BEWONERS KLAGEN OVER KANKER EN MYSTERIEUZE ZIEKTEN
India's heilige koe gevaar op snelweg
7ATERDAG 2 NOVEMBER 1985
EXTRA
Stille Oceaan
Kerngezond
130 ontploffingen
'Reisgids'
3000 Banen
[wallis en r
J futun a
UPOLU
-|. i-.
-■J TUTUILA
SAVAI'I
jTONGAf
„WAVAV
FIDZJI
inelst groeiende
iar.
j u een goed sala-
beidsvoorwaarden
2 werksfeer.
vergezeld van cur-
wij binnen 14 da-
heer H.A. Ouds-
Karolusstr. 14,
jze groeidoelstellingen
.HOWLAND
K I R
Fenikseiln.
JARVIS
•a. FunafutiJ TOKELAU
rT--I
iwest\am^rik
.wc9ia cauaa
MANIHIKI
NIUE
I
I
500 km
NUKUHIVA
RANGIROA n°tu. -
BORA BORA .'FAKARAVA
*TONGATAPU
RAROTONGA
TAHITI
'apseiln._
FRANS
Evenaar
_L
Markiezineiln.
i HIV A OA
MURUROA'.
MANGAREVA
Steenbokskeerkring
POLYNESIË Gambiereiln-
PITCAIRN
een jonge enthousiaste
een grote mate van
joden wordt,
werkgebied wonen, dan
'huisregeling van kracht,
op een representatief
zien zijn van een
secundaire arbeidsvoor-
p BV.
suksesvolle en snel
van de internationale
eraI Mills. In Nederland
<od Group de snackmarkt
chips/sticks en overige
menten waren in 1984
i r323 miljoen konsumen-
zij de kontinue innovatie
en konsumenten- en
anpak, is
ip in beide segmenten
tleider. Mede dankzij
len kan over een reeks
:en worden van prima
iar deze aantrekkelijke
jmstperspektieven
itten door een begelei-
uw curriculum vitae te
hs Food Group bv.,
weg 5,
>p Langedijk, t.a.v.
sman Hoofd Personeel
fel. 02260-6364.
|F:rankrijk:
Mururoa
kerngezond
Door Alan Rusbridger
I TAHITI De burgemeester van Mangareva
waande zich dezer dagen zowaar even een be
roemdheid.
Twintig Franse journalisten, vergezeld van artsen,
academici en regeringsfunctionarissen, waren naar
zijn eilandje gevlogen om met hem te praten over
kanker, over babies die scheel geboren werden en
over de mysterieuze ziekte waar de vissen in de la
gune aan lijden.
Het was maar goed dat er
I niets ernstigers aan de hand
was - het was tenslotte meer
dan zes weken geleden dat
burgemeester Lucas Paca-
I mara een korte en eenvoudige
j brief naar de kranten had ge-
I stuurd, waarin hij de aan-
I dacht vestigde op het aantal
I kankergevallen en misvormde
I babies op de eilandengroep
I Gambiers, waar Mangareva
I toe behoort.
Ook schreef hij over de vis-
sen in de lagune, die bijna al-
I ..-maal besmet waren met de
I ziekte van Ciguatera, veroor-
I zaakt door het eten van orga
nismen die zich voeden met
I aangetast koraal. Zijn mensen
I radden altijd vis gegeten,
I naar durfden dat nu niet
I neer. Ze waren niet gelukkig.
I Hij beschuldigde niemand,
naar hij hoopte dat zijn brief
I reskundigen zou aansporen
hen onderzoek naar het pro-
bleem in te stellen.
De burgemeester stuurde
I zijn brief naar de twee grote
I Franstalige dagbladen in Ta-
I rati, Les Nouvelles en La De
pêche, die de brief niet publi
ceerden. Uiteindelijk kwam de
I noodkreet van de burgemees-
I ter terecht in Vea Porotetani,
[een in het Tahiti geschreven
kerkblad.
Mangareva, een eiland met
inwoners, ligt in de buurt
'«n Mururoa, op zo'n vierhon
derd kilometer ten oosten van
['et terrein waar Frankrijk al
Ijegentien jaar lang haar
■kernproeven houdt. Op het
■eiland vind je nog een aantal
l'chuilkelders uit de tijd dat er
J kernproeven in de lucht
Plaatsvonden. Na de proef
■werd de bevolking met de
■tuinslang afgespoeld en weer
Paar huis gestuurd.
Je hoeft niet helemaal naar
Mangareva te' gaan: ook in
Tahiti heerst ongerustheid
over het groeiende aantal kan
kergevallen. Aan het woord
John Doom, secretaris-gene
raal van de Polynesische Pro
testantse Kerk, waar ongeveer
zestig procent van de 116.000
inwoners van Polynesië toe
behoort:
„We hebben geen bewijzen,
maar we moeten gewoon op
wat we zien afgaan, en dat is
dat steeds meer mensen ziek
worden -ze krijgen kanker,
leukemie en meer van dat
soort problemen. Het pro
bleem is om het ook te bewij
zen."
De schrijfster Marie Thé-
rèse Danielson, de vrouw van
de vooraanstaande Zweedse
antropoloog Bengt Danielson,
houdt een dossier bij van alle
kankergevallen waar ze per
soonlijk mee geconfronteerd
wordt. In het dorpje waar ze
woont, heeft ze de afgelopen
drie jaar drie 'verdachte' kan
kergevallen gesignaleerd. Eén
van de slachtoffers werkt vier
dagen per maand als havenar
beider in Mururoa, een
baantje dat hem net zoveel
geld oplevert als een maand
werken in Tahiti.
Vermoedens in feiten om
zetten gaat echter niet zonder
problemen. De Franse autori
teiten hebben de publikatie
van cijfers over de Polynesi
sche volksgezondheid een tijd
lang gestaakt en pas sinds 1983
zijn particuliere artsen ver
plicht de doodsoorzaak van
hun patiënten op de overlij
densakte in te vullen.
In het burgerziekenhuis in
Tahiti werken uitsluitend mi
litaire artsen en kankerpa
tiënten worden meestal voor
De nucleaire paddestoel
tiert welig op Mururoa.
der, die uitgedeeld wordt on
der de troepen wanneer ze be
ginnen aan hun diensttijd van
een jaar op het eiland Muru
roa.
Het heeft inderdaad veel
weg van een toeristische reis
gids, compleet met een be
schrijving van de beste stran
den, zwembaden, bioscopen,
tennisbanen en restaurants.
„We beschouwen Mururoa als
een laboratorium", aldus de
kolonel. „Het leger is hier puur
om veiligheidsredenen, terwijl
het Atoomenergiecentrum
(CEA) wetenschappelijke tes
ten uitvoert. Natuurlijk is het
veilig. De mensen op Mururoa
leiden een volkomen normaal
leven."
Deze Club Med-folder ver
schilt nogal van een andere of
ficiële publicatie, daterend uit
1980, waarop de gebieden van
het atol aangegeven staan die
tot verboden terrein verklaard
zijn of zwaar besmet zijn. De
vele boorgaten en met cement
opgevulde verzakkingen ge
ven het landschap een pokda
lige aanblik.
Protest op Tahiti tegen de Franse kemproeven.
behandeling naar Frankrijk
gestuurd. Secties worden - be
halve in geval van een gerech
telijk onderzoek- nauwlijks
verricht in Tahiti.
Frankrijk publiceerde in
1983 een op zich zelf staand
rapport, waaruit een lichte
stijging in het aantal kanker
gevallen viel te constateren,
maar dit werd geweten aan
een grotere alcohol- en tabak
consumptie.
De Franse autoriteiten zijn
wat spraakzamer wanneer het
gaat om de technische details
van hun kernproeven in de
Stille Zuidzee. Tot nu toe heb
ben er 130 afzonderlijke ont
ploffingen plaatsgevonden,
waarvan zeventig onder
gronds. Sinds Mitterand in
1981 aan de macht kwam, is er
veertig maal een kernproef
genomen.
Ladingen met een kracht
van maximaal 150 kiloton
worden tot ontploffing ge
bracht in speciaal daarvoor
geboorde gaten in de lagune.
De gaten zijn tussen de zes
honderd en twaalfhonderd
meter diep en worden opge
vuld met cement. De explosies
veroorzaken temperaturen
van meer dan 100.0000 graden
celcius en de druk kan oplopen
tot meer dan een megapar. Het
basalt verdampt en smelt en
de omringende rotsen scheu
ren of versplinteren.
Door de explosie ontstaat er
een afgesloten holte, waarin
volgens de autoriteiten al het
radioactieve materiaal 'ge
vangen' wordt gehouden ge
durende een periode van ten
minste vijfhonderd jaar. De
vrees dat de proeven een aard
beving of vloedgolf zouden
kunnen opwekken, of dat een
deel van de atol gewoon zou
afbreken, is volgens hen onge
grond.
Een kolonel ('geen namen,
alsjeblieft') van het Franse
Experimenteer Centrum in de
Stille Zuidzee (CEP) in Tahiti
legt een schitterende brochure
van het eiland op tafel. „Kijk,
net Club Mediterannee", lacht
hij. Hij overdrijft niet. Wat op
tafel ligt is de kleurrijke fol-
cijfers over de bevolkings
dichtheid. In het testgebied in
de Stille Zuidzee wonen vijf
duizend mensen binnen een
straal van duizend kilometer.
In Nevada zijn dat er 26 mil
joen, in Kazakstan (Sovjet-
Unie) zes miljoen.
De kolonel praat echter het
liefst over de economische as
pecten van de kernproeven.
Het leger bijvoorbeeld ver
schaft werk aan drieduizend
Polynesiërs - ongeveer vijftien
procent van de beroepsbevol
king- en neemt in totaal 33
procent van de Polynesische
economie voor zijn rekening.
De inkomsten aan salarissen
en belasting alleen al bedra
gen zo'n negenhonderd mil
joengulden.
De Franse ambassadeur in
Tahiti, Bernard Gerard, is
maar al te bereid om de econo
mische contributie van Frank-
rijk aan het gebied te bespre
ken, die ongeveer 1,1 miljard
gulden per jaar bedraagt
(waarvan ongeveer één derde
bestemd is voor de kernproe
ven). „Vandaar dat de Polyne
siërs ook de hoogste levens
standaard van de Stille Zuid
zee hebben", aldus de ambas
sadeur.
De anti-kernwapens lobby
wijst dergelijke argumenten
af als 'propaganda'. In een
analyse van de Franse begro
ting voor 1983 toont Bengt Da
nielson aan dat er maar heel
weinig geld bij de eilandbewo
ners zelf terecht komt. Het
overgrote deel wordt opge
slorpt door het leger of de
autoriteiten. Het feit dat er
ook burgers op Mururoa wer
ken, is volgens sommigen ook
niet veel meer dan een propa
gandastunt: „Er is nauwelijks
wat te doen. Ze hangen de hele
dag maar wat rond, halen aan
het einde van de week hun
geld op, en voorzien Frankrijk
van de nodige statistieken."
Het economische argument
geeft Frankrijk echter een
machtig instrument in han
den, aangezien 37 procent van
de beroepsbevolking in de pu
blieke sector werkt. „De men
sen zijn bang zich negatief uit
te laten over de kernproeven,
omdat ze vaak betaald worden
door de regering, of door
iemand die afhankelijk is van
de regering", zegt John Doom.
„En vergeet niet, ze worden
bijzonder goed betaald, of ze
nu leraar, politeagent of wat
anders zijn."
Hoewel de oppositie voor
alsnog bijzonder gefragmen
teerd is, lijkt er plaatselijk
toch een zekere politieke
kracht achter de eisen voor het
beëindigen van de kernproe
ven te zitten. Na de volgende
verkiezingen zal het beeld
misschien wat duidelijker
worden. Het wachten is nu op
Parijs, dat de datum van de
verkiezingen nog moet vast
stellen.
Alleen de Protestantse kerk
is verenigd in haar oppositie
tegen de kemproeven. De Sy
node heeft unaniem geëist dat
Frankrijk stopt met alle proe
ven en met het dumpen van
radioactief materiaal. Op de
twee brieven van de Synode
aan president Mitterand is tot
nu toe echter slechts één niets
zeggende reactie gekomen. Er
is een derde brief onderweg
waarin gevraagd wordt om
een plaatselijk referendum
over dit onderwerp.
„We moeten ons niet een
economisch rad voor de ogen
laten draaien. Het is een mo
rele kwestie: kernwapens zijn
verkeerd en het is fout om
Gods schepping op deze ma
nier te behandelen", zegt John
Doom.
Ambassadeur Gerard is niet
zo onder de indruk van het
verzoek om een referendum.
„Zoiets hebben we niet nodig.
Een referendum is alleen han
dig wanneer je niet precies
weet wat de mensen denken
en ik weet dat de Polynesiërs
willen dat we doorgaan met de
proeven. Voor Greenpeace in
teresseert men zich hier niet:
in Parijs of in Auckland
maakt de bevolking zich meer
zorgen dan hier."
„We hebben een overeen
komst met Polynesië. Wij heb
ben een plaats nodig voor onze
kernproeven, die we weer no
dig hebben om onze defensie
in stand te houden. Maar in
ruil daarvoor krijgt Polynesië
geld, veel geld, van ons. En de
meerderheid hier is tevreden
met deze overeenkomst."
Ook de mening van de Pro-
testandse kerk baart Gerard
weinig zorgen. „De bevolking
is gewend geraakt aan luxe
artikelen. Die kan de kerk niet
leveren en dus zullen ze de
kerk in deze kwestie niet vol
gen. De kerk weet dat: ze is te
gen kernwapens, maar tegelij
kertijd kijkt ze wel uit om het
vertrek van de CEP te eisen."
Tot nu toe hebben de kran
ten over het algemeen op
vriendelijke, soms echter ook
op wat minder vriendelijke
manier de draak met het hele
Greenpeace-gebeuren gesto
ken. Het is echter wat minder
makkelijk om de spot te drij
ven met de burgemeester van
Mangareva en zijn eilandbe
woners, die zich omringd we
ten door vergiftigde vis en nu
gedwongen zijn cornedbeef uit
blik te kopen en te eten.
COPYRIGHT THE GUARDIAN/DE
STEM
Vind de kolonel dat de kern
proeven in de lucht van vóór
1975 een vergissing waren?
„Nee, het was nooit gevaarlijk.
We hielden altijd goed reke
ning met de windrichting." Er
komen nog meer documenten
op tafel, waaronder ook een
rapport uit 1984 van een team
deskundigen uit Nieuw-Zee-
land, Australië en Nieuw-Gui-
nea, met weliswaar enige
kanttekeningen over de hoe
veelheid informatie die het
team ter beschikking stond,
maar waarin het terrein van
de kemproeven voor 'kernge
zond' verklaart.
Waarom voeren de Fransen
hun kernproeven dan niet uit
in Frankrijk zelf, als het toch
allemaal zo veilig is?
„Omdat we geen Nevada
woestijn hebben", antwoordt
de kolonel, en weer komen er
kaarten op tafel, ditmaal met
De Franse bovengrondse kemproeven op Mururoa werden
met behulp van een ballon uitgevoerd. Onder de ballon is de
atoombom zichtbaar. - foto's anp
lerlei voertuigen met twee
wielen die op hen afstormen.
Ze schijnen te weten dat in
deze hindoeïstische hoofd
stad van India alleen een
maniak met zelfmoordnei
gingen hen zou aanrijden.
's Nachts komt het voor
dat er koeien opduiken uit de
duisternis en dat ze de prijs
moeten betalen voor een te
traag reactievermogen (van
zichzelf en van de automobi
list). Onlangs nog werd een
dergelijk kadaver eerbiedig
verwijderd, op nog geen der
tig meter afstand van de wo
ning van de premier van In
dia.
Het dagblad 'The Indian
Express' noemde kortgeleden
het rondzwervende vee 'het
grootste gevaar op de wegen
van Delhi', wat misschien
wat aan de sympathieke
kanf was ten opzichte van de
plaatselijke automobilisten.
De koeien vormen, aldus de
krant, 'niet alleen een gevaar
in het verkeer, maar ook een
ernstig gevaar voor de ge
zondheid.'
Het stadsbestuur is zich
bewust van het probleem.
Tien jaar geleden werden er
tien 'veekolonies' gebouwd in
de buitenwijken van Delhi.
Zestig procent van de perce
len bleef echter leeg. De
melkveehouders van wie het
vee is geven er de voorkeur
aan om de risico's te nemen.
Af en toe gebeurt het dat
de een of andere gemeente
lijke instelling een rond
zwervende koe in beslag
neemt op grond van de Over-
tredingswet met betrekking
tot vee, maar dat werkt niet
als afschrikmiddel. Deweige-
naar kan het dier terugkrij
gen binnen een week tegen
betaling van een boete van
zo'n 26 gulden.
In de eerste helft van dit
jaar werden er 3.391 'zwer
vers' opgebracht. De ge
meente heeft slechts 30 vee
vangers in dienst die zijn
uitgerust met twee aftandse
vrachtwagens. De veehou
ders hebben economische
motieven om hun kuddes in
de stad te houden, omdat ze
op die manier kunnen bespa
ren op voer en transport.
Dankzij de moderne stads
planning zijn er talloze open
plekken in Delhi.
Het vee voedt zich gratis
op de grasvelden en in de
tuinen, die aan het einde van
een goede moessonperiode
een overvloed van gras bie
den, waarna ze naar huis
wandelen om 's avonds ge
molken te worden. Volgens
een bekend volksgezegde ne
men ze de route over de weg
omdat het verkeer de vliegen
weghoudt.
COPYRIGHT THE GUARDIAN/DE
STEM
Heilige koeien bepalen
nog steeds het straatbeeld
in India. - foto archief de stem
Door Eric Silver
NEW DELHI - Een heUige
koe kuiert rustig rond tussen
het drukke verkeer tijdens
het spitsuur op een zesbaans
snelweg. Het is het symbool
geworden van het eeuwige
India dat zich opmaakt voor
de 21e eeuw. Maar het begint
er hier op te lijken dat er een
ware epidemie is uitgebro
ken van vee op de wegen in
de stedelijke gebieden.
Het aantal rondzwervende
dieren wordt geschat op
35.000. Je kunt ze overal zien
met hun kalveren op sleep
touw, witte koeien, bruine
koeien, glanzende zwarte
buffels, liggend of kalm slen
terend over de weg.
Ze trekken zich absoluut
niets aan van de auto's,
vrachtwagens, bussen en al-
