WBEfl
Opknapbeurt leidt tot commerciële 'uitbuiting'
D,
De woede van Spanjaard Francisco Barbero
'Bewustwording
begint vaak pas
bij 'n scheiding'
De liters
Vorir
o<
Honderc
DUBT]
Monumen
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1985
w.
Kleine beurt
Oncontroleerbaar
Presidentschap
Pijn verzachten
Plat lullen
Moeders
Taboes
Stom Amerikaans
ZATERDAG 30 NO\
I Jeroen Brouwers is
meeste foto's draagt
I nog maar weerbarstig
hem zo ziet afgebeelt
I hoeverre Jeroen Bro
I beeld een imago van
verguizing, haat en
roen Brouwers is ee
I zijn boeken leest en
na ieder interview we
„Wat wil je nou eigt
I worden"?
Bij de les
Ruzie om Vrijheidsbeeld
OGENSCHIJNLIJK wekt de
restauratie van het Vrijheidsbeeld
slechts enthousiasme in de
Verenigde Staten. De giften blijven
toestromen, het werk vordert en de
Amerikanen bereiden zich voor op
een groot feest in juli volgend jaar
- het moment dat het
Vrijheidsbeeld 100 jaar bestaat.
Maar er zijn wat
onvolkomenheden in dit
patriottisch elan. In de pers en zelfs
ook in het Congres worden
vraagtekens geplaatst bij de
overdreven vercommercialisering
van het Vrijheidsbeeld en bij de
persoon van Lee Iacocca, de grote
man van het Chrysler-concern en
hoofdverantwoordelijke voor het
restauratieproject.
EEN VAN de scherpste aanvallen
op de restauratie van het Vrijheids
beeld is gedaan door het blad The
Nation. In een polemisch artikel be
schuldigt The Nation deze maand
de door Chrysler-baas Iacocca ge
leide stichting ervan het Vrijheids
beeld 'aan het volk te hebben ont
nomen en het aan het grootkapitaal
te hebben uitgeleverd'.
Het blad schrijft dat de grote Ameri
kaanse bedrijven niet uit liefdadigheid de
voornaamste geldschieters zijn geworden
maar om op beschamende wijze winst te
maken door gebruik te maken van dit
nationale symbool.
De geldinzameling om het standbeeld
te restaureren doet denken aan de finan
ciering van de Olympische Spelen in Los
Angeles vorig jaar: Voorrang aan het
particulier initiatief, een oproep aan
Het in steigers verpakte Vrijheidsbeeld: goed voor een nationale rel in de VS.
grote bedrijven die zich in ruil voor een
bijdrage van 3 tot 10 miljoen dollar in
hun reclamecampagnes mogen sieren
met de titel 'officieel sponsor'.
Ruim 80 bedrijven hebben aan de op
roep gevolg gegeven. Gevolg ervan is dat
het Vrijheidsbeeld nu overal verkocht
wordt: op fototoestellen, op kisten met
graan, op een bier-etiket, op auto's, T-
shirts en asbakken. Volgens de personen
die met de restauratiewerkzaamheden
zijn belast, is het geld van de grote be
drijven onmisbaar.
Aanvankelijk ging het om een kleine
opknapbeurt van het beeld. Men schatte
de kosten op ongeveer 20 miljoen dollar
en men ging er van uit dat een collecte
onder de bevolking voldoende zou zijn
om dat geld bijeen te brengen. Het pro
ject nam evenwel kolossale vormen aan
toen besloten werd om ook Ellis Island
op te knappen. Daar zijn in de loop der
tijd zo'n 17 miljoen immigranten opge
vangen alvorens ze werden toegelaten tot
de VS.
Lee Iacocca reageert als volgt op het
verwijt dat Vrijheidsbeeld en Ellis-Island
samen worden aangepakt: „In drie jaar
hebben scholieren me vier miljoen dollar
aangeboden. Maar ik kan niet eindeloos
wachten. Ik had 230 miljoen dollar no
dig".
„De door ons uitgekozen sponsors zijn
serieuze bedrijven. We staan voortdu
rend met hun in contact teneinde de
goede smaak te laten prevaleren", aldus
Iacocca. De stichting die door Iacocca
wordt geleid, is pas dit jaar door de
Amerikaanse overheid erkend als de
enige organisatie die geld mag inzamelen
voor de restauratie van het Vrijheids
beeld.
Iacocca stelt zich overigens niet tevre
den met het tekenen van binnenkomende
cheques. Hij laat geen gelegenheid voor
bijgaan om zijn rol in deze historische
onderneming te onderstrepen. Het De
mocratische Congreslid Bruce Vento be
schouwt het project intussen als 'oncon
troleerbaar'. De stichting hoeft naar zijn
mening 'aan niemand verantwoording af
te leggen'. Een op zijn verzoek ingesteld
parlementair onderzoek is thans gaande.
Wat betreft de rol van de regering
wordt er in Washington op gewezen dat
het ministerie van binnenlandse zaken,
dat zorg draagt voor Amerikaanse monu
menten, toezicht heeft bedongen op de
restauratie van het Vrijheidsbeeld. Dat
toezicht gebeurt door een speciaal inge
stelde commissie die onder leiding staat
van Lee Iacocca. De commissie is in de
afgelopen drie jaar driemaal bijeengeko
men.
Iacocca, de kleurrijke zoon van Ita
liaanse immigranten en auteur van een
autobiografie waarvan er meer dan 2
miljoen exemplaren werden verkocht,
Precisiewerk op de de uitgestrekte arm van het Vrijheidsbeeld. Werklui zetten de op
nieuw met bladgoud beklede fakkel op zijn plaats. - fotos ap
Richard Rovsek, die per maand een sala
ris van 50.000 dollar ontving, heeft voor
zijn klant een bepaald aantal grote on
dernemingen aangetrokken die het pro
ject sponsoren. Na beschuldiging van een
onzuivere vermenging van belangen
heeft Iacocca vorig jaar discreet zijn ban
den met Westport verbroken.
gaat er prat op dat hij het automobiel-
concern Chrysler van het faillisement
heeft gered. Het is een publiek geheim
dat Iacocca het bovendien goed kan vin
den met het Witte Huis.
Het televisienetwerk CNN merkte
kortgeleden op dat zijn image als redder
van het Vrijheidsbeeld evenals dat van
de redder van van Chrysler hem geen
windeieren zal leggen bij zijn ambitie
voor het presidentschap. Voor het tijd
schrift 'The nation' is het duidelijk dat de
restauratie van het beeld slechts een
'Iacocca-show' is.
Een ander onderdeel van de polemiek
zijn bepaalde commerciële praktijken
rondom de restauratie. Voor de marke
ting van de gehele operatie heeft de stich
ting de firma Westport in de arm geno
men. Het bedrijf dat wordt geleid door
Een gerechtelijke kwestie illustreert
hoe het Vrijheidsbeeld wordt belaagd.
Het biermerk Budweiser heeft een recla
mespotje gemaakt waarop bouwvakkers
bezig zijn op de steigers van het beeld.
De stichting die de restauratie in handen
heeft, heeft echter het concurrerende
biermerk Stroh als sponsor en is naar de
rechter gestapt met de eis dat het televi
siespotje van Budweiser wordt verboden.
Een rechter in New York heeft de eiser
echter in het ongelijk gesteld omdat het
Vrijheidsbeeld een algemeen eigendom
is. (AFP)
'E LEVENSLUSTIGE
Spanjaard Francisco J. Barbero
kwam in 1968, na omzwervingen in
Europa, in Nederland terecht. Hij
was leraar filosofie, psychologie,
ethiek en Spaans aan 'het beste
gymnasium van Barcelona'.
Door een samenspel van
politieke, economische en familiale
omstandigheden vestigde hij zich
definitief in Nederland. „Ik zocht
mezelf volledig als mens.
Amsterdam leek me het einde.
Maar het was heel moeilijk. Ik heb
er voor het eerst in mijn leven als
man gehuild. Het is nog steeds
moeilijk
Hij studeerde in Amsterdam op
de sociale academie en ging zich
verder bekwamen als psycho
therapeut. Nu is hij als zodanig
verbonden aan de psychiatrische
afdeling van het Elisabethgasthuis
in Haarlem en aan een
lerarenopleiding in Amsterdam. Hij
schreef, in het Nederlands, nu het
boekje 'EENZAME WOEDE-
AFSCHEID VAN EEN RELATIE'
(uitg. Novelle-18.90). Een
collage van teksten, opgetekend uit
praktijkervaringen. Teksten om
over te denken. In zijn
Amsterdamse flat hebben we dat
hardop met hem zelf gedaan.
Door Henk Egbers
„VEEL MANNEN en vrouwen be
vinden zich in deze situatie: 'Ik
houd van mijn partner. Toch voel ik
me alleen! Hoe kan dat nou...?'
Naar aanleiding van hetgeen ik
daaromtrent in mijn werk èn per
soonlijk meemaak heb ik 'Eenzame
woede' geschreven. Echte bewust
wordingsprocessen komen vaak pas
op gang bij 'n scheiding. In het alge
meen gesproken heb ik dit boekje
geschreven voor mensen die een
dergelijke beslissing moeten doen",
aldus Francisco Barbero.
Hahaha Francisco lacht vaak en
luid. Maar dan is deze therapeut met zijn
Spaanse bloed weer heel serieus en bewo-
gen-bezorgd. „Ik maak geschiedenis; ob
jectief bekeken. Waarschijnlijk ben ik de
eerste Spanjaard die boeken in het Ne
derlands schrijft", zegt hij.
Tachtig procent van zijn cliënten be
staat uit Nederlanders; de rest zijn Span
jaarden, Turken, Marokkanen, Egypte-
naren, Argentijnen, Chilenen
Francisco" „Ik probeer de mensen aan
te raken door hun culturen heen. Die cul
turen zeggen me niks. Als iemand zegt:
'Ik ben een Turk', zeg ik: 'Man, ik heb
een pik, net als jijwat doe je ermee?
Ik probeer te praten van man tot man.
Een Turkse vrouw laat ik uitpraten als
vrouw, met menstruaties, frustraties,
weerzin en verdriet. Wat voel je èls
vrouw. Cultuur-verschillen zijn voor mij
geklets. Dat is het creëren van nieuwe
deskundigen. Krankzinnig. Waarschijn
lijk schrijf ik ook daarover een boekje.
Ja, ik heb een vakopleiding gehad, maar
ik praat niet vanuit mijn opleiding (gut,
wat weet die man véél!), maar vanuit
mijn ervaringen als mens; vanuit mijn
oprechtheid".
In het voorwoord schrijft hij: „In Een
zame Woede heb ik geprobeerd zonder
enig psychologisch jargon de pijn van de
onmetelijke wond die een scheiding ver
oorzaakt te verzachten". En hij zegt:
„Het is afschuwelijk als het moment
komt dat je moet beslissen, omdat de an
der niet beslist; als je zelf slachtoffer
dreigt te worden van een situatie waarin
de ander het proces tegenhoudt; je tot lo
comotief maakt van de huwelijksstrijd en
er geen sprake meer is van gelijkwaardige
partners.
Natuurlijk is er storing van weerskan
ten (in de interactie). Vaak ben je moe
van het praten. Maar het gaat erom hoe
je je voelt". Een dagboeknotitie uit het
boek: „Soms vraag ik me af, wat meer of
wat anders ik zou kunnen doen om de af
stand tussen jou en mij te verkleinen. Ik
denk dat ik de grenzen van mijn mense
lijke mogelijkheden reeds overschreven
heb en dat doet innig pijn; ik zie hoe al
mijn goede bedoelingen, al mijn oprechte
inspanning, in de zee van jouw stilte val
len om in het niets te verdwijnen, terwijl
ik ervan overtuigd ben, dat wij alleen
maar met elkaar pratend kunnen groeien
tot een echt menselijk bestaan
Francisco: „Praten is niet alleen maar
alles zeggen. In huwelijken die pratend
ten onder gaan is enkel sprake van ver
balisme. Alleen sprake van meedelen in
plaats van delen. Hele nachten met el
kaar praten is vaak geen praten, geen de
len, meer maar in heel mooi Nederlands:
'elkaar plat lullen'. De trots van het ge
lijk willen hebben voert de boventoon.
Hè, hè, ik heb gewonnen! Dat gaat vaak
zo. Dat gaat dan fout. Echt praten geeft
kansen om elkaar anders te leren zien.
Tast grenzen af. Ga je daaroverheen dan
ben je een overrijder. Aan de grens zeg
je: hier ben ik. Kom maar. Ik denk dat ik
jou misschien niet op alle gebieden van je
leven kan begrijpen, maar ik houd nog
steeds van je. Dat!"
„Kijk, mijn vader was in het Spanje
van Franco een fascist. Maar ik had en
heb nog steeds een groot respect voor
hem. Ik houd van hem. We discussieer
den langdurig. Ik ben het niet met hem
eens. Maar hij respecteerde mij en ik
hem. Ik kocht dan een flesje cognac,
maar hij mocht niet drinken van mijn
moeder. Ik aan de cognac en hij aan de
koffie. Mijn moeder was de echte fascist.
Zij probeerde steeds haar mening door te
drukken als DE waarheid. Mijn vader
was een slippendrager zonder broek aan.
Hij had het slipje van mijn moeder over
genomen. Een van de drie boeken die ik
op stapel heb staan, gaat daarover."
„De geschiedenis van de katholieke
moeder is nog nooit geschreven", aldus
Francisco. „De invloed van de rooms-ka-
tholieke moeder op de opvoeding van de
moderne man is krankzinnig. Mannen
werden fascistisch of nazistisch door
steun en aanmoediging van de vrouwen,
anders zouden er nooit zoveel gekomen
zijn! Mijn moeder wees mijn vader, die
van origine jood was, altijd op zijn ka
tholieke verplichtingen. Die vrouwen zelf
zijn in hun opvoeding nooit aangespro
ken op hun kritische vermogen, maar op
gehoorzaamheid. Ze heeft zich neerge
legd bij de bevelen van de priesters, de
paus, hun geloof, de angst voor het hier
namaals In mijn vorige boek (Tussen
Hemel en Zee - 1982) speelt dat beeld
van de r.-k. moeder een rol. In Eenzame
Woede is de rol van 'het behoren' - die
daarmee samenhangt - geaccentueerd".
Francisco ziet de mensen uit zijn prak
tijk voor zich: „Ik denk, dat we allemaal
eenzaam zijn. We zoeken steun. En dan
zoeken wij het paartje. Dat is het nare,
want dan gaan we voldoen aan verwach
tingen van een maatschappij. Ja, aan
beelden van romantische liefde; aan
beelden uit de christelijke opvoeding: je
moet een man/vrouw hebben. Gezin
netje bouwen. Kinderen hebben. Dat is
het! En dan begint juist de ellende. Dat
wordt niks. Iets anders is: 'Ik houd zo
veel van haar, want ze is mooi, lief.
heeft iets herkenbaars, zodat ik samen
met haar iets wil doen in het leven in
plaats van: 'Ik moet een partner hebben,
anders ben ik niemand
„Nee, dat is geen praten vanuit een
Spaanse situatie. Het klinkt mogelijk
vreemd, maar de invloeden van de r.-k.
moeder-opvoeding - overheerst door
angstgevoelens - die ik persoonlijk in
Spanje meemaakte, kom ik in Nederland
vooral tegen (in haar gevolgen) in de ar
beidersklasse. Mensen uit hogere be
roepsopleiding zijn vrijer. Vrouwen uit
die hogere beroepsopleiding weten heel
goed wat masturbatie is en hebben op
dat punt in het algemeen geen schuldge
voel. Vrouwen uit het arbeidersmilieu
weten er weinig van en zitten vaak wel
met taboes en schuldgevoelens. Zo kun je
ook niet zeggen dat het machismo alleen
in de Latijnse landen bestaat. In Neder
land evenzeer. Ik ken hier ook mannen
met joekels van auto's, waarvan de
vrouw voor hen de deur openmaakt. Hij
is de baas! De relatie die de man met zijn
vrouw heeft, hangt trouwens samen met
de relatie die hij weer met zijn baas heeft.
In het hoofdstukje 'Voornemens' geef ik
daarvan een weerspiegeling. „Je ziet een
man, die het niet langer meer pikt, krui
pen voor zijn baas.
'Eenzame Woede' bestaat uit een col
lage van poëtische gedachten, ver
haaltjes, notities etc. „Met alles wat te
maken heeft met mijn visie op de mens.
En een mens kun je niet via een definitie
samenvatten. Een mens is voortdurend
in beweging. De vorm van dit boekje
hoort bij het gevoel van je telkens in an
dere situaties bevinden", aldus Francis
co.
Nee, hij is het niet eens met die Ameri
kaanse theorie, dat huweüjken vooral be
heerst worden door en ten onder gaan
aan machtsstrijd tussen man en vrouw.
„Dat is een stomme Amerikaanse rede
nering. Als je van iemand houd hoe kun
je dan streven naar meer macht over de
ander. Dat kan niet. Dat er machtsstrijd
bestaat, wordt door mij niet ontkend.
Helaas. Maar het breken van een relatie
heeft meer te maken met een gebrek aan
acceptatie van de ander zoals hij/zij is. Je
hebt dan vooral de ander gezocht om je
zelf waar te maken. Op dat moment
breng je jezelf al in een machtspositie. Je
moet uitgaan van wat je voelt voor de an
der en hoe hij/zij daarop reageert. Het
kan zijn dat de een meer weet dan de an
der. Op bepaald gebied. Er ontstaat geen
machtstrijd als je dat bij elkaar (h)erkent
en accepteert. Je bént dan immers niet
méér", aldus Francisco.
'Morgen zal de dood nog een keer on
dergaan en van het leven en de dood
hebben wij opnieuw geen verschil ge
maakt', staat geschreven. Wat bedoelt
Francisco? „Die stomme discussies in
Nederland! Praten over alles. Een beslis
sing wordt nooit genomen! De échte be
slissingen worden genomen door een
kliekje mensen. We praten over één pro
cent huurverhoging; vertaald in centen,
zo'n twee, drie gulden per maand. Dat is
toch waanzinnig! Maar ellenlange dis
cussies en partijpropaganda op de tv
daarover! Kom nou! Maar deze mentali
teit ziekt ook in de relaties. Machteloos
heid is de tol die je daarvoor betaalt. Er
is geen groei meer. Een van beiden vindt
dat wel lekker. Daar zit je dan! De een
gaat denken: ik ben goed en de ander is
fout. Zelfrechtvaardiging. Niemand kan
meer toegeven en daarom komen er
scheidingen. Ik zeg altijd: het gaat er niet
om wie er gelijk heeft, maar hoe je samen
iets wilt bereiken. Hoe eerlijk praat je
mét elkaar en niet tegen elkaar", betoogt
Francisco.
Ik vraag hem: Ligt de nadruk niet erg
op het 'wij' in jouw boek, zodat de indi
vidualiteit van man en vrouw wordt on
dergespit? Reactie: „Ik kom uit een cul
tuur waar het 'wij' centraal staat. Een
wij-cultuur. Hier in Nederland is het al
lemaal ik, ik, ik, ik. en de rest kan
stikken. Dat kan een rol gespeeld heb
ben. Als je echt van iemand houdt wil je
met zo'n iemand iets samen doen en dan
heb je te maken met een 'wij'. De maat
schappij reageert daar ook zo op. 'Jullie
zijn zo hef, sympathiek' etc. En na een
scheiding hoor je vaak: 'We dachten dat
jullie zo gelukkig waren!' Je krijgt geen
kans 'ik' te zijn
'Uit haar dagboek' (citaat): „Hij speelt
opnieuw de rol die hem het beste past:
die van de vagebond, de eenzame schrij
ver die altijd zijn blocnote bij zich draagt
om aan al de droge tranen van zijn exis
tentie een nieuwe taak te geven, namelijk
de functie van de weerspiegeling, oftewel
de nieuwe trend der onnozelaars, zodat
een ieder die zijn verhaal leest, zich
daarin kan herkennen
Francisco Barbero: „Zo maak ik me
zelf bespotteüjk. Ik probeer duidelijk te
maken hoe erg welzijnswerkers of thera
peuten bezig zijn als ze zeggen: je moet
iets doen waardoor die ander zich her
kent. Het gaat me niet om herkennen;
wel om aan te voelen, in te voelen, crea
tief bezig te zijn met de vraag: wat wil je
eigenlijk? Vragen te stellen aan jezelf.
Als een hond blaft naar een andere hond
herkent hij hem en blaft terug. Dat heeft
niets te betekenen, maar in Nederland
noemen we dat 'emancipatie'. Maar wan
neer je de hond roept en hem leert een
pootje te geven, hem iets leert, dan ge
beurt er iets."
Door Gerat
Misschien gaan de frust
I ties, waarmee Jeroen Bi
wers op ongeregelde tij der
met veel woordgebulder
zijn omgeving af stormt, de
zer ook wel helemaal geen
aan. Misschien zijn ze al
maar bestemd voor mei
Kousbroek, Goedegebuure
Weverbergh. Een andere
gelijkheid is natuurlijk dat
roen Brouwers nu eeni
oorlog met zijn literaire
reld nodig heeft. Gewoon
dat hij al van kindsaf aan
lastpak is of omdat hij
kindsaf aan een heel geve
mens is, die op roem en
wondering onzeker en op
guizing en vergetelheid tu
lent reageert. „Ik ben een
van vijf gebleven" zegt
zelf.
In zijn boek 'De litei
wereld van Jeroen Brouv
probeert Johan DiepstraU
achterhalen welke invloe
motieven, mythes, angste
frustraties doorklinken ir
werk van Jeroen Brouwer
Praten met Jeroen B
wers over zijn literaire
en literaire oorlogen lijkt
een heidens karwei. Oo
omdat daartoe al zovele
gingen zijn ondernomen,
han Diepstraten toont zi(
deze interviews de man d:
de les blijft, die zich ook
dege heeft voorbereid,
Door Dirk Vel lenga
In zijn nieuwe, wederom
numentale roman 'De r
van het ciderhuis' laat
Irving nu eens geen bere
draven en de hoofdpers
gaan ook niet naar Wenei
boek speelt zich af in de
Maine, waar de sfeer val
oude Engeland hangt: het
mistig en koud en de lui
zilt van de zee.
John Irving houdt nu
maal van 19-de eeuwse s<
vers als Dickens en Hard
hun helden laten worstel
barre decors. Een groot
van het boek speelt zich
een weeshuis, waar 'I
Copperfield' en 'Jane Eyr
speld worden, en de sf<
eerder Engels dan
kaans.
In de heuvels van
plaatst Irving personer
voortdurend aanlopen
hoogst onplezierige zaker
van de drijfveren va
schrijver is 'het onaange
begrijpelijk maken' en h
bruikt daarvoor het n
van de 'eerlijke overdijvi
Het draait om twee h
personen, dokter V!
Larch en de weesjongei
mer Wells. De dokter
pionier op abortus-gebie
helpt vrouwen kostelo
zijn weeshuis-annex-kl
maar wel in het geheim,
abortus is strafbaar. Hij
zich helemaal aan de ope
en aan de wezen, die ii
wereld even ongewens
als de vruchten die vooi
worden afgedreven.
Larch slaapt nauweli;
laat zich verdoven door
om regelmatig weg te di
Hij hecht zich zeer a:
weesjongen Homer Well;
wie maar geen geschikt
ezin gevonden kan w
Homer wordt de vertri
ling en de assistent v
dokter. Hij krijgt Gray's
tomie' te lezen en mag d
legaal, actief worden o
disch gebied.
Tenslotte verlaat
dan toch het weeshu
Cloud's. Hij vetrekt m
jonge stel Wally en
naar de appelkwekerij
ouders van de jongen ei
daar een aantal jaren pl
Als Wally de Tweede u
Inez van Eijk en Rudi
helden uit de Nederl
Uitg. Agathon Weesp.
Honderd beroemde en
personnages uit de hel
Vlaamse literatuur ki
sende wijze tot leven vc
dat de auteurs "Inez
Wester hebben opged;
Daar bestond reeds een
personages du roman fi
Via een 'vragenlijst'
personages uit de verf.
tegorieën zijn: naam, b
