UITBLAZEN
Vakbeweging tussen atv en hoger loon
PvdA verliest zijn stemmentrekker Van Dam
Dood in politiecel geen incident
F elle kri
op ondei
Lubb
even.
Sterke
gulden
MORGEN OVERLEG IN STICHTING VAN DE ARBEID
'Perfect strateeg' toch in de race voor Vara-top
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1985
ACHTERGROND
Loonkosten
Afspraken
Extraatje
.DONDERDAG 28 N
Vorderinge
gedeeltelijk
niet gedekt
„INPAKKEN
Ed Nijpels
wordt geen
lijstduwer
OVER 'IMMA'
ELKE morgen om half
negen GMT Green
wich mean time\ bij
ons is dat momenteel half
elf, in de zomer half tien)
zendt de wereldomroep
van de BBC het Londense
beursoverzicht uit. Het be
gint steevast met een kern
achtig weerbericht. Het weer in
Londen. „Londen op een frisse,
heldere morgen. Londen, door
weekt van de regen. Londen op
een vochtige, koele en grijze
morgen." Het is opvallend hoe
dikwijls ik het Londense weer
beeld hier bevestigd zie als ik
naar buiten kijk.
Hoewel de cijfers die horen
bij maart-soja, april-bonen,
mei-koffie en juni-tarwe me
weinig zeggen, luister ik gefas
cineerd naar dat overzicht. Al
leen al het radde taalgebruik,
zonder één verspreking, waar
mee de stoeten van cijfers wor
den toevertrouwd aan de we
reldomspannende geluidsgol
ven, weerhoudt me ervan voor
eventjes een andere zender op
te zoeken. Al gauw leer je de
verschillende stemmen onder
scheiden. De een noemt de
Duitse mark stronger wanneer
de koers daarvan gestegen is,
de ander spreekt van firmer.
Daalt de koers dan is de mark
voor beiden weaker. Die stem
men zijn me zo vertrouwd dat
ik al kan horen dat er een ver
kouden wordt voor hij een dag
of twee later uitvalt en vervan
gen is.
Afgezien van het Londense
weerbericht begint het over
zicht steevast met een beschrij
ving van de capriolen van de
dollar op de beurzen van New
York, Londen, Hongkong, To
kio en een enkele keer ook Syd
ney of Frankfurt. Daarna vol
gen de belangrijkste wisselkoer
sen. Het geeft me enige voldoe
ning - niet meer dan een
greintje, maar toch - tel
kens weer te horen dat de Ne
derlandse gulden in Londen
nog steeds tot de zeven belang
rijkste valuta's van de wereld
wordt gerekend. De dollar
waarde van. het Engelse pond,
de Duitse mark, de Zwitserse
frank, de Franse frank, de Ne
derlandse gulden en de Japanse
yen. Altijd in die volgorde.
Geen Belgische frank, geen
Noorse, Zweedse of Deense
kronen, geen Spaanse peseta of
Portugese escudo, geen Oosten
rijkse schilling of Italiaanse li
re, geen Turks of Iers pond,
geen Griekse drachme of IJs
landse kroon, zelfs geen Cana
dese of Australische dollar.
Maar wel the Dutch guilder. O
zo!
Waar een klein land groot
in kan zijn: geld, handel, indu
strie. Nederland is nog altijd
achtste op de wereldranglijst
van handelsnaties, zo heeft de
president van de Nederland-
sche Bank, dr. W. Duisenberg
van de week weer eens beves
tigd. Een actief landje dat niet
alleen fregatten, onderzeebo
ten, vliegtuigen, luchtafweer-
systemen en richtapparatuur,
alles van uitstekende kwaliteit,
te koop heeft, maar bijvoor
beeld ook verse snijbloemen
naar Amerika laat vliegen. Het
afgelopen jaar bijna 60 ton -
een DC-10 vol - per week,
hoogtijdagen buiten beschou
wing gelaten en sinds kort zelfs
twee DC-1 O's vol per week.
WIM KOCK
Als investeerder rijst Neder
lands ster nog hoger aan het
firmament. Na de Verenigde
Staten en Groot-Brittannië is
Nederland de grootste 'directe
investeerder' in de wereld. Dat
zal ook wel iets te maken met
de relatieve beperktheid van
eigen landoppervlak, volk en
markt en het ontbreken van
eigen grondstoffen, maar zo
zijn er wel meer kleine landen
in welvarend Europa. De voor
aanstaande rol van Nederland
in de wereld van geld en handel
wordt verder nog onderstreept
met het gegeven dat Nederland
in de Verenigde Staten de derde
investeerder is, na Groot-Brit-
tannië en Canada. We moeten
daar een goede derde zijn want
als ik me niet vergis waren we
er een paar jaar geleden nog
eerste.
Dat investeren - 150 mil
jard dit jaar - doen we niet uit
onbaatzuchtigheid. Als ware
erfgenamen van de scheppers
van de Gouden Eeuw sturen we
het geld het liefst daarheen
waar het 't meeste opbrengt.
Naar Amerika dus. Duisen
berg: „daar heb je een homo
gene markt, politieke stabiüteit,
een sterke gerichtheid op een
vrije markt en het vernieu
wende karakter van weten
schap en techniek." Een dyna
misch milieu dus voor geld.
Heel anders dan het oude
Europa. Daar moet ook over dg
grenzen heen geïnvesteerd wor
den en het is er net geen goed
geld naar kwaad geld gooien,
maar het rendement van elke
geïnvesteerde gulden is er be
duidend lager dan in de USA.
Slechts eenderde van de Neder
landse buitenlandse investerin
gen gaat naar EG-landen.
In Mexico mogen we niet
bij de 24 beste horen; in de in
ternationale handelscompetitie
spelen we aan de top. Je kunt
daar alleen niet zo gezellig over
kletsen omdat je -van geld een
hoop verstand moet hebben om
er over te kunnen meepraten.
In tegenstelling tot voetbal.
Stoelendans
HET begint al vroeg deze
keer:
- Met een voetnoot onder het
regeerakkoord wil Den Uyl wel
premier van het volgende kabi
net worden.
- Van Dam gaat nu waarschijn
lijk toch naar de VARA. Wat
hem betreft heeft de PvdA zich
weer voor vier jaar buitenspel
gezet.
- Nijpels hoeft geen vice-pre-
mier te worden in het volgende
kabinet en van hem hoeft ook
Wiegel uit Leeuwarden (nog)
niet af te reizen naar Den
Haag.
- Over Van der Reijden is al
maanden bekend dat hij de vol
gende keer alleen maar een
echte minister wil zijn.
Zouden de heren niet üever
eerst eens verkiezingen houden?
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIr
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
©076-236911 Telex 54176
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, ©01640-36850
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Kiokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, S 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen; inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur ©076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA;
Door Lidy Nicolasen
HET mag niet meer:
waarschuwen voor een
loongolf. Afgelopen
week heeft het VVD-
Kamerlid De Korte het
woord besmet ver
klaard. Iedereen - en
vooral bewindslieden -
die het woord nog in de
mond durft te nemen
doet volgens hem aan
een loongolfpsychose,
zeg maar massahysterie
die onvermijdelijk moet
ontaarden in een loon
golf.
Want De Korte wil er niet
van horen. Wie wel? Iedereen
kan op z'n sloffen aanvoelen
dat een loongolf slecht is voor
de werkgelegenheid. Dat in
het geval van een loongolf
het beschikbare geld op de
allereerste plaats gaat naar
verhoging van lonen en niet
naar herverdeling van ar
beid. Bewijzen cijfers van het
Centraal Planbureau niet dat
én loonmatiging én arbeids
duurverkorting noodzakelijk
zijn, om de economie goed
overeind te helpen en vooral
de vele werklozen weer uit
zicht te kunnen bieden op
werk.
Daarom is De Korte niet de
enige. Maar in tegenstelling
tot de PvdA, wil hij er niet
voor waarschuwen. Hij ge
looft eenvoudig niet aan de
dreiging van een loongolf.
Over de te verwachten
loonontwikkelingen werd de
afgelopen week in de Tweede
Kamer tijdens twee uitge
breide zittingen over de so
ciaal-economische proble
men dan ook nauwelijks ge
sproken. Wel over werkgele
genheid en herverdeling van
arbeid, ter bestrijding van de
werkloosheid.
En natuurlijk over de hoge
loonkosten en het geringe
De Koning
'brug te ver'.
verschil tussen modaal en
minimum. Want dat doet
werkgevers immers kiezen
voor machines in plaats van
mensen en voor afroepkrach-
ten inplaats van een ordente
lijk dienstverband. Staatjes
genoeg om dit aan te tonen al
of niet ondersteund door
steeds weer nieuwe bereke
ningen van het Centraal
Planbureau.
Alle ogen zijn gericht op
morgen, de dag dat het kabi
net gaat praten met werkne
mers en werkgevers, geza
menlijk in de Stichting van
de Arbeid. Er zijn een paar
trefwoorden voor die ont
moeting: langdurig werklo
zen, jeugdwerkloosheid,
scholing en arbeidsduurver
korting.
Wat er vooral op tafel ligt,
zijn de scholingsplannen. Op
de eerste plaats het nieuwe
plan van minister De Koning
zelf voor scholing van lang
durig werklozen.
Dan het CDA. Dat wil de
Stichting laten praten over
scholingsplicht voor jongere
werklozen op straffe van een
korting op de uitkering. De
arbeidsbureaus moeten
daarop toezien en het CDA
wil geld uittrekken voor uit
breiding van het personeel
daarvan. Daarnaast wil het
CDA langdurig werkloze
jongeren laten bijstaan door
nieuw op te richten Werk
Ontwikkelingsmaatschap
pijen (Wommels).
Samen willen CDA en
WD scholing koppelen aan
arbeidstijdverkorting. Dus
wie inlevert voor minder
werk, kan voor dat geld naar
school. De ideologie erachter
is duidelijk: er komt werk
vrij, er komt meer kennis in
het bedrijf en het onderwijs
vaart er welbij.
De PvdA -die scholing
prima vindt als er ook een
garantie op werk bij geleverd
wordt- wil werkgevers die
een langdurig werkloze in
dienst nemen een deel van de
werkgeverspremie kwijt
schelden. De werknemer
merkt er niets van in zijn
netto-loon, de loonkosten
voor de werkgevers worden
gedrukt.
Het toont vooral hoe gretig
iedereen zich op het maken
van plannen werpt. Maar ook
dat er een eigenaardig opti
misme smeult. Eigenaardig,
omdat er in de praktijk van
scholing nog niet zoveel te
recht is gekomen. In feite zijn
de oude bedrijfsopleidingen
verdwenen. Nu worden ze
nieuw leven ingeblazen met
geld van de overheid. Overi
gens ten koste van andere re
gelingen voor werklozen,
want ergens moet het geld
vandaan komen.
Eigenaardig ook omdat
niet te verwachten is dat de
Stichting van de Arbeid tot
vergaande afspraken zal ko
men over de bestrijding van
de werkloosheid. Want is het
niet zo dat de vakcentrale
FNV als enige het overleg
aangrijpt om een nieuw
stichtingsakkoord te maken?
Een akkoord dat niet alleen
moet gaan over bestrijding
De Korte
'loongolf besmet'.
van jeugdwerkloosheid,
maar ook over verdere ar
beidsduurverkorting. Op
voorhand hebben de werkge
vers en de andere grote vak
centrale CNV die gedachte al
laten varen. Zij vinden dat
het stichtingsakkoord uit
1982 - waarin besloten werd
tot verbetering van het ren
dement van het bedrijfsleven
en herverdeling van arbeid -
nog afdoende is.
Optimisme schuilt niette
min ook in de woorden van
minister De Koning: „Elk
plan in het verleden was een
brug te ver." Met andere
woorden, plannen voor be
strijding van de werkloos
heid hebben kans van slagen,
omdat er groei in de econo
mie zit. Er is meer ruimte
voor nieuwe mensen, er is
meer geld ook.
Het kabinet vindt dat een
beroep gedaan kan worden
op de medewerking van de
sociale partners, omdat zij
zich -door de premieverla
ging - niet in eerste instantie
hoeven te bekommeren om
het behoud van de koop
kracht van de werknemers.
Dat is geregeld.
De vakbeweging, gesteund
door de PvdA, verwijt het
kabinet echter een belang
rijke troef te hebben wegge
geven. Want zij had die pre
miedaling rechtstreeks wil
len inzetten voor verdere
verdeling van het werk.
Nee, zegt het kabinet, dat
gaat ons te ver. Wij hebben
ons niet te bemoeien met de
onderhandelingen tussen
werkgevers en werknemers.
Nee, zegt ook VNO-voorzitter
Van Lede: „Elke uitspraak
van een bewindsman is bui
ten de orde." Maar op de
plaats waar de onderhande
lingen aan de orde zijn, be
ginnen zich vreemde dingen
af te tekenen.
Hoe harder de werkgevers
gaan roepen dat arbeids
duurverkorting tot het verle
den behoort -NCW-bestuur-
der R. Lubbers (broer van de
minister-president): „Ik pleit
daar ernstig voor"-, des te
duidelijk tonen de werkne
mers dat ze het inleveren
voor meer werk beu zijn. De
ontwikkelingen bij Akzo-Ne-
derland leveren het meest re
cente voorbeeld. Om over on
dernemers die trachten de
arbeidsduurverkorting af te
kopen, niet te spreken.
Daar komt nog iets bij. Het
kabinet en de regeringspar
tijen CDA en WD roepen om
het hardst om loonmatiging,
zoals ook de sociale partners.
Maar allen vinden dat diffe
rentiatie in de lonen mogelijk
moet zijn. Dus wie het ver
dient, moet op een extraatje
kunnen rekenen. En mensen
die het verdienen hebben óf
een schaars beroep, óf ze ver
richten onregelmatig werk,
óf ze moeten vies en onaan
genaam werk doen.
Hun extraatje zal eruit
zien als een toeslag. Zoals de
loodsen, de luchtverkeerslei
ders, de brandweer en hoger
gekwalificeerd personeel op
de ministeries hun toeslagen
in de wacht wisten te slepen.
Want ook via toeslagen kan
het verschil tussen dè laagste
en hoogste inkomens ver
groot worden. En, zeggen
voorstanders, werklozen zul
len daarin een aansporing
vinden om actiever naar
werk te gaan zoeken.
Maar, zeggen tegenstan
ders, er is geen werk. En als
het niet gauw wordt gemaakt
zullen deze toeslagen de af
stand tussen werkenden en
niet-werkenden alleen nog
verder vergroten, dan al ge
beurd is door de kortingen op
de uitkeringen en de bevrie
zing van het minimumloon.
In tegenstelling tot voor
gaande jaren zit het pro
bleem 'm nu niet in het ont
breken van geld, maar in de
vraag hoe het verdeeld moet
worden. Of gekozen wordt
voor de moeilijke weg van
herverdeling van arbeid
waarvoor iedereen moet in
leveren, of voor verhoging
van lonen.
Ergens op het middenveld
zullen de partijen elkaar
moeten vinden. Want als dat
niet lukt komt de vakbewe
ging klem te zitten tussen de
aanbiedingen van de werk
gevers en de wensen van de
werknemers. Hoe hard de
vakbeweging dan ook roept
om het inleveren van werk,
lang niet alle leden zullen be
reid zijn daarvoor de straat
op te gaan. Het gevaar is
groot dat dan na zoveel jaren
de wens om mee te profiteren
van de economische vooruit
gang, groter is dan de solida
riteit met de werklozen.
Alleen het cao-overleg in
de bedrijven en de bedrijfs
takken kan dus laten zien
hoe groot de bereidheid van
beide partijen is om naar el
kaar te luisteren. En het zal
duidelijk zijn dat het Stich-
tingsoverleg daarop de no
dige invloed heeft, ook al be
perkt het resultaat zich tot
een plan voor scholing van
langdurig werklozen. Maar
duidelijk moet ook zijn dat
bedrijven elkaar vooral zul
len beïnvloeden. En daar zit
'm de dreiging van de loon
golf.
Door Max de Bok
„In alles wat hij in zijn
leven heeft gedaan, is hij
een perfect strateeg ge
weest. Ik denk dat hij
ergens naar toe werkt.
Misschien hoeft hij ook
niet zo nodig, maar als
puntje bij paaltje komt,
zal hij er zijn. En dan
mag de PvdA blij zijn."
Bij het aanstaande vertrek
van Marcel van Dam uit de
politiek past een kleine ana
lyse van bovenstaande uit
spraak. Ze dateert van maart
1984. Auteur: Maurice de
Hond. Die van de verkie
zingsenquêtes.
Een perfect strateeg. Zeker
waar. Maar toch.Zijn ver
trek kan er op duiden dat de
perfectie hem ditmaal in de
steek heeft gelaten. Kan,
want zeker is ook dat niet.
Een oppervlakkige waarne
ming zou kunnen zijn, dat
Van Dam er uiteindelijk niet
in geslaagd is zich binnen
fractie en partij een zodanige
positie te verwerven, dat de
topplaats hem na de era-Den
Uyl niet meer kan ontgaan.
Maar evengoed kan het zijn,
dat hij nu een paar stappen
terug zet om de aanloop naar
de top op een later tijdstip ef
fectiever te doen zijn.
De uitspraak van De Hond
sloeg in maart 1984 al duide
lijk op en mogelijk leider
schap van de PvdA. Ook al
had Van Dam toen enige ma
len achtereen laten weten,
dat hij dat leiderschap niet
ambieerde, dat sluit nog niet
uit, dat hij er in het diepst
van z'n gedachten toch naar
toe werkte. Zeker is in elk
geval, dat voor-en tegenstan
ders hoopten dan wel vrees
den dat Van Dam naar het
leiderschao toewerkte.
Nog in april 1982 liet hij in
een interview weten: „Nee,
geloof mij nu maar, dat ik
absoluut geen partijleider
wil worden. Dat heeft te ma
ken met mijn manier van le
ven. Een partijleider in Ne
derland is een absolute ge
vangene van zijn beroep. Dat
is niets voor mij. Zeker niet
in een partij die een cultuur
heeft ontwikkeld van: je
moet doen wat de partij zegt.
Of nog erger: je moet vinden
wat de partij vindt. Dat is
voor mij een brug te ver. Een
partij kan mij gedrag veran
deren, maar niet mijn den
ken."
Bijna een jaar later, fe
bruari 1983, werd uit zijn
mond een kortweg nee opge
tekend op de vraag of hij Den
Uyl wilde opvolgen. Ook toen
noemde hij persoonlijke re
denen om het niet te willen.
U ligt electoraal goed, werd
hem voorgehouden. Komt het
omdat u slecht ligt bij het ka
der van de PvdA, dat u te
rechts vindt „Dat zal wel,
maar ik w i 1 gewoon niet. En
niet vanwege die vermeende
rechtsheid. Ik wil niet; en bo
vendien, waarom zou Joop
niet gewoon wat langer blij
ven
Van Dam hield zich
daarna buiten de kroonprin
sen-kwestie. Van Thijn werd
burgemeester van Amster
dam; Van Kemenade ont
beerde uiteindelijk de beslis
sende steun van Den Uyl
toen partijvoorzitter Van den
Berg op twee paarden - Van
Kemenade en Kok - wilde
blijven wedden en vertrok
naar de Universiteit van
Amsterdam; Van der Louw,
terecht geprezen burgemees-
Van Dam
.geen vertrouwen.
- FOTO ANP
ter van Rotterdam, liep stuk
op het grote ongenoegen en
het harde ongemak waarmee
het broze leven van het kabi
net, Van Agt/Den Uyl ge
paard ging en verdween naar
de Rijnmondraad, veroor
deeld om liquidatie-voorzit
ter te zijn.
Den Uyl weifelde en twij
felde. Nog voor hij uitgedacht
was - al ging iedereen ervan
uit, dat-ie toch niet zou op
stappen - trok Van Dam, met
voorkennis van Den Uyl, op
een mooie zomerdag in juni
zijn eerdere uitspraken in
door voor de VARA-micro-
foon te verklaren zich kandi
daat te zullen stellen voor het
lijsttrekkerschap voor het
geval Den Uyl het niet zou
doen. Den Uyl moet toen ge
mompeld hebben: je doet
maar wat je niet laten kunt
en stelde zich eind augustus
beschikbaar om zichzelf op te
volgen. Misschien heeft Den
Uyl nog iets gemompeld. Iets
in de trant van: ja, doe dat
maar, gooi dat visje ma wan
delgangen. Een weinig veras
send fluisteren, want de frac
tie ziet nu eenmaal Van Dam
volstrekt niet zitten als haar
leider, laat staan als politiek
leider van de partij. Eén
fractielid, Aad Kosto, door
brak luidruchtig de gewoonte
om over de strevingen van
Van Dam niet citeerbaar te
spreken. Hij trok in een in
terview tegen hem van leer,
maar deed dat met deels
zulke valse argumenten, dat
Van Dam zich kon verzeke
ren van de steun van Den
Uyl om Kosto tot een open
lijk excuus te dwingen.
Cynisme is in Haagse poli
tieke en journalistieke krin
gen om het maar zacht te
zeggen niet ongebruikelijk.
Twee staaltjes daarvan vie
len afgelopen weken te note
ren toen bekend werd dat
Van Dam wellicht naar de
VARA zou gaan. Sardonisch
merkte een journalist op: ac-
tie-Kösto alsnog geslaagd.
Zich oefenend voor de ver
kiezingscampagne oreerde
een CDA-bewindsman: Van
Dam is naar de VARA ver
trokken omdat hij er, realist
als-ie is, geen vertrouwen
meer in had dat de PvdA in
de volgende regering komt.
Er zit een grond van waar
heid in beide opmerkingen.
Los van enkele niet ter zake
doende argumenten gaf
Kosto in juli stem aan sterk
in de fractie levende gevoe
lens ten opzichte van Van
Dam. Zijn kennis van zaken,
de helderheid waarmee hij
de meest ingewikkelde zaken
naar het volk kan vertalen,
zijn goed ontwikkelde poli
tiek neus, zijn meer dan ge
middelde intelligentie, ze
worden ook in de fractie er
kend en gewaardeerd. Maar
erkenning en waardering
worden overschaduwd door
andere gevoelens die Van
Dam ook oproept. Hij is bon
kig, "grof en bot op het onge
manierde af" (zoals hij zelf
ooit toegaf), spijkerhard, hij
loopt met klompen door por
seleinkasten heen. Dat beeld
(„Ik loop altijd tegen beelden
op, die er van mij bestaan.
Dat ben ik zo gewend. Daar
heb ik mee leren leven." Van
Dam in 1982) is er de werke
lijke oorzaak van dat Van
Dam altijd uit de fractietop is
weggehouden. Maar ook het
feit, dat hij bij de publicitair
minder begaafden in de frac
tie jalouzie oproept. Wim
Kok, het kandidaat-lid voor
de Tweede Kamer (over zijn
positie verderop), zegt in een
onlangs verschenen boek
over Den Uyl: "Marcel van
Dam is een zeer markant
verschijnsel; heeft zeker
schaduwkanten, maar is be
kwaam, begaafd, populair en
een stemmentrekker. Ik be
grijp niet dat zo iemand bui
ten de fractieleiding staat, of
er buiten gehouden wordt."
De uitlating van de CDA-
bewindsman zal uiteraard
door Van Dam, hoezeer hij
ook gewend is de dingen
recht voor de raap te zeggen,
nimmer worden bevestigd.
Integendeel, ook wanneer hij
eenmaal voorzitter van de
VARA zal zijn geworden, zal
hij er alles aan doen om die
uitlating te logenstraffen.
Maar dat sluit nog niet uit
dat hij, getraind in politieke
kansberekeningen, diep in
z'n hart beseft dat het zeer
onwaarschijnlijk is dat de
PvdA weer aan de bak komt.
Als dat zo is, dan bevordert
dat vooruitzicht het gevoel
van 'slijtage', waaraan een
politicus, die van de vijftien
jaar dat hij in de politiek zit
het grootste deel in de oppo
sitiebankjes doorbracht,
maar moeilijk ontkomt. Niet
iedereen is een Den Uyl.
Toen de kroonprinsen een
voor een afhaakten bleven er
twee over: Van Dam en Wim
Kok. De eerste solliciteerde
zelf. De tweede wil er niet
van weten (maar zo is Van
Dam ook begonnen), maar
geniet nu al, ook al moet hij
nog bewijzen politicus te zijn,
de steun van de partijtop. De
eerste is als politicus zeer po
pulair bij het overgrote deel
van het PvdA-electoraat. De
tweede geniet ongetwijfeld
vanwege zijn in de vakbewe
ging gebleken grote capaci
teiten veel waardering, maar
moet dat nog maar om weten
te zetten in populariteit als
politicus. Het kan zijn dat
niettemin Van Dam, gegeven
zijn zwakke positie in de
fractie en het ontbreken van
steun van de partijtop, de
strijd om de opvolging met
Wim Kok niet denkt te kun
nen winnen.
Het is speculatie. Het is
best mogelijk dat Van Dam
slechts voorlopig uit de ac
tieve politiek terugtreedt om
zich op een moment dat de
opvolging echt aan de orde is
alsnog in de strijd te werpen.
Goede politici weten te
wachten op het goede mo
ment.
Dat, èn zijn vermogen om
een perfecte strategie te voe
ren zijn nog maar eens bewe
zen in de wijze waarop hij de
gang van zaken rond het VA-
RA-voorzitterschap naar
zijn hand heeft weten te zet
ten.
Hoe men ook over Van
Dam als persoon mag den
ken, de politiek verliest een
zeer bekwaam man, de PvdA
een zekere stemmentrekker.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM - In de
afgelopen vijf jaar 57
gedetineerden tijdens
hun gevangenschap
overleden. De laatste
tien jaar 32 arrestanten
dood in hun politiecel
gevonden. Wat is er aan
de hand met die 3500 po
litiecellen in ons land?
De raadselachtige dood
van kraker Hans Kok (23) in
een Amsterdamse politiecel
op 25 oktober heeft die cel en
de politie, die de arrestanten
daarin moet bewaken en ver
zorgen, onder schot genomen.
De trieste dood van die jonge
Amsterdammer is geen inci
dent. Het geval Hans Kok
staat niet alleen, zeggen veel
ingewijden.
Intussen heeft die recente
celdood veel in beweging ge
zet. Vragen in de Tweede Ka
mer. Een Kamerdebat wordt
vandaag gehouden. Het rap
port van het Openbaar Mi
nisterie riep meer vragen
dan antwoorden op; steeds
meer antwoorden die het gaf,
blijken in strijd met de
waarheid. De vader van
Hans Kok heeft een kort ge
ding aangespannen dat dient
op 6 december: hij eist alle
dossiers op over de dood van
zijn zoon, die hij slechts
mocht inzien.
De kraakbeweging, de so
ciale advocatuur, rechtscolle
ges stellen via de zaak Hans
Kok misstanden rondom po
litiecellen aan de kaak. Ar
restanten zouden stelselma
tig slachtoffer zijn van peste
rijen, mishandeling zelfs en
zouden volslagen rechteloos
moeten brommen.
De Nijmeegse juriste
M.Eggermont-Molenaar be
vestigt die indrukken, op
grond van haar jarenlange
ervaring. In 1983 studeerde
zij af op een onderzoek naar
ervaringen van arrestanten
bij de politie. Haar onderzoek
zette zij voort, door elke 2
weken in het Huis van Bewa
ring in Den Bosch nieuwko
mers te vragen naar hun er
varingen tijdens opsluiting
in het politiebureau. Behalve
een stelselmatig slechte en
willekeurige behandeling
worden arrestanten wel ge
prest tot bekentenissen. Ook
komt het voor, dat zij zichzelf
met opzet verwonden, om
overplaatsing te krijgen naar
een Huis van Bewaring.
Want daar horen zij feitelijk
thuis. Daar zijn bewakers en
omstandigheden ingesteld op
hun verblijf. Daar hebben zij
rechten.
Ook de Coornhert-Liga,
een serieuze vereniging voor
strafrechthervorming, stelt
de misstanden al jarenlang
aan de kaak. Voorzitter
mr.Job Knap, advocaat in
Amsterdam, benadrukt ook
dat het geval Hans Kok niet
apart staat. „Het is een uit
zondering als een arrestant
correct behandeld wordt",
zegt hij zelfs.
In de zaak Hans Kok,
meent hij, zijn gigantische
fouten gemaakt. Er zullen
koppen vallen: „arrestanten-
bewaarders, korpsleiding,
misschien zelfs repercussies
voor het Openbaar Ministe
rie, ontslagen en repriman
des, dat kan niet anders. Of
de politie steekt alsnog de
hand in eigen boezem, maar
beroept zich zoals gewoonlijk
op overmacht, een argument
waarmee zij ook altijd weer
de landelijke politiek chan
teert".
Knap kent de toestand van
arrestanten in politiecellen
uit eigen ervaring tijdens
zijn piketdiensten als advo
caat. „Het is diep-treurig, dat
er een overlijdensgeval voor
nodig is om de autoriteiten in
beweging te krijgen."
Dat Hans Kok bijvoor
beeld een matras en dekens
onthouden zijn, gaat tever:
'een minimum-vereiste'. De
'bedden' in het cellenblok van
het Amsterdamse hoofdbu
reau van politie zijn van be
ton: 'zo koud en hard, daar
valt niet op te liggen'. Best
mogelijk, dat dat bijgedragen
heeft aan de dood, in combi
natie met de verwarming die
volgens zeggen uitgedraaid
was, onvoldoende en onge
kwalificeerd toezicht en een
controle door de GGD die
mogelijk onvoldoende was.
Maar moet je permanent
wantrouwend zijn, als het om
de politie gaat, stelt Knap
zelf de vraag. Nee, arres
tanten hoef je niet te ver
wennen of met zijden hand
schoenen aan te pakken. Ik
kan de rancune begrijpen
van bewaarders tegenover
verdachten die lastig en re
calcitrant zijn. Maar een ab
soluut minimum aan mense
lijkheid en verzorging móet
aanwezig zijn. Soms kan in
weken niet gedouched wor
den. Stel je eens voor: na drie
J_gen zonder tandenpoetsen,
tone sokken en ondergoed,
tssen, haar kammen, dan
ucn je al als een vod en stink
je. Zo mag je geen arrestant
behandelen, dat is honds."
Vervolg van pagina 1
get Betonpompbedrijf Hal
weg BV deed voorname!
zaken met de vennootscha
pen Construction Machine
gull Track BV en Van c
Spek BV, beiden gevestigd
Vianen. L.M. Lubbers is dir<
teur van beide onderneming
en R M. Lubbers is commiss
ris. Premier Lubbers is in
jaren zeventig eveneens coi
niissaris van Van der Spek I
geweest, maar heeft die fur
tie daarna neergelegd.
Uit de stukken blijkt
Halfweg BV in de loop der j
ren steeds meer in de gre
kwam van Buil Track van
familie Lubbers. „De feitelij
financierder van het bedrijf
Buil Track", schreef de cui
tor al in een brief van 6 ap
1983 aan de rechter-commiss
ris. Halfweg BV kwam h;
verwege 1982 in moeilijkhed
onder meer door enkele gr<
branden. De aandelen van
BV werden in het zicht v
het faillissement overgeda
aan Buil Track BV. De curat
merkt in zijn verslag van
oktober 1985 op: „Het sta
voor mij vast dat sedert
maart 1982 Buil Track er
aandeelhoudster is geword
en tot op heden is van Halfw
BV".
De inventaris van Halfw
BV is ook door Buil Track o
gehaald en voor meer dan
miljoen gulden doorverkoc
of verhuurd. Na het failliss
ment werden door de Lu
bers-bedrijven vordering
ingediend voor bijna een h;
mij oen gulden. Onderzoek v;
de curator wees uit dat de
vorderingen voor een deel ni
gedekt werden door facturi
en dat bepaalde kortingen zi
verzwegen. Mr. Back
spreekt in zijn verslag van 'g
pretendeerde vorderingen' -
financiële 'verschillen die ni
zijn opgehelderd'.
Ook met vorderingen die
november 1982 door Bt
Track van Halfweg werd
overgekocht, is volgens de c
rator gemanipuleerd. De cur
tor heeft de door Lubbers i
gediende vorderingen in tota
dan ook met 351.000 guld
verminderd.
De curator merkt tenslot
op dat als bepaalde overgedr
gen vorderingen juridist
worden aangevochten, de bo
del nog een bedrag van rui
600.000 gulden tegoed het
van Buil Track, in plaats v<
de nu door Buil Track ing
diende bestreden vorderinge
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - PvdA-kamer
li nings heeft gisteren e
felle aanval gericht op de d
bewindslieden van Onderw
die wat hem betreft *na n
kunnen inpakken en wegw
zen, hoewel dat eigenlijk
veel te laat is'.
Konings' verwijten kreg
bergen op zoom -
overleg met de campagnek
ding van de VVD heeft VVI
leider Ed Nijpels besloten o
zich niet beschikbaar te stelli
als lijstduwer voor de g
meenteraadsverkiezingen
Bergen op Zoom.
Van een lijsttrekkerscha
zoals wij gisteren meldden,
nooit sprake geweest. In eers
instantie had Nijpels, die n
steeds lid is van de Berg
VVD-afdeling, wel oren na
het verzoek van de Bergse
beralen om onderaan de W1
lijst als stemmentrekker
fungeren.
Den HAAG (ANP) - Premi
Lubbers is gisteren in botsii
gekomen met WD-fracti
voorzitter Zoutendijk in
Eerste Kamer.
Deze lanceerde tijdens
algemene politieke bescho
wingen in de Senaat een aa
val op het CDA en met nai
°P CDA-minisfer Deetm
van onderwijs 'die de VVD
ongeveer het recht ontzeg
°m samen met de oppositie
komen tot regelgeving op vo
"beralen belangrijke terr»
