ECO
WïW
Een tijdelijke oplossing voor een eeuwig probleem
GSCENTRUM
FWEG 1
UZEN
H.
Dringend nieuwe kleren voor de
Bredanaar Wilfredo van den Berg leidt in Chili radio-station
BEDRIJFSWAGENS.
Metaaltechniek
ZATERDAG 7 DECEMBER 1985
ÜT3
w2
Honger
Vaults-systeem
Zicht
Perspectief
Internationaal
A57
'n uitdagende kracht,
rukwekkende laad-
kennis met de vele
de varianten,
ven contact met ons
zó geregeld,
n voor u klaar.
.V,
4566 AH Heikant,
aily.
spoten turbodiesel
aing van ondernemers
rnemer, vestiging Ter-
t u ons vinden op het
idel en Fabrieken voor
jewijzigd:
01100-30999.
STREEKSCHOOL
ZEELAND
School voor
beroepshegeloidend onderwijs
(tevens bevoegd gezag
proefprojekt kort mbo)
Postbus 219
4330 AG Middelburg
Molenwater 8 Tel. 01180-16457
I a.s.)
waarvan 4 lessen na 18.00 uur.
Is zeer gewenst. Salarisinpassing
komen is volgens bepaalde regels
haal mogelijk.
I) opleiding nagenoeg hebben afge-
eren.
de heer A. Buijs o( de heer A.A. van
^nummers bulten schooltijd (01180)
ities voor 20 december a.s. richten
ol.
.ET Zuidamerikaanse land
Chili is nog steeds een dictatuur.
Waar Brazilië, Uruguay en
Argentinië de afgelopen twee jaar
terugkeerden tot de democratie,
blijft het langgerekte land aan de
Grote Oceaan zuchten onder de
dictatoriale regering van president
Pinochet en diens militaire
geestverwanten. Pinochet nam - het
verhaal is bekend - in het najaar
van 1973 met geweld de macht over
van de als marxist bestempelde,
democratisch gekozen Salvador
Allende. De Bredase pater Wilfredo
van den Berg - lid van de orde van
de Capucijnen - werkte toen al
dertien jaar in Chili. Hij heeft, als
directeur van een radiostation dat
onafhankelijke berichtgeving hoog
in het vaandel heeft staan,
meegemaakt wat twaalf jaar
onderdrukking met zich heeft
meegebracht.
Door Ad Burger
PATER Wilfredo van den Berg is
onlangs, voor het eerst sinds 25
jaar, teruggekeerd naar Nederland.
Noodgedwongen, omdat hij zich
medisch moest laten behandelen
voor een kwaal aan de nekwervels
en om uit te rusten van een hartope
ratie die hij vorig jaar, na een infa
rct, in Chili moest ondergaan.
„En ik mag dat natuurlijk niet drama
tiseren, maar artsen daar hebben mij ver
zekerd dat dat infarct mede het gevolg
was van de spanningen". Spanningen,
die veroorzaakt werden door de voortdu
rende confrontaties met de Chileense
autoriteiten en door aanslagen die
rechtse groeperingen - indirect gesteund
door het leger - pleegden op 'zijn' radio
station, 'Voz de la Costa', de 'Stem van
de Kust'.
Toen pater Van den Berg, na geruime
lijd in de landbouwgemeente Quila Ca-
huin actief te zijn geweest, in 1972 kwam
te werken voor Radio Freder, had die or
ganisatie twee doelen, die geen van twee-
en echt 'politiek' kunnen worden ge
noemd. Freder staat voor 'Schoolradio
voor Landbouwont wikkeling', en daar
lag ook de taak van deze van huis uit ker
kelijke omroeporganisatie: via een aantal
stations, waarvan 'Voz' er een was, de
mensen scholen en vormen.
Pater Van den Berg: „De eerste jaren
lag het accent vooral op het opheffen van
het analfabetisme. Wij en onze luiste
raars vonden dat in de beginjaren het al
lerbelangrijkste". Het alfabetiseringspro
ject werd grondig aangepakt. „We pro
beerden niet alleen maar via radio-uit
zendingen mens en te leren hoe ze moes
ten lezen en schrijven. We hanteerden
het systeem van de basisgroepen. In be
paalde dorpen en steden hadden we
groepen van zo'n dertig tot veertig men
sen, die gezamenlijk naar de radiolessen
luisterden. Zij kregen daarbij ondersteu
ning van door ons opgeleide vrijwi lli-
gers, die wij mini-onderwijzers noemden,
maar die meestal niet meer dan drie of
vier jaar lagere school hadden. Met door
ons beschikbaar gesteld didactisch mate
riaal beantwoordden zij - want ze waren
in hun ontwikkeling natuurlijk toch een
stuk verder - de vragen die rezen naar aa
nleiding van onze uitzendingen. Dat
werkte uitstekend: de meeste van onze
cursisten hebben het staatsexamen voor
de achtjarige lagere school met glans af
gelegd".
Na verloop van tijd veranderde echter
de problematiek. Niet langer bestrijding
van het analfabetisme, maar bestrijding
van de honger werd de voornaamste
'speerpunt' van Freder. „Wij probeerden
boeren, maar ook arbeiders te leren hoe
ze beter in hun eigen levensonderhoud
konden voorzien We gaven ze gerichte
informatie over bijvoorbeeld tuinbouw
en fruitteelt, over het tegengaan van vee
ziekten, over het opzetten van coöpera
ties. En ook weer met die basisgroepge
dachte. We gaven niet alleen de informa
tie, we zetten ook mensen in die ervoor
zorgden dat er met die infor matie ook
DE kerk van Latijns-Amerika wordt sinds enkele
jaren door vriend en vijand in Europa met argus
ogen bekeken. De een ziet in de Zuidameri
kaanse variant hét alternatief voor een Rooms-
Katholieke kerk die in Europa weinig élan meer
vermag op te roepon, de ander verwerpt de theo-
rieu van BofT en diens collega-bevrijdingstheolo
gen, vanwege hun sympathieën met de allerarm
sten en hun stellingname tegen de gevestigde or
de, als 'te politiek' en zelfs marxistisch.
Pater Wilfredo va» den Berg is, het mag dui
delijk zijn uit het grotere verhaal, een man van
de 'basis', een man die betrokkenheid van de
plaatselijke bevolking onontbeerlijk acht voor
een goed functionerende kerkgemeenschap. Met
de opvattingen van kerkgeleerden als Ratzinger
- die iedere 'regionale kerk' uitsluiten - is hij het
dan ook volstrekt niet eens: „De Zuidameri
kaanse kerk is in ontwikkeling. Zij is als een
boom die nog niet volgroeid is, waaraan nog
vruchten kunnen komen. En hoe kan je een
boom beoordelen als hij nog geen vruchten
draagt".
Desondanks heeft de Derde-Wereld-kerk
- ook in Afrika is een dergelijke tendens te be
speuren- volgens Wilfredo van den Berg de
kans «lat ze In «Ie toekomst wel degelijk vrucht
baar stal blijken te zijn. „De mensen houden zich
met een geweldige energie van onderaf met de
kerk bezig. Ze zijn in staat om de kerk in hun
hele leven in te bouwen. In het geloof wordt al
tijd beweerd dat het licht van boven komt, maar
ik krijg in Zuid-Amerika het idee dat het van be
neden opkomt".
Een dergelijke instelling staat diametraal te
genover die van Rome, maar voor pater Van den
Berg staal vast dat 'zijn' kerk voor Zuid-Amerika
de enige goede is. „In Rome wil men daar nog
niet aan. Door middel van allerhande doctrines
het opleggen van spreekverboden bijvoor
beeld - wil men die ontwikkeling tegen houden.
Onze stem wordt echter in Rome ook ai beter
gehoord; er zijn al geestelijken uit de Derde We
reld die in het machtscentrum van de kerk hun
positie hebben gevonden".
En bovendien, z«> wordt uit de woorden van de
Chiteens- Bredase pater duidelijk, heeft de ka
tholieke kerk niet zo gek veel andere keus dan
de regionale kerk van Zuid-Amerika te aanvaar-
«len. „Rome poogt de ontwikkelingen in de kiem
te smoren, maar dat is onbezonnen werk", gezien
de enorme omvang van het continent. Uitgere
kend is bovendien «lat in het jaar 2000 twee van
de tien mensen katholiek zul zijn. En van «lie
twee woont er één in Zuid-Amerika. Hoe nor»
maal en «iringend is tiet dan niet dat er voor «Ie
kerk nieuwe kleren komen?".
Vervolg van vorige pagina
Vervolgens wordt liet afval naar het
bassin gereden. Het dak van het ge
bouw waarin het bassin ligt, inoet
vim enkele meters dik beton worden
gemaakt, ten einde de opslagplaats
tegen calamiteiten te beschermen.
De constructie moet tegen een
neerstortend vliegtuig bestand zijn.
De omgeving wordt door het water
en door het beton van straling ge
vrijwaard. Het water moet ook weer
worden gekoeld door lucht of water.
De tweede mogelijkheid is het brengen
van de containers in een opslagloods en
ze daar te laten staan. Er hoeft geen bij
zondere bescherming te worden aange
legd, daar de containers uitzonderlijk
sterk zijn, maar ook zeer duur, zodat de
kosten een probleem kunnen vormen.
Ook zou deze wijze van opslag een te
groot ruimtebeslag kunnen opleveren.
De koeling van de containers wordt met
lucht geregeld. Een voordeel van de con
taineropslag kan zijn, dat er niet hoeft te
worden herpakt, zodat de risico's op on
gelukken met het afval wordt uitgesloten.
Anders ligt het als in kleine hoeveelhe
den wordt aangevoerd, want dan moet
De pater zendt uit, ondanks Pinochet
Pater Wilfredo van den Berg: „Een van de vele nadelen van de huidige situatie in Chili is: de meeste kranten en de grote radio- en tv-
stations zijn in handen van lieden die de regering welgezind zijn". - foto's de stem johan van gurp
wat in de praktijk werd gedaan".
En hoewel Freder die tweede taak nog
steeds niet heeft opgegeven, is er sinds
1973 een derde taak bijgekomen: de Chi-
lenen informeren over wat er allemaal
gaande en mis is onder de regering-Pino-
chet en waarover de officiële radio en tv,
die onder controle staan van de staat,
zwijgen. Een taak die van pater Van den
Berg, zoals hij hetzelf zegt, negentig pro
cent van zijn energie vergt.
„We proberen op regionaal niveau
aandacht te schenken aan de problemen
van de boeren en de arbeiders. We geven
zendtijd aan studenten en mensenrech
tenorganisaties, zodat hun grieven ook
gehoord worden. En verder is onze radio,
met nog zeven andere stations, aangeslo
ten op een nationaal radionet, dat de lan
delijke actualiteiten brengt, zonder dat ze
gekleurd zijn door de regering. Want dat
is eèn van de vele nadelen van de huidige
situatie in Chili: de meeste kranten en de
grote radio- en tv-stations zijn in handen
van heden die de regering welgezind
zijn".
Maar voor die 'niet-gekleurde' infor
matie moet een hoge prijs betaald wor
den. De zender van 'Voz de la Costa'
werd in 1978 door brand verwoesten
1983 was er sprake van een reeks van
aanslagen tegen medewerkers van de ra
dio en in juli van datzelfde jaar werd de
Pater Van den Berg hij een foto van de Nicaraguaanse priester/minister Ernesto
Cardenal: Er wordt altijd beweerd dat het licht van hoven komt, maar in Zuid-Amerika
heb ik het idee dal hel van heneden opkomt".
antenne opgeblazen. „Een bevriende ad
vocaat heeft die zaak toen voor de recht
bank gebracht en getracht uit te vinden
wie de daders waren en wie hun handlan
gers. Maar in Chili was een dergelijke ac
tie onbegonnen werk: ieder tribunaal is
een kerkhof, ieder juridisch dossier is een
graf". De advocaat werd, n a de mislukte
procedure, gevangen gezet. En alsof de
militaire dictatuur daarmee haar antipa
thie jegens 'Voz de la Costa' al niet ken
baar genoeg gemaakt had, volgde op
nieuw een reeks aanslagen op radio-me
dewerkers, onder wie ditmaal ook pater
Van den Berg zelf.
Waarom echter al die aanslagen en af
en toe tijdelijke uitzendverboden, als het
regime-Pinochet de mogelijkheid heeft
de radio gewoonweg voor eens en voor
altijd het zwijgen op te leggen? Immers,
een van de 'verworvenheden' van dicta
tors is dat zij instellingen wier uitlatingen
hen ong evallig zijn, buiten de wet kun
nen stellen.
„Inderdaad", beaamt pater Van den
Berg, „dat zou de makkelijkste oplossing
zijn. Maar op dat gebied zit het de rege
ring wat tegen. Op de eerste plaats heeft
Freder een vergunning waardoor al haar
radio-stations nog twaalf jaar kunnen
uitzenden. Nu is bewezen dat deze rege
ring zich daa rvan niet al te veel aantrekt,
er speelt echter ook wat anders. In de
ogen van de machthebbers zijn wij nog
steeds een katholieke instantie. En een
van de kenmerken van dictaturen - en
dan vooral in Latijnse landen - is dat zij
graag op goede voet met de kerk willen
staan. Dat heeft, denk ik, Pinochet en de
zijnen van rigoreuzere stappen weerhou
den"
'Voz de la Costa' werkt overigens op
een manier die in West-Europa ondenk
baar is. Men probeert 'horizontale radio'
te maken, het publiek daadwerkelijk -
en alweer met de basis-gedaete in het
achterhoofd - in te schakelen bij de pro
grammering. „Als bijvoorbeeld de werk
lozen, die z ich georganiseerd hebben in
een belangenvereniging, bij mij komen
met de vraag of er niet eens een pro-
het spul in grotere containers worden op
geslagen.
Dan is er het 'vaults-systeem'. De ci
linders worden uit de container gehaald
en met een rijdende laadmachine in be
tonnen cellen geplaatst. In die vaste posi
tie wordt met lucht gekoeld. De beton
nen constructie van de cellen moet de
omgeving beschermen tegen straling.
Een betonnen dak moet bedreiging van
buitenaf tegengaan.
De hot cell wordt ook gebruikt voor
de reparatie en het overpakken van ka
potte cilinders en in geval van problemen
met de containers. Het is duidelijk dat
juist in die gevallen er risico voor stra-
lingslekken bestaat. Die straling zal in
zeer kleine doses ook naar buiten kunnen
komen, als vrijkomende radio-actieve
stofdeeltjes door de luchtcirculatie naar
buiten raken. Door het plaatsen van fil
ters moet dat gevaar worden tegenge
gaan.
Met de opslag van licht en middel ra
dio-actief afval heeft de Covra inmiddels
wel ervaring. In vaten wordt het afval af
gehaald bij ziekenhuizen, laboratoria en
industrieën. De drums worden momen
teel bij ECN onder een 1500-tons pers
gelegd en tot een pannekoek samenge
perst. Die 'pannekoeken' worden in een
vat opgestapeld en wordt het vat met be
ton volgestort. De vaten worden op pal
lets gestapeld en in een loods opgeslagen.
Ze zijn dan niet helemaal stralingsvrij,
maar feitelijk vrijwel ongevaarlijk.
Wat krijgen de omwonenden te zien?
Een bedrijf, dat bestaat uit een kantoor
gebouw en uiteindelijk ongeveer dertig
blinde betonnen loodsen. Erg uitnodi
gend zal het complex er niet uit komen te
zien. Een bewakingsdienst zal 24 uur per
dag het terrein scherp in de gaten hou
den, zodat ongenode gasten (er is be
dacht dat terroristen wel eens belangstel
ling zouden kunnen hebben voor het ge
vaarlijke goedje) buiten blijven. Maar de
Covra wil anderzijds wel een zo groot
mogelijke openheid naar bevolking, poli
tici en milieugroepen betrachten. Het
motto luidt dat iedereen welkom is om
een kijkje te komen nemen.
De Covra hoopt op die manier ieder
een duidelijk te maken, dat het opslaan
en verwerken van radio-actief afval geen
enkel gevaar voor de omgeving met zich
meebrengt (niet iedereen is het daar mee
eens, zie kader). De Covra heeft een lo-
katie-onafhankelijke Milieu Effecten
Rapportage (MER) opgesteld, die aan
geeft welke effecten er optreden, waar
het bedrijf ook gelegen zou zijn. De con
clusie: in geen enkel geval, ook niet als er
een geweldige ontploffing in de nabijheid
zou voordoen of een vliegtuig op de
loodsen valt, zal er zich op de rand van
het terrein straling bestaan die uitgaat
boven de maximaal toelaatbare jaardo
sis.
Dat klinkt geruststellend. Dan ligt hel
afval er. Maar wat gebeurt er daarna
mee?
Het licht radio-actief afval is in een
aantal gevallen na enige tientallen jaren
geheel uitgewerkt en stralingsvrij. Het af
val dat dan overblijft kan naar een ge
wone vuilnisbelt worden afgevoerd. Over
het middel radio-actief afval bestaat wat
dat betreft minder zekerheid, behalve
dan dat er een einde aan de stralingstijd
komt die niet zoveel verder dan de men
selijke tijdshorizon ligt. Het hoog radio
actief afval geeft geen enkel perspectief.
De stralingstijd is tenminste honderddui
zend jaar, een termijn waarbij de mens
geen enkel voorstellingsvermogen heeft.
Uitzicht op een oplossing voor dit afval
bestaat niet: er is geen enkele reële tech
niek bekend die radio-activiteit kan af
breken.
Gezocht wordt daarom niet naar een
daadwerkelijke oplossing maar naar een
eindberging, een plaats waar het afval
kan rusten zonder gevaar voor de mens
heid op te leveren. Volgens Covra-direc-
teur dr. ir. J. Vrijen heeft Nederland het
voordeel dat de hoeveelheid radio-actief
afval niet zodanig is dat op korte termijn
al een bergingsplaats moet zijn gevon
den. „In andere landen, zoals Frankrijk
en West-Duitsland bestaat die tijdsdruk
wel", zegt Vrijen. „Daardoor kunnen wij
rustig afwachten hoe men in andere lan
den het probleem oplost, waarbij wij
kunnen leren van de onderzoeksresulta
ten in het buitenland".
Of dat per se in de Drentse zoutkoe-
gramma gemaakt kan worden over dat
probleem, dan is mijn respons: wij leve
ren de faciliteiten, maar jullie mogen dat
programma zelf maken. En zo gaat dat
niet alleen met werklozen, maa rook met
arbeiders, boeren, vrouwen, studenten en
ijveraars voor de mensenrechten. Zij
moeten de mogelijkheid krijgen om zelf
naar buiten te brengen wat zij willen. Wij
hoeven dat niet te bepalen, maar delen
wel de verantwoordelijkheid voor wat
wordt uitgezonden".
Die betrokkenheid van de luisteraars
bij het radio-station - „de radio moet
hun huis, hun school, hun hospitaal
zijn" - bleek in 1983 toen 'Voz' getroffen
werd door een aanslag. Er moest een
nieuwe zendermast van tachtig meter
hoog komen. Geld daarvoor was niet
voorhanden, dus w erd een actie onder
het nauwelijks draagkrachtige publiek
georganiseerd.
„Die actie", vertelt pater Van den
Berg toch met enige trots, „is in heel
Zuid-Amerika bekend geworden. 'Een
centimeter van U', heette die. Iedere luis
teraar kon, voor 25 pesos, - en dat was
voor de meesten net op te brengen - een
centimeter van de nieuwe mast 'kopen'.
Het uit eindelijke resultaat was dal we
een mast van 120.000 centimeter konden
laten aanleggen. We hielden veertig me
ter over".
En het is die solidariteit die hem op de
been houdt, verzekert pater Van den
Berg. „Toen is mij wel heel duidelijk ge
worden waarvan ik al langer stilletjes
overtuigd was: dat de onderlinge solida
riteit in Zuid-Amerika veel groter is dan
in Nederland. Hier is de maatschappij
tot in het extreme geïndividualiseerd,
daar doet men alles met elkaar. Over
komt daar iemand een ramp, dan wordt
die samen opgevangen". En het is mede
vanwege die solidariteit dat Wilfredo van
den Berg in januari weer zal terugkeren
naar Chili, of er nu wel of geen Pinochet
zit. En met de stille hoop dat binnen af
zienbare tijd ook Chili zich zal scharen in
de rij van Brazilië, Uruguay en Argenti
nië.
els moet gaan gebeuren, staat voor
'rijen nog niet vast. „Ik kan me voor
stellen dat het afvalprobleem straks in
ternationaal wordt geregeld, want alle
landen zitten ermee. Dan zou in de EG
één centrale opslagplaats kunnen worden
gecreëerd", filosofeert de Covra-direc-
teur.
De termijn van honderd jaar die voor
de bovengrondse centrale opslagplaats is
genoemd, is betrekkelijk. De eis van het
Klundertse gemeentebestuur dat de Co
vra, zo die op Moerdijk haar loodsen op
slaat, over honderd jaar weer moet zijn
verdwenen wordt bij Covra niet zo op
prijs gesteld. Immers: ook over honderd
jaar zal laag en middel radio-actief afval
worden geproduceerd en dus moeten
worden opgeslagen.
De hypotheek dat straks weer door
Nederland met vaten afval moet worden
gezeuld, misschien wel door een zoon
van Ed Nijpels, spreekt de organisatie
niet aan. Voorlopig ziet men al tegen het
karwei op om de zesduizend vaten radio
actief afval (en tegen de tijd dat verhui
zing plaatsvindt wellicht het dubbele
aantal) die nu in Petten liggen, straks
moeten worden overgebracht naar de
nieuwe lokatie. Niet om het werk, maar
omdat elke handeling met de vaten extra
stralingsbelasting voor werknemers en
opgeving (kunnen) opleveren.
