even
UITBLAZEN
Jaar na giframp Bhopal: 100.000 mensen lijden nog
Botsing tussen Thatcher
en Anglicaanse Kerk
Jelena Bonner, mensenrechtenactiviste
Problemen Afrika vergelijkbaar
met gevolgen van wereldoorlog
Zij van ben
De opper-
stouterik
NOG STEEDS GEEN GENEZINGSMETHODE
Kroonberoe
moet op
de helling
DE STEM O
WIM KOCK
BKiggBM?
WOENSDAG 4 DECEMBER 1985
ACHTERGROND
Sluier
Apathie
Claims
HUMANISTEN:
politiek voert
geen beleid
mensenrechten
OMDAT de avond
vergadering verras
send vroeg was afge
lopen toch nog naar de te
levisie gekeken. Ik had de
keuze: een klusje waar
eigenlijk wat haast bij was
of luierend tv-kijken. Ik
had tijdens de vergadering
twee biertjes gedronken en dus
werd het 't laatste, waar ik van
morgen prompt spijt van had.
Er stond niets op het pro
gramma om nu eens echt voor
te gaan zitten. „De onderste
steen" van de VARA ging over
Günther Walraff, de Duitse un
der cover-journalist en diens
boek „Ik (Ah)". Daarover had
ik de afgelopen weken al zo
veel gelezen dat ik wel kon ra
den wat er te zien zou zijn.
Op het andere net Ivo Nie-
he, de gladste jongen van de
TROS van wie ik nooit heb
kunnen begrijpen dat hij de tv-
journalistiek opgaf om presen
tator te worden. Sinds de tiende
of elfde Vuist van Duys destijds
geef ik al niks meer om dit
soort programma's. Er zit na
tuurlijk wel eens een aardig
'itempie' tussen, maar daar kun
je ze niet allemaal, week na
week, voor uitzitten. „Televisie
is eigenlijk zonde van de tijd,
waarom ga je niet als
nog. zei ik tegen me
zelf, maar de geestelijke luiheid
vlijde zich al warm aan de zijde
van de lichamelijke loomheid.
Ik zat alleen in de kamer. De
rest was uit of boven bezig.
De tele-thriller om tien voor
elf wilde ik niet missen. Ik
schakelde dus in op de TROS,
maar draaide het geluid weg en
pakte het boek waarin ik in het
schemerige uur tussen thuis
komst en avondmaal had zitten
lezen. Een idiote thriller, een
recensie-exemplaar, meege
bracht van de krant. Ook tijd
verspilling. Een vrouw als
hoofdpersoon van een avontu
renboek. Het zal wel belache
lijk ouderwets zijn, maar ik kan
er niet aan wennen. Een televi
siemaakster van een klein
maatschappijtje in Noord-En-
geland, trekt er op uit, in het
gezelschap van een verlopen,
halfgekke en z'n borrels per
halve liter consumerende piloot
uit Katmandu, op wie ze nog
verliefd wordt ook - heimelijk
voorlopig, maar hij begint er al
iets van te merken. Ze gaat
naar de meest verlaten uithoek
van het meest afgelegen land
ter wereld, op zoek naar haar
echtgenoot die daar, jaren gele
den, door de CIA voor dood is
achtergelaten, maar van wie de
lezer al weet dat hem door de
opperlama van een in de ber
gen verscholen klooster letter
lijk nieuw leven is ingeblazen.
Een nogal belachelijk ver
haal dus. Ik mag mijzelf een er
varen en ook wel een beetje
oordeelkundige lezer van thril
lers noemen en daarom reali
seer ik me ook echt wel dat het
niet veel soeps is en m'n gewe
ten klopt weer even aan: „Me
neer voelt zich te goed voor Ivo
Niehe, maar zit zijn tijd wel te
verlummelen met een boek
waarvan hij weet dat het niks
kan worden." Ja, inderdaad,
maar de couleur locale - Nepal,
Tibet, Himalaya, het 'Dak van
de Wereld' - trekt me nog aan.
In de hoek van de kamer, op
de rand van m'n gezichtsveld
beweegt geluidloos de kaleido-
scoop. In het boek wordt net
beschreven hoe Chinezen om
gaan met opstandige Tibeta-
nen. Aan de duimen ophangen,
buik opensnijden, ingewanden
eruit, gloeiende kolen erin. Ik
moet even slikken en terwijl ik
dat doe vang ik de blik op van
Ivo Niehe. Ik hoor niets, kan
niet liplezen, maar merk toch
dat hij iets of iemand bijzon
ders aankondigt en waarachtig:
daar zit'ie inderdaad. De échte
Brabander. „Geboren in Gel
drop. Dat is onder de rook van
Eindhoven. Echter kan het
niet." Niehe is als een kind zo
blij met zijn hoge gast en
wringt zich in allerlei bochten
om hem gunstig te stemmen en
geestige antwoorden te ontlok
ken.
Als hij moest kiezen wie van
de twee hij tot de hemel zou
toelaten; Hans Wiegel of Joop
Zoetemelk, waarop natuurüjk
de ander naar de hel zou moe
ten? Zeer gevat: „Ik zou zelf
door het luik naar de hel sprin
gen."
En als het Gijs van Aar-
denne of Joop den Uyl zouden
zijn? Daar moet hij even diep
over nadenken. „Ik wens ze
beiden veel goeds, maar de een
iets meer dan de ander."
En als het om Eugenie of
Vanessa zou gaan? „Arme Van
essa."
En waarom de Chinezen
hem hadden uitgenodigd ter
wijl hij hen onlangs nog zozeer
op het hart had getrapt?
Hij vindt 'de Aziaat moei
lijk te doorgronden', dus wordt
het raden. Hij raadt dat het
oosterse wijsheid is. Hij was
immers dt opperstouterik in het
anti-Chinese gebeuren geweest.
Met het uitnodigen van juist de
opperstouterik maakten de
Chinezen een niet mis te ver
staan gebaar van verzoenings
gezindheid.
Vervolgens voegt zich An
dre van Duin bij het tweetal.
Die heeft net een prijs gewon
nen. De echte Brabantse opper
stouterik ontpopt zich terstond
als oud-minister van justitie en
roept in diens naam alsnog dat
eindelijk gerechtigheid is ge
schied.
Het werd nu echt heel leuk
en de komische act eindigde er
mee dat de opperstouterik ge
haast naar 'ons eigen Brabant'
vertrok, op de vlucht voor de
rondvliegende glasscherven van
een wekker die André van Duin
luid brullend probeerde plat te
slaan. Niehe lag in katzwijm
van het lachen en ik zou werke
lijk niet weten of dat gespeeld
was of echt. En wat doet het er
toe? Waar het om ging was dat
Brabant weer eens even piek
fijn was gepromoot. Nationwide
en in prime time. Dat de KRO
nou nooit eens zoiets doet.
iiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiir
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41, 076-236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 pier kwartaal of 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van ƒ1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdacfvan 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA21 .WOENSDAG 4 DEC
EEN jaar na de desas
treuze ontsnapping van
een giftig gas uit de che
mische fabriek van
Union Carbide in de In
dische stad Bhopal lij
den nog steeds meer dan
100.000 slachtoffers aan
de gevolgen van de
ramp. Gemiddeld tien
mensen per maand
overlijden aan ziekte
verschijnselen die te
maken hebben met de
grootste industriële
ramp uit de geschiede
nis.
Medische deskundigen
staan vrijwel machteloos,
omdat er tot nu toe geen en
kel medicijn is gevonden dat
bijdraagt tot een definitieve
genezing. De ellende van de
slachtoffers wordt nog verer
gerd door de bureaucratische
apathie en de onverschillig
heid bij het publiek.
In de nacht van 3 december
1984 kwam uit een lekkende
tank van het Amerikaanse
bedrijf een gaswolk vrij die
volgens officiële mededelin
gen bestond uit methyl-iso-
cyanaat (MIC), een ingre
diënt voor de vervaardiging
van landbouwgif (pesticide).
Uit een geheim rapport van
de Indische raad voor me
disch onderzoek zou echter
blijken dat het niet om MIC
ging maar om blauwzuur,
dat ook wordt gebruikt in
chemische wapens.
De lage temperatuur (14
graden Celcius) en mist leid-
bewijzen. Dat kan zeer moei
lijk zijn indien bij voorbeeld
een gezin een familielid bui
ten de officiële crematoria
heeft gecremeerd en geen of
ficiële overlijdensakte kan
overleggen. „Er zijn mensen
die met een valse overlijden
sakte aankomen, om hun
aanspraken kracht bij te zet
ten. Of ze doen alsof er twee
leden van een gezin zijn
overleden om het dubbele te
krijgen. De regering wil er
absoluut zeker van zijn dat
alleen diegenen schadever
goeding krijgen die ook wer
kelijk slachtoffer zijn. En
daar gaat tijd overheen", al
dus Rajesh Mishra, een hoge
ambtenaar in de deelstaat
Madhya Pradesh, waarvan
Bhopal de hoofdstad is.
In noodhospitalen ontvingen de slachtoffers na de
gasramp in Bhopal in 1984 eerste hulp
- FOTO AP
den er toe dat het gas als een
witte sluier vlak boven de
grond bleef hangen. Vele
honderden krotbewoners
vlak bij de fabriek werden in
him slaap gedood door de gif
nevel die zich in noordweste
lijke richting verspreidde
over een gebied van 40 tot 60
vierkante kilometer. Offi
cieel kwamen in totaal 1.754
mensen om het leven, maar
het staat vast dat het werke
lijke aantal rond de 2.500
moet liggen. De mortuaria en
crematoria werden in de eer
ste dagen zo overspoeld met
lijken dat deze niet allemaal
op tijd konden worden ver
werkt. Honderden doden zijn
door familieleden proviso
risch gecremeerd en op onof
ficiële begraafplaatsen bijge
zet.
Hoewel de regering van
premier Rajiv Gandhi de na
bestaanden na de ramp een
schadevergoeding toezegde,
zijn er velen die nog niets
ontvangen hebben. Na een
officieel onderzoek werd in
januari vastgesteld dat circa
45.000 gezinnen in aanmer
king kwamen voor een een
malige uitkering van 1.500
rupees (450 gulden), omdat
minstens één van de gezins
leden als gevolg van het gif
gas was overleden of gewond
geraakt. Maar tot op de dag
van vandaag heeft pas een
derde van hen het geld ont
vangen. De rest moet van de
ene naar de andere instantie
om te bewijzen dat ze recht
hebben op de uitkering.
De ambtenaren willen er
echter zeker van zijn dat nie
mand ten onrechte een uitke
ring krijgt en eisen sluitende
Maar een eenmalige uitke
ring van 450 gulden biedt
slechts heel tijdelijk soelaas.
Kanhaiva Lal, een fruitver-
koper, is een van die tiendui
zenden die er nooit meer bo
venop komen. Hij zit luste
loos voor zijn uit afvalmate-
riaal opgetrokken onderko
men. Wezenloos kijkt hij
naar de gesloten poorten van
de Union Carbide-fabriek
aan de andere kant van de
straat. De 55-jarige fruitver-
koper heeft na de giframp
weinig meer verkocht. Hij
heeft de kracht niet meer om
in de wijk met zijn kar te
venten. Sinds die fatale dag
in december, toen hij het gif
gas inademde, heeft hij
ademhalingsmoeilij kheden.
De fabriek voor landbouw-
bestrijdingsmiddelen heeft
zijn leven geruïneerd.
De regering stelde na de
ramp een indrukwekkend
noodhulpprogramma op. De
fabriek werd gesloten en de
850 werknemers ontslagen.
Mensen met een rantsoen-
kaart kregen gratis melk,
suiker, rijst, graan en spijso
lie. Voor weduwen en wezen
zouden voorzieningen wor
den getroffen, zoals onder
dak, krediet, werk en scho
ling. In totaal heeft de deel
staatregering voor 110 mil
joen gulden aan hulpverle
ning uitgegeven. Maar de
verstrekking van levensmid
delen is in september ge
staakt en van de andere be
loften is volgens burgercomi-
té's weinig terechtgekomen.
Een onafhankelijk comité
van artsen, wetenschappers
en vakbondsbestuurders
noemde de hulpverlening
volstrekt ontoereikend, men
is ongevoelig en apathisch
ten opzichte van deze intens
lijdende mensen.
Van de 200.000 mensen die
door het gas ziek werden (on
geveer 25 procent van de to
tale bevolking van de stad
Bhopal) zijn er nog ongeveer
125.000 die moeten worden
verpleegd. Directeur S.Ray
van het toxicologisch insti
tuut in New Delhi heeft vast
gesteld dat veel van de over
levenden last hebben van
ademhalingsmoeilij kheden,
oogkwalen, slapeloosheid,
diarree, huidaandoeningen,
menstruatiestoornissen en
impotentie. Zijn staf heeft
ook ontdekt dat er beschadi
gingen van de chromosomen
zijn opgetreden. Dit zou ook
in de toekomst kunnen leiden
tot de geboorte van mis
maakte kinderen. Ray zegt
dat bij velen ook het im
muunsysteem is aangetast
waardoor zij veel vatbaarder
zijn voor tuberculose en an
dere infectieziekten.
Het hoofd van de afdeling
geneeskunde van de medi
sche faculteit in Bhopal zei
kort geleden dat de overle
venden van de ramp geka
rakteriseerd moeten worden
als uitgebrande wrakken die
hun gehele leven medische en
financiële hulp nodig zullen
hebben.
De Indische regering heeft
namens de slachtoffers bij de
Amerikaanse justitie een eis
tot schadevergoeding inge
diend tegen Union Carbide
en geweigerd tot een minne
lijke schikking buiten de
rechter om te komen. Kort na
de catastrofe streken in Bho
pal verscheidene Ameri
kaanse advocaten neer om
eveneens namens de getrof
fen gezinnen miljoenen dol
lars schadevergoeding te
eisen. Bij Amerikaanse
rechtbanken zijn tot nu toe,
afgezien van de claim van de
Indische regering, 120 zaken
aangespannen met eisen tot
schadevergoeding van in to
taal 100 miljard dollar (circa
280 miljard gulden).
De belangrijkste vraag die
de Amerikaanse rechter
John Keenan zal moeten be
antwoorden is of de zaken tot
de jurisdictie van Ameri
kaanse of Indische rechtban
ken hóren. De eerste verho
ren beginnen deze maand.
Raaj Kumar Keswani, een
journalist uit Bhopal, zegt
dat de meeste slachtoffers
(arme en ongeletterde men
sen) bij vijf of zes advocaten
tegelijk hebben ingeschre
ven. Zij hopen op de hun be
loofde miljoenen. „Maar ik
heb het gevoel, dat het eind
van het lied zal zijn dat geen
van hen iets zal ontvangen".
(ANP)
Door Rob Simons
DE Britten verwachten
dat hun premier, Mar
garet Thatcher, uit haar
slof zal schieten naar
aanleiding van de publi
catie van het Angli
caanse rapport 'Faith in
the City' (Het Geloof in
de Stad) dat haar sociale
politiek ten stelligste af
keurt. In conservatieve
kringen werd 'een fron
tale botsing met de Kerk
van Engeland' voor
speld.
Het kerkelijke rapport is
400 pagina's dik en opgesteld
door een commissie, twee
jaar geleden benoemd door
dr. Robert Runcie, aartsbis
schop van Canterbury. Zij
bestond uit bisschoppen, aca
demici, zakenlieden, pries
ters en leerkrachten.
De commissieleden hebben
de situatie in volkswijken
van de Britse grote steden
grondig bestudeerd. Zij zijn
tot de conclusie gekomen, dat
deze leefmilieus alsmaar
meer verkrotten en dat de re
gering Thatcher daar prak
tisch niets tegen doet.
Volgens 'Faith in the City'
bekommert premier That
cher zich veel meer om de
rijken dan om de armen. Ze
is zelf zeer welgesteld en
weet niet wat armoede bete
kent. Bovendien is het vooral
het rijke Engelse establish
ment dat haar aan het be
wind houdt. Dit zorgt er dan
ook voor, dat Thatcher maat
regelen neemt, die in de eer
ste plaats de belangen van de
rijken dienen.
De Britse premier
Margaret Thatcher
- FOTO AP
In Groot-Brittannië zijn
alle hypotheken op particu
liere woningen vrij van be
lasting. Dat kost de staat zo'n
4,5 miljard pond per jaar. De
kerkelijke commissieleden
zijn van oordeel, dat dit geld
gebruikt zou moeten worden
voor sociale woningbouw en
de strijd tegen verdere ver
krotting. Zij schrijven diep
onder de indruk te zijn geko
men van de bittere armoede,
radeloosheid machteloos
heid, ongelijkheid en polari
sering die zij hebben gezien.
Het rapport dringt ook aan
op een forse verhoging van
de kinderbijslagen, die in
Groot-Brittannië veel lager
zijn dan op het Europese
vasteland. „Er is een nieuw
beleid nodig om de armen en
zij die in nood verkeren op
doeltreffende wijze te kun
nen helpen," zegt 'Het Geloof
in de Stad' dat herinnert aan
de ernstige ongeregeldheden
die zich al hebben voorge
daan in bepaalde volkswij
ken van Londen, Birming
ham en Liverpool.
De inhoud van het kerke
lijke rapport is afgelopen
weekeinde in grote trekken
uitgelekt. Om die reden werd
het door de Anglicaanse
Kerk vrijgegeven aan de me
dia. De persconferentie, in
aanwezigheid van Dr. Run
cie, die gepland was om
'Faith in the City' officieel
wereldkundig te maken, gaat
in ieder geval vandaag door.
De Anglicaanse Kerk
brengt in het omstreden rap
port ook kritiek uit op zich
zelf. De 18 waarnemers heb
ben namelijk gemerkt, dat in
Engelands binnensteden
nauwelijks een procent van
de bevolking de Anglicaanse
kerkelijke diensten bijwoont.
De commissieleden zijn una
niem van oordeel, dat dit
dient te veranderen. „De
Kerk moet dichter bij het
volk komen te staan," schrij
ven zij.
Premier Thatcher wacht
de officiële publicatie van het
rapport 'Het Geloof in de
Stad' af om een oordeel uit te
spreken over zijn inhoud.
Sommigen van haar conser
vatieve aanhangers bestem
pelden de kerkelijke advie
zen echter gisteren al als
'marxistische propaganda,
getuigend van grote naïvi
teit'. Een lid van Thatchers
kabinet zei: „Zij schijnen te
geloven dat de problemen
zullen verdwijnen als wij er
meer geld tegenaan smijten,
maar de werkelijkheid van
alledag spreekt dit tegen".
DROOGTE, honger en schulden heb
ben Afrika met een crisis geconfron
teerd die zo ernstig is dat het voor de
rest van de wereld bijna onmogelijk is
de omvang daarvan voor te stellen of
te bevatten, aldus een rapport dat is
samengesteld door een groep Ameri
kaanse buitenlanddeskundigen.
De gebeurtenissen in Afrika sinds het mid
den van de jaren '60 kunnen vergeleken wor
den met de gevolgen van een wereldoorlog,
aldus het in Washington gepresenteerde rap
port 'Samenbinden voor Afrikaanse Ontwik
keling'.
Het rapport is samengesteld door het Co
mité voor Afrikaanse Ontwikkeling, een sa
menwerkingsverband van de Raad voor Bui
tenlandse Betrekkingen en de Raad voor
Overzeese Ontwikkeling in de VS en bepleit
een aanzienlijke verhoging van de Ameri
kaanse hulp aan het geteisterde continent. In
het rapport wordt een aantal aanbevelingen
gedaan.
Het comité werd voorgezeten door Law
rence Eagleburger, een voormalige hoge
functionaris bij het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken en nu een particulier
adviseur die geassocieerd is met een advi
seursfirma van Henry Kissinger, en Donald
McHenry, voormalig Amerikaanse ambassa
deur bij de Verenigde Naties.
Vanwege de buitengewone crisis waarin
Afrika zich bevindt zou de VS, aldus het rap
port, de hulp aan Afrika moeten verdrievou
digen, de schuldenregeling moeten verlichten
en alle hulp richten op de ontwikkeling op
lange termijn.
Het rapport zegt dat 20 van de armste 34
landen ter wereld in Afrika liggen; de bevol
kingsaanwas met 3,2 procent de hoogste ter
wereld is; de landbouwproduktie terugloopt
en dat er een groot tekort is aan geschoold
personeel.
Zestig procent van de Afrikaanse bevol
king krijgt minder dan het noodzakelijk aan
tal calorieën binnen en ongeveer 150 miljoen
mensen (eenderde van de bevolking) eet ge
ïmporteerd voedsel.
Volgens het rapport is de toestand in
Afrika niet hopeloos maar dan moet er wel
met veel opoffering gewerkt worden voor een
blijvende verandering.
Behalve humanitaire zijn er, aldus het
rapport ook nog andere redenen om Afrika te
Twee Ethiopische kinderen delen het
schaarse water in een Soedanees vluchte
lingenkamp tijdens de grote droogte vorig
jaar
- FOTO AP
helpen. De handel zou bijvoorbeeld gunstig
zijn voor beide continenten en verder is
Afrika ook politiek belangrijk voor het Wes
ten.
Voor de directe nood-lenigende hulp moe
ten lange-termijnafspraken worden gemaakt
met andere landen die ontwikkelingshulp ge
ven. Voedselbevoorrading moet gekoppeld
worden aan programma's voor landbouw
ontwikkeling die tevens de produktiviteit
moeten opvoeren, aldus het rapport.
Ook zouden de hulpbehoevende landen de
gemaakte afspraken met de hulpgevers moe
ten nakomen.
Wat betreft het schuldenprobleem zou de
VS deze last kunnen verlichten door de afbe
taling over een langere periode uit te strij
ken. In ruil daarvoor zouden de Afrikaanse j
landen hun verantwoordelijkheid ten aan
zien van die schuld erkennen en stappen on
dernemen die hen uiteindelijk in staat stellen
terug te betalen.
De Amerikaanse regering zou de Afri
kaanse landen de gelegenheid moeten geven
om de schuld in eigen valuta af te betalen en
dat geld weer te gebruiken voor ontwikke
lingsprogramma's.
De samenstellers van het rapport vinden
ook dat Amerikaanse hulp alleen maar ge
richt mag zijn op ontwikkelingsprojecten. Op
dit moment is het niet duidelijk of het doel
van Amerikaanse hulp gericht is op ontwik
keling of een politieke steun is zonder te let
ten op de behoefte of de uitvoering van ont
wikkelingshulp. (AP)
SINDS het begin van de
jaren zeventig heeft Je
lena Bonner aan de zijde
van haar man, de Russi-
sché kerngeleerde en
winnaar van de Nobel
prijs voor de vrede An-
drej Sacharov, gestreden
voor de naleving van de
mensenrechten in de
Sovjet-Unie.
Maar net als Sacharov en
kele jaren eerder werd zij in
1984 veroordeeld tot vijf jaar
binnenlandse verbanning in
de voor buitenlanders geslo
ten stad Gorki. Met deze ver
banning werd het contact
tussen de Sacharovs en de
buitenwereld vrijwel volle
dig verbroken.
Op haar talloze reizen naar
Moskou was mevrouw Bon
ner in staat de Westerse we
reld in te lichten over de ge
zondheidstoestand van de
dissident Andrej Sacharov.
De afgelopen twee jaar was
het echter Sacharov die voor
zijn vrouw moest opkomen.
Hij ging enkele malen in
hongerstaking om de Russi
sche autoriteiten onder druk
te zetten zijn echtgenote en
medestrijdster voor medi
sche behandeling naar het
westen te laten vertrekken.
De 62-jarige Jelena Bonner
lijdt aan een ernstige oog
kwaal en heeft hartklachten.
Voor haar oogziekte, een ge
volg van een verwonding die
zij tijdens de Tweede We
reldoorlog heeft opgelopen,
mocht zij zich reeds twee
maal eerder in Italië laten
behandelen. Een ander be
zoek aan het westen had een
feestelijk karakter: op 10 de
cember 1975 nam zij in Oslo
uit naam van haar echtge
noot de Nobelprijs voor de
vrede in ontvangst. In een
door haar voorgelezen rede
sprak Sacharov zijn veroor
deling uit over repressieve,
totalitaire maatschappijen.
De vroegere kinderarts Je
lena Bonner is afkomstig uit
een gezin van overtuigde
communisten. Maar de Sta-
lin-terreur ging niet aan dat
gezin voorbij: in 1937 werd
haar vader geëxecuteerd en
zes maanden later verdween
haar moeder in een straf
kamp.
Jelena Bonner - zij bedient
zich van de meisjesnaam van
haar moeder - trad in 1970 in
het huwelijk met Andrej Sa
charov. Zij hadden allebei
kinderen uit een eerder hu
welijk. Sacharov en Bonner
hadden elkaar in Moskou le
ren kennen tijdens de proces
sen tegen dissidenten die
daar aan het einde van de ja
ren zestig werden gevoerd.
Zelf werd mevrouw Bon
ner actief na de inval van de
troepen van het Warschau
pact in Tsjecho-Slowakije. In
dat jaar, 1968, begon zij ook
bijdragen te leveren aan de
'Kroniek van lopende ge
beurtenissen', een onder
gronds dissidentenblad in de
Sovjet-Unie. Tot de ophef
fing in 1982 was mevrouw
Bonner ook lid van de werk
groep die in de Sovjetunie de
naleving van de Akkoorden
van Helsinki nastreefde.
De Sovjetautoriteiten heb
ben Jelena Bonner er in het
verleden van beschuldigd de
drijvende kracht achter het
activisme van Sacharov te
zijn. 'Zij heeft haar echtge
noot systematisch aangezet
tot vijandige daden'. Het
Russische blad Smena
schreef dat het de tactiek van
Jelena Bonner is haar vrien
den en bekenden volgens alle
De vrouw van de Russische dissident Sacharov, Je
lena Bonner
regelen der kunst te terrori
seren.
Nog vorig jaar openden de
autoriteiten een frontale
aanval op mevrouw Bonner,
die volgens het persbureau
TASS asiel had willen zoeken
- FOTO ANP
in de Amerikaanse ambas
sade in Moskou. Enkele
maanden later werd zij ver
oordeeld tot vijf jaar binnen
landse verbanning wegens
het belasteren van de Sovjet
staat. (ANP)
UTRECHT (ANP) - Nederlan
mag best weer een voorbeeld
functie voor mensenrechte
gaan
vervullen. Mensenrech
tenbeleid wordt in verkie
zingsprogramma's van d
grote partijen gereduceerd
een optelsom van dat wat in
ternationaai in EG- of
verband haalbaar is.
Nederland dient juist ee
actieve eigen inbreng te heb
ben op dat terrein. Dit zei A'
Eikenaar, vice-voorzitter va
het Humanistisch Overle
Mensenrechten (HOM) maan
dag bij de presentatie van h
HOM-rapport 'Mensenrechte
en Politieke Partijen'.
In dit rapport is een analys
gemaakt Van het mensenrec'
tenbeleid in de ontwerp-ve
kiezingsprogramma's van
politieke partijen. Het vor
tevens een uitnodiging aan
litieke partijen, mensenrec
ten tot duidelijke hoeksteen
maken van buitenlands e
ontwikkelingsbeleid, aid
Eikenaar. Nu formuleert me
naar zijn oordeel mensenrec'
ten te sterk als verheven ui
gangspunten en laat men h
afweten als het aankomt
concrete maatregelen.
DEN HAAG (ANP) - Als g
volg van een uitspraak v
het Europese Hof voor
rechten van de mens
Straatsburg, dat het Nede
landse kroonberoep in strijd
met Europese verdragen, z
de procedure van het kroon'
roep in een zeer groot aan
gevallen niet meer toereike
zijn.
Nader onderzoek heeft i
middels uitgewezen dat m
name de procedures bij zak
die door burgers worden aa
gespannen moeten word
aangepast. Dit zei minis'
Korthals Altes van justi
dinsdag in de tweede kamer.
Bij een kroonberoep doet
Raad van State uitspra
maar de uiteindelijke besl'
sing ligt bij de minister,
kan de uitspraak van de Ra
van State overnemen of
van de hand wijzen, het zo-
noemde 'contrair gaan'.
bezwaar van het Europese
1 was dat uiteindelijk dege
I die verantwoordelijk is v
het beleid, de minister, tev
als laatste beroepsinstan
optreedt.
Union
UNION-fietsen wil het per
neelsbestand terugbren
van 246 naar ongeveer 150 m
en de produktie eind volge
jaar met ruim twintig proc
teruggebracht hebben. De
krimping is noodzakelijk v
wege de dalende afzet
fietsen.
Vrij onopgemerkl heeft vori
renlanden de generale rep
gemeenteraadsverkiezingen
waaraan buitenlandse werk
dam en wijde omgeving geb
een grote bestuurlijke herin
voorlichting aan buitenland-
terd worden willen zij optr
stemrecht; b) Marokkanen
om met eigen lijsten uit te k
gemeenschap het beste in
dam) het aantal buitenland
delde overschrijdt zijn - nie
de deelname van buitenla
verkiezingen aanzienlijk gro
Er verblijven op het ogen
en Marokkanen in ons land.
de grote godsdienstige stro
hier intussen meer dan ho
kele tienduizenden Molukke
is het grootste deel (nog)
geïntegreerd, dit in tegenst
Indische Nederlanders, die
ons land zijn gekomen. De
men in het Nederlandse leef
Het staat buiten kijf, dat
hebben gedrukt op de N
multi-raciaal geworden. De
ook onze mening de and
plaatsen waar buitenlande
worden beschouwd op de
vasthouden aan hun eigen
Nederlandse leefpatroon. E
komst van de Centrumpartij
een negatieve invloed uitga
Zie ook Leerdam.
I h Du00r c'e komende verki
de buitenlandse werkneme
proeven hebben uitgewez
veel verschilt van die van
waarover Walraff onlangs
ceerd. Ook hier worden T
loosheid 'ganz unten', hel
menleving weggedrukt. Da
politieke partijen zinvoller d
de vraag of een Turk, als a
een arbeiderspartij als de
CDA, dat als godsdienstig
tiestrijd kan terugzien.
Die discussie is aangez
o|e zich blijft verbazen ov
mensen, inzonderheid die
unten' is echter alleen de v
meeste daadwerkelijke ste
moeilijk te beantwoorden v
Politieke partijen noch de
^ndse werknemers geleg
aaar verandering in nu oo
