uden
BOEKEN
Menselijke verhalen
ran M. Moszkowicz
Het menselijk lijden:
Brakmans lust en leven
Reisverhalen voor thuisblijvers
Herinneringen Frarxpoise Sagan
zijn voortreffelijk van smaak
Futurisme:
tegen het
bestaande
'KEREWIN' VAN KERIHULME: BOOKER PRIZE '85
CEES NOOTEBOOM OVER AMERIKA
Professoraal
huldeboek
Atoomproeven
iropa:
Band
Maori's
Zintuigen
Verschenen
W4
Here ontwikkelingen
kt. Je moet snel zijn
to meer geld verdie-
;;lle toegang tot de
Du Pont zorgt niet
ook voor de ken-
processen, nodig
de pientere schijfjes,
leluidsweergave ook
gegevens kunnen
oral voor professio-
I vele lucratieve toe-
aar gaat het tenslotte
de internationale
ligt zo hoog dat som-
1 of de miljarden die
'ken, wel ooit worden
ps en Siemens steken
Sen in de ontwikke-
ve generatie chips.
|,Je moet natuurlijk
ide kostprijs van de
luit komt. Wat kun je
velke apparaten kun
e markt brengen".
_oge uit zijn zak, deze
lijn Japanse collega's
|vat een geheugen
n gegevens zijn op te
morgen toch even de
lijn paspoortnummer
[in gezet. En je kunt
at het is. Ze verkopen
Ik bedoel maar: je
naar de prijs van de
maar je afvragen hoe
tan zo'n horloge".
engen Philips wel eens
|Iet concern werkt nu
pt waarin de kern van
Ltaat uit grote fabrie-
fra, die omringd zijn
ledrijven van buiten
Satellieten hebben een
en bezetting, al naar
het assemblagebe-
lele jaren met dit sys-
Iracting'. De vele dui-
gsbedrijven worden zo
in de tang genomen
kcerns. Daar komt de
leven tegen zit.
keken van de Japan-
gr geen moeite mee iets
een ander als het goed
[lebben we heel lang de
Vd: er is niemand die
wijzelf. Soms zeer te-
}ntzettend knappe din-
okst en op die manier
ilent en kennis in huis
et je de balans opma-
ag stellen: koop je het
laak je het zelf'.
[t een deel van de pijn
lerdaad buiten het con-
a. De vraag is of dat in
brlandse verhoudingen
[rd. Dekker denkt van
f van het idee dat din-
hders wel gebeuren, in
:n. We hebben de afge-
'veertig fabrieken geslo-
het 40.000 man minder,
ar geleden had gezegd
onmogelijk hebben ge-
t is wel gebeurd. Als je
lan hebt, als je de ach-
duidelijk kunt maken,
optreedt als werkgever,
en niet zo maar aan de
rlijk. Dit heeft ons 1,4
ja, natuurlijk verdienen
:ht voor een samenhan-
markt laat Dekker gelei
termen vallen. Als jullie
ken stellen, zit er voor
op dan weg te gaan, zou
kunnen luiden. Iets te
ker. Maar: „Waarom
ïkt als de kleine radio
pa gemaakt? Omdat we
J zijn. Dan vloeit het
ee. We hebben voor de
'e hadden kunnen doen
nen hebben gedaan: de
:rkopen, uitstappen. Je
i: we gaan door, maar
ts waar je wél concurre-
i".
wij gedaan. Daarom ook
die gebieden nog grote
En nu zie je weer dingen
ir Europa, die we dankzij
ktiemethoden nu beter
uit Europa moet niet te
i genomen, waarschuwt
hebben niet een plan in
Ik zit niet te kijken van o
gaat het rode licht
■zen".
klimaat hier onwerk-
Lips godzijdank in staat
van de wereld verder te
den duur in het belang
'hilips-werknemer, waar
[Maar uit Europa weg of
/eg? Dat is natuurlijk een
k. Je kunt wél bekijken in
;gens blijft zitten",
trategische doelen van het
is een evenwichtige
activiteiten over de drie
p de wereldmarkt: Euro-
pie Staten en het Verre
moment haalt Philips nog
zan de omzet in Europa.
Staten nemen 30% af en
meer. „Ik zie wel gebeu-
r straks 50% halen. Maar
ten koste te gaan van de
lute zin, die we in Europa
van Dekker is er nog lang
riet wel vooruitgang. „We
t meer af of het wel moet.
n hoe en wat. Ik wil niet
niet gebeurd zou zijn als
lard om hadden geroepen,
c wel dat het geholpen
Het verrassende
leven van drie
buitenstaanders
Dor Nell Westerlaken
Een \rouw die zich heeft
afgezonderd van de we
reld en woont in een
zelfgebouwde toren aan
zee. Een jongetje dat
niet kan praten en is
'aangespoeld' op het
straid en de man die
hem opvoedt, een fa-
brietsarbeider die het
kind intens liefheeft en
tegeijkertijd evenzeer
haat
Di zijn de drie hoofdperso
nen n het romandebuut 'Ke-
rewii' van de Nieuwzeelandse
schrjfster Keri Hulme, waar-
meeze de befaamde Engelse
Boolerprize voor '85 in de
waclt sleepte. In '84 won ze
mettiet boek, dat de oorspron-
kelike 'The Bone People' heet,
de few Zealand Book Award
for fiction en de Mobil Pega
sus kward for Maori Literatu
re.
We de eerste, wat verwar
rente bladzijden van het boek
voo/bij is, ontdekt een even
simpele als complexe roman
wairin gebeurtenissen, ge
dachten en dromen vloeiend in
elkiar overlopen. De hoofd-
peisoon Kerewin Holmes (let
op Ie naam van de schrijfster)
wotnt afgezonderd op een
eiiaid aan zee, waar ze zich
me vissen en het verbouwen
vat groenten, kruiden en on-
kriid bijna geheel zelfstandig
inleven kan houden. Teleur-
geiteld in het leven, wil zij
zich wijden aan de schilder
kunst. Dat lukte slechts korte
tijd.
Haar zelfverkozen een
zaamheid krijgt echter een
andere wending als op zekere
dag het jongetje Simon tijdens
een van zijn wegloopavontu-
ren in de toren belandt. Nood-
gewongen - Kerewin houdt
niet van kinderen - brengt hij
de nacht bij haar door. De vol
gende dag ontmoet ze de stief
vader van het kind, een we
duwnaar die evenals Kerewin
Maori-bloed in de aderen
heeft. Het jongetje blijft bij
haar terugkomen, omdat Ke
rewin hem en zijn onbe
grensde agressie accepteert en
hem op een eerlijke, volwassen
manier aanpakt.
Langzaamaan ontstaat er
tussen deze outsiders, die allen
getekend zijn door pijnlijke
gebeurtenissen in hun leven,
een nauwe band. Gedrieën
brengen ze enige weken door
op een ander eiland, waar de
banden zich verdichten en
waar de waarheid aan het
licht komt over de verhoudin
gen die zich aan het ontspin
nen zijn.
De man, Joe, blijkt niet in
staat de beide anderen te ne
men zoals ze zijn, te accepte
ren wat ze te bieden hebben.
Van Simon verlangt hij dat
het een 'gewoon' kind wordt
zonder zijn ongenaakbare
buien en zijn tomeloze drift
buien. Kerewin, die zichzelf
als een sexeloos wezen be
schouwt, zou hij het liefst als
vrouw willen. En zij voelt, on
danks haar levenshaat, de
band met de twee groeien.
Door de intense haat en
liefde voor het kind maakt Joe
zich schuldig aan kindermis
handeling, wat de banden tus
sen de drie echter niet kan
verbreken. Ze worden uit el
kaar gedreven en zijn ieder op
hun manier met het verleden
bezig. En met elkaar.
In het verhaal zijn vertwij
feling, angst, haat, liefde, te
derheid, geweld en eenzaam
heid nauw verweven. De
schrijfster laat zien dat deze
gevoelens vaak heel dicht bij
elkaar liggen. Ze laat zien op
welke heftige wijze deze emo
ties tot uiting komen en de ge
beurtenissen gaan bepalen.
Zoals, klein voorbeeld, het ge
bruik van alcohol, door het
kind, bij feestelijke gebeurte
nissen en bij vertwijfeling.
Een verhaal apart is de be
trokkenheid van de hoofdper
sonen met de Maori-cultuur,
de oorspronkelijke bewoners
van Nieuw-Zeeland. Dat komt
in eerste instantie tot uiting
door de verwevenheid van Ke
rewin met de natuurelemen
ten, de zee voornamelijk. Het
slapende erfgoed van de Ma-
ori-goden ligt bewaard in de
aarde, wordt gedood en op een
andere manier weer tot leven
gewekt in de gebeurtenissen
rond de hoofdpersonen. De
vermenging van twee culturen
en de gevolgen daarvan wor-
Keri Hulme.
den pijnlijk zichtbaar.
Ook de dood is een van de
thema's die in het boek wor
den aangesneden. De spiri
tuele dood, de fysieke dood en
de dood van de magie van de
Maori's. Tegelijkertijd wor
den, tussen de regels door, de
verworvenheden en van de
moderne maatschappij aan de
orde gesteld, de medische zorg
bijvoorbeeld. En de sociale
controle en de vooringeno
menheid van mensen in hun
kijk op anderen, de effecten
daarvan en de slachtoffers.
Keri Hulme vermengt de
gesprekken, gedachten, ge
beurtenissen en verschijnselen
met elkaar in haar schrijfstijl
waardoor de onlosmakelijk
heid van die dingen haarzui-
ver tot uiting komt. Ook de
zintuigelij ke elementen ont
breken niet; geluiden, kleuren,
beelden, warm en koud, licht
en donker. Enkele beelden, zo
als de schilderijen van Kere
win, worden gevat in poëzie.
'Kerewin' is daarom om
meer dan een reden een bij
zonder en verrassend boek, vol
intens leven en verandering.
Het enige vervelende, na het
warrige begin, is wellicht het
gebruik van Maori-woorden
die achterin het boek moeten
worden opgezocht. Maar zelfs
de meer langdradige passages
hebben een zodanige functie in
de manier waarop het verhaal
zich ontspint, dat het boek
meer dan lezenswaardig is, 528
bladzijden vol kleine lettertjes
lang.
'Kerewin', door Keri Hulme,
Feministische Uitgeverij Sara
Amsterdam.
"Hecht voor z'n raap', door mr.
MMoszkowicz, Uitg. Tele-
btek, prijs 15.
fëchtzaken zijn over het alge-
ijeen slaapverwekkend. Wel
ens geprobeerd een regen-
ihtige middag door te bren
gen op de zitting van de straf-
ïamer? Met een beetje mazzel
leeft de voorzitter van de
lechtbank zin om het recht
leurig te laten zegenvieren.
fteken er niet teveel op.
De zin om een zitting bij te
ivonen zou gewekt kunnen
worden na lezing van 'Recht
voor z'n raap', een geesteskind
van strafpleiter M. Moszko
wicz. Wie kent deze man? De
braven, die nog nooit zijn ge
pakt voor het rijden zonder
achterlicht of het jatten van
een appel, hebben waarschijn-
lijt nimmer van hem gehoord.
Kerstverhalen uit de wereld-
lieratuur, uitgeverij Het
Siectrum, prijs 4,95 (tot 1 ja-
ntari 1986, daarna 9,90).
Virhalen van o.a. Thomas
Ihrdy, Charles Dickens, Guy
d' Maupassant en Jan Wol-
Iers.
Spelregels golf, door J. Greg-
sn, uitg. Hollandia, prijs
J 14,90.
(Spelregels squash, door J.
'imperley, uitg. Hollandia,
wijs 14,90.
•Zoet en hartig gebak uit
rigen keuken, door Hélène
Matze, uitg. Zomer en Keu-
ning, prijs 19,90.
■De goede ovenschotels en
stoofpotten, door Maija Kruik,
tfkg. Zomer en Keuning, prijs
19,90.
■Rijstgerechten uit de hele
wereld, door Cecile Thijssen,
wtg. Zomer en Keuning, prijs
I 19,90.
■Vlaaien, pizza's, pannenkoe
ken, door Hennie Franssen,
(kg. Zomer en Keuning, prijs
19,90.
•Koken voor beginners, door
"ineke de Lang, uitg. Zomer
Keuning, prijs 9,90.
'Koken voor veel mensen,
(°or Joost Schipper, uitg. Lui-
•lngh, prijs 34,90. Vooi"sdi-
ners, tienerfeestén en koude
buffetten.
■Groot magnetron kookboek,
W&Luitingh.prijs/ 34,50.
JDe kleine restaurantgids van
(rijs, door Gaston Wijnen,
u«g. Contact, prijs 17,90.
■tuinieren in «de schaduw,
®°r Margery Fish (bewerkt
~9r Mineke Kurpershoek),
Hollandia, prijs 24,90.
"thippersalmanak, hand-
oek voor varend Nederland.
1 2q Ver'f Born te Assen, prijs
Boeven en zij die anderszins
met het recht in aanraking ko
men weten, dat Moszkowicz
een verrekt goeie advocaat is.
Een goede pleiter en een
slimme vogel. Zijn faam is in
middels zo groot, dat het
schrijven van een boek niet
nodig om de aandacht op zich
zelf te vestigen. Waarom zal
iemand met een volle agenda
nog meer werk op zijn hals
halen?
Toch kan het geen kwaad
een aardig profiel van zichzelf
te schetsen aan de hand van
tal van voorbeelden uit de
rechtspraktijk, waarin schrij
ver een bemoedigende rol
speelt. Behalve goed pleiten
kan de advocaat ook leuke,
menselijke verhalen schrijven
met niet zelden een goede af
loop voor de underdog. Lec
tuur voor het veraangenamen
van een verloren kwartiertje.
Geen boek om in een adem uit
te lezen, want al die kleine
stukjes met onontkoombare
moraal dat mr. Raab scherper
is dan de scherprechter, zou
den wrevel tegen schrijver
kunnen opwekken. Dat heeft
hij niet verdiend.
VDV
De Gids, jaargang 148, nr. 7,
oktober 1985. 'Enige aspecten
van het futurisme'.
„Zelden kan het begin van een
beweging in de kunst zo pre
cies worden vastgesteld als bij
het futurisme: 20 februari
1909. Op die dag publiceerde de
Italiaanse dichter Filipo To-
maso Marinetti (1876-1944) in
de Parijse krant Le Figaro zijn
vermaard geworden 'Oprich
ting en manifest van het Futu
risme 1909'. In dit manifest
haalde Marinetti fel uit tegen
al het bestaande in de kunst".
Dat schrijft Willem G.
Weststeijn in het oktobernum
mer van De Gids. Deze afleve
ring is voor een groot deel ge-
wijd aan het Futurisme, de
luidruchtige beweging die aan
het begin van deze eeuw het
Europese kunstleven onveilig
maakte.
„Het verleden is voor de zie
ken en zwakken, de toekomst
voor de sterken", zo vervolgt
Weststeijn. „Marinetti legt
daarom de nadruk op moed,
kracht, energie en geweld, ele
menten die hij verbindt met
het dynamische leven van de
grote stad dat beheerst wordt
door de techniek".
In dit 'Futurisme-nummer'
staan bijdragen over 'De Ne
derlandse pers over het futu
risme', 'Futuristische aspecten
in de poezie van Gard Sivik en
De Nieuwe Stijl', 'Een stille fu
turist: Velimir Chlebnikov
(1885T922)', 'Invloed van het
futurisme op het Anglo-Ane-
rikaanse modernisme', 'De
Italiaanse futuristische ruis-
kunst als muzikale avant-gar
de' en 'De futuristische visie
op de vrouw (1909-1920). Van
minachting tot erkenning'.
H.R.
Door Hans Rooseboom
„Mij treft nogal eens het ver
wijt dat ik een opvallende
voorkeur zou hebben voor de
thema's dood, ziekte en verval,
maar hoewel dat ook zo is, be
luister ik in dat verwijt bijna
even vaak het onrecht der ver
eenvoudiging".
Met deze woorden aan
vaardde de romancier Willem
Brakman in 1981 de P. C.
Hooftprijs, de Nederlandse
staatsprijs voor letterkunde.
Zijn dankwoord bij die gele
genheid is opgenomen in de
essaybundel De jojo van de le
zer, zojuist verschenen. Uit
alle essays in dit boek komt
Brakmans voorliefde voor de
zojuist genoemde morbide
thematiek duidelijk naar vo
ren.
De overspannen 'zwarte' ro
mantiek van de negentiende
eeuw: dat is het modderbad
waarin Willem Brakman zich
bij voorkeur wentelt. Uit het
zelfde dankwoord: „De kunst
broeders in de negentiende
eeuw bezongen het afsto
tende en maakten geen geheim
van onfatsoenlijke infectie
ziekten. Zo ontstond de mythe
van de noodzakelijk zieke
kunstenaar, die overigens kon
steunen op een traditie van
Willem Brakman.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
verminkte priesters, geca
streerde zangers, verdwaasde
profetessen en blinde zieners".
„Zelden stond ziekte zo cen
traal in de kunst als in die
eeuw, als bron van inspira-
tieve stoornissen en als eta-
leuse van schokkende tafere
len en afstotende gestalten".
Om Brakman's thematiek
alleen op 'ziekte, dood en ver
val' terug te voeren,'is inder
daad een simplificering, want
er speelt bij deze schrijver nog
wel meer: bijvoorbeeld de the
ma's "jeugd' en 'herinnering'.
Maar je kunt er toch echt
niet omheen: het 'zieke', 'gru
welijke' springt wel erg in het
oog. Brakmans laatste roman
De bekentenis van de heer K.
staat er bijvoorbeeld vol van.
In de zojuist verschenen es
saybundel komen de volgende
onderwerpen aan bod: 'waan
zin in de achttiende eeuw'
(Laurence Sterne); het lijk van
Shelley voor de Italiaanse
kust; het leven van de krank
zinnige homofiele koning
Ludwig II van Beieren (Brak
man bezoekt de plaats waar
deze mecenas van Richard
Wagner in het Starnberger-
meer zijn verdrinkingsdood
tegemoet liep); een bespreking
van een boek „onder de aan
trekkelijke titel The Horror of
Life" (over het morbide bij
schrijvers als Baudelaire,
Flaubert en De Goncourt); een
mooi essay over Rainer Maria
Rilke („over de vele vormen
die de angst en de dood in een
grote stad kunnen aanne
men"); en nog zo het een en
ander over de zwarte zijden
van het menselijk bestaan.
Kortom, het lijden blijft
Brakman zijn lust en zijn le
ven.
Willem Brakman: 'De jojo van
de lezer". Uitg. Querido, prijs
28,50,
Cees Nooteboom.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Door Dirk Vellenga
Cees Nooteboom is al vele ja
ren onze meest bereisde
schrijver. Regelmatig opent
hij zijn koffertje met reisver
slagen. In de serie 'Voorbije
passages' is nu deel drie uitge
bracht onder de titel 'De zucht
naar het Westen'. Het gaat om
verhalen die hij in Avenue
schreef over Amerika tussen
1972 en nu.
Nooteboom bezocht Los An
geles en New York en ver
kende de wereld daar tussenin
per Volkswagenbus (met twee
reisgenoten), per trein (Van
New York, via Chicago naar
Montana) en per huurauto.
Zijn 'verslagen zijn rustig en
mild van toon, zonder over
dreven juichkreten en zonder
storende betweterij.
Zoals de Nooteboom-lezers
inmiddels al weten, wordt er
door de schrijver heel wat af-
gemijmerd en gefilosofeerd.
„Tijdens de lange dagen in de
bus word je net een ruimterei
ziger. De wereld, hoe dichtbij
ook, is toch anders, manifes
teert zich via de radio en haas
tig gekochte kranten
schrijft hij. Soms zijn de ver
slagen zo afstandelijk, dat je
Nooteboom inderdaad ziet als
een soort ruimtereiziger, die
over het landschap zweeft.
Wat op die momenten ont
breekt is de sfeer van het land,
de smaak van een stad, de
geur van de mensen. Je zoekt
de bladzijden af naar iets tast
baars. Heeft Nooteboom dan
geen mensen ontmoet?
Als je routes en plaatsen
kent die Nooteboom beschrijft
in 'De zucht naar het Westen',
word je af en toe overvallen
door een gevoel van teleurstel
ling. Het lijkt wel of Hollandse
Cees meer met zijn eigen ge
dachten bezig is dan met het
Amerikaanse landschap om
hem heen. Maar dat is nu een
maal de methode-Nooteboom.
Hij schrijft geen praktische
reisgids, maar bekijkt de pas
serende vormen van leven als
een literator, die zoekt naar de
kern, naar de waarheid achter
het zichtbare. Persoonlijk geef
ik de voorkeur aan reizigers
die je zo meeslepen dat je on
middellijk op wilt stappen om
die reis ook te maken, zoals
William Least Heat Moon bij
voorbeeld deed met zijn
'Blauwe wegen'.
Nooteboom schrijft voor
thuisblijvers, die in hun luie
stoel met hem meedenken, niet
voor rusteloze reizigers die
hun eigen ervaringen willen
vergelijken met die van Noot
eboom. Niet voor niks merkt
hij op: „Want wat is eigenlijk
reizen? Is dat zijn waar je
bent, of is het 't leggen van een
werkelijke wereld op de we
reld van je verbeelding en kij
ken of het klopt?"
Het is een kleinigheidje,
maar het blijkt dat Nooteboom
zich af en toe vergist in de
Amerikaanse spelling. Op een
etiket van 'root beer' leest hij
o.a. 'caramel colouring' en 'ar
tificial flavourings', terwijl
dat 'coloring' en 'flavorings'
moet zijn (zonder 'u'). Later
schrijft hij ook Pearl Harbour
in plaats van Pearl Harbor.
De zucht naar het Westen,
door Cees Nooteboom, uitg. De
Arbeiderspers, prijs 34,50
(gebonden 49,50).
Door Alfred Kossmann
Frangoise Sagan, op 21 juni
van dit jaar vijftig geworden,
heeft een literaire loopbaan
achter zich van iets meer dan
dertig jaar. In 1954 verscheen
'Bonjour tristesse', en dat
werd een schandaal. Een heel
profijtelijk schandaal. De
piepjonge schrijfster werd
wereldberoemd en zij was vi
taal genoeg om de herrie, de
roem en de rijkdom te verwer
ken. Zij ging verder met
schrijven, romans, toneelstuk
ken, met meer of minder suc
ces. In 1984 verscheen 'Avec
mon meilleur souvenir1, dat in
de vertaling van Greetje van
den Bergh nu in de reeks Pri-
vé-Domein is verschenen:
'Dierbare herinneringen'.
Het is een heel bijzonder
aardig boek. Frangoise Sagan
heeft een wild en origineel le
ven geleid, overtuigd gevaar
zoekend, en zij wil dat weten
ook, zonder er over op te
scheppen.
Zij is, zo blijkt uit het ge
schrift, royaal van aard, een
vrouw die het liefst bewondert
hoewel zij kritisch blijft. Vijf
mensen portretteert zij in dit
boek: Billie Holliday, Tennes
see Williams, Orson Welles,
Rudolf Noerejev en Jean-Paul
Sartre. Ze doet het overtuigd
en overtuigend.Is het merk
waardig dat haar portret van
de danser Noerejev het zwakst
lijkt? Zij heeft hem in Am
sterdam ontmoet, in zijn glo
rie, en was diep onder de in
druk dat de man zijn lichaam
als een werktuig beschouwde
en behandelde. De beschrij
ving van een repetitie in een
slonzig lokaal is voortreffelijk.
Maar juist het verval van de
door haar bewonderde be
roemdheden inspireert haar
tot aangrijpend proza. Toen ze
nog heel jong was, verbluft
door haar eigen succes, werd
zij in Amerika gefascineerd
door de zangeres Billie Holi
day, en later zag zij haar droef
terug in Parijs. De Ameri
kaanse toneelschrijver Ten
nessee Williams zocht zij, nog
steeds zo heel jong, op in Key
West waar hij in gezelschap
was van zijn vriend Franco en
de bijna verschimmende
schrijfster Carson McCullers.
Tennessee en Carson zaten
's morgens op het strand grote
glazen water te drinken. Fra
ngoise nam een slok uit het
glas, en het bleek pure gin.
Veel later, in Parijs, ontmoette
zij Tennessee, van wie zij een
stuk had vertaald, opnieuw, en
opnieuw was zij vol bewonde
ring. Hij werd nu vergezeld
door een Engelse gravin,
hoogst komisch, en denkend
aan zijn dood in New York
noemt Sagan hem 'een arme
dichter'.
Toen Sartre oud, blind en
ten dele verlamd was ging Sa
gan iedere tien dagen met hem
eten. Zij is woedend op de
mensen die Sartre-in-zijn-na-
dagen seniel hebben genoemd.
Zijn tafelmanieren waren
door blindheid en verlamming
niet aantrekkelijk, maar zijn
stem en zijn stem en conversa
tie hadden hun volle fleur. In
dit stuk, zoals in de andere,
weet Sagan sentimentel te zijn
zonder dat de lezer er van
schrikt. Zij mag, bij wijze van
spreken, tranen in haar ogen
hebben, zij ziet heel scherp.
Tussen deze herinneringen
aan grote persoonlijkheden
staan spitse essays. Over gok
ken, over snelheid, over toneel,
over Saint-Tropez, over lezen.
Misschien zijn dat de beste
stukken van het boek. Ik ben
geen gokker en ik haat snelle
auto's. Door de lektuur van de
essays begrijp ik wat ik heb
gemist. Het gevaarlijke leven
- hoezeer ik er ook van hui
ver - wordt door haar meesle-
Frangoise Sagan.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
pende proza aantrekkelijk. Je
bezint dat je verkeerd hebt ge
leefd omdat je niet naar casi
no's bent gegaan en niet twee
honderd kilometer per uur in
een auto hebt gereden.
Nogmaals: een bijzonder
aardig boek, volop sympa
thiek, intelligent, gevoelig,
vrijgevig en vitaal.
Frangoise Sagan, Dierbare
herinneringen. Uitg.: Privé -
Domein, Arbeiderspers. Prijs:
ƒ34,50.
Traditie en vernieuwing.
Opstellen aangeboden aan A.
L. Sötemann. Redactie W. J.
van den Akker, G. J. Dorleijn,
J. J. Kloek, L. H. Mosheuvel.
Uitg. Veen Utrecht/Antwer
pen. Prijs/ 34,50.
Het is een goede traditie aan
de Nederlandse universiteiten
dat bij het afscheid van een
hoogleraar zijn dankbare me
dewerkers en leerlingen een
feestbundel aanbieden. Een
bundel met opstellen waaruit
moet blijken dat 'professor'
zijn instituut met gerust hart
aan de jongere generatie kan
overlaten.
Bij het vertrek van de
Utrechtse hoogleraar in de
Nederlandse letterkunde A. L.
Sötemann (hij schreef o. a. een
baanbrekend proefschrift over
Multatuli's Max Havelaar, en
een boek over de dichter
Bloem) is deze traditie eer
aangedaan.
Geen kost voor een breed
publiek, dit 'vriendenboek'.
Daar zijn de bijdragen té spe
cialistisch voor. Maar voor
mensen die meer ingevoerd
zijn in de geschiedenis van de
Nederlandse literatuur staan
er erg aardige en leesbare
stukken in.
De bundel bestrijkt de let
terkunde vanaf de Renais
sance tot heden. Een paar van
de behandelde schrijvers:
Roemer Visscher, Focqen-
broch, David Jacob van Len-
nep (de vader van Jacob), De
Schoolmeester, Van Deyssel,
Marsman, Nijhoff, Du Perron,
Vestdijk, Achterberg Komrij.
Ton Anbeek wijdt een interes
sant stuk aan de vraag of de
Tweede Wereldoorlog al dan
niet een breuk heeft betekend
in de continuïteit van het Ne
derlandse proza.
H.R.
A toom proeven, door Otto
Schuurman e.a. Uitg. Novib
Deb Haag. Prijs f15,-
De Stille Zuidzee als nucleair
paradijs, een proeftuin van
grote mogendheden die met
bommen experimenteren. Een
bevolking die, verdeeld over
honderden eilanden, geen
vuist kan maken. Ruimte ge
noeg om pottenkijkers ver weg
te houden, Greenpeace daar
gelaten.
Militaire en economische
belangen gaan er hand in
hand. De Pacific, oceaan van
de vrede, is een speeltuin ge
worden van de grootmachten.
Otto Schuurman reisde rond
in de Pacific, sprak met de be
woners en maakte een film
een een geschreven documen
taire over zijn ervaringen. De
film wordt op 1 januari uitge
zonden door de VARA, het
boek 'Atoomproeven' is inmid
dels uitgegeven bij Novib.
De 167 bewoners van het
atol Bikini moeten als eersten
vertrekken in 1946. Later ver
plaatsen de atoomproeven van
Amerika en Engeland zich
naar de Christmas-eilanden.
Er dwarrelt radio-aktief stof
uit de hemel. De bewoners van
Polynesië en Micronesië ma
ken kennis met ziekten als
leukemie. Babies worden ge
boren met zes vingers aan een
hand en zonder voeten. Gede
porteerde bewoners verkom
meren in barakken en in de
Verenigde Staten zegt Henri
Kissinger: „Wat maakt het uit,
die paar mensen die daar wo
nen". 'Atoomproeven', een
leerzame uitgave over de Stille
Oceaan, de oorspronkelijke
bewoners en de dreigende ver
nietiging van het gebied.
PdS
