m
De opslag van radio-actief afval
Natuur en Milieu niet gerust op opslagmethode
lode
JDDER-BOUVAIN
>HN FELTER
saterdag 7 december 1985
Geertsema
fe
iï
ff
«v.v,*
CONTAINER.'OPSLAG uuchtkoêunü)
VAULT -OPSLAG C LOCHTKOtLING
Favoriet
Mogelijkheden
A53
Ice en de elec-
ho
j, Axel, tel. 01155-1783
straat) tel. 01155-1347
IDSONDERKLEDING
nspiratie-vocht volledig op
somloop beter functioneren
iperatuur regelende en elek-
werking.
urlijke bescherming tegen
igheid, tocht en snel wisse-
aturen.
hermt het u tegen alle ver-
kten en verzacht pijnen bij
is.
EELANDS SPECIAALZAAK VOOR
NDAGES.
rij ig gahaal Zeeland oaze geachte clientèle
rhoging.
JAGOOG CHOREOGRAAF
jn unieke Joge-danscursus: Jazz-
let, disco-beat en rock and roll te
BREDA
icember a.s. in Gemeenschapshuis
'astoor Pottersplein 12, Breda. Mj-
n vrij: 11.00-15.00 u/ 19.00-23.00
en zon: 11.00-22.00 u.
itstudio JOHN FELTER
irstr. 37, 3532 VP Utrecht.
EFOON: 030-938585
(DIO-ACTIEF afval mag niet
meer in zee worden gedumpt. Dat
succes heeft de milieu-organisatie
Greenpeace geboekt in haar strijd
voor het schoonhouden van de
wereldzeeën. Gelijkertijd ontstond
een probleem op land: waar laten
we het afval, dat wordt
geproduceerd in ziekenhuizen,
laboratoria, industrie en
kerncentrales? Of het aantal
kerncentrales nu wel of niet wordt
uitgebreid, het huidige afval moet
ergens blijven. Daarvoor is de
Centrale Organisatie Voor
Radioactief Afval (Covra) BV
opgericht, waarvan de aandelen in
handen zijn van het Rijk, het
Energieonderzoek Centrum
Nederland (ECN), de PZEM en de
Gemeenschappelijke
Kernenergiecentrale Neerland
(GKN). Tijdelijk is de Covra
gehuisvest in Petten, maar binnen
driejaar moet het bedrijf verhuizen.
Borssele en Moerdijk zijn de
kanshebbers. Verslaggever Willem
Reijn reisde af naar het Noorden
om te kijken wat Zuidwest-
Nederland mag verwachten.
Door Willem Reijn
ZWARE donkere wolken drijven
sneeuw-, hagel- en regenbuien over
de zich net van de Hondsbosse zee
wering herstellende duinen. Boven
de glooiing toornen stilstaande ex
perimentele windmolens uit. Onder
de lichtmetalen wieken liggen de
verspreide gebouwen van het Ener
gie Centrum Nederland met de eer
ste proef-kernreactor van Neder
land en op enkele honderden meters
afstand de eerste opslagplaats van
radio-actief afval.
Een kantoorgebouw en een blinde
loods, meer stelt de vestiging van de
Centrale Organisatie Voor Radio-actief
Afval BV, kortweg Covra geheten, niet
voor. Meer zal het bedrijf hier ook nooit
worden, want de gemeente Zijpe wilde
de Covra wel tijdelijk, en dan nog in ruil
tegen het verdwijnen van een schietbaan
van Defensie, maar zeker niet permanent
naast het dorpje Petten onderdak bieden.
Daarom zal vóór 1 januari 1989 elders
in Nederland een opslagplaats moeten
verrijzen. De Covra zal op die lokatie al
het radio-actief moeten beheren, dat
reeds bestaat en dat de komende vijftig
tot honderd jaar wordt geproduceerd. De
deskundigen en de regering rekenen erop
dat over vijftig a honderd jaar een defini
tieve opslagplaats, waarschijnlijk onder
gronds in zoutkoepels, is gevonden.
Een commissie onder leiding van de li
berale senator Mollie Geertsema aan
vaardt begin '85 van minister Winsemius
de taak om met het afval de boer op te
gaan. De commissie leidt een turbulent
bestaan. De voorzitter weet de aandacht
van heel lekkerbekkend en milieubewo-
gen Nederland te trekken met de slogan
'Een griesmeelfabriek is gevaarlijker dan
radio-actief afval'. Hij krijgt er de lachers
mee op de hand, de milieubeweging in de
nek en liters pap over het grijze hoofd.
In de zomermaanden lekt wat onge
lukkig een notitie van de staatssecretaris
P
t
B
0
j
E<-
i iiti i r
i
frf
i
iï
<-
iï-
Een tijdelijke oplossing
voor een eeuwig probleem
Uitzicht op een oplossing voor het hoog
radio-actief afval hestaai niet: er is geen
enkele reële techniek bekend die radio-ac
tiviteit kan afbreken. - foto's covra
aanbeveling aan de minister, die volgens
de liberaal eerst vier plaatsnamen moest
bevatten, meldt Geertsema dat slechts
Borssele en Klundert in aanmerking ko
men.
Borssele is favoriet, zegt Geertsema,
omdat er een gunstiger bestuurlijk kli
maat heerst. Dat zou moeten slaan op de
vrijwel onvoorwaardelijke acceptatie van
het liberale papje, maar heeft veel eerder
te maken met de onmogelijkheid om het
Moerdijk-terrein nog aan te kunnen wij
zen. De optie Moerdijk is inmiddels met
de hypotheek bezwaard, dat het indus
trieschap aldaar voor 1 januari 1987 ƒ20
miljoen moet terugbetalen. Dat bedrag
lijkt verdacht veel op de globale kostprijs
van de dertig hectare grond, die de Covra
nodig heeft. Daar kernafval, nu het niet
meer in zee mag worden gestort, toch al
een heet politiek hangijzer kan zijn, zit
de Covra met het schimmenspel behoor
lijk in de maag.
Moerdijk heeft echter ook een onmis
kenbaar voordeel ten opzichte van Bors
sele. Moerdijk is centraal gelegen. Gezien
het feit dat er jaarlijks zo'n driehonderd
transporten van velerlei soorten radio
actief afval naar de Covra moeten wor
den uitgevoerd, heeft Moerdijk daarmee
een hoge troef in handen.
Hoe het ook zij, er is vooralsnog geen
reden om Borssele of Moerdijk favoriet
te achten voor de opslag van kernafval.
Het uitbundig (Borsele) of ingetogen
(Klundert) enthousiasme bij de gemeen
tebestuurderen is wel enigszins te begrij
pen. Dertig hectare grond verkoopt elk
industrieschap nog slechts bij uitzonde
ring. De bouw vergt een investering van
een kleine halve miljard gulden, waarvan
menig lokale aannemer een graantje kan
meepikken, en enkele duizenden manja
ren werk voor de regionale bevolking.
Een groot deel van het karwei zal echter
door gespecialiseerde bedrijven moeten
worden uitgevoerd, die waarschijnlijk
noch in Zeeland, noch in Brabant zijn
gevestigd. De werkgelegenheid van het
project is in directe zin eveneens beperkt
voor de regio. Het staat nog niet vast
hoeveel mensen uiteindelijk rond de op
slagplaats werkzaam zullen zijn (de Co
vra schat 60 tot 120 banen), maar zeker
in de eerste tien jaar zullen hooguit der
tig mensen uit de omgeving werk vinden
bij de Covra.
Wat gaat er gebeuren op de nieuwe
opslagplaats? De Covra zal laag-, mid
del- en hoog-radio-actief materiaal inza
melen. In hoeveelheid gemeten vormen
de eerste twee soorten het grootste volu
me: 97 procent van het radio-actief afval
bestaat uit handschoenen, poetsdoeken,
watjes en ander tamelijk onschuldig ma
teriaal uit ziekenhuizen, laboratoria en
bedrijven. Ook zullen straks delen van de
af te breken kerncentrales van Borssele
en Dodewaard onder deze categorieën
vallen.
De resterende drie procent is interes
santer: het zijn de resten van de splijt
stofstaven, die momenteel in Frankrijk
en Groot-Brittanië worden opgewerkt. ïn
straling is het volume vrijwel omgekeerd
evenredig aan het percentage: schattin
gen geven een percentage straling aan
van meer dan 99 procent. Met de opslag
van kernsplijtstofresten heeft de Covra
nog geen ervaring.
Het hoog radio-actief afval wordt eerst
in glas gegoten en vervolgens in cilinders
gestopt. Dat gebeurt bij de opwerkings
fabrieken in Engeland en Frankrijk. Ze
worden vervolgens met speciaal ontwor
pen containers afgevoerd naar Borssele
of Moerdijk. De containers zijn aan hoge
veiligheidseisen onderworpen en moeten
ongelukken kunnen doorstaan, zonder
dat de bak gaat lekken. De transporten
van het hoog radio-actief afval vinden
onder politie-escorte plaats.
Voor de opslag van kernsplijtstofres-
tanten liggen drie mogelijkheden op ta
fel. De splijtstof, die een temperatuur
heeft van ongeveer honderdvijftig graden
moet voortdurend worden gekoeld. Dat
kan met lucht of met water gebeuren. De
waterkoeling geschiedt door de cilinders
onder water in een groot bassin op te
slaan. Daarvoor moeten de cilinders
worden 'overgepakt', hetgeen risico van
straling met zich brengt. Daarom zal er
een 'hot cell' worden gebouwd, waar met
mechanische grijparmen de cilinders in
een nieuw beschermend omhulsel wor
den gebracht.
Lees verder op volgende pagina
Van Amelsvoort uit. In die notitie staat
onder meer: het industrieterrein Moer
dijk kan uit de financiële zorgen worden
geholpen, als de Brabantse bestuurderen
zo vriendelijk willen zijn het radio-actief
afval onder de hoede te nemen. „Doorge
stoken kaart, we worden misbruikt", vin
den twee leden van Geertsema's club, die
net 22 plaatsen in gans het land bezoe
ken om het kernafval kwijt te raken. De
heren stappen op en Geertsema kan met
een gehavende commissie verder.
Om de kritiek de kop in te drukken
heet het dorpji^Borssele,.waar de PZEM
ook al een kerncentrale "exploiteert met
de bouw van tenminste een nieuwe nu
cleaire energiebron in het vooruitzicht,
nu favoriet te zijn bij Geertsema. In zijn
Een kantoor en betonnen loodsen, veel meer vall er aan de bovengrondse opslag van
radio-actief materiaal niet te zien.
NIET iedereen is even gerust op de risico's bij
de opslag van radio-actief afval. De Stichting
Natuur en Milieu (SNM) heeft in een brief aan
de gemeenten Klundert en Borsele gewezen op
onzekerheden die nog bestaan over de wijze
fan opslag.
SNM zegt dat niet duidelijk is of in de toe
komst de splijtstofelementen uit kerncentrales
naar de opwerkingsfabrieken in Engeland en
Irankrijk zullen gaan. In dat geval, zo betoogt
de milieubeweging, zal het kernsplijlingsafval
hij de Covra moeten worden ingepakt. Bij dat
proces zou radio-actieve lucht- en waterveront
reiniging vrijkomen. De koeling is evenmin dui
delijk.
De vluchtige radio-actieve stof krypton moet
in drukcilinders worden opgeslagen, zo ver
wacht Natuur en Milieu. Volgens studies be
staat de reële kans dat die cilinders het in de
loop der tijd zullen begeven, merkt SNM op.
„De gerede kans bestaat dat er aanmerkelijke
hoeveelheden krypton zullen ontsnappen",
schrijft Natuur en Milieu.
Daarnaast verwacht Natuur en Milieu dat
niet alles volgens het boekje zal verlopen op de
opslagplaats. „De opslag van kernsplijtingsafval
moet de kinderziekten nog krijgen". Bij ern
stige ongevallen kan ook buiten de bedrijfs-
poort sprake zijn van een behoorlijk verhoogde
belasting met radio-activiteit, zo tekent de or
ganisatie aan.
Maar vooral ook spelen principiële overwe
gingen een rol bij de bezwaren tegen de opslag
van radio-actief afval. Volgens Natuur en Mi
lieu wordt met de bouw van een opslagplaats de
bouw van nieuwe kerncentrales mogelijk ge
maakt, waar de beweging ernstige bezwaren te
gen heeft. „Met de aanwezigheid van deze inte
rim-opslagfaciliteit kunnen activiteiten worden
gelegitimeerd, die hoog radio-actief afval voort
brengen dat voor een zeer lange periode',(meer
dan honderdduizend jaar) als gevaarlijk moet
worden beschouwd".
„Wij achten een dergelijke legitimatie on
juist zolang een definitieve opslagmethode voor
dit afval niet aanwezig is", schrijft Natuur en
Milieu. „Momenteel is nog nergens ter wereld
sprake van een definitieve opslag en het is
hoogst onzeker of een verantwoorde eindop-
slagmethode zal worden gevonden".
Als alternatief ziet Natuur en Milieu het be
perken van het aanbod van afval tot materiaal
uit ziekenhuizen, onderzoekscentra ên indu
strie. Dat materiaal mag bovengronds worden
opgeslagen. Ander materiaal, zo vindt SNM,
mag eenvoudigweg niet meer worden geprodu
ceerd.