even..L UITBLAZEN Eigen Huis spant paard achter de wagen Joegoslavië op weg naar de afgrond PABO Iraks ma aestgebr VRAAG: NDEPRi WN INTER NATUUR PARKER .iever niet z Feest in Amerika DIEPE ECONOMISCHE, POLITIEKE EN MORELE CRISIS )E STEM CC VRIJDAG 29 NOVEMBER 1985 ACHTERGROND ilJPAG 29 NOVEIV Soeverein Moreel Wie is het? van M.B.; I slimme vragen het ju gezicht vinden. Met dit kado schrijft u geschiedenis. Drie Parker-pennen uit de modem gestileerde Vector Special serie - een vulpen, een rollerball en de nieuwe fmeliner. Verkrijgbaar in wit of zwart en verpakt in een fraaie geschenkdoos. Drie Parker-pennen voor een prijs die zo aantrekkelijk is, dat iedereen weer in Sinterklaas gelooft. a Want zolang de voorraad strekt kost dit schrijfkado geen f. 61,50 maar Gisteren was het feest in de Verenigde Staten van Amerika. Het was Thanksgiving Day (dankdag), veel meer nog dan Kerstmis een feest dat de Amerikanen in de fa miliekring vieren, onder andere met het veroberen van kalkoenen. In 1621 werd het voor het eerst gevierd door de Pelgrim Fathers, puriteinen die een jaar eerder, met hun schip de Mayflower, op de kust van Massachussetts waren ge land na uit Engeland te zijn ge vlucht terwille van hun geloof. De Amerikaanse columnist Art Buchwald, uitblinker in het verzinnen van dia- en mono- loogjes - meestal even koddig als raak - heeft president Rea gan eens aan zijn Franse ambt genoot Mitterrand laten uitleg gen wat Thanksginving Day (Ie Jour de Merci Donnant) nu pre cies was. Het feest werd uitgevonden, aldus Reagan, door de Pelgrim- vaders die uit Engeland waren gevlucht om een kolonie te stichten in de Nieuwe Wereld, waar zij Indianen (les Peaux- Rouges) konden schieten en kalkoenen eten. Maar terwijl de Pelgrims zich bezighielden met het doden van kalkoenen, doodden de indianen op hun beurt de Pelgrims. Een paar harde winters braken aan. Voor de Pelgrims zowel als voor de kalkoenen. Het enige voordeel dat de indianen de Pelgrims verschaften was dat zij hen leerden maïs te verbouwen. De indianen deden dit - nog steeds volgens Reagans verslag aan Mitterrand, als opgetekend door Art Buchwald - omdat zij hun Pelgrims graag met maïs aten. In het jaar 1963 was de maisoogst van de Pelgrims zo overvloedig dat er voor het eerst meer maïs werd geoogst dan er Pelgrims waren gedood door de Peaux-Rouges. De Pel grims waren daar zo blij om dat ze besloten dit heuglijke feit te vieren om hun dankbaarheid tot uitdrukking te brengen. Tot zover president Reagan tot Mitterrand of liever: Art Buch wald tot de lezers van de He rald Tribune. Columnist James Reston pakt Thanksgiving Day in de zelfde krant iets anders aan. Geen oud-Amerikaanse kinder- horror, maar een bijna zwart gallige beschouwing. Natuur lijk, zegt Reston, hebben de Amerikanen redenen om dank baar te zijn al was het alleen maar omdat ze in Amerika wo nen. Je hoeft het nieuws van het afgelopen jaar maar na te gaan om te zien wat Amerika bespaard is gebleven. „Het was het jaar van natuurrampen in Mexico en Colombia; van hon gersnood in Ethiopië en de Sa- hel, die misschien meer slacht offers zal opeisen dan de eerste wereldoorlog; van rampzalige oorlogen rond de Perziche Golf en in Zuidoost-Azië; van ras- sengeweld in Zuid-Afrika en terrorisme." „Het was ook het jaar", zo vervolgt Reston, „van grote werkloosheid in West-Europa (12,6 miljoen in september); van miljoenen vluchtelingen en van een wapenwedloop die de WIM KOCK wereld dit jaar 700 miljard dol lar kost." Reston constateert dat de huidige Amerikaanse maat schappij zich ver verwijderd heeft van de principes van de Founding Fathers (de stichters van de republiek), toch eens be schouwd als de basis van de de mocratie. „De Founding fa thers zeiden dat de mens aan zijn schepper behoort en daar door een onsterfelijke ziel bezit, waaraan hij onvervreemdbare rechten als persoon ontleent, met de zedelijke plicht de rech ten van anderen te respecteren en hun gedachten te eerbiedi gen." Hij haalt wijlen Walter Lippmann - ook een columnist - aan die schreef „dat het te genwoordige verval van de menselijke waardigheid, de op stand tegen de wet en de goede trouw; het behandelen van mensen als dingen, enkel als in strumenten ter verwerving van macht en invloed; dat dit alles het gevolg is van het verval van het geloof dat de mens méér is dan een dier, bewogen door ge conditioneerde reflexen en che mische processen." Reston: „Lippmann be doelde dit niet niet als een preek - hij stierf zonder geloof - maar als een waarschuwing dat een geseculariseerde sa menleving die geen oog meer heeft voor de dingen waarin zij is geworteld, Jiet risico loopt de geest te verliezen die haar sa menbindt." Er is de laatste jaren genoeg bewijs te vinden, aldus Reston, voor de verwarring die bestaat over de vraag wat nu precies een samenleving moet verdedi gen. Er is grote nadruk gelegd op bewapening, wat nodig was, maar dat ging ten koste van veel andere zaken die evenzeer de veiligheid van de samenle ving moeten garanderen. Res ton: „Amerika heeft veel om dankbaar voor te zijn: 107 867.000 mensen met een baan en misschien een begin van minder spanning in de ver houding met de Sovjet Unie." „Maar 8.291.000 werklo zen; de grootste staatsschuld in de geschiedenis van de repu bliek; chaos aan de zuidelijke grenzen en een officieel cijfer van 33 miljoen Amerikanen die onder de armoegrens leven? En bovendien: een hongerende we reld die eerstdaags 300 biljoen per jaar aan wapens besteedt? We hebben een democratisch systeem om dankbaar voor te zijn, maar hoe zit het met de vergeten waarden van de Foun ding Fathers Geen feest of er hoort een preek bij. Zo zijn we het hier, in dit minder optimistische deel van de Atlantische wereld, al jaren gewend. Reagan tot Mit terrand over Thanksgiving day: „voor één keer per jaar eten wij er beter van dan de Fransen." Ik vrees dat geen Amerikaan gisteren minder heeft gegeten om Restons sermoen. Behalve misschien de 33 miljoen armen. IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIITT -PlBMf. Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55. Breda Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236883. Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 101100-28030. Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957. Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen: 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W. Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor Lezersservice: Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdagwan 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek; 230301584 - Rabo rek. 101053738. T5 PAGINA 2 Van onze redactie binnenland DE Vereniging Eigen Huis komt via een een voudige optelsom van de overheidslasten en -ba- ten van de huur- en koopsector tot de con clusie dat de huurders in ons land in feite veel be ter af zijn dan woning eigenaren. Die conclusie is even simpel als onge nuanceerd en verdient dan ook enige kantteke ningen. Alles bij elkaar is de over heid gemiddeld 1,5 maal zo veel 'kwijt' aan huurders dan aan woningeigenaren. Feitelijk, zo zegt Eigen Huis, ontvangen de huurders vol gend jaar in totaal een be drag van bijna zeven miljard gulden aan subsidies en be lastingvrijstelling. De groep woningeigenaren ruim 5,5 miljard. Maar die laatste groep betaalt dan weer een enorm bedrag (ruim 2 mil jard) terug aan huurwaarde forfait, overdrachtsbelasting en extra onroerend goedbe- lasting waardoor per saldo maar 3,5 miljard voor de wo ningeigenaren overblijft. Met dit beleid, zo luidt de conclusie van Eigen Huis, wijkt de overheid sterk af van haar uitgangspunt, na- .menlijk het stimuleren van het eigen woningbezit en het streven naar een evenwich tig woonlastenbeleid. Eigenlijk bedoelt Eigen Huis te zeggen: schaf die ex tra voordeeltjes voor de huurders af waardoor de overheidsbalans van baten en lasten tussen huurders en woningeigenaren weer gelijk wordt getrokken. De huur ders gaan dan vanzelf over tot de aanschaf van een eigen huis. Voor die redenering valt wat te zeggen maar de woningmarkt en de verhou dingen tussen huur- en koopmarkt zitten ingewik kelder in elkaar. Uit de studie 'Huren en kopen: Achtergronden en consequenties' van het Insti tuut voor Toegepaste Socio logie in Nijmegen blijkt on der andere dat de wooncon sument in Nederland veel te weinig keus heeft, een keus die bovendien ten nauwste samenhangt met de finan ciële draagkracht van de wo ningzoekende. Wat er dus moet veranderen is dat die keuzevrijheid worrit ver groot. De groep minder draagkrachtigen moet ge makkelijker, met minder ri sico's én tegen een redelijk bedrag een huis kunnen ko pen. Dan volgt vanzelf een verhoging van het eigen wo ningbezit. Het pleidooi van Eigen Huis om het verschil tussen huur- en koopsector te neu traliseren zou er in de hui dige situatie alleen maar toe leiden dat de huren drastisch moeten worden opgetrokken en dat de lasten voor de wo ningeigenaren (misschien iets) zullen afnemen. Gevolg: een forse toename van de woonlasten, juist voor de minst draagkrachtige huur ders. Bovendien zal het eigen woningbezit er niet extra door toenemen omdat de eigen woning voor veel huurders financieel toch nog onbereikbaar blijft. Maar Eigen Huis maakt nog een grote vergissing. Uit genoemde studie blijkt na melijk ook dat de effecten die veelal aan huren en ko pen worden toegeschreven worden overschat. Veel men sen geven om meer dan een reden de voorkeur aan het huren van een woning. Een beleid dat in sterke mate zou zijn gericht op het vergroten van het eigen woningbezit zou zijn doel voorbij schie ten. Zo kopen ouderen kopen bij voorkeur al geen woning meer. Verder speelt de wis selende rentestand (voor hy potheken), het onderhoud aan een eigen woning, het verval in de buurt en de on zekerheid over werk en ar beidsomstandigheden min stens een zo belangrijke rol voor veel mensen om een huis te huren inplaats van te kopen. Om te voorzien in de woonbehoefte in Nederland is dus meer nodig dan het verkleinen van het verschil tussen de huur- en koopsec tor. De overheid zou op de al lereerste plaats de keuzevrij heid voor woningzoekenden moeten vergroten. Ook zou in het overheidsbeleid meer aandacht moeten worden ge schonken aan terugverkoop- en verkoopmogelijkheden van eigen woningen. Pas dan kan de onzekerheid bij wo ningzoekenden (onder an dere over het behoud van werk) worden weggenomen en de keuze voor de koop van een eigen woning toenemen. Door Hans Roosenboom IN de vijf jaar die sinds de dood van Tito zijn verlopen is het precies zo gelopen als iedereen vreesde toen de oude Jo- sip Broz de touwtjes nog in handen had: Joego slavië verkeert in een zeer ernstige crisis, het voortbestaan van het land wordt van binnen en van buiten bedreigd, het land is economisch afgezakt tot het niveau van een ontwikkelings land, de binnenlandse oppositie neemt onge kende vormen aan, de repressie wordt steeds grimmiger, en het ge vreesde nationaliteiten probleem verscheurt Joegoslavië als nooit te voren. Joegoslavië in crisis: dat is de titel van het zojuist ver schenen nieuwste deel van de Clingendael-reeks, uitgege ven door het gelijknamige Instituut voor Internationale Betrekkingen in Den Haag. Het populaire vakantie land aan de Adriatische Zee komt uit deze rijk gedocu menteerde publicatie te voorschijn als een complete chaos. „De huidige crisis van de Joegoslavische maatschappij is economisch, politiek en moreel van aard", schrijft Mihailo Markovic in zijn bij drage aan het boek. Marko- vié was hoogleraar filosofie in Belgrado, tot hij in 1975 werd ontslagen. „Een verder passief voort- vegeteren leidt naar een ze kere afgrond", is de overtui ging van Markovic, die dui delijk weet te maken dat de allereerste oorzaak van de huidige crisis de gigantische schuldenlast is. „Op de Joe goslavische economie drukt een schuldenlast van ten minste 20 miljard dollar, die zonder ingrijpende verande ringen van het systeem via eenvoudige kapitaalaccumu latie niet meer in de hand te houden is". Verder is het economisch systeem „fundamenteel on samenhangend. Het tracht onverenigbare elementen - markt, staatsinterventie en arbeiderszelfbestuur - met elkaar te verenigen". „Een tweede wezenlijk probleem van de Joegoslavi sche economie is dat ze in hoge mate gedesintegreerd Vijf jaar na het overlijden van Maarschalk Tito herinneren grote portretten nog steeds aan de legendarische staatsman. Zoals werd gevreesd is Joegoslavië na de dood van Tito in een levensgrote crisis terecht gekomen. is", aldus Markovic. „In de periode 1965-1974 zijn acht gesloten nationale econo mieën in het leven geroepen met hun eigen afzonderlijke deviezenbalansen, hun af zonderlijke relaties met het buitenland en met sterke tendensen zich voor elkaar af te sluiten en autarkisch te worden". Andere fundamentele eco nomische misstanden die Markovic nog noemt: de enorme wanverhouding tus sen grondstofwinnende en grondstofverwerkende indu strie, de „bijna hopeloze tech nologische afhankelijkheid", en de overgang van over- heidsplanning naar markt economie gepaard gaande met een verlegging van het zwaartepunt van accumula tie naar consumptie. „Uit het voorgaande blijkt zonneklaar dat de economi sche crisis tegelijkertijd ook een crisis is van het politieke systeem. De onsamenhan gendheid van het economi sche systeem is een recht streeks gevolg van de inner lijke tegenspraken van het politieke systeem". Ook uit andere bijdragen in deze Clingendael-bundel blijkt dat hét grote probleem van Joegoslavië gevormd wordt door het naast elkaar bestaan van zes soevereine staten (en binnen de staat Servië dan nog twee 'auto nome provincies': Kosovo en Vojvodina). Tito voerde deze 'verzelfstandiging' per grondwet in 1974 in om het woelende nationalisme de kop in te drukken. Maar die centralisatie heeft zich tegen Joegoslavië als geheel ge keerd. Markovic: „Een specifiek probleem van het Joegoslavi sche politieke systeem is de schreeuwende tegenstrijdig heid van zijn federatieve structuur. Een soevereine staat kan nu eenmaal niet bestaan uit zes (of (acht) 'soe vereine staten', zoals de hui dige grondwet zegt. Als die staat werkelijk een federatie is, dan kunnen de samenstel lende delen op z'n hoogst autonoom zijn, maar niet soeverein. Als de samen stellende delen in feite soeve reine staten zijn, dan is de eenheid ervan geen federatie, maar een confederatie. In dat geval heeft elke soevereine staat zijn eigen leger - en dat heeft tot nu toe in de geschie denis onontkoombaar geleid tot conflict en oorlog". De morele crisis die het Joegoslavische yolk tot da denloosheid verlamt is on- staan door de „kloof tussen woorden en werkelijkheid", een euvel dat ook andere so cialistische landen niet vreemd is. Markovic: „Als socialisme voor de doorsnee-mens iets positiefs betekent, dan is het wel het wegnemen van te grote sociale verschillen. In werkelijkheid nemen de so ciale verschillen al twee de cennia lang toe. Aan de ene kant heeft de postrevolutio- naire maatschappij miljo nairs voortgebracht, aan de andere kant analfabeten, Dr. Martin van de Heu vel medewerker aan het Oost-Europa Instituut, is een van de medewerkers aan het boek 'Joegoslavië in crisis'. paupers, werkloze daklozen". En: „de corruptie wordt door de georganiseerde krachten van de maatschap pij niet serieus bestreden. Het ene na het andere schan daal breekt naar buiten en wordt in de doofpot gestopt". Aan de bundel Joegoslavië in crisis wordt verder meege werkt door de Nederlanders Drs. Frits Schaling (slavist, voormalig correspondent NRC-Handelsblad in Belgra do), Dr. Martin van den Heu vel (Oost-Europa Instituut Amsterdam) en vooral Dr. Marius Broekmeyer (idem, gepromoveerd op de 'Arbei dersraad in Zuidslavië'.) Broekmeyer geeft een hel der inzicht in de ontelbare andere problemen waarmee het land te kampen heeft: de dissidentenprocessen, het probleem Kosovo, het opruk kend moslim-fundamenta- lisme (4 miljoen van de 23 miljoen Joegoslaven is mos lim). Tenslotte wordt in het boek een aantal 'historische documenten' afgedrukt die de laatste jaren een belang rijke rol speelden in Joego slavië, een land dat indien er niet krachtig wordt ingegre pen in elkaar (of uit elkaar) dreigt te vallen. Joegoslavië in crisis. Clingendael- reeks deel 10. Uitg. Staatsuitgeve rij. Den Haag 1985. Prijs f 19,50. pan onze Haagse redactie nj HAAG - Er komt een n feitenonderzoek naar standigheden, waarom j oktober in een politie Amsterdamse kraker Ha fis overleden, ji nister Korthals Al' stitie) zegde dat gister tijdens een door de PJ gevraagd interpellatied Zo nodig volgen nog e titieel opsporingsonderzo 3ls daar aanleiding toe fek 2^5023 PEN BOSCH (ANP) staatssecretaris Brokx v< wacht dat het ministerie v Volkshuisvesting, Ruimi lijkt* ordening en Milieuh leer zich in 1990 nauwelij nog met de woningbouw bemoeien, afgezien van nanciële steun in de voi van subsidies. Bouw Van een on iNHEM - In de komende j worden gelegd. Minister s de algemene ledenven idelijk de normering voor Wanneer deze regeling in {gen, omdat eerst nog ovt trokken standsorganistati< Voor bouwland mag niet sr gebruikt worden, grasl; voor snijmaisgrond is het :ze regeling zal voor de kor Braks vindt het 'thans a •ingente normering toe te i drijfstak naar mijn meni agen", aldus Braks. Samen met minister Wins ng te vinden voor de mesi off en wet en de Wet Bode fonkelijk zouden de wette worden, maar de depart te halen. - (ADVERTENTIE! \bor zo'n prijs gelooft iedereen weer in Sinterklaas. Vect'ör Spécial rollerball, normaal 1.18,JU .".■"ffffilHH iliifiM ItnfltJJIIfiniiuiiuuiiinuuifUJiiiiuwiJiuiiiuniiiiuiiiHJii LU >1 •.'AW%W.wyw.:AX.%>w,v.v.v,\w.;1w^,yyyyyyAx.v.%y>ysNW.v,;.v,%yv.\%W.v.>xwWW>^ C n CA Niëüwi'wëctör Special fmeliner, normaal f. 18,5U normaal f 24,50 Parker Pen Benelux B.V. Breda. Tel. 076-710160. »i ju EEN PARKER TOONT KARAKTER. iT beroep van een aantal I reisbureaus om geen to rika te organiseren is de aag in het verkeerde keelga n, ondertekend door amba (f het motto - 'vecht voor l imen tegen deze en andere 'contra-productief en imrr iranderingsprocessen in Zi ivendien 'in wezen fascistii iden tot vandalisme tegen i uid-Afrika onderhouden. Dit De oproep vanuit de kerker ijden wordt onder meer gen Wrbij is dat men er gewees 1 zijn problemen te kunnen cht te komen, dat discrimini Xstrekt verwerpelijk is, is eei et noodzakelijk. Wie echter loroordelen mee wil denken iing van het apartheidsbelek ;he samenleving in Zuid-Afr ereis propagandistische en 'ar kunnen onderscheiden "d en volk niet gebaat zijn b drnpiexe problemen. Dat zal dan ook wel de red in zware delegatie naar Zu amenebest is een samenwe 'n groot aantal voormalige n fel fegen de apartheid. Tc °ed van bewust, dat de invo< ■het algemeen kiesrecht, I in landen als Zuid-Afrika r ^sgroepen geweldige spai ïr,a, Zimbabwe en Oegan< edsdelen, is het kwaad var et uitgebannen. Bovendien '9en, die in Zuid-Afrika leve I' blanke minderheidsbewir e®rde regering ook niet zone Wij zijn het er in Nederla '"s. dat het apartheidsbele 'k de mening toegedaan de president Botha te weinig -'scencuur, die de zwarte v Publiciteit' moest berove >0|t Vele Nederlanders voe stuk mede-verantwoorde -"orderen wij een ommekec niet blank Zuid-Afrika do in de hand van de 'verk "en weten Hoe kunnen c ^armaken als naderhand zc ^communio (geen enkel

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 2