evenx
UITBLAZEN
Natuurgeweld
vulkanen
niet te keren
Burgerlijke ongehoorzaamheid
geen wig tussen kerken en IKV
Welslagen akkoord
Ulster is ongewis
I ZATERDAG 16 NOVEMB
Bij wijze van
spreken (4)
IVervoersbepi
EG worden o
IPvda preserf
jongeren van
'Minister D
1
wegtransport
iw plan-deet
WIM KOCK
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1985
ACHTERGROND
Terughoudend
Distantie
Vervreemding
Spaak
Levensvatbaar
b:
w
he
I den HAAG (ANP) - De werk
gevers in de bedrijfstak weg-
J transport hebben vrijdag 'bij-
I zonder verheugd' gereageerd
op het besluit van de ministers
[van verkeer in de Europese
I Gemeenschap om het krach-
Itenspel van vraag en aanbod
op de goederenvervoersmarkt
[Afschaffing
WIR
voor bedrijven
met verlies
HET WAS zo'n huise
lijk tafereeltje dat
minister Onno Ru-
ding destijds schilderde.
Tante Truus en haar
neefje Jantje van Leiden,
theedrinkend aan de keu
kentafel. Dat had de van
gezelligheid houdende Ne
derlanders moeten vertederen,
maar nee, die vielen juist als
één man over de minister heen.
Hoe durfde hij de werkloze te
tooien met een naam die al
sinds de 17de eeuw onafgebro
ken in een kwalijke reuk staat.
De verontwaardiging was te be
grijpen. Jan Beukelszoon van
Leiden heeft echt bestaan. Hij
stond aan het hoofd van de
Wederdoopers en hij moet een
hele praatjesmaker zijn ge
weest, een 'die door syne be-
driechlicke scherpsinnicheydt
ende cloeckheydt' de mensen
wist te bedriegen. Een tijdge
noot van Van Leiden, de histo
ricus Hortensius, die een studie
van de Wederdoopers maakte,
is ook weinig vleiend als hij
schrijft over 's mans 'loos ver-
ciersel' (verdichtsels), 'schalck
en gheveynst' karakter en zijn
'vleyende redenen'. De uitdruk
king 'Zich met een Jantje van
Leiden van iets afmakenont
stond waarschijnlijk al tijdens
het leven van Van Leiden want
al in dezelfde eeuw komt zij in
geschriften voor als: het afleg
gen met Jantje van Leiden.
Dat Jan door de eeuwen
heen niet alleen onze gewoon
ste, maar tevens populairste
voornaam is geweest, blijkt op
- voor Jannen - bijna pijnlijke
wijze uit het spraakgebruik. Jan
de Wasser bijvoorbeeld, was
'een sukkel, wiens vrouw Griet
de broek aan heeft en die thuis
al het vrouwenwerk moet ver
richten.' De uitdrukking kwam
in zwang door een 18de-eeuwse
kinderprent die Het Verkeerde
Huishouden voorstelde.
De scheldnaam Jan Salie
dateert al van de 17de eeuw en
was de titel van een in 1622 te
Amsterdam opgevoerde klucht.
Jan Salie is sindsdien altijd 'een
drogen, vervelenden, zoeten
vent' gebleven. En ook 'een
sukkel die de energie en lust
mist om iets goeds tot stand te
brengen of iets kwaads te kee-
ren.'
Wy selle nou beget hongeren
moeten lieren
Of brenghen tot Jan-ooms man
tel en deuse klieren.
Hier hebben we dus Otoe Jan
al, de lommerd, in- een 17de
eeuws vers. Naar het voorbeeld
van de Fransen, die van mon
oncle spreken, gebruikten Zuid
nederlandse schrijvers vroeger
de uitdrukking mijn oom (oom
ken, of oompjen.) De uitdruk
king concurreert overigens met
het minder bekende Jan Snot
neus, de lange lepel (Gronings)
en de schuine deur.
Janhagel en Jan Rap hebben
een maritieme achtergrond ge
meen. Oorspronkelijl verstond
men onder Janhagel en Jan
Rap matrozen. Met Jan Rap en
zijn maat werd het gewone
scheepsvolk bedoeld. Bij de
marine spreken ze nog van Jan
nen (Jantjes) als ze matrozen
bedoelen. Al in de 17de eeuw
echter kregen Jan Hagel en Jan
Rap de huidige betekenis van
gepeupel, 'heffe des volks', ge
spuis, kanalje etc. Nu kan het
iiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiü
heel goed zijn dat de zeebeden
in de 17de eeuw - onze gouden,
maritieme eeuw - aan de wal
zo'n slechte naam hadden dat
Jan Rap en Janmaat (maat be
tekent matroos) op één hoop
werden geveegd met ander ge
spuis en er hun al bestaande
namen aan gaven. Per slot van
rekening hoefde je bij Tromp
en De Ruyter nog geen havo
diploma mee te brengen als je
mee wilde varen.
Bladerend in Dr. F.A.
Stoetts 'Nederlandsche Spreek
woorden, Uitdrukkingen en Ge
zegden' krijg je niet de indruk
dat in vroeger tijden de vrou
wen de onderdrukte sekse wa
ren. Integendeel: het wemelt
van de pantoffelhelden. En al
te vaak is Jan de klos. Er be
staat een toneelstuk uit 1652,
Cupidoos Schighje geheten
waarin een vrouwmens haar
echtgenoot uitscheldt. Dat le
vert een aardig overzicht op
van de in die eeuw veel voorko
mende scheldwoorden:
Jan Zaggelaar,
Jan Frik, Jan Gort, Jan Freu-
nick-vaar,
Jan kongterse, Jan hen, Jan zul,
Jan zotte-bol, Jan droogh-kloot,
Jan oly-koek, Jan koome-lul,
Jan plomp, Jan gat, Jan droog-
broot,
Jan bedil-al, Oly-bok, Jan zaly,
Frik in 't veurhuis,
Propdarm, aschbeer, logge Jan,
Hongs-klik, pakbier, veech-de-
kan,
Jan kitte bruir, Jan even-zuir,
Jan zoetekaauw, Jan tureluir,
Dat 's op zijn Paasch-daags
noch ezeit,
Dat zijn heur beste tarmen.
Eris voor de Jannen een
troost. Ze kunnen nog altijd
Bovenjan zien te geraken.
Verschillende lezers lieten
weten dat het niet alles oor
spronkelijk Mades was wat de
klok sloeg in de vorige afleve
ring van 'Bij wijze -van spreken'.
Er waren verschillende meer al
gemene gezegden bij in Mades
dialect vertaald. Heel juist. Dat
had ik tussen de regels en zelfs
zwart op wit tussen haakjes ook
laten blijken.
Een lezer merkte op dat ik
de uitdrukking Van 't houtje'
verkeerd interpreteerde door die
te vergelijken met Zo fijn als ge
malen poppestront. 'Van het
houtje' betekent gewoon katho
liek zonder meer, legde hij uit.
Dus niet bijzonder 'fijn' of
vroom.
Een lezeres uit Breda
schreef me dat ze een jaar of
veertig geleden in Ulvenhout
vaak de uitdrukking 'ne stijve
èrrem hoorde. Iemand met een
stijve arm was een protestant.
Die kon immers geen kruis
slaan.
Nu we het toch over armen
hebben: een collega kent wel
van vroeger de uitdrukking met
d'n krommen èrrem gaon. Men
zei dat van iemand die ergens
iets ging aanbieden. Met het
korfje aan de arm dus.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekk'er en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28. 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of j 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief^LB-T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkS
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend ©076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnlfrplsiipc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584-Rabo rek. 101053738.
per maa,
lefAyTT
ïksflBor.
T5
Door Ronald Spaak
GROTE vulkaanuitbar
stingen als die van de
Vesuvius in 79, van de
Krakatau in 1883 of van
de Colombiaanse Ne-
vado del Ruiz afgelopen
donderdag, laten de
mens steeds weer achter
met een gevoel van
machteloosheid.
Vrijwel zonder uitzonde
ring zijn bij machtige erup
ties duizenden doden te be
treuren en valt er achteraf
weinig meer te doen dan puin
te ruimen en opnieuw te be
ginnen.
Er valt niemand iets te
verwijten: er is geen vijand,
geen technisch of fysiek
mankement, er is geen
sprake van onachtzaamheid
of onvoorzichtigheid. Het
enige dat we kunnen doen is
het samenstel van krachten
proberen te begrijpen, dat tot
de catastrofe heeft geleid om
eens - wie weet in de verre
toekomst - dergelijke na
tuurrampen te kunnen voor
spellen.
Vulkanisme en aardbevin
gen hebben alles met elkaar
te maken. Anders gezegd:
daar waar de aardkorst in
beweging is en de aardschol
len op en langs elkaar schu
ren, kun je aardbevingen èn
vulkanisme verwachten.
Voor een goed begrip van
vulkanische uitbarstingen
moeten we diep in de aard
korst duiken. Op zo'n dui
zend kilometer diepte - een
peuleschil als we de diameter
van de aarde in aanmerking
nemen - is de aardkorst nog
maar net begonnen met af te
koelen.
De temperatuur op die
diepte is nog zó hoog (1000
graden), dat het gesteente
eigenlijk nog vloeibaar zou
moeten zijn. De enorme druk
van de steenmassa's er boven
verhindert echter dat het ge
steente weer smelt. Veran
dert er echter iets in die druk
- doordat bijvoorbeeld de
aardplaten langs elkaar
schuiven - dan kunnen die
hete steenmassa's omhoog
worden gedrukt. De druk
wordt dan minder en het ge
steente smelt.
Zo ontstaat er onder het
aardoppervlak een enorm re
servoir vloeibaar gesteente:
magma. In niet-vulkanische
gebieden is een grote uitbar
sting niet erg waarschijnlijk
en zal het magma langzaam
weer afkoelen en nieuwe
stukken aardkorst vormen.
In geologisch onrustige re
gio's zal het magma zich ech
ter vroeg of laat een weg
naar de oppervlakte banen.
Bovenin het magma-reser-
voir vormt zich namelijk gas
en dat proces kan eeuwen
lang ongestoord z'n gang
gaan zonder dat iemand het
merkt. Op een gegeven mo
ment is de gasdruk in de
magma-kamer echter zo
groot, dat het hoe dan ook tot
een eruptie moet leiden. Dat
kan vriendelijk en in trage
stromen gebeuren, zoals en
kele jaren geleden bij de
Etna het geval was. Het kan
echter ook gepaard gaan met
heftige explosies, zoals bij de
Vesuvius, Krakatau en de
Nevado del Ruiz.
De kracht van een grote
uitbarsting gaat iedere ver
beeldingskracht te boven. Zo
kan de explosie van Kraka
tau (36.000 doden) vergeleken
worden met de kracht van
tientallen waterstofbommen.
Zou de Krakatau-vulkaan op
bijvoorbeeld Texel hebben
gelegen, dan zou Nederland
goeddeels van de kaart zijn
geveegd. Naar schatting tien
miljoen Nederlanders zou
den dan het leven hebben ge
laten.
Had Krakatau al een
enorme vernietingskracht, de
zwaarste vulkaanuitbarsting
in de geschiedenis is volgens
wetenschappers nog steeds
de eruptie op het Griekse
eiland Santorini omstreeks
1470 voor Christus. De uit
barsting was wellicht vijf
maal zo krachtig als Kraka
tau. Met de ramp van Santo
rini wordt wel de ondergang
van het mythische Rijk
van Atlantis in verband ge
bracht, zoals Plato die be
schreef. Zekerder is in elk
geval, dat de vloedgolf na
Santorini in één klap een
einde maakte aan de Minoï-
sche beschaving op het nabu
rige Kreta.
De dood kent na een vul
kaanuitbarsting verschil
lende gedaanten. Lava en een
vurige asregen (Pompeii)
kunnen steden en dorpen
verrassen. Een vloedgolf
(Krakatau) kan hele eilanden
doen wegspoelen. Maar ook
kan een eruptie veel 'geruis
lozer' toeslaan. Op 5 mei 1902
komt de Mont Pelée op het
Caraïbische eiland Martini
que tot uitbarsting. Van de
berghellingen en de dorpen
vluchten de mensen naar de
hoofdstad St. Pierre. Drie da
gen later, in de vroege och
tend van de achtste mei, vin
den alle 30.000 inwoners de
dood: een giftige gaswolk
maakt binnen een minuut
een eind aan hun leven.
Voorspellen van vulkaan
uitbarstingen is nog steeds
niet mogelijk. Seismische
wetenschappers kunnen niet
veel meer doen dan de gebie
den signaleren waar magma
aanstalten maakt 'de kurk
van de fles te duwen'. Maar
waar en vooral wanneer een
uitbarsting plaat heeft, valt
nog met geen mogelijkheid te
zeggen.
Ook het - letterlijk - in I
goede banen leiden van een
vulkaanuitbarsting lijkt
mens nog niet gegeven.
Door Jan Bouwmans
NIEUWE spanningen
tussen het Interkerke
lijk Vredesberaad (IKV)
en de kerken. Volgens
recente berichten zou
den de kerken zelfs heb
ben gedreigd met het
IKV te kappen. Inzet
van de emoties is deze
keer de burgerlijke om-
gehoorzaamheid.
In werkelijkheid liggen de
zaken veel rustiger, ver
klaart drs. Jan ter Laak, se
cretaris van de katholieke
vredesbeweging Pax Christi
Nederland. De kerken en de
kerkelijke vredesfcfewegingen
als IKV en Pax Christi zitten
in feite op dezelfde golfleng
te: ze wijzen een publieke op
roep tot burgerlijke onge
hoorzaamheid af.
Vanwaar recent dan toch
een paar scherpe uitlatingen
van kerkelijke zijde in de
richting van het IKV? Het
vredesberaad houdt zich wel
met de vraag van burgerlijke
ongehoorzaamheid - ook
aangeduid als buitenwette
lijk gedrag - bezig. Het be
raad heeft een nota 'De maat
raakt vol' aan de kerken en
plaatselijke kernen ter dis
cussie aangeboden. Daarin
wordt burgerlijke opgehoor-
zaamheid als actiemiddel
vermeld. Bij de presentatie
destijds in Den Haag ver
klaarde IKV-voorzitter Jan
van Putten uitdrukkelijk dat
hieruit niet de slotsom mocht
worden getrokken dat de
IKV-leiding die richting
wenste op te gaan. Men vond
wel dat de kwestie in de be
schouwingen hoe in de toe
komst actie te voeren, moest
worden betrokken, zodat een
duidelijk standpunt bepaald
zou worden.
De presentatie van 'De
maat raakt vol' gebeurde
ruim een maand voordat het
befaamde c.q beruchte 1-no-
vember-besluit over de
plaatsing van de kruisraket
ten viel. Toen stond al duide
lijk de vraag voorop met
welke middelen men zich zou
kunnen en moeten blijven
verzetten, nadat een parle
mentaire meerderheid het
licht onherroepelijk op groen
zou hebben gezet. Van Put
ten, van beroep hoogleraar
politicologie aan de VU in
Amsterdam, betoogde toen
nadrukkelijk dat juist de
kerken het niet zouden kun
nen maken zich bij een plaat-
singsbesluit neer te leggen,
gezien hun herhaalde princi
piële afwijzing van alles wat
kernwapen heet. Dit leek
toch een duidelijke pleidooi
voor burgerlijke ongehoor
zaamheid, want een even
tuele parlementaire meer
derheidsbeslissing werd bij
voorbaat onthaald op gecon
tinueerd verzet, terwijl zich
neerleggen bij een parlemen
taire beslissing hoeksteen
van de democratie is.
De kerken hebben de nota
en de woorden van de IKV-
voorzitter in elk geval aange
grepen om hun standpunt ten
aanzien van burgerlijke on
gehoorzaamheid duidelijk te
maken. De Remonstrantse
Broederschap lanceeerde de
duidelijke boodschap dat
„buitenwettelijke actie" tot
een breuk met de kerken zou
leiden. De gereformeerde
kerken kunnen niet tot bur
gerlijke ongehoorzaamheid
oproepen, zo heeft synode
voorzitter Kouwenhoven
verklaard, want mensen
moeten persoonlijk beslissen
of zij in hun verzet zover wil
len gaan. Ook de hervormde
kerk onhoudt dit actiemiddel
haar publieke instemming.
De Nederlandse bisschoppen
hebben op advies van Pax
Christi precies dezelfde op
stelling ingenomen, nadat de
bisschoppen vorige maand de
katholieke leden van het
IKV-bestuur al een brief
hadden gestuurd waarin ze
uitdrukkelijk stellen dat ze
alleen dan verantwoordelijk
heid dragen voor acties en
standpunten van het IKV in
dien die uitdrukkelijk in bis
schoppelijke kring zijn be
sproken en instemming heb
ben gekregen. Gisteren
maakten de bisschoppen be
kend dat oproepen tot bur
gerlijke ongehoorzaamheid
ten enen male onmogelijk is
omdat het een strikt persoon
lijke gewetenskwestie is. Een
algemene oproep tot burger
lijke ongehoorzaamheid is
niet te rangschikken onder
'recht van gewetensvrijheid',
maar onder aantasting van
de rechtsorde.
Let wel, geen enkele kerk
wijst burgerlijke ongehoor
zaamheid op morele of an
dere gronden van de hand.
Wel onderstrepen ze alle
maal dat deze vorm van ver
zet gebonden is aan morele
normen als daar zijn geweld
loosheid, rechten van ande
ren eerbiedigen, openheid en
bereidheid de geldende straf
te ondergaan. De bisschop
pen kondigen overigens een
studie in eigen kring aan
over deze kwestie. Dat is
waarschijnlijk de reden dat
ze zich grotendeels toch op de
vlakte houden. Alle kerken
buigen zich primair over de
vraag welke (pastorale) hou
ding ingenomen behoort te
worden tegenover mensen
die metterdaad burgerlijk
ongehoorzaam zijn. Pax
Christi had de bisschoppen
gesuggereerd deze mensen te
zien als ware het gewetens
bezwaarden militaire dienst,
maar dit hebben ze nog niet
zo overgenomen.
Intussen is wel duidelijk
dat de kerken zich zullen
blijven verzetten tegen de
kernwwapens, de plaatsing
van kruisraketten niet uitge
zonderd. Maar is hun zeer te
rughoudenden opstelling ten
aanzien van burgerlijke on
gehoorzaamheid alleen maar
Jan ter Laak. - fotoanp
een kwestie van de vingers
niet willen branden, zich ge
deisd houden gezien dé ver
deeldheid in eigen kring? En
wat heeft dan het IKV pre
cies bewogen als het ook zelf
gereserveerd staat tegen dit
actiemiddel?
Burgerlijke ongehoor
zaamheid is zeker in christe
lijke kring met zijn gehoor
zaamheidstraditie aan het
(kerkelijk en burgerlijk) ge
zag een vreemd terrein.
Daarover is nog weinig nage
dacht. Dat geldt trouwens
voor de Nederlandse samen
leving in zijn geheel. Een
kerkelijke oproep zou dan
ook op onrijpe bodem vallen.
Dat zou de verdeeldheid in
eigen kring en daarbuiten
ongetwijfeld op zinloze wijze
opzwepen.
De belangrijkste reden
voor de grote reserve van
kerken én kerkelijke vredes
bewegingen als IKV en Pax
Christi is echter dat men in
het brede spectrum van vre
desgroepen tendenzen be
speurt die onder de vlag van
burgerlijke ongehoorzaam-1
heid acties willen gaan voe
ren die buiten dat kader val
len. Zo bespeurt men in ker
kelijke kring een groeiende I
neiging in bepaalde radicale
kringen om niet alleen parle
mentaire beslissingen niet I
langer te respecteren, maar|
ook dat men daar meent j
rechtigd te zijn deze beslis-1
singen met sabotagedaden t
bestrijden. In dat vaarwater I
wil men beslist niet belan-1
den. De kerken lopen hier ri
sico's wegens de samenwer
kingsverbanden van Pax I
Christi en IKV onder meer in
het Komitee Kruisraketten
Nee (KKN).
De kerken en hun vredes
organisaties Pax Christi
IKV zitten op precies de-1
zelfde golflengte: men wenst
zich te distantiëren van radi
cale vredesactivisten die het I
met burgerlijke ongehoor
zaamheid niet zo nauw wen-
sen te nemen. Hier dient zich
dan ook een breuklijn aan,
die het gelegenheidsverbond,
dat het Komitee Kruisraket-1|
ten Nee (KKN) is, zal opbre
ken.
Maar de kerken hebben ze-1
ker ook het oog gericht gehad
op de plaatselijke IKV-ker-
nen die zich begin december I
beraden. De boodschap aan
hen luidt: acties binnen de
rechtsorde die het bewustzijn
en verantwoordelijkheid van
mensen voor vrede en veilig
heid versterken, behoren
voorkeur te hebben.
HET donderdag door de
regeringen in Dublin en
Londen goedgekeurde
akkoord over bilateraal
overleg inzake Noord-
ierse kwesties kan een
kort leven beschoren
zijn. De kans is groot dat
onverzoenlijke elemen
ten binnen de protes
tantse meerderheid en
de rooms-katholieke
minderheid in de Britse
provincie de overeen
komst zullen saboteren.
Het Brits-Ierse akkoord
geldt als een historische
prestatie. De Ierse Republiek
krijgt voor het eerst een
raadgevende stem in Noord-
ierse zaken sinds de deling
van Ierland in 1921. Ruim 60
jaar geleden scheidde de
rooms-katholieke Ierse Re
publiek zich van het moeder
land af, terwijl zes graaf
schappen in Noord-Ierland
deel bleven van Groot-Brit-
tannië.
De regeringen in Londen
en Dublin hopen dat het ak
koord een eind zal maken
aan het geweld in Noord-Ier
land. Sinds Groot-Brittannië
in 1969 troepen naar het on
rustige gebied stuurde, zijn
ongeveer 2.500 mensen omge
komen bij geweld dat veelal
religieus geïnspireerd was.
De protestanten in Noord-
Ierland, die tweederde uit
maken van de 1,5 miljoen in
woners, vrezen dat Londen
hun belangen zal verkwan
selen aan de rooms-katho
lieke regering van de Ierse
Republiek. Zij hebben bij
monde van hun voorlieden
(onder wie de zeer uitgespro
ken dominee Ian Paisley) een
referendum over het akkoord
geëist.
Aan de andere kant komt
de gewelddadigheid van le
den van de rooms-katholieke
minderheid in Noord-Ierland
voort uit frustratie over het
feit dat in de afgelopen tien
tallen jaren vóór haar,, óver
haar maar zónder haar be
slist is.
Hoe ver leden van de
rooms-katholieke minder
heid in Noord-Ierland bereid
zijn te gaan in hun verlangen
naar aansluiting bij de Ierse
Republiek, bleek ruim een
jaar geleden toen een com
mando van het (verboden)
Ierse Republikeinse Leger
(IRA) een verwoestende aan
slag pleegde op het hotel in
het Zuidengelse Brighton
waar premier Thatcher en
haar Conservatieve partij
hun jaarlijkse congres hiel
den. Als door een wonder
overleefde de Britse eerste-
minister de aanslag, waarbij
een groot deel van het hotel
verwoest werd en ettelijke
doden en gewonden vielen.
Een belangrijk oogmerk
van het akkoord tussen Du
blin en Londen is de sfeer
van vervreemding te door
breken die in de loop der ja
ren tussen de protestanten en
de rooms-katholieken in
Noord-Ierland is gegroeid.
Directe invloed op het beleid
ten aanzien van het noorde
lijk deel van het eiland krijgt
de Ierse Republiek niet, maar
via twee in te stellen perma
nente commissies krijgt Du
blin wel inspraak in met
name veiligheidskwesties.
Ds. Ian Paisley.
Naast de oprichting van een
Brits-Ierse commissie voor
ziet het verdrag in de vesti
ging van een Brits-Iers bu
reau in Belfast, waaraan Ier
se, Britse en Noordierse hoge
ambtenaren verbonden wor
den. Het is de bedoeling dat
het akkoord na drie jaar geë
valueerd wordt.
In het verleden zijn al heel
wat pogingen om via de weg
van overleg een eind te ma
ken aan de diepe verdeeld
heid in de Noordierse ge
meenschap, op niets uitgelo
pen. Aan Britse kant pro
beerden zowel regeringen
van Labour als die van de
Conservatieven tot een
beëindiging te komen van het
rechtstreekse bewind vanuit
Londen dat sinds 1972 van
kracht is.
Opeenvolgende Britse re
geringen hebben niet minder
dan vijf keer een poging ge
daan een eind te maken aan
de spiraal van geweld die
Noord-Ierland sinds 1969 in
een wurggreep houdt. Alle
waren ze er op gericht een al
ternatief te bieden voor de
Stormont, het parlement van
Noord-Ierland dat de provin
cie vanaf 1921 geregeerd had
en waarin de protestanten
het voor het zeggen hadden.
Maar alle pogingen strand
den op de kennelijke onmo
gelijkheid om de protestantse
meerderheid en de rooms-
katholieke minderheid er
van te overtuigen dat beide
groepen gebaat waren bij het
delen van de macht.
Het Sunningdale-initiatief
van 1974 leek nog de meeste
kans van slagen te hebben.
Londen en Dublin sloegen de
handen ineen en schiepen het
kader van een regeling die
voorzag in een volksverte
genwoordiging en een pro
vinciaal bestuur waarin pro
testanten en rooms-katholie
ken samen zitting hadden.
Het regionale parlement
werd gekozen, de regering
kwam er ook en Londen hief
het rechtstreekse bestuur
over Noord-Ierland op.
Maar na nog geen vijf
maanden liep het plan spaak
toen de protestanten in sta
king gingen tegen het plan
een Raad voor Ierland op te
richten met zeven leden uit
de Noordierse deelregering
en zeven uit de Ierse Repu
bliek. De stakers waren op
gezet door radicale voorlie
den terwijl ook guerrilla-ac
ties door leden van beide be
volkingsgroepen, die haast
aan de orde van de dag wa
ren, het klimaat bedierven.
De overige pogingen leden
schipbreuk omdat de protes
tanten er aan vasthielden dat
alleen zij de regering van
Noord-Ierland zouden vor
men, zoals in de Stormont het
geval geweest was. Zo trok
ken de protestantse verte
genwoordigers zich terug uit
besprekingen over de vor
ming van een raadgevende
Assemblée, nadat toenmalig
premier Jack Lynch van de
Ierse Republiek aangedron
gen had op schrapping van
de grondwettelijke waarborg
over de toekomst van Noord-
Ierland en op een geleidelijke
terugtrekking van de Britten
uit het gebied.
Deze pogingen waren het
werk van Labour-regerin-
gen. Nadat in 1979 de Conser
vatieven aan de macht waren
gekomen, belegden dezen in
1980 een conferentie over het
afstaan van bepaalde be
voegdheden door de regering
in Londen. Maar de stoelen
van belangrijke protestanten
bleven leeg, omdat zij vonden
dat er te veel gewerkt werd
in de richting van het delen
van de macht met de rooms-
katholieke minderheid. In
1982 saboteerden de rooms-
katholieken een idee van
premier Margaret Thatcher
door hun plaatsen leeg te la
ten in een vertegenwoordi
ging, waarvoor al verkiezin
gen waren gehouden.
Terwijl in Londen een ver
gaande mate van consensus
tussen de partijen bestaat
over de wenselijkheid van de
terugkeer naar normale ver
houdingen in Noord-Ierland,
is het in de Ierse Republiek j
met name een gevoelig punt, t
in hoeverre een raadgevende
stem in de aangelegenheden
van Noord-Ierland zich ver-1
houdt met de formulering i
de grondwet dat (heel) Ier-1
land één is. Toen premier
Garret FitzGerald kort
den aankondigde dat zijn 1
coalitieregering zich voorals
nog bij de bestaande situatie
neer wil leggen, uitte opposi
tieleider Charles Haughey I
ernstige kritiek. Deze ex-
premier, die de voorman is
van de partij Fianna Fail, zei j
te vrezen dat de regering if I
Dublin onder het juk va
Londen door zou gaan.
Waarnemers in de Ierse n
hoofdstad zijn dan ook van
mening dat de levens®-1
baarheid van het jongste aki
koord zal blijken uit de paf'I
lementaire behandeling
het initiatief. Zeker nu
partij van Haughey, die 1
grootste is in het parten® I
van de Ierse Republiek T|
maar minder zetels bezet if j
de Fine Gael (70) en de U'I
bour Party (16) samen, in" I
opiniepeilingen ruim voorhgj I
op deze twee samen is het® I
dwingende eis dat de regn
ring een formule weet tf vin.' I
den waar de Fianna Fail#®!
in kan vinden.
utrecht (ANP) - „De zaak w
bedonderen. Zo kan je het wel v;
noemen. Dit is gewoon een po- R
litieke truc". w
se
Zo reageert Jos van Dijk al
van de werkende jongerenor- di
ganisatie van het CNV (WJ- af
CNV) op de mededeling van m
minister De Koning (Sociale he
Zaken) dat de plannen om het Cl
minimumjeugdloon voor 15-
tot 17-jarigen af te schaffen
voorlopig de ijskast in gaan. rii
Uitstel is geen afstel, zei de '1a
I minister dezer dagen, want hij sci
Vervolg van pagina 1
De hoge loonkosten worden
ook wel genoemd als oorzaak
van de slechte economische si
tuatie. Maar nergens zijn in de
Europese Gemeenschap de
loonkosten de laatste jaren zo
scherp verlaagd als in Neder-
land.
Nee, constateren de schrij-
I vers, Nederland dankt die
I enorme schade aan de banken,
[die tot de jaren 80 onbeperkt
I krediet aan bedrijven verleen-
den, zelfs als al vast stond dat
die bedrijven geen enkele toe-
komst meer hadden.
Daarbij bedongen de ban-
I ken steeds het onroerend goed,
andere eigendommen, machi-
I nes en zelfs vorderingen op
I debiteuren als zekerheid. Ze
I hebben de kredietwaardigheid
I van bedrijven niet beoordeeld
op grond van de economische
I vooruitzichten, maar keken
I alleen of er voldoende eigen-
Idommen waren als zekerhe-
den tegenover de kredieten.
Dat is ook de reden dat de
banken zelf weinig schade
J hebben geleden. Bij een fail-
I lissement valt vrijwel altijd de
hele opbrengst van bezittingen
laan de banken toe. De leve-
Iranciers, bedrijfsverenigingen
lende fiscus blijven dan met de
I stroppen zitten.
Ne
da
al<
be
ere
zir
vo<
ne
ind
het
sla
VI] 1
doe
coh
een
ons
del:
mei
„Ei
den HAAG (ANP) - Het kabi-
Inet houdt eraan vast dat het
I wetsvoorstel de investerings-
1 premies volgens de Wet op de
I Investeringsrekening voor
I verliesgevende bedrijven af te
I schaffen per 1 januari moet
ingaan.
Dat blijkt uit het betref -
tende wetsvoorstel van minis
ter Van Aardenne van Econo
mische Zaken dat vrijdag bij
jOe Tweede Kamer is inge
leend.
Het kabinet houdt aan die
ratVm vast omdat het een
Km?e W'I maken aan de onze-
I erheid rond de WIR-premies
ivoor verliesgevende bedrijven.
aarnaast zouden uitvoe-
I Mgstechnische problemen
I anzienlijk toenemen als het
t oor-stci niet aan het begin van
I' kalenderjaar zou gaan
Lefken, aldus de toelichting
UP het voorstel.
uitc
late
verl
sel
bep<
de t
korr
heff
als 1
van
vast
ten.
hoei
in
een
het
Voer
V(
port
tijd
ten.
vers
War
land
derr
hij z
lend
betr
Eé
van
gent
op
gen.
tran:
bescl
verv
De
hebt
gere:
de
band
Spar
het
veer
-iitECHT (ANP) - De PvdA-
Ih ft in de Tweede Kamer
L voorlopige voorstellen
|nenaa" on> de omstreden plan-
G van onderwijsminister
|ni lnan (Onderwijs) voor een
se) i s.tutI'eiinancierings.stel-
ogrijpeml te wijzigen.
Noord-Ierland heeft
terugkeer naar binnenla11®
rust dringend nodig voor
herstel van zijn econoi®(
Rond het overleg tussen
Britse en Ierse reger"*
dat ruim een jaar
heeft, hebben sterke ger#,
ten de ronde gedaan <J
Verenigde Staten forse l
vesteringen in het gebied I
doen. Ook zou de EuroFl
Gemeenschap extra hulP'LI
dit deel van Groot-Brittaf
willen verstrekken. (ANP!
wórdt''-lans wetsontwerp
Idonr ,i m ziin huidige vorm
t0hri„_ socialisten afgewezen,
jr. "heer omdat ouders met
w„tagste inkomens er het
kelsel °P achteruit gaan, het
|bief]t geen perspectieven
lgar „foor studenten van 30
treken n ouc*er enr onvoldoende
»ar.t,ing '10U(it met de draag-
van afgestudeerden.
'riida„PvdA~'suggesties' zijn
g gepresenteerd op een
symp
cierir
beurc
specii
daarl
tie zii
in hel
defin
We
nen'
stelse
ning
'bouv
een a
redel
volde
„H
is, ht
voor
stelst
grofs
uit
weg"
Vol
