1ST
Zwaluwnaar bevrijddeschip op Malta
Zuidpool-gebied raakt
stilaan 'overbevolkt'
Nederland vooraan bij zwaar transport
e
Steeds meer landen willen onderzoek plegen
ZATERDAG 7 DECEMBER 1985
W3
IDAG 7 DECEM
H,
Sterke man
ZWAAR TRANS
PORT over land er» op
zee is een Nederlandse
specialiteit. Bedrijven
als Doek Express,
Mammoet Transport,
Internationale Trans
port Contractors, Wijs
muller en Smit Tak
kennen internationaal
hun gelijken nauwe
lijks. Deze bedrijven
versjouwen waar ook
ter wereld de meest on
mogelijke lasten.
Twee grote rivalen
zijn het, uit Breda
stammende Mammoet
Transport en Doek Ex
press. Mammoet ope
reert onder de vleugels
van Nedlloyd Rotter
dam, terwijl Doek Ex
press een volle dochter
van het eveneens in
Rotterdam gevestigde
Van Ommeren is.
Wat op gebied van
zwaar transport gepres
teerd wordt, grenst aan
het ongelooflijke. Een
paar kranen naar Malta
brengen is een routine
klus, al zit een ongeluk
in een klein hoekje.
Doek Express-sche
pen sjouwen over de
wereldzeeën met bag
germolens, complete
chemische fabrieken,
containerkranen en
booreilanden aan dek.
Ook kernreactoren be
horen tot het lading
pakket.
Niet alleen over zee,
maar ook over land en
onder de meest moei
lijke omstandigheden
wordt de vracht 'aan
huis' bezorgd. Zo slaag
den de Nederlanders er
in om een complete
nikkclfabriek over de
Andes te slepen.
Kruisverhoor
Beslagleggingen
Lachende derde
King George Eiland: De zeven
nationale vlaggen steken fel af tegen
de ijzig witte achtergrond van het
Antarctische continent. Hier, op de
paar ijsvrije stranden van het King
George Eiland en Nelson Eiland in
de Zuidelijke IJszee, zestienhonderd
kilometer verwijderd van de
Falkland Eilanden, staan de
permanent bemande
waarnemingsstations van
Argentinië, Brazilië, Chili, de
Volksrepubliek China, Polen, de
Sovjet-Unie en Uruguay broederlijk
naast elkaar.
Toerisme
Ballon
Schrik
{üay^iLia
.ET IS de avond van 25 april.
In de haven van Valetta op Malta
ligt het Nederlandse zware
ladingschip Doek Express 20.
Dokwerkers zijn druk in de weer.
Ze moeten een werfkraan van 700
ton aan wal zetten bij Malta
Shipbuilding Ltd. In de haven stijgt
het water snel. De operatie loopt uit
de hand. De kraan wankelt, valt,
dreunt op de kade. Twee mobiele
kranen, een vorkheftruck en een
platformwagen verdwijnen onder
het neerstortende gevaarte.
Onmiddellijk leggen de autoriteiten
in Malta de Doek Express 20 aan
de ketting. Het begin van een niet-
vrijwillig verblijf van zes maanden.
In Hooge Zwaluwe pakt Bert
Bekker zijn koffers.
Door Paul de Schipper
EEN SCHIP gijzelen om politieke
redenen of om geld af te dwingen, in
dit geval schade-vergoeding. De
methode is niet nieuw. Denk maar
aan de sleepboot Amsterdam van de
firma Wijsmuller. Het schip kwam
vorige week vrij na een niet-gewild
verblijf in een Iraanse haven. De
Iraniërs beschuldigden de slepers
van spionage. In de zaak van de
Doek Express 20 draaide het om
een gigantische schade-claim van de
Maltezer regering.
„Die kraan was hooguit zeshonderd
duizend gulden waard. Weet je wat die
lui vroegenvijftig miljoen gulden.
Nou zijn we voor dit soort zaken verze
kerd bij de P I Club in Londen. Die
garandeert betaling als bewezen kon
worden dat onze mensen aan boord
schuldig waren aan dat ongeluk. Nor
maal is dat die bedragen worden gere
geld via arbitrage in Londen, maar in
Malta trokken ze zich niks van die inter
nationale regel aan".
Bert Bekker zit weer in z'n kantoor
aan de Veerkade in Rotterdam. Hij is di
recteur van Doek Express Shipping BV,
's werelds meest gespecialiseerde bedrijf
voor het transport van zware en onmoge
lijke ladingen.
De Brabander kijkt terug op een ener
verend avontuur, want niet alleen de
Doek Express 20 werd gegijzeld. Ook
Bekker kreeg tijdens een van z'n bezoe
ken aan Malta te horen dat hij 'zich ter
beschikking diende te houden van de
autoriteiten'. Bekker: „Ik kom bij de ba
lie van m'n hotel. Ligt er een brief. Nou
hebben ze daar een eigen taal, dus ik kon
het niet lezen, maar m'n naam stond er
wel op. Zegt die portier: Hier staat dat u
tot 1988 het land niet uit mag".
Bekker kreeg in Malta te maken met
een formidabele tegenstander, oud-pre
mier Dom Mintoff. „Hij is daar adviseur
van de regering en eigenlijk nog steeds de
sterke man. Hij eiste een nieuwe kraan
en betaling van de schade aan de werf.
Het is een beetje boerse man, maar als je
zo tegenover 'm zit dan gaat er toch wel
iets van uit. Hij heeft niet voor niets de
Engelsen eruit geschopt op Malta en la
ter ook de NAVO. Ik ben best wat ge
wend hoor, maar voor die man was ik
maar een klein directeurtje. Hij bekeek
me zo van: Wat wil jij nou eigenlijk? Je
hebt het maar te nemen zoals wij het je
voorschrijven, klaar en uit"!
Tijdens die eerste trip naar Malta
kreeg Bekker te horen dat hij beter maar
zo snel mogelijk van het eiland kon ver
trekken. De Doek Express-directeur:
„Eenmaal terug in Rotterdam belde
Mintoff me op en vroeg me of ik weer
naar Malta wilde komen voor nader
overleg. Toen ik er was bleek er niks te
overleggen. De zaak zat muurvast en ik
mocht er niet meer weg. Dat is toch wel
een raar gevoel".
Op dat moment schakelde het hoofd
kantoor in Rotterdam het ministerie van
Buitenblandse Zaken in. De Nederlandse
ambassadeur in Italië vertrok naar Malta
om de regering daar op de hoogte te stel
len van de 'ernstige verontrusting' in
De Doek Express 20 in volle glorie op ree onderweg van Curasao 'naar Zeebrugge.
- PQTOOQCKEXPflESSSHIPINQ
Een directeurtje tegen Dom Mintoff
Den Haag. Een boodschap die niet de
minste indruk maakte. Een kort geding
bij de rechtbank in Valetta hielp al even
min. Bekker lacht bij de herinnering en
zegt: „Ja, de rechtbank werkt daar an
ders dan bij ons". Een brief van minister
Van den Broek ging rechtstreeks de prul
lenbak in. Een bevestiging van de secre
taris-generaal van de Verenigde Naties,
Peres de Cuellar, ging dezelfde weg.
Pas na een kruisverhoor van vier uur
kreeg Bekker toestemming om te vertrek
ken. Opzet was aan te tonen dat hij, al
hoewel niet bij het lossen aanwezig, per
soonlijke fouten had gemaakt. Dat kre
gen de Maltezer advocaten met de beste
wil van de wereld niet voor elkaar en zo
doende was Bekker na tien dagen weer
vrij man. Opgelucht, dat zeker.
De Doek Express 20 bleef waar-ie was,
aan de ketting en met nog één kraan aan
boord. In Londen en Rotterdam ging de
juridische strijd onverminderd door.
Sterk onderhandeüngspunt voor Doek
Express was juist die ene kraan en de we
tenschap dat Malta er dringend om ver
legen zat.
Na het vertrek van de Engelsen en na
een korte flirt met Libië's Gadaffi leunt
de eilandregering nu sterk op de Sovjet-
Unie. De Russen helpen de Maltezers bij
haven-aanleg en de bouw van werf-ac-
commodaties. Als tegenprestatie worden
er schepen gebouwd vor de Sovjet-vloot.
Reden waarom Dom Mintoff en de zij
nen poogden andere Nederlandse bedrij
ven te contracteren om die laatste, voor
havenwerk broodnodige kraan te lossen.
De collega's van Doek Express weiger
den uit solidariteit.
De regering van Malta moest inbin
den. Stap voor stap verlaagde men de eis
van vijftig miljoen naar uiteindelijk ze
ven miljoen gulden. Dat bedrag achtten
de Londense schade-verzekeraars aan
vaardbaar om de Doek Express 20 van
de ketting te krijgen. De voorwaarde om
de laatste kraan te lossen was toen voor
Doek Express geen probleem meer. Dat
gebeurde op zaterdag 19 oktober. Maar
de trossen mochten nog steeds niet los.
Voor het uiteindelijke vertrek werd er
welgeteld nog zeven keer beslag op het
schip gelegd. Na afhandeling van veel ju
ridische rompslomp vertrok de Doek Ex
press 20 op donderdag 24 oktober weer
naar open zee. Na een onvrijwillig ver
blijf van zes maanden. Het vlaggeschip
van de Rotterdamse rederij voer recht
streeks naar Portugal om daar in het dok
te gaan voor 'een knip-en scheerbeurt':
het verwijderen van een baard van algen
en schelpdieren van het onderwaterschip.
Deskundigen bogen zich inmiddels
over de oorzaak van alle misère, het om
vallen van de kraan. Het ranke, tachtig
meter hoge gevaarte stond met twee po
ten op de kade en met de andere twee
ioten nog op de Doek Express 20, toen
et water eerst dertig tot veertig centime
ter daalde en meteen daarna - in onge
veer tien minuten- tachtig centimeter
Zwaluwse Doek Express-directeur Beri
Bekker: „Die Dom Mintoff is een beetje boerse
man, maar als je zo tegenover 'm zit dan gaal er
toch wel iets van uit.- foto ton den haan
steeg. Het direct reageren door het bin-
nenpompen van ballastwater in de Doek
Express 20 hielp niet. Het water steeg te
snel. De twee poten aan wal knikten en
de kraan klapte in lengterichting over de
kade van de nieuwbouwwerf.
Het plotseling dalen en stijgen van het
water staat in de Middellandse zee be
kend als 'Marobbio'. Volgens metereolo-
gen gaat het om een volstrekt onvoor
spelbaar fenomeen. Autoriteiten ontken
den voor de rechtbank van Malta echter
dat het verschijnsel zich al eens eerder
rond hun eiland had voorgedaan.
Inmiddels zitten de scheepsverzeke-
raars met de brokken. Het losgeld van
zeven miljoen gulden is betaald. Wordt
bij arbitrage bepaald dat de bemanning
van de Doek Express 20 geen schuld
heeft aan het ongeval dan kunnen de
P I-heren hun borst nat maken om
hun geld op Malta terug te vorderen.
„Dat wordt een hele toer", vermoedt
Bekker, „zeker nu je weet hoe ze in
Malta reageren of officiële verklaringen
en internationaal recht".
Rederij Doek Express Shipping BV
komt uit het spel tevoorschijn als la
chende derde. Immers P I London
heeft niet alleen het losgeld betaald. Op
basis van de verzekeringspolis betaalde
men Doek Express ook de ligkosten van
het schip in gijzeling. Bekker zegt niet
precies hoeveel, maar aangenomen mag
worden dat een schip als de Doek Ex
press 20 zo'n 25.000 gulden per dag kost.
Zes maanden stilliggen betekent een
schade van 4,2 miljoen gulden.
Doek Express heeft de verzekering-ex
perts in eerste instantie aangeboden om
de resterende kraan meteen te lossen en
daarmee aan een deel van de eisen tege
moet te komen. Maar daarmee zouden
de assuradeurs hun troef verliezen en
meteen vijftig miljoen moeten dokken.
Dat wist men in Rotterdam bliksem
sgoed. Okay, zei Doek Express, we willen
wel blijven liggen met die kraan aan dek
als jullie onze hgkosten ook betalen.
En omdat verzekeraars goed kunnen
rekenen ging men met die oplossing ak
koord. Immers zeven miljoen en ruim
vier miljoen maakt samen elf en dat is
nog altijd een stuk minder dan vijftig
miljoen. Niettemin is het een deal vol
gens de beste tradities van Hollands
koopmanschap. Directeur Bekker glim
lacht slechts en vraagt: „Heb je al koffie
gehad
Door David Rootes
IN 1959 namen de Sovjet-Unie en
de VS het initiatief bij het opstellen
van een Verdrag inzake Antarctica,
dat mede-ondertekend werd door
tien andere landen. Directe aanlei
ding voor het verdrag was het Inter
nationaal Geofysisch Jaar (1958),
waarin enkele tientallen weten
schappelijke waarnemingsstations
in Antarctica werden gevestigd.
Het Antarctica-verdrag, dat onder
meer bepaalde dat gedurende de looptijd
van het verdrag alle territoriale aanspra
ken bevroren werden, moest verhinderen
dat 'Antarctica het toneel zou worden
van internationaal gekibbel' en ruimte
scheppen voor 'gemeenschappelijk we
tenschappelijk onderzoek in Antarctica',
Het verdrag geldt voor alle gebieden
ten zuiden van 60 graden zuiderbreedte
en kan pas na 1995 opgezegd worden.
Ook voorziet het verdrag in een systeem
van wederzijdse inspectie en bepaald het
dat er geregeld zogenaamde 'consulta
tieve conferenties' moeten plaatsvinden.
Over die conferenties zijn echter proble
men ontstaan, omdat de deelname in
feite beperkt is tot de oorspronkelijke
twaalf ondertekenaars van het verdrag.
Andere staten mogen slechts deelnemen
als ze én zijn toegetreden tot het verdrag,
én op ruime schaal onderzoek in het ge
bied verrichten.
Wat maakt het King George en het
Nelson eiland nou zo interessant? Zeker
niet de zeehonden, die hier ooit in over
vloed aanwezig waren, maar al in 1824
door hebzuchtige Britse en Noordameri-
kaanse bontjagers bijna uitgeroeid wa
ren. Het heeft tot het midden van de ja
ren zeventig geduurd voordat het aantal
zeehonden weer enigzins op peil was ge
komen.
De walvis onderging eenzelfde lot. Tij
dens de Eerste Wereldoorlog lagen hier
drijvende traanfabrieken voor anker in
de beschutte baaien. Na 1930 liep de
walvisvangst sterk terug, zodat de vissers
een beter stekkie opzochten en de rust
rond de eilanden weer terugkeerde.
In 1947 openden de Falkland Eilan
den hier het eerste wetenschappelijke
waarnemingsstation, dat zich toelegde op
het in kaart brengen van het land en geo
logisch onderzoek. Tweeëntwintig jaar
later hadden ook Argentinië, de Sovjet-
Unie en Chili wetenschappelijke bases
neergezet. Polen volgde in 1977. De
eilanden waren gemakkelijk te bereiken
en met hun lange pooldag en de afwezig
heid van drijvend pakijs een voor de we
tenschappers relatief aantrekkelijk oord.
In de afgelopen achttien maanden
hebben ook China, Brazilië en Urugay
hier hun waarnemeningstations opgezet.
Andere landen (Canada, Cuba, Oost- en
West-Duitsland, Peru, Equador, Italië en
Spanje) hebben onderzoeksteams naar
de eilanden gestuurd. Met zo'n enorme
toevoer van mensen is er niet veel gele
genheid meer tot het ongestoord bestu
deren van penguins, zeevogels of botani
sche gemeenschappen.
Het weer vormt natuurlijk een dank
baar onderwerp voor onderzoek. De me-
tereologische stations op de eilanden le
veren bruikbare informatie op voor de
scheepvaart in het Zuidpoolgebied. Ook
voor dé wereld-weersvoorspellingen
wordt gebruik gemaakt van de Antarcti
sche gegevens, maar het weer is beslist
niet de voornaamste reden voor het op
zetten van al deze bases.
Bij een nauwkeurig onderzoek komen
er enkele interessante ontwikkelingen
aan het licht. Dicht bij de Sovjet-basis is
een grote olie-opslagruimte gebouwd, die
gebruikt wordt door de schepen van de
bases en de vissersboten. De Chilenen
hebben een landingsstrook aangelegd die
het hele jaar door bevlogen kan worden.
In navolging van de Argentijnen hebben
de Chilenen hun wetenschappelijke com
plex onlangs uitgebreid, zodat ook echt
paren (en hun kinderen) op de eilanden
gehuisvest kunnen worden.
Het toerisme heeft het gebied ontdekt.
Waar elders ter wereld krijg je zo'n
unieke kans wetenschappers uit allerlei
landen aan het werk te zien. Het blijkt
een onweerstaanbare attractie: tijdens
het zomerseizoen bezoeken soms wel vier
toeristenboten de eilanden. Twee jaar ge
leden is men begonnen met regelmatige
vluchten naar en van het Chileense
'vliegveldje', waar trouwens ook een ho
tel staat waar de toeristen kunnen over
nachten. De verwachting is dat het aan
tal toeristen de komende jaren zal stij
gen-
Een aantal ontwikkelingslanden, aan
gevoerd door Maleisië, heeft in 1983 de
VN gevraagd het huidige Antarctica-ver
drag te vervangen door een VN-overeen-
komst. Maleisië heeft de indruk dat som
mige landen, die in het Zuidpoolgebied
opereren, meer dan alleen een weten
schappelijk doel voor ogen hebben. Men
is bovendien bezorgd dat de twaalf on
dertekenaars van het Antarctische ver
drag een exlusief clubje zullen gaan vor
men, dat uiteindelijk zal gaan bepalen
hoe en wie zal profiteren van de moge
lijkheden van het Zuidpoolgebied.
Er zijn echter ook argumenten die
pleiten voor een instandhouding van het
bestaande verdrag, niet in het minst om
dat het tot nu toe uitstekend heeft ge
werkt. Het heeft een aantal wijd uiteen
lopende regeringen bijeengebracht, die
gezamelijk actief onderzoek plegen en
veel maatregelen hebben getroffen om de
unieke flora en fauna van het gebied te
beschermen. De ondertekenaars van het
verdrag zijn bezig met het opzetten van
een internationale regeling, waarin de ex
ploratie en exploitatie van de natuurlijke
minerale rijkdommen van Antarctica
vastgelegd moet worden. Tegeüjkertijd
wordt hierbij goed in de gaten gehouden
wat de mogeüjke gevolgen hiervan op het
milieu zouden zijn.
De vraag wie hier uiteindelijk van zul
len profiteren, blijft echter als een
zwaard van Damocles boven het verdrag
hangen. Tot grote ergernis van veel be
langstellende naties nebben de VN de
discussie echter weer een jaar opgescho
ven.
Copyright The Guardian/De Stem
Een Fokker D VIII uit
ieeinjaren van de spionage vanuit
hit soort toestellen gebruikt.
Door Walter Devenijns
ERGENS IN de ruimte hanj
■en afluister- en fotografe
[|jc het land van de andere
jUe hoekjes bekijken en
Amerikaanse satellieten luist
lefoonlijnen van het Kremli
lussen proberen op hun beu
te werpen in de rakettensilo
Jakota.
Enkele honderden kiloi
ons hoofd schijnt de voc
George Orwell in zijn boek
waarheid te worden: 'Big b
ching you'.
Informatie verzamelen
stander is een spel wat e
speeld wordt. Het oude
maakte al gebruik van spioi
gevens over de vijand heef
reageren en hem verslaan,
het natuurlijk om inlichting
over de toestand van een la
aan de macht? Waar liggen
de bevolking tevreden met
gering? Etcetera. Vroeger
gemaakt van spionnen, ha;
en kranten. Later kwam de t
om het menselijke handwe;
ten.
Rond 1800 verschijnen d
taire observatieluchtballons
twee legers op elkaar botst
de generaal van de ene
luchtballon en keek stiekem
neraal aan de andere kant.
ginnen vliegmachines de lu
klieven. De Italianen gebru
eerst voor verkenningen. Ka
van het legerluchtvaartkoi
haftig in zijn wankel geva
een verkenningstocht bovei
stellingen in de omgeving
(Libië).
In de Eerste Wereldoorlo;
een dat voorbeeld en al gauv
gevuld met het geluid van
motoren. Het gaat er nogal
toe. De luchtwaarnemers ma
boven vijandelijk gebied, kijl
zich heen en vliegen terug o
aan de generaal te vertellen,
bevelhebber vindt dat het a
sneller en beter kan en al g
vliegtuigen uitgerust met een
De piloot is in die tijd o
soort tekenaar. Vaak moet hi
gauw een schets maken van h
delijke stelling erbij ügt. He
vliegenier zeker niet pleziei
zijn potloodje en schetsboek I
genpartij te gaan cirkelen, c
luurlijk op alle mogelijke mar
lucht wil halen. Gelukkig ko
camera om de hoek kijken,
vervangen de soms zeer onr
tekeningen.
Na de eerste grote werelc
den de vliegtuigen sneller en
tere afstanden afleggen. In
wereldoorlog groeit luchtfo
|tot een van de belangrijkste
bronnen over Nazi-Duitslar
den vliegtuigen fotograferen
De Britten ontdekken dat de
I's en V-2's aan het ontwikk
het aan de Oostzee üggende
de. De Britse luchtmacht b
de ontwikkelingscentra regelt
de ontwikkeling van de dod
sters met enige jaren vertraa;
den.
De ontwikkeling van de kt
geeft de spionage m de lucht
de rug. De wereld wordt in tv
verdeeld. Aan de ene kant
met de Verenigde Staten als
der, aan de andere zijde ht
met de Sovjet-Unie als de allt
sende dirigent. Al gauw hangt
ren gordijn tussen de blokk
onderlinge contacten smoort,
ren in West- Europa en de
Staten worden nieuwsgierig
zich af wat daar aan de andei
maal gebeurt.
Lange afstandsverkenning!
vliegen af en toe over de S
maar veel levert dat niet op.
sche rijk is onmetelijk groot t
makkelijk iets verstopt wore
lichtingendiensten krijgen ze
om ballons met camera's op
over de Sovjet-Unie te laten z
idee werkt niet, want de met
zijn niet meer terug te vinden.
Als de Sovjet-Unie in 1957
intercontinentale raket, de SS-
slaat de schrik de wetserse sta
m de benen. Een paar mat
hebben de Russen weer eei
name surprise voor de Kret
'p 4 oktober flitst de kunstm
nik, als eerste in haar soor
ruimte. Amerika's mond val
"'aal open van verbazing. A
witte Huis: 'Kunnen de Rus
met de raketten treffen?'.
Om wat meer te weten te k
de geheimzinnige Russische p
wordt de U-2 Black Widow
oen speciaal verkenningsvliegt
ger kan vliegen dan de Sovjet-:
digingsjagers. De U-2 kan on
nur in de lucht blijven en zc
belangrijke plaatsen in het ot
otograferen.* Behalve versch
mera's heeft de U- 2 ook aflui;
I I
