitten. Met zijn allen, de kleu
terklas, klas één, twee en drie samen, in
één lokaal van zeven meter lang en drie
meter breed.
Toch wijst Anwar trots op de affiches
aan de muur, die hij, als een Bengaalse
Jetses, zelf heeft getekend en gekleurd. Je
ziet een kinderbuikje waaruit veel vette,
valslachende wonnen kruipen, met daar
boven de waarschuwing vooral geen vies
water uit de rivier te drinken. En een
poster met een hef lachend gezichtje, dat
zegt dat je jezelf iedere dag moet wassen
en je kleren, of wat daar voor door moet
gaan, toch minstens eens in de week.
„Want we leren de kinderen niet al
leen lezen en schrijven", zegt onderwijzer
Anwar via een tolk. „We moeten ze veel
meer leren. Vooral op het gebied van de
hygiëne. Zo Ieren we de leerlingen dat ze
zich goed moeten wassen, dat ze hun ge
bit moeten schoon houden en dat ze wa
ter uit de pomp op het plein moeten
drinken en niet uit de rivier.
Ook geven we les in handenarbeid en
leren we de kinderen bijvoorbeeld bordu
ren of vlechten met riet. Dat is iets waar
ze later altijd wat geld mee kunnen ver
dienen. Verder proberen we ze iets te le
ren over een goed gebruik van het land,
hoe je een tuintje met groenten kunt aan
leggen, hoe je kippen kunt houden, dat
het verstandig is om geld te sparen. Dat
soort dingen."
Het zijn allemaal lesjes voor de prak
tijk. Daar hebben de kinderen van Rog
hudebpur wat aan.
Anwar: „De ouders willen dat de kin
deren iets nuttigs geleerd wordt. Toen ik
het eerste jaar spelletjes met de kinderen
ging doen, kwam er nogal wat kritiek van
de ouders. Die zeiden dat ze hun kinde
ren niet naar school stuurden om te spe
len, maar om te leren lezen en schrijven.
Toen heb ik ze uitgelegd dat je het de
kinderen wel een beetje aantrekkelijk
moet maken om naar school te komen.
Bovendien leren ze met sport en spel dis
cipline. En dat is ook noodzakelijk. Maar
als we teveel leuke dingen op school zou
den doen, zouden de ouders dat niet
goed vinden."
Een Nederlandse frik zal misschien
het hoofd schudden bij het horen van zo
veel ouderlijk onbegrip, maar in Bangla-
<toci kiilu niemand er van on. Het is al
De stille kracht van Bangladesj
heel wat dat ouders bereid zijn hun kin
deren een paar uurtjes per dag naar
school te sturen.
Dat is helemaal niet zo vanzelfspre
kend als in Nederland. In Bangladesj is
men nog niet zo gewend aan het naar
school gaan. Veel ouders kunnen zich het
bovendien niet permitteren hun kinderen
naar school te sturen. Zelfs als ze dat
geen cent kost. Want ze hebben die han
dige handjes vaak bitter hard nodig om
voldoende rijst in de pan te krijgen.
Het kinderwetje van Van Houten laat
in Bangiadesj nog wel even op zich wach
ten. Niet omdat er nu geen parlement is
om met zo'n initiatiefwet te komen, maar
omdat pakweg de helft van de bevolking
jonger dan vijftien jaar is. En de oudere
helft niet genoeg verdient om die kinde
ren te onderhouden. Voor de kinderen
van Roghudebpur is het vaak levens
voorwaarde dat ze op hun achtste al van
huis gaan om ergens geiten te gaan hoe
den. Of naar de stad trekken om daar
losse sigaretten te gaan. verkopen en een
beetje bij te bedelen. Niet omdat die kin
deren zo graag van huis willen, maar een
voudigweg omdat ze anders niets te eten
krijgen. Dat is de wet van de armoe. En
reken maar dat iedereen in Roghudebpur
de ongeschreven regels van die wet uit
het hoofd kent.
Er zijn families die zich in leven hou
den met de korreltjes rijst die ze, als kip
pen, bijeen scharrelen op geoogste velden
van rijke boeren. Anderen weten zich
voor een paar maanden per jaar te verhu
ren als landarbeider. Of verdienen wat
geld met sjouw-en trekwerk, waar geen
paarden en ezels voor zijn. Weer anderen
verdienen het dagelijks brood door op
slangen te jagen en de huiden te verko
pen.
Het zijn allemaal ongeschoolde en on
derbetaalde baantjes, waar je hier geen
hond voor zou vinden, maar waarvoor ze
in Bangladesj in de rij staan. Deze echte
minima tot de zoveelste macht hebben
soms geen enkele mogelijkheid om hun
kinderen naar school te sturen, laat staan
om zelf onderwijs te gaan volgen. Wie
arm is hongert eerder naar voedsel dan
.naar kennis, en denkt eerder aan dorst
lessen dah' aan leeslessen.
Toch laten de bewoners van Roghu
debpur zich langzaam maar zeker over
tuigen van de noodzaak van onderwijs.
Wie kan lezen en schrijven laat niet zo
makkelijk met zich sollen. En klimt een
trede hoger op de maatschappelijke lad
der.
Nu zijn er zo'n vijftig leerlingen die re
gelmatig de school van Anwar bezoeken.
De lessen zijn van 's morgens negen tot 's
middag twaalf. Het verzuim is vrij hoog.
„De meeste kinderen moeten af en toe
toch werken, op de geiten passen of thuis
koken. Dan hebben ze gewoon geen tijd
om naar school te komen. Daar proberen
we wel wat aan te doen. We hebben een
comité van ouders met kinderen hier op
school. Die gaan dan bij andere ouders
langs om ze er van te overtuigen dat het
heel belangrijk is dat een kind naar
school gaat. Dat helpt wel, maar niet al
tijd.
Voor sommige kinderen is die drie uur
naar school ook te lang. Het is niet ge
noeg om ze voldoende onderwijs te ge
ven, maar het is vaak wel te lang voor
hun concentratie. Ze zijn het nog niet ge
wend. Bovendien zitten we hier met vier
klassen in één gebouwtje, ik ben de enige
onderwijzer, en daardoor kun je altijd
maar aan één groep les geven. De ande-
Leren schrijven in hel zand bij gebrek aan papier
ren moeten dan voor zichzelf werken en
dat gaat niet altijd even rustig en goed."
Maar ondanks alle problemen is An
war niet pessimistisch over de toekomst
van zijn school.
„Er zijn wel veel moeilijkheden, maar
als ik zie wat er hier in die eerste jaren
bereikt is, dan maak ik me toch geen
grote zorgen.
Ik ben hier drie jaar geleden met lesge
ven begonnen. Daarvoor ben ik zelf ze
ven jaar naar school gegaan, maar toen
was er geen geld meer om verder te leren.
Werk kon ik nergens vinden en daarom
ben ik mijn vader gaan helpen, die een
klein stukje grond van zich zelf heeft.
De mensen hier hebben toe gevraagd
of ik hun kinderen niet wilde leren lezen
en schrijven. Dat ben ik toen gaan doen.
Daarna is Caritas komen helpen. We
kregen wat geld voor bouwmaterialen,
zodat we zelf een school konden bouwen.
Verder hebben we een schoolbord met
krijtjes en een stapeltje schoolboeken ge
kregen."
Rijk worden van zijn baantje bij het
onderwijs zal Anwar niet. Hij krijgt van
Caritas tweehonderd taka per maand.
Dat is twintig gulden en pakweg twintig
procent van het minimumloon- dat een
onderwijzer op een regeringsschool ver
dient. Anwar zou zo'n baantje ook best
willen, maar daarvoor is zijn opleiding
niet hoog genoeg.
„Toch is tweehonderd taka eigenlijk te
weinig. Het moet echt wel het dubbele
zijn. Ik wil niet klagen, maar het is toch
wel een halve dag werken. Caritas wil dat
de ouders van de kinderen de onderwij
zers ook wat geld geven als dat mogelijk
is. Er zijn scholen waar de onderwijzers
er zo nog eens tweehonderd taka per
maand bij verdienen. Maar dat hoef ik
hier niet te verwachten. De mensen heb
ben gewoon niks over. Ach, soms krijg ik
wel eens wat rijst als ze een goede dag
hebben gehad. Nou, daar ben ik ook blij
mee, hoor."
En Anwar lacht de lach waarop men
sen in ellendige situaties het patent heb
ben: berustend, maar toch hoopvol. Het
onverwoestbare optimisme als stille
kracht der machtelozen.
Dat is ook de sfeer op het hoofdkan
toor van Caritas in Dhaka. De situatie
lijkt hopeloos, corruptie en cyclonen
slaan dromen steeds weer aan diggelen,
maar zolang er nog een beetje strijdlust
in de mensen zit is er de kans dat ze zich
uit de ellende knokken. Voedsel en on
derwijs zijn de sleutels tot succes.
„Het Feeder School Programma be
staat officieel nu drie jaar en we zijn niet
ontevreden over de resultaten", zegt Jef
frey Pereira, directeur van Caritas in
Bangladesj.
„We hebben nu bijna 190 scholen,
De kinderen van Roghudebpurhoop van de toekomst
- FOTO'S MENSEN IN NOOD
vooral in het noorden en oosten van het
land, met samen elfduizend leerlingen en
260 onderwijzers. Volgend jaar hopen we
met vijftig scholen uit te breiden.
Dat lijkt misschien wel veel, maar het
is nog steeds een druppel op een
gloeiende plaat. De grote meerderheid
van de kinderen in Bangladesj gaat niet
naar school. De scholen van de overheid
zijn of té ver weg of hebben geen plaats.
Ja, officieel is het onderwijs gratis en
voor iedereen toegankelijk, maar de
praktijk is heel anders.
Er zijn te weinig scholen, ze liggen
vaak uren lopen van sommige dorpen
vandaan en bovendien kost het wél geld
om naar school te gaan. Leerlingen moe
ten potloden, schriften en boeken kopen
en ze moeten geld voor examens betalen.
Dat lijkt misschien niet veel, maar als je
grote en arme gezinnen hebt waar ze
geen taka kunnen missen, dan is iedere
taka voor school er één teveel en dus on
betaalbaar."
Pereira: „Bovendien behoren de kin
deren voor wie de Feeder Scholen be
doeld zijn, vaak tot culturele en reli
gieuze minderheden die door de meer
derheid van de Moslims, en dus ook op
de scholen van de overheid, met de nek
worden aangekeken. Hindoes, Boeddhis
ten, christenen en animisten worden hier
gediscrimineerd.
Les in de open lucht niet overal staan schoolgebouwen
T47 IJPAG 3 JANUAR119
Het gaat daarbij niet alleen om discri-
miniatie wegens geloof, de minderheden
zijn meestal ook ver achter op sociaal en
economisch gebied. Ze wonen in de ver
af gelegen dorpen, waar nog geen wegen
naar toe leiden, ze hebben nog geen elec-
triciteit, geen pompen voor water. Het
zijn de landloze mensen, de onaanraak-
baren, die zichzelf moeten verhuren als
dagarbeiders. Dit zijn echt de allerarmste
mensen van Bangladesj."
De Feeder-scholen zijn bedoeld om
kinderen die nu geen mogelijkheden heb
ben om naar een regeringsschool te gaan,
toch de kans op aansluiting te geven. Zo
lang het onderwijs-programma van de
overheid nog niet alle Bengalen kan be
reiken, zijn er „particuliere" scholen
noodzakelijk.
Pereira: „Het is niet onze bedoeling
een eigen school-systeem op te zetten.
We helpen de mensen met het opzetten
van scholen op plaatsen waar nu hele
maal geen scholen zijn. We geven ze
daarbij vijf jaar lang financiële steun.
Maar daarna houdt het op. Dan moeten
de mensen er voor zorgen dat ze het on
derwijs zelf kunnen betalen. Of dat de
school wordt opgenomen in het school
programma van de overheid, die dan ook
voor de financiering zorgt.
We willen niet dat Caritas hier een
eigen schoolsysteem opzet, dat zou de re
gering waarschijnlijk niet eens toestaan.
In Dhaca was men in het begin al een
beetje bang dat wij scholen zouden op
zetten met de bedoeling om zieltjes te
winnen. Maar ze zijn er nu onderhand
wel van overtuigd dat dat absoluut niet
de bedoeling is.
Ja, jaren geleden toen hier de eerste
missionarissen kwamen, toen was het
nog wel de bedoeling om mensen te be
keren. Maar nu? Dat doen we niet meer.
Het is ook zinloos. Je kan een Moslim
misschien wel bekeren. Maar dan moet je
er wel goed voor betalen. Dat heeft dus
echt geen zin.
Maar goed, over de financiering. We
helpen vijf jaar lang en betalen de onder-
•emier Sjimon Peres
rschuwde dat Israël zou
gslaan als de aanvallen
irtduren.
n raket die gisteren uit
d-Labanon werd afge-
,trd, richtte schade aan
huizen en auto's in de Is-
ische grensplaats Kiryat
mona. Het was voor het
st dat het centrum van
•yat Shmona door een ra-
werd getroffen sinds
zenden inwoners in 1981
>r de beschietingen op de
icht gingen.
Als ons blijkt dat dit het
jin is van een nieuw pro-
dan zullen we reageren
zullen niet alleen de in-
ners van Kiryat Shmona
peloze nachten hebben,"
generaal-majoor Ori Orr,
bevelhebber van de noor-
wijzers alleen voor lessen in de eerste iikesector voor RaHio Ts.
drie klassen. Als men in een dorp ook J
een vierde en vijfde klas in een school
wil, dan zal men daar zelf voor moeten
betalen. De bedoeüng van de Feeder-
scholen is immers dat de kinderen na de
derde klas naar een vierde klas van een
regeringsschool gaan. In de praktijk ge
beurt dat overigens nog niet erg veel."
Caritas hoopt dat de regering straks
bereid is om de Feeder-scholen over te
nemen. Dat zal niet één-twee-drie gaan,
want de overheid zit ook niet bepaald
ruim in het financiële jasje. Bovendien
zijn er meer 'particuliere' scholen die
graag in het overheidsprogramma wor
den opgenomen. Er worden dan ook
flinke bedragen onder tafel betaald om
op de lijst van regeringsscholen te ko
men. Het zijn vaak de onderwijzers zelf
die corruptie ambtenaren op die manier
proberen om te kopen, want daarmee ho
pen ze in aanmerking te kopen voor een
goed betaald en lekker zeker baantje als
ambtenaar.
Pereira weet ook wel dat zijn onder
wijzers niet bepaald gelukkig zijn met die
tweehonderd taka per maand.
„We bekijken of het mogelijk is om de
hoofden van de scholen volgend jaar vijf
tig taka per maand meer te geven, maar
een echt salaris kunnen we toch niet be
talen. Het blijft een bijdrage voor vrijwil
ligerswerk. Want de mensen die lesgeven
op de Feederschool zijn enthousiaste
vrijwilligers, die er heel wat voor over
hebben om de kinderen uit hun eigen
dorpen te leren lezen en schrijven.
Het is alleen de vraag hoelang ze dat
enthousiasme kunnen opbrengen voor
tweehonderd taka per maand. Gedreven
heid kun je een tijdje volhouden met een
lege maag, maar niet te lang. Daarom zal
er op een gegeven moment toch wel iets
aan die betaüng moeten verbeteren. Aan
de andere kant veel vrijwilligers hebben
er een baantje als privé-leraar bij of heb 1
ben zelf een stukje grond. Hier en daarl
krijgen ze ook wat extra geld of rijst van
de plaatseüjke bevolkking. Maar toch,!
veel is het niet.
Maar er zijn meer problemen, hè
Neem alleen maar het probleem van del
schoolboekjes. Daarvoor zijn de Feeder
scholen afhankelijk van de overheid. Wej
mogen geen eigen schoolboeken gebrul
ken, maar moeten de boekjes die doorl
het ministerie van onderwijs worden ver-j
strekt gebruiken. Het hele onderwijspro-
gramma is volgens de richtlijnen van'
Dhaka. Dat is ook de reden waarom we
Engels geven op de scholen.
Ik geef toe dat de kwaliteit van die les
sen niet altijd perfect is, maar je moet hel
niet vergelijken met het niveau van on
derwijs in de Westerse wereld. De uit
spraak van het Engels is misschien niel
zo goed, maar om vervolg-onderwijs tel
volgen moet je toch wel de Engelse taal
beheersen. Voor sommige studies zij«i
namelijk alleen maar Engelse schoolboe
ken beschikbaar. Ja, er moet nog heel!
wat gedaan worden in dit land.
En wat dat betreft denk ik dat we melj
die Feeder-scholen een goed project hel
ben. Het is onderwijs voor en door dl
mensen zelf. Een project van en voor di
mensen zelf.
"unctionarissen bericht-
verder dat in Zuid-Liba-
weer guerrillastrijers
en gesignaleerd van de
Van onze correspondent
DE - De Romeinse politie
kt jacht op een 'Belg',
ninste zo wordt de man
;eduid die de Arabische
iristen die in Italië aan-
en komen plegen opvangt
in wapens voorziet.
vier Palestijnse terroris-
iie vorige week de bloe
aanslag op het vliegveld
licino pleegden hebben
deze 'Belg' logistieke
t gehad. Of de misterieuze
jon om wie het gaat ook
een Belg is, staat niet
Waarschijnlijk is de aan-
ng 'Belg' een schuilnaam,
bedoeld om eventueel
rzoek op een dwaalspoor
jrengen. In het gezelschap
de 'Belg' zou zich ook een
ssprekende vrouw bevin-
ize (vage) informatie is af-
stig van de enige overle-
le van de vier terroristen
Fiumicino, Mohammad
im, én van een Pales
terrorist die eerder vo
lar werd gearresteerd na
aanslag op een kantoor
een luchtvaartmaat-
ipij in het centrum van
Van onze correspondent
NDEN - De 550 sol
ten die van de Brits
emier Thatcher op
acht hebben gekre
n de troepenmach
n 9.000 man i
rd-Ierland te gaa
rsterken, zijn daa
steren aangekome
lun legerplaatsen zij
ndonderry, Ferma
Ze krijgen wel een financieel steuntj'£aeh '^r0ne en
in de rug, maar ze moeten het in de prak- 8
tijk toch zelf doen. We willen niet dat «Dit extra bataljon zal o
zomaar scholen cadeau worden gedaai irmeer worden ingez
met buitenlandse hulp. Je moet mensen *°r de bescherming v
niet afhankelijk maken van liefdadigi ?°rdierse bouwvakker
giften. Maar je moet ze wel de kans ge-!™sJ: met de wederopbou
ven zichzelf omhoog te werken. Onder w ?°r IRA verniel
wijs geeft mensen die kans. Het maakt jebureaus. De activis
zelfbewust, het geeft ze. ach, ik hoë *"J^T *e/fe Repubhkei
toch niet uit te leggen dat onderwijs eeiC,k j voeren al enke
eerste vereiste voor ontwikkelking is.?!"ïg d^Ntordier
Nee. Dat weet iedereen. Ook AnwafigfeSf jfnuarTheb?
nog twee agenten ve
°ord. Afgelopen maa
aakten zij ook van
stal politiebureaus
Oop puin.
Noordierse aanneme
e offertes deden voor
aderopbouw van gebo
irdeerde bureaus, werd
•or de Ira met de dood 1
'eigd. Dit had tot gevo
it het herstel van de aa
VIA DE Stichting Mensen In
Nood kunt u de kinderen van
Bangladesj heipen voor twee
tientjes per maand. U doet dan
mee aan het Feederschool-pro-
gramma, dat een kansrijkere toe
komst voor arme kinderen bete
kent. Schrijn u voor nadere infor
matie naar de Stichting Mensen
In Nood, Antwoordnummer 10, 's
Hertogenbosch.
