Elpee met Nederlandse saerale muziek is een uniek document Casema neemt proeven met twee programmapakketten m LoENSPAG 13 NOVE 30 kanalen IPJSJ!^1 Ombouwen Verbefdheid Club Depressie Ballast Verschuilen Eigen omgeving Niet snel NEDERLAND 1 NEDERLAND 2 fuske en Wiske: A Ppie Happie en feS W fll WOENSDAG 13 NOVEMBER 1985 Mijn rol als acteur is mensen tot andere gedachten te brengen Roy Marsden (van Inspecteur Dalgliesh en het Maxie-mysterie) PAGINA GIDSi Door Jan Koesen „IK DENK", zegt Carel Enkelaar, „dat de televi sie rond het jaar 1990 een waterkraan is ge worden. Daar kun je de hele dag water uit ha len, om thee te zetten, je whisky aan te lengen, je wasje te doen. En die kraan laat je ook niet de hele dag aanstaan." Jaren lang was hij de baas van het Journaal, toen werd hij het hoofd van de NOS-tele- visie, een poos geleden is hij met pensioen gegaan en al ge ruime tijd neemt hij afscheid, overal in de wereld, in zijn smoking, joviaal, blijmoedig, uiterlijk van „ik heb mijn best gedaan, laat nu een jongere het maar eens opknappen." Carel Enkelaar is doordrenkt in televisie, spreekt zijn telefo nische beantwoorder tweeta lig in, en heeft uitgesproken ideeën over de toekomst van zijn medium. Vader is een Witrus die na het beschikbaar stellen van zijn genen de hort opgaat, in casu Brazilië. Moeder is een in Keulen geboren avontuurlijke vrouw (zwerftochten in Frankrijk en Italië, op kost school in Brussel, tolk in Nice, verkoopster in Turijn, gids in Rome). Het is 1920. Carl Heinz komt ter wereld, tien pond zwaar, en, zoals de geconcen treerde lezer nu zal hebben ge constateerd, zonder een drup pel Nederlands bloed in de aderen. Ma, onverveerd en onge trouwd, krijgt het jawoord van de Brummense stoker Jo seph Christiaan Enkelaar. Daags voor de priester de vi tale vragen stelt die man en vrouw voor eeuwig heten te verbinden, arriveert de Witrus uit Brazilië. Hij beziet zijn zoon, draait zich om en ver dwijnt uit Carl Heinz' leven. Vijfenzestig jaar later. En kelaars betere rijtjeshuis, on- beëdigd geschat op enkele ton nen, ligt er verlaten bij. De geïnterviewde blijkt na enig gezoek zich in het NOS-hoofd- kwartier te bevinden, in een kale kamer. Old soldiers never die, ze komen alleen maar moeilijk uit hun loopgraaf. Het jaar 1990 - het kan ook een jaartje eerder of later zijn - is gekenmerkt door de mogelijkheid van 30 tv-kana len waarvan een zeer groot deel ons uit de hemelen be reikt. Vanuit een hoogte van 36.000 meter razen de beelden in een elektronisch ping pong spel omlaag. Dan zullen de va derlandse netten het moeten opnemen tegen een wolkbreuk van programma's, het meren deel van ontspannende snit. Tegen dit geschut, vindt Enke laar, moet je je eigen bewape ning moderniseren. Als er dertig slagers in een straat zijn, zal slager H.Jan sen toch alleen de slag tegen de verrukkelijke hausmacher van slager J.van der Ven over leven als zijn leverworst de natie verbijstert. Carel legt zich grommend neer bij de door uw verslagge ver geopperde vergelijking. „Ik wil een grote, algemene zender waar NOS plus TROS plus Veronica plus AVRO voor de verpakking zorgen, waarin ziet blij om en bang vooruit de geprofileerde zenders als KRO, VARA en NCRV hun boodschap kwijt kunnen. Een soort van BBC of ARD. Wat is er in godsnaam voor katho lieks of socialistisch of protes tants aan Ajax-Feyenoord! Laat daar die anderen maar voor zorgen, dan kan na of voor de wedstrijd de VARA zijn kruisraketten rustig kwijt zonder zelf met show en quiz zen de kijker te hoeven lokken. En voorts wandelt de kijker straks met zijn afstandsbedie ning over de gehele wereld. Dan zal hij het belangrijk vin den zijn eigen streek op het scherm te herkennen: regio nale televisie dus. Er komt een nieuwe mediamarkt. Zorg dat je kraam er staat en dat hij goed te zien is, anders verkoop je je sinaasappelen niet." Om dit ideaal te verwezen lijken is wel een complete om bouw van ons omroepbestel nodig, maar Enkelaar wil de oplossing breed zien. Zolang er echter nog overal in het Gooi baasjes zitten met eigen kan toortjes en eigen secretaresjes ziet hij de renaissance van zijn medium niet zitten. Toch is al leen de ondergang van Televi- sie-Hilversum te voorkomen bij een herverkaveling. Voor waarde hiertoe is dat de om roepen niet meer gehouden zijn aan de verplichting een totaal-programma te leveren. Dat vindt Enkelaar verleden tijd. „Bij de TROS zit, ik noem maar wat, een prima amuse mentsman, bij de AVRO een eersteklas dramaturg, bij Ve ronica een andere specialist. Ga dit talent verkavelen. Dan benut je pas de hele capaciteit. Alles is nu vier tot vijfdubbel." Terug naar het begin van het gesprek. Hoe ziet de man die dertig jaar lang een van de eerste violen bespeelde in Om roepland, de televisie: als een minnares, of moordenares? Carel is nog niet warm gelo pen. Hij schenkt bedachtzaak koffie uit een zilveren ther- moskan, werpt zakjes suiker en melkpoeder op het bureau, leent me zijn lepeltje om te roeren en laat de kaakspieren even malen. Later in het ge sprek is deze warming-up niet nodig, het is een knappe jon gen die Carel dan uit zijn mo nologen haalt. „Het is een minnares die wel eens een poging tot moord doet. Dat begon al toen ik der tig jaar geleden uit de dag bladjournalistiek (Volkskrant, De Tijd) overstapte naar de te levisie. Maar het was een soort van verliefdheid, dat wel. Tus sen '55 en '85 zijn er natuurlijk allerlei problemen bijgekomen die voortkwamen uit de struc tuur van ons bestel. Maar daar heb ik nooit persoonlijke schade van ondervonden. Het feit dat de NOS altijd in het schootsveld van de omroepen heeft gelegen heeft persoon lijke verhoudingen nooit in gevaar gebracht. Ik zou elke dag weer over willen doen. Elke dag ben ik met plezier thuisgekomen." Televisie is een medium als geen ander ontvankelijk voor techniek. The medium is the message. Enkelaar: „Ik denk dat de techniek de hele ont wikkeling van televisie heeft bepaald. Vroeger was het zo dat je met iets bezig was en dan daarvoor een stuk gereed schap pakte. Bij tv heb je ge reedschap en dan pas ga je be kijken wat je er mee moet doen. Dat is precies omge keerd." Is de televisie in die dertig jaar wezenlijk geëvolueerd, vraag ik, of hebben we alleen met technische hoogstandjes te maken? Nostalgisch leunt Carel ach terover. „Indertijd waren we veel sterker gemotiveerd dan nu. Dat merk ik nog steeds: als de ouwe club weer bij elkaar komt, is dat inderdaad een club. In die begindagen waren we sterk filosofisch bezig, zeer bewust gingen we na wat we met het medium konden doen. Tegenwoordig is er weinig nieuws meer te bedenken, pro grammatisch gesproken dan, natuurlijk niet technisch. De zer dagen zag ik dat jubileum programma Hadimassa, God fried Bomans. Nou, die pro gramma's kun je morgen zo uitzenden. Die hebben niets aan waarde ingeboet. Toen was men gemotiveerd en werd er veel gedaan aan de herken ning van nieuw talent. Ik denk dat de feitelijke kracht van te levisie is: het hier laten zien, wat daar gebeurt. Meteen. Live dus. Alle andere dingen zijn bij-produkten hiervan. Mijn collega Gijs Stappershoef zei eens, en ik sluit me er gaarne bij aan: de televisie is een bakfiets, die transporteert iets van hier naar daar. Het gaat er niet eens om wat er op het scherm gebeurt, maar dat het gebeurt. Je kunt tegen woordig de prachtigste scha kelprogramma's hebben waarmee je de hele wereld be strijkt, maar uiteindelijk is dat niet meer dan verzenden per post." Over ons bestel is Enkelaar weinig tevreden. „Europa TV krabbelt een beetje overeind. Het is nog lang niet volmaakt, maar je hebt daar al bepaalde actualiteitsuitzendingen die met die van de beteren zijn te vergelijken. En wat doen wij, wij worden verplicht te kijken naar de postnatale depressie van Teleac. Daar trek je toch geen kijkers mee. Het aange kondigde derde net heb ik een pleister op een houten been genoemd. Dat derde net is als wisselgeld geworpen door de politieke partijen. Hilversum moet rustig gehouden worden. Principieel heeft dat derde net niks te betekenen. Dit gezegd hebbend, als dat derde net er komt, laten we er dan iets moois van maken, dan kan de NOS eindelijk die hele wed strijd brengen waarvoor vol uit en duur betaald moet wor den, maar waarvan maar een fractie wordt uitgezonden. De hoofdformule van dat derde net moet live zijn, zendt desnoods de hele dag maar een belangrijk Kamerdebat uit. Nu gaan we de netten volstop pen met edukatieve pakketten. Zit je weer naar die postnatale depressie te kijken terwijl op Carel Enkelaar: „Wat me al jaren verbaast is dat de omroeporganisaties de indruk wekken niet in de gaten te hebben wat er in 1990 staat te gebeuren. Men doet of het sciencefiction is." - FOTOT STICHT het andere net Wimbledon trekt. Moet voor Teleac, voor Feduco dat net gebruikt wor den? Het is net of je kernener gie gebruikt om een sigaret aan te steken. Ik vind dat heel betreurenswaardig. Nu heb ben we 1 plus 2. Daar komt straks 3 bij. En daar stoppen we dan de kleine doelgroepen op. Dat vind ik ondoelmatig gebruik van de tv. Want er be staat een alternatief: de video recorder. Om 11 uur moet de schooltelevisie aan, terwijl het de schoolmeester misschien beter past om daar pas om half twaalf mee te beginnen. We hebben toch overal die re corder. Zendt dat programma 's nachts uit, laat ze het opne men en bekijken op een tijd stip dat het ze uitkomt." De zogeheten geprofileerde omroepen doen er volgens En kelaar verstandig aan om zich te ontdoen van de ballast die totaal programma heet. „Die verspert hun eigen boodschap. Nou moet de VARA, de KRO dingen brengen die niets met het socialisme of katholicisme te maken hebben. Laat de an deren of de NOS dat doen. En daarbij is de NOS het cement in mijn bouwsel. Dat is dan ook mijn grote bezwaar tegen de Mediawet die uitsluitend terug kijkt, restaureert, maar naar de toekomst, naar 1990, wordt niet gekeken. Dertig kanalen! Dan ga je toch niet meer in je agenda kijken of de VARA 'die avond komt. Dan zitje toch op je stoel met je af standsbediening. De jeugd kijkt zo al, de boodschap komt op de klassieke wijze niet meer aan de bak. Vroeger, de eerste jaren was het: ha, tv vanavond. We blij ven thuis. Later: de VARA komt, daar moet ik rekening mee houden. En nu? Kanaal 13 is niks, hup de volgende, en het dondert niet of dat de VARA of een ander is, als het maar interessant is." Wrestlemania tegenover Kerkepad, knik ik begrijpend. Inderdaad, zegt Enkelaar, de televisie wordt toch een kraan. Mijn visie is dat de zuilen voorlopig niet zulen onder gaan. Nederland is een pluri form land. Maar dan moeten de geprofileerde stromingen wel zichtbaar zijn. Een pastoor kan een prima preek hebben, maar hij moet er wel voor zor gen dat hij mensen naar zijn kerk trekt, anders predikt hij voor lege stoelen." Maar, vraag ik, Van den Heuvel van de VARA en Lan- gebent van de KRO worden pissig als je opmerkt dat An- dré Hazes niet socialistisch is en de 1.2.3-show van katholiciteit. Dat is nu net het probleem I zegt Enkelaar. „Daar zijn n van mening dat alles c" drenkt moet zijn van de levenshouding, ik ken dat pro.' bleem, ik kom van katholiek; huize. Mr.Jan Derks, toenma. lige hoofdredacteur van dJ Tijd, zei eens: 'Zelfs als iki scheer, scheer ik me ka% I liek.' De levenshouding houdt natuurlij k niet op bij de s kamer of kerk, maar nu -wordt I er zelfs over voetbal geruzied Je maakt mij niet wijs dat Ajax-Feijenoord katholiek j, I Ze verschuilen zich allemaal achter die opdracht van totaalpakket. Die verplichting I moet worden afgeschaft, die I leidt tot de ondergang van de geprofileerden. Laat dan i plicht weg, belast de omroep I niet meer. Wat me al jaren I verbaast is dat de omroepor-l ganisaties de indruk wekken niet in de gaten te hebben wat I er in 1990 staat te gebeuren Men doet of het science fiction is." Vraag: hoe denkt Enkelaar, I als ex-baas van het Nieuws, over de suggestie van WD'er I Hermans voor een tweede Journaal. „Heel objectief ge- zien zou dat goed zijn", zegt Enkelaar. „Dan hou je de com petitie erin. Ik weet alleen niet I hoe dat tweede Journaal te verwezenlijken is. Het is onzin I om elke omroeporganisatie I een eigen Journaal te laten I verzorgen. Het huidige heeft I 100 man in dienst en kost mil-1 joenen per jaar." Enkelaar is voorstander van I het Engelse systeen van parti-1 culiere televisie, niet te ver-1 warren met commerciële tele-1 visie. Particuliere televisie I wordt uit reclame bekostigd, I maar verpest de uitzendingen I niet. Bedrijven als met name J uitgevers met hun redacties en I hun know how van adverteren I zouden zo'n net moeten invul-1 len, vooral regionaal. „In de regio's zullen de men-1 sen rond 1990 nauwelijks we-1 ten waar ze zelf wonen. Zei hebben dan psychologisch be-1 hoefte aan een eigen omge-| ving. Ik geloof dat de uitgevers I deze mogelijkheid onvol-j doende bestudeerd hebben Maar, werp ik op, lokale tv-1 reclame is de nekslag voor een uitgever. „Weet ik niet", Enkelaar peinzend, die vervol- gens toegeeft op dit terrein j niet helemaal thuis te zijn, „ik denk dat de uitgevers op manier compensatie voor hun verliezen kunnen vinden." Hoogtepunten uit zijn tv-1 carrière. Hij hoeft niet 1 te denken. „Het staatsbezoek I aan Indonesië van 1971. Del eerste keer dat een gekroond staatshoofd daar op kwam. Ook voor de tv een eve-1 nement van de eerste Nog nooit was er rechtstreeks j iets uit Indonesië gekomen. I nog wel in kleur. Kosten, z ton, drie keer een voetbalwed- strijd. En de Maanlanding. natuurlijk de Elfstedentocht' Plannen: werken aan zijn eigen memoirs, door hemzeïl 'een autobiografische reports-1 ge' genoemd. Slotvraag: een bandje bij de videotheekl om de hoek gehaald? Maar I Carel kijkt of hij aangerand is f Door Frans Baljeu ANNO 1985 een plaat met voornamelijk Marialiederen voor mezzosopraan met orgel begeleiding uitbrengen lijkt het toevoegen van een wel haast overbodige herhaling aan een markt die zeker in de komende decembermaand toch al overvoerd is met muzi kaal suikerwerk. Voor wie goed zoekt blijkt er echter meer repertoire op dit terrein te vinden dan de door hun zeer frequente uitvoering toch wat versleten rakende werken als de Ave Maria's van Schubert en Bach-Gounod. Lia Ligthart (mezzoso praan) en Gerard Habraken (orgel) produceerden met Pie- ter van Moergastel in eigen beheer een grammofoonplaat waarop een verrassend ander repertoire is opgenomen dat geen concessies doet aan 'het grote publiek' maar dat desal niettemin zeer vélen zal kun nen aanspreken. In eerste in stantie wil deze plaat een do cument zijn van specifieke composities voor solo-stem en orgel van NEDERLANDSE componisten van na 1900. Min of meer ter vergelijking zijn ook drie liederen van Re- ger opgenomen. Wie deze plaat vanuit deze vergelijking benadert zal alleen maar kun nen vaststellen dat de keuze uit het werk van Diepenbrock, Andriessen, van Hemel, Stra- tegier en Toebosch een volko men gerechtvaardigde en ver antwoorde keuze is. Tijdens een concert ter gele genheid van de presentatie van de plaat op 27 oktober jl. in de Goirkese kerk (parochie St.Dionysius) te Tilburg werd door de initiatiefnemers de motivatie tot het uitbrengen van de plaat toegelicht. Geïn spireerd en wellicht geïm pregneerd door hun opleiding aan het Brabants conservato rium tijdens het directeur schap van L. Toebosch kregen de mensen achter de plaat de overtuiging dat het opkomen voor meer eigentijdse muziek van met name landgenoten een goede zaak is. Degenen die bewust de tijd van het rijke roomse leven hebben meegemaakt zullen met muziek als die van Hen drik Andriessen waarschijn lijk helemaal niet zoveel moeite hebben als door de ma kers van de plaat wordt ver ondersteld. Orgelkenner drs. F. Jespers vergeleek bij de plaatpresentatie het hele ge beuren met de produkten van de orgelbouwersfamilie Smits, die de fraaie, voor de uitge voerde muziek geknipte, laat- romantische orgels rond 1900 in Tilburgse kerken bouwde. Mezzosopraan Lia Ligthart durft in haar interpretatie de geschetste sfeer recht te doen zonder ooit de grenzen van goede smaak met overdreven exaltatie te overschrijden. Een zeer ontroerende Ave Maria- zetting is die van Diepen brock; dit in sommige melo diewendingen aan Mendels sohn's Hör mein bitten remi- niscerende werk is de enige compositie uit de vorige eeuw op deze plaat. De afwisseling binnen het op zich begrensde genre is goed te noemen. Zo klinkt er naast het laat- romantische werk het zorgelo ze, lyrische melos van Van He mel die in zijn Trittico Litu- rico het twaalftoonsysteem op organische wijze assimileert. Verder is er de ingetogenheid die Toebosch meegaf aan de ontwapenende eenvoud en echtheid van de Zuid-Afri kaanse Mariavertelling van Lia Ligthart. Elisabeth Eybers. De als van zelfsprekend klinkende orgel partijen worden met fraaie re gistraties gespeeld door Ge rard Habraken. Jammer dat deze voortreffelijke organist niet met een solo-bijdrage op deze plaat is vertegenwoor digd. Dit unieke document van Nederlandse toonkunst kost ƒ24,- en is in Breda verkrijg baar bij muziekhandel Spronk. Van harte aanbevo len. Van onze rtv-redactie ZEIST - De kabelexploitant Casema gaat bij wijze van ex periment televisiekijkers in Delft en Zeist aanbieden zich te abonneren op zes televisie kanalen of op een totaalpak ket waarin alle beschikbare televisiekanalen zijn opgeno men. In beide paketten zit overigens het volledige radio FM-aanbod. Dit is tijdens een persconferentie van Siemens door directeur G.B. Deelman van Casema meegedeeld. Casema heeft voor de tech nische realisering van dit ex periment met Siemens een contract afgesloten voor de le vering van in totaal duizend zogenoemde segmentatiedo zen, waarmee een bedrag ge moeid is van een half miljoen gulden. De experimenten vinden plaats in wijken waar het ka belnet gerenoveerd wordt. In Delft zal in januari begonnen worden met de aansluiting van circa 700 dozen, waarmee enkele duizenden abonnees bediend kunnen worden. In de loop van 1986 volgt Zeist op een iets kleinere schaal. De oude kabelsystemen in de renovatiewij ken hebben een capaciteit van ongeveer zes televisiekanalen. Toepas sing van de door Siemens ont wikkelde 'segmentatie-multi- tap' heeft volgens Deelman het voordeel dat de abonnee voor het kleine pakket, dat onge veer overeenkomt met het oude aanbod, hooguit een gul den meer moet betalen. Diege nen die een volledig aanbod willen hebben (twaalf kana len) zullen het dubbele moeten betalen. De kijkers in Zeist en Delft kunnen een keuze maken uit: Het basis-programmapak ket, met zes zenders (Neder land 1 en 2, Duitsland 1 en 2 en België Vlaams 1 en 2). Voor dit pakket betalen de abonnees zeven gulden per maand. Het volledige pakket zal on geveer 14 gulden per maand kosten. Hierin komen in totaal zo'n veertien zenders. Casema-directeur Deelman verwacht overigens niet dat deze, zij het eenvoudige en goedkope keuzemogelijkheid op korte termijn (vijf jaar) na volging zal vinden in be staande moderne netten. De op stapel staande nieuwe wetge ving en de politieke besluit vorming binnen de gemeente raden als machtiginghouders, alsmede problemen van eco nomische aard zullen snelle invoering in de Wf(l staan, zo meent Deelman. Tijdens de persconferend zei de heer Van Siemens® verwachten dat de bekak' lingsgraad van Nederland®;, moeten worden bijgesteld vsJi 82 naar 75 procent. Gebie® waarin de kabel schaars is W j West-Brabant en Zeela Noord Oost Nederland en de kop van Noord-Holland. Op het ogenblik is NeWn land voor circa 65 procent v kabeld, wat er op neerko® dat circa 3,3 miljoen op een kabelsysteem zijn gesloten. Voor de toekojpi verwacht het bedrijf dat da nog ongeveer 300.000 woning1 bij zullen komen. J Lijkt de markt voor nieu j aansluitingen zijn verzaJ gingspunt te naderen, voor novatie komen volgens m schattingen tussen 5001- één miljoen aansluiting^!1 aanmerking. Het gaat hier ,1 kabelnetten met een capa£1 van zes tot twaalf Ran2J Kabelnetten die na 1975 ftl aangelegd kunnen naar 1 wachting nog een lange mee omdat ze, zij het me benodigde investeringen, K nen worden uitgebreid tot capaciteit van 18 of zelfs 24 nalen. Harry Vermeegen en Henk weer leuk te zijn in Pisa. 20.45 I Despeurder De café's en goktenten in de buurt van het station krij gen op een dag regelmatig bezoek van een jongeman, die kennelijk niet in dit mi lieu thuishoort. Alles wijst erop dat Hammer-Uwe, die voorgeeft een dichter te zijn, van goeden huize is. Intus sen is Faber naar hem op zoek, want de ouders van Hammer-Uwe hebben hun zoon ais vermist opgegeven. De jongeman maakt echter kennis met Edith, die hem weet over te halen mee te doen aan een plan, dat door haar vriend is bedacht. 16.46 I Bambinger In haar jeugdprogramma brengt de VPRO vanmiddag een korte Canadese film over een familie in Mont real, die in 1942 besluit een joodse vluchteling in huis te nemen. Sammy, de twaalf jarige zoon des huizes, vindt het absoluut niet leuk, dat zijn ouders meneer Bambin ger in huis hebben gehaald. Hij voelt de aanwezigheid van de man als een inbreuk op zijn privé-leven. Sammy gaat echter meneer Bam binger heel anders zien, als hij hoort wat deze en zijn gezin hebben meegemaakt. 20.55 Denk aan mij Met steun van onder meer de Stichting Kinderpostze gels maakte Joost Ranzijn een film, die vandaag de opening van de Kinderpost- zegelweek inluidt. De titel 'Denk aan mij' vormt tevens het motto van de actie, die dit jaar als thema 'kind en verkeer" heeft gekregen. Ranzijns film gaat over twee kinderen van negen jaar, Nico en Lenie. Ze zijn helemaal in de ban van el kaar en ze willen zoveel mo gelijk samen avonturen be leven. Ook Leni's hondje Ja- pie is altijd van de partij. Hun avonturen spelen zich meestal op de autosloperij van Leni's vader af. Op een Hag raakt Nico's vader tot °ver zijn oren verliefd op een nieuwe auto. jWi SPOKEtl i DE KWADE HAEID IS AAH mis dat Irumoer hier ii 'i De kist!(eesten!Ste\ Ik wil naar Mis, kap\ 1/ EaAMoazD-SPP/orS \aSC/ss\ *OCW vol

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 22