ibank Q
'Enig doel is altijd geweest:
plaatsen van de kruisraketten'
Verwijzing naar grondwet verdacht
Kabinet kort op derde wereld
Bewapening is
niet economisch
igenieur (m/v)
AFDELINGSVOORZITTER IPPNW, WINNAAR VAN DE NOBELPRIJS VOOR DE VREDE:
PLAATSING KRUISVLUCHTRAKETTEN JA OF NEE
SE OVERCOMPLETE
INDE GOEDEREN
CDA AARZELT BIJ GEGOOCHEL MET MILJARDEN
ale zeeuwse
-taatschappij
ITRA BUSVAKANTIES
WBIEDING
™s I 109.-
35.- p>P'
aar de POOLSE WINTERSPORT
arschau en Krakov.
msterdam
Airlines.
EATERDAG 26 OKTOBER 1985
EXTRA
t50
Gebrek
Onzinnig
minister schoo
Goede zaak
OUD-HOOGLERAAR TINBERGEN
BEPLEIT ONDERZOEK
ig Bedrijfsvoering van
Terneuzen annex Water-
wij op basis van een
verband van 3 jaar
r de functie van
Deriode zal de wacht-
sn ingezet in de volcontinu-
Jan verantwoordelijk zijn
nte bedrijfsvoering van
riex Waterfabriek alsmede
drijf nemen van deze
bij wordt leiding gegeven
kundigen.
dt:
epswerktuigkundige B of
lige in centrales B;
de vaardigheden;
ervaring.
sch onderzoek kan tot
edure behoren.
kandidaat bij voorkeur
ijn in de regio Zeeuwsch-
in wel bereid te zijn zich
egio te vestigen.
en wordt verzocht hun
licitatie te zenden aan
afdeling P en O,
ner 205 (dit kan dus
4330 VB Middelburg
het plaatsen van een luile
b.v. een benzinestation aar
28 te Kapellebrug v.r.v. de
nus, wonende aldaar.
wethouders van de gemeen!
openbare kennis dat zij voorne
jking van het ter plaatse gel
ngsplan „Landelijke Bebou
met toepassing van artike
de Ruimtelijke Ordening en art
de Woningwet bouwvergunnin
het plaatsen van een luifel er
n benzinestation op het perced
e Kapellebrug, kadastraal be-
S, nr. 584.
worden geplaatst op een per-
smming „woondoeleinden"
mee het bouwplan in strijd is.
t met ingang van 28 oktober
veertien dagen op de afdelinc
an de gemeentesecretarie voor
je.
zwaren heeft tegen het bouw-
edurende voornoemde termijn
n bij burgemeester en wethou-
1985
De burgemeester,
Mr. F.A.W. Jacobs
de secretaris,
J.F. van Denderen
n hotel/ontbijt
ling in Parijs
toilet
:ng
met
15. 22 en 29 november 1985.
en in vakantiewensen.
r POLSKIE LINIE LOTNIC2C
POLISH AIRLINES
jk ski-arrangement (7 of 14 dagen) nel
luimte en rust voor wintersporters die*
waarderen dan de herrie van kermisact
in, elders in Europa. Vraag het VER®
trechtsestraat 48, 1017 VP Amsterdam,
73.
17 PO AMSTERDAM, tel. 020-264867
Door Mathieu Kothuis
PRESIDENT Reagan
peigerde vorige week
cm de internationale
jtsenorganisatie ter
oorkoming van een
:ernoorlog IPPNW (In
ternational Physicians
[or the Prevention of
Nuclear War) te felicite
ren met het winnen van
je Nobelprijs voor de
vrede.
En in een landelijk avond
blad deelde een zekere drs.
Vermaat de IPPNW deze
week een flinke stoot onder
je gordel toe met de beschul
diging dat de artsenorgani
satie gezien moet worden 'als
boodschappers van het
Kremlin'. Immers, de Rus en
cardioloog Evgueni Chazov is
(naast de Amerikaanse car
dioloog dr. Bernard Lown)
mede-voorzitter van de
IPPNW maar bovendien
'82 volledig lid van het
Centraal Comité van de Sov
jet-Russische communisti
sche partij. Volgens Vermaat
dat niet alleen verdacht
maar tevens een bewijs dat
de artsenorganisatie wel een
propaganda-instrument
moét zijn in handen van de
Russen.
De verdenking tegen de
IPPNW wordt volgens Ver
maat nóg groter tegen de
achtergrond van haar ont
staansgeschiedenis. De (aldus
Vermaat) door de Russen be
heerste Wereldvredesraad in
Praag (in '81) liet niets dan
lovende woorden horen over
ook in dat jaar door drie
Russische en drie Ameri
kaanse artsen opgerichte
IPPNW. De Russen in het be
stuur zouden bovendien een
veto-effect' hebben op even
tuele IPPNW-kritiek op de
politieke situatie in de Sov
jet-Unie.
De voorzitter van de Ne
derlandse IPPNW-afdeling
(officieel de Nederlandse
Vereniging voor Medische
Polemologie NVMP), de huis
arts W. J. F. Verheggen uit
Tilburg, wijt deze kritiek
vooral aan een gebrek aan
goede informatie over de
doelstellingen en activiteiten
van de internationale artsen
organisatie. „Het is in feite
hetzelfde liedje als met de
voortdurende kritiek die hier
in Nederland wordt geuit op
het IKV die door de Russen
betaald zou worden. Als dat
zo zou zijn, zou die organisa
tie in ieder geval niet zoveel
geld te kort komen als nu het
geval is".
Verheggen schaart al deze
verhalen onder het kopje
'verdachtmakerij'. Zo'n op
merking van Vermaat is net
zo ongenuanceerd als de be
wering dat het betreffende
dagblad een spreekbuis zou
zijn van het Oud Strijders
Legioen (een rechts georiën
teerde organisatie,red.) waar
Vermaat volgens Verheggen
uit voortkomt. „Het enige
doel dat wij hebben, is de
verantwoordelijke politici en
het grote publiek te wijzen op
de medische gevolgen van
een nucleaire oorlog, gevol
gen die rampzalig zullen
zijn".
En bij die doelstelling
heeft de IPPNW in het verle
den zowel in Oost als West
contacten gelegd. Zo heeft de
artsenorganisatie in het ver
leden de Rus Arbotov, lid van
het Politburo en hoofd van
het Amerika Instituut in
Moskou, uitgenodigd voor
een lezing, maar ook deskun
digen uit het Westen, onder
wie bijvoorbeeld Olof Palme.
„De IPPNW is tot de con
clusie gekomen dat er bij een
nucleaire oorlog voor medici
in feite niks meer te doen
valt. En onze grote vraag is
dan ook waarom we voortdu
rend blijven doorgaan met
het verhogen van de defen
sie-inspanningen als we we
ten dat de gevolgen van een
eventuele oorlog zo rampza
lig en definitief zijn. Wij zijn
overigens niet de enigen die
op de gevaren van de bewa
peningswedloop wijzen. Een
man als McNamara, de oud
minister van Defensie van de
VS, roept met vele andere
deskundigen al jaren hetzelf
de. Zijn al die mensen dan
ook beïnvloed door de Russi
sche propaganda?".
Maar waar komt die Rus
sische belangstelling en
steun voor de IPPNW dan
vandaan? Verheggen: „Die
Russen weten misschien be
ter waar ze over praten als ze
het hebben over de gevolgen
van een oorlog. De Amerika
nen, de meeste althans, ken
nen de oorlog immers uitslui-
fénd van de tv".
De IPPNW wil, zo zegt de
Nederlandse afdelingsvoor
zitter, vooral op grond van de
eigen specifieke, medische
kennis een bijdrage leveren
aan die maatschappelijke
discussie over oorlog en vre
de. De toekenning van de No
belprijs voor de Vrede ziet
Verheggen vooral als de
waardering voor deze in
spanningen van de artsenor
ganisatie en de Vredesprijs
geeft de medische stem in het
algemeen bovendien meer
gezag in deze discussie. „De
Vredesprijs is niet alleen een
aanmoediging voor onze or
ganisatie maar ook voor de
hele vredesbeweging. Het is
een strohalm waaraan de
vredesbeweging zich kan
vastklampen".
Kritiek op de IPPNW
noemt Verheggen daarom
ook zo onzinnig omdat de or
ganisatie haar standpunten
uitsluitend baseert op medi
sche analyses over de gevol
gen van nucleaire oorlogs
voering. „En die analyses zijn
nog nooit aangevochten. Al
jarenlang wordt bovendien
ook in de gezaghebbende in
ternationale medische pers
over deze gevolgen gepubli
ceerd".
Landelijk legt de Neder
landse IPPNW-afdeling zich
met name toe op studie over
de oorlogsvoorbereiding (en
in het bijzonder de medische
aspecten daarvan) en op
voorlichting aan artsen, me
dische studenten, andere
werkers in de gezondheids
zorg, politici en overheden.
Zo heeft de NVMP in ge
sprekken met minister Riet
kerk (Binnenlandse Zaken)
uitgesproken negatief gerea
geerd op de Noodwet Genees
kundigen, een wet die de in
zet van geneeskundige hulp
bij het uitbreken van oorlog
moet regelen. Onthullend
noemt de NVMP-voorzitter
dat vorig jaar maar liefst
12.000 geneeskundigen in het
kader van deze wet een (ver
plicht) registratieformulier
niet hebben ondertekend.
Maar er zijn meer voor
beelden dat geneeskundigen
in Nederland blijkbaar geen
enkel vertrouwen hebben in
mogelijkheden enige genees
kundige hulp te kunnen bie
den na het uitbreken van een
nucleaire oorlog. Volgens
Verheggen wees een enquête
onder Rode Kruispersoneel
(dat in oorlogstijd hulptaken
van de ontbonden BB over
neemt) uit dat een derde deel
van dit personeel niet van
NVMP-voorzitter, de huisarts W. J. E. Verheggen uit
Tilburg, eerder dit jaar bij de presentatie van een boek
van zijn organisatie dat de medische gevolgen van een
beperkte kernoorlog behandelt. - fotoanp
plan is op te komen en hulp
te bieden als een gevaarlijke
situatie (zoals een nucleaire
oorlog) is ontstaan. Ook een
derde wist nog niet of het in
een dergelijke situatie wel of
geen hulp zal bieden en de
laatste groep (ook een derde)
liet weten wel van plan te
zijn hulp te bieden.
De Vereniging voor Heel
kunde, een club van Neder
landse chirurgen, heeft mi
nister Rietkerk in een reactie
op de Nota Civiele Verdedi
ging, te kennen gegeven dat
ook chirurgen nog weinig
kunnen uitrichten na het uit
breken van een nucleair con
flict. Verheggen: „Allemaal
tekenen die er op wijzen, dat
wij in de medische wereld
niet alleen staan. Zoals het
nu gaat met de bewapenings
wedloop in de wereld, gaat
het goed fout. Daar willen
wij als IPPNW voor waar
schuwen. De hele kernwa
pendiscussie in Nederland is
verkokert, vernauwd.
In de kruisrakettenkwestie
is nauwelijks sprake geweest
van een evenwichtig debat.
Het politieke doel is vanaf
het prille begin steeds ge
weest: plaatsen. Alle argu
menten voor of tegen werden
daar naartoe gepraat. De po
litiek rationaliseert alles,
vertekent de werkelijkheid,
bouwt een illusie op. Bij de
kernbewapening is sprake
van een 'ontmenselijkssys-
teem'. Er zal pas wat veran
deren als het denken over de
kernbewaping veranderd".
De waarschuwingstijd
voor het afschieten van
kernwapens is zo verkort dat
de bewapeningssystemen en
dus de kans dat een nucleaire
oorlog zal uitbreken, oncon
troleerbaar dreigen te wor
den. „De trekker zal de vin
ger overhalen", meent Ver
heggen.
De Nederlandse overheid
bouwt volgens de NVMP een
illusie op rond de bescher
ming van de burgerbevol
king bij rampen, zoals ook in
oorlogstijd. De regering gaat
ervan uit dat de gereorgani
seerde rampenbestrijdings
organisatie onder alle om
standigheden zal kunnen
functioneren. Naar de me
ning van de NVMP ten on
rechte. Het aantal slachtoffer
bij een nucleaire ramp is
simpelweg zo groot dat de
meeste slachtoffers niet op
medische hulp hoeven te re
kenen.
Dié voorlichting aan het
publiek wordt niet gegeven.
Die bewustwording bij de
bevolking over deze aspecten
van een nucleair conflict is,
zo zegt Verheggen, een van
de belangrijkste doelstellin
gen van de NVMP.
Door Jan Greyn
HOE simpel het ant
woord op de vraag of in
Nederland kruisvlucht-
wapens moeten worden
geplaatst, maanden ge
leden nog leek, het
ouwerwetse ja en het
evenoude nee zijn stil
aan ondergedompeld in
een brij" Vari "woorden en
definities.
Over en weer vlogen rede
neringen die nergens doel
troffen. Voorstanders van
stationering putten zich uit
in het verzinnen van argu
menten die hun gelijk moe
ten staven, tegenstanders
haalden het onderste uit de
om hun morele verzet
uit te drukken in feitelijk
ogende argumenten.
Het debat afgelopen dins-
ig en woensdag over de
hoofdlijnen van de overeen
komst die de plaatsing en het
beheer van 48 kruisvlucht-
wapens moet regelen, bracht
deze verwarrende en veelal
oneigenlijke discussies dui
delijk aan het licht. Maar een
kleine meerderheid van de
Kamer koos vorig jaar juni al
vóór plaatsing, een grote
minderheid tégen. Aan die
parlementaire verhouding
hebben discussies over de
grondwettigheid van een
overeenkomst met de VS en
van de plaatsing geen syllabe
veranderd.
Maar dat wil niet zeggen
dat de discussies niet boeiend
zijn. De oppositie laat geen
kans onbenut om aan te to
nen dat de Nederlandse
Grondwet overdracht van
bevoegdheden aan één staat
(de VS dus) niet toestaat, ter
wijl kabinet, CDA en VVD er
hardnekkig van uitgaan dat
de grondwet zich tegen die
overdracht niet verzet. De
argumentatie is steevast ge
baseerd op een oude wens die
onvermijdelijk de vader van
iedere gedachte is.
Er is in Nederland intussen
blijkbaar nauwelijks een
staatsrechtsgeleerde te vin
den die los van politieke par
tijen of los van vrede- en vei
ligheidsvraagstukken een
antwoord kan geven op de
vraag of plaatsing van nu
cleaire vernietigingswapens
die eigendom zijn van een
andere staat en waardoor al
leen het hoofd van die staat
de inzet kan vrijgeven, strij
dig is met de grondwet.
Tast een dergelijke statio
nering de grondwet aan. Nee,
zegt minister Rietkerk (Bin
nenlandse Zaken) samen met
zijn vrienden van CDA en
WD. De grondwet verzet
zich daar niet tegen, zodat
het ook niet nodig is dat het
parlement een overeenkomst
met tweederde goedkeurt. De
ministers De Ruiter (Defen
sie) en Van den Broek (Bui
tenlandse Zaken) vinden dat
aan het zelfbeschikkings
recht van Nederland geen af
breuk wordt gedaan omdat
de kruisvluchtwapens alleen
De ministers De Ruiter
en Van den Broek. - fotoanp
maar kunnen worden ingezet
binnen de NAVO-regels en
dus voor onze eigen veilig
heid.
En dan duiken de proble
men op. De oppositie betwij
felt of de kruisvluchtwapens
alleen maar in NAVO-ver-
band kunnen worden ingezet.
„Weet Amerika dat ook?",
vroeg PvdA-kamerlid Klaas
de Vries dan ook met enige
ironie. Volgens De Ruiter is
dat geen punt: alleen als de
NAVO gezamenlijk een mili
tair antwoord geeft op enige
vorm van agressie, kunnen
de kruisvluchtwapens wor
den ingezet; als Nederland
zich afzijdig houdt van bond
genootschappelijke manoeu
vres, kunnen deze Ameri
kaanse wapens ook niet het
luchtruim kiezen.
En wat gebeurt als Ame
rika tegen deze regels in van
plan is zijn Woensdrechtse
kruisraketten te gebruiken?
„Dan nemen we maatrege
len", zei De Ruitér parmantig
en hij glimlachte slechts bij
de suggestie of dan een pelo
ton commando's wordt inge
zet om de basis Woensdrecht
te bezetten. Maar de be
windsman gaat ervan uit dat
de VS zich aan de regels hou
den, ook al deden ze dat niet
in 1973 bij de crisis in het
Midden-Oosten en stelden ze
alle Amerikaanse troepen ter
wereld in paraatheid. En ook
al schonden, zoals Van der
Spek (PSP) inbracht, tijdens
de Tweede Wereldoorlog
vijftig keer een bilateraal
verdrag.
De vraag of de aanwezig
heid van kernwapens die on
der bevel van een vreemde
mogendheid staan, in strijd is
met de grondwet, heeft na
tuurlijk ook alles te maken
met de invloed die Nederland
op de inzet van dat wapen
tuig heeft. Volgens De Ruiter
is dat allemaal keurig gere
geld binnen de NAVO-af-
spraken. Maar wat is er van
die invloed over als er een
onverhoedse aanval komt en
er feitelijk nauwelijks tijd is
voor overleg en dus voor in
vloed? „Dan is toch aan de
optimale consultatie voldaan,
maar het optimale is dan
nul", zei De Ruiter op zijn be
kende filosofische wijze.
Een andere manier om Ne
derland invloed te garande
ren op het afvuren van
kruisvluchtwapens is het va
ker besproken vetorecht. Dat
recht wordt geclaimd door de
linkse oppositie. De Ruiter
concludeerde dat het veto
recht van de linkse oppositie
alleen maar nee kan beteke
nen. Terwijl Van den Broek
beargumenteerde dat de 'an
dere kant' twijfels over onze
nucleaire afschrikking zal
hebben als Nederland en an
dere plaatsingslanden een
vetorecht zouden hebben.
Want welke dreiging gaat er
uit van atoomraketten die je
nooit of na lange aarzeling
afschiet?
Van den Broek is het ook
helemaal niet eens met de
suggestie van de oppositie
dat de president van de VS
'naar believen' kruisvlucht
wapens kan afschieten. „De
president kan niet eenzijdig
kruisvluchtwapens afvuren,
hij kan ze wel eenzijdig te
genhouden. Het beeld wordt
opgeroepen dat we alles aan
de president van de VS over
laten. Bovendien, als je je
bondgenoten wantrouwt,
moet je uit het bondgenoot
schap stappen", betoogde
Van den Broek.
Vanwege de vooringeno
men standpunten is de bena
dering van 'links' en 'rechts'
fundamenteel verschillend
en leiden ook honderd debat
ten niet tot een toenadering.
Van den Broek gaat ervan
uit dat de NAVO in de laatste
alarmfase komt ('general
alert') als „heel Europa in
brand staat". „En dan blijft
Nederland natuurlijk niet
met de handen over elkaar
toezien", aldus de enigszins
demagogische suggestie van
de minister van Buitenlandse
Zaken. Klaas de Vries wierp
tegen dat Nederland „ook
dan" het principiële recht
moeten hebben om af te zien
van een nucleaire tegenaan
val. „Als dat recht er' niet is,
wordt geen recht gedaan aan
de Grondwet".
De discussie over de ko
mende 1-november-beslis-
sing van het kabinet zal de
'simpele vraag' weer opwer
pen of Nederland moet be
sluiten tot plaatsing van 48
kruisvluchtwapens, of Ne
derland wel of niet de kans
aangrijpt om iets bij te dra
gen aan wapenbeheersing, of
Nederland wel of niet het
signaal wil geven aan zijn
bondgenoten en aan de Sov
jet-Unie dat opeenstapeling
van kernwapens niet echt
voor een grotere afschrik
king zorgt, of daarop ja of
nee geantwoord moet wor
den. Want verwijzing naar
de grondwet is boeiend, maar
in dit geval verdacht.
jn de Inspectie der Do-
eda zal op donderdag
r 1985, om 11.00 uur
kantore, in het open-
rijving verkopen:
uw- en onderhouds-
iandbouwwagens,
neststrooier, motor-
ladblazers, cirkel-
'rezen, bodembe-
riaster, motorspuit,
r, etc.);
riiegtuigschroot,
sxtiel, instrumen-
tankwagens, hy-
\nd, enz.;
n kantoorgebouw,
lanwezig op di-
vestelijk Noord-
Kavellijst
vermelding*
plaats ent!»
bezichtigd
vooi..j
van inscW
en verkoog
alsmede
inschrijving*
jet, zijn g'a
verkrijgh3"
voormeld
Inspectie,
Wilhelmmf'
45, 481 8
Breda.
076-22491"
Door Frans Boogaard
(Ontwikkelingssamen
werking) had er tijdens
de behandeling van haar
begroting afgelopen
week nauwelijks nog
tijd voor over: de om
vang van de Neder
landse hulp was al aan
de orde geweest, de pro
blemen erom heen tij
dens de algemene be
schouwingen al doorge
sproken.
Als het aan haar had gele-
sen, was een korting van 2,3
Miljard op de hulpgelden
voor de derde wereld vol
strekt geruisloos doorge
voerd. Onder luide toejui
chingen zelfs van WD-lei-
cw Nijpels ('een goede zaak')
en zijn ontwikkelingsspecia-
rnt Weisglas.
Dat het zover wellicht niet
Komt, is te danken aan vast
houdend verzet van de oppo-
S'tie èn aan groeiende twijfel
wj het CDA.
Twijfel, ingegeven door de
Waag of het correct en con-
rm de eigen uitgangspun-
Jrii is in een tijd van econo
mische groei (2% volgens de
amingen van het Centraal
tanbureau) de werkelijk al-
riarmsten in Afrika, Azië en
grijns Amerika ruim ƒ2
'bard uit de zak te kloppen
bPna de helft van het totale
aarbudget van Ontwikke-
igssamenwerking.
zo makkelijk als de WD
het wilde, was het allemaal
niet en vooral afgelopen
week liepen de irritaties hoog
op. Irritaties die allemaal
hun oorsprong vinden in het
kabinetsbesluit (onderdeel
van de begroting '86) om het
hulpvolume volgend jaar met
ruim 500 miljoen te vergro
ten, maar tegelijk het inmid
dels beruchte 'stuwmeer' van
toegezegde, maar nog niet
uitgegeven hulp te schrap
pen.
Dat stuwmeer ontstond de
afgelopen jaren omdat vóór
Lubbers geen enkel kabinet
in staat bleek het onder Den
Uyl en Pronk (oud-minister
van Ontwikkelingssamen
werking) vastgestelde hulp
volume ook werkelijk te be
steden. In ontwikkelingsjar
gon: het 'absorptievermogen'
van de ontvangende landen
was te klein.
Toen eind '82 de ploeg van
Lubbers aantrad, was op die
manier ƒ2,3 miljard 'ge
spaard', maar tegelijk deed
zich een ander probleem
voor: het netto nationaal in
komen, waarvan sinds Den
Uyl en Pronk 1,5% aan ont
wikkelingshulp wordt be
steed, bleek groter dan het
Centraal Planbureau tot dan
CDA-Kamerlid C. van
Dijk. - foto de stem/johan van guhp
toe aannam. Het gevolg
daarvan was dat de ontwik
kelingshulp op jaarbasis met
ƒ280 miljoen moest worden
opgevoerd; geld dat ook in
eigen land, althans volgens
Lubbers, hard nodig was.
Tijdens de kabinetsforma
tie waren CDA en WD er
snel uit: de herschatting van
het netto nationaal inkomen
En in het oogstjaar van het
kabinet zou dan de hulp weer
werkelijk op 1,5% worden
gebracht.
De regeringsfracties gin
gen snel akkoord. Tot afgelo
pen zomer bleek, dat deze
manoeuvre vergezeld ging
van het 'schrappen' van het
stuwmeer. Want daarmee
gaat, zoals oppositieleider
Den Uyl vorige week voorre
kende, 2,3 miljard aan hulp
gelden verloren.
Lubbers, Ruding (Finan
ciën) en CDA-leider De Vries
stapten over de bezwaren en
verwijten van de oppositie
aanvankelijk nogal makke
lijk heen, maar het CDA be
gon te schuiven toen finan
cieel specialist Van Dijk, zelf
oud-minister voor Ontwik
kelingssamenwerking, zich
in de discussie mengde. Het
'stuwmeer' mocht dan ge
schrapt zijn, het kabinet
moest toch nog maar eens
een inventarisatie maken
van al die oude verplichtin
gen om te zien welke daar
van later nog konden worden
gered.
CDA-woordvoerder Aarts
hield deze week aan die optie
vast, tot grote woede overi
gens van de WD, die haar
Minister Schoo.
- foto de stem/johan van gurp
zou drie jaar worden uitge
steld; op het stuwmeer kon in
die jaren worden 'ingeteerd',
coalitiepartner 'mooi weer
spelen' verweet en 'lonken
naar de PvdA'. Zij gaf ermee
aan geen enkele concessie te
willen doen.
Maar het CDA gaat dat te
ver. Aarts gaf duidelijk aan -
„politiek is het stuwmeer
voor ons nog niet afgeschre
ven" - dat bij de eerstvol
gende kabinetsformatie moet
worden bezien hoe en in
welke mate de oude verplich
tingen alsnog kunnen wor
den ingelost. Dat kan, zoals
ook Den Uyl eerder al wel
willend suggereerde, door de
kosten van die oude verplich
tingen over een reeks van
pakweg tien jaar uit te sme
ren, maar dan wel bovenop
het bestaande hulpvolume.
Anders zou, aldus nog steeds
Den Uyl, de 1,5 %-norm door
het zittende kabinet met te
rugwerkende kracht alsnog
ongedaan worden gemaakt.
Wat de derde wereld van
Nederland de komende jaren
te verwachten heeft, staat
dus nog in de sterren ge
schreven, maar erg hoog mo
gen de verwachtingen niet
gespannen zijn. Op een inter
ruptie van Herfkens (PvdA),
antwoorde Aarts deze week
dat 'theoretisch' de kans be
staat, dat bij de formatie be
sloten wordt gedurende een
aantal jaren het hulpvolume
tot boven 1,5 op te voeren.
Dat betekent - zoals som
mige CDA-ers in de wandel
gangen en aan de bar van
Nieuwspoort bereid zijn toe
te geven - dat Nederland de
1,5 %-norm niet formeel,
maar wel feitelijk heeft los
gelaten.
Of dat 'een goede zaak' is,
zoals Nijpels zegt, kan vlak
vóór de volgende kabinets
formatie worden uitgemaakt.
Door Louis van de Geijn
OORLOG en bewape
ning zijn 'onecono
misch'. Zij leggen een
enorm beslag op
schaarse middelen die
beter gebruikt kunnen
worden. Gewapende
conflicten brengen een
sterk verlies van wel
vaart mee voor alle par
tijen.
Ook economen kunnen
verstandige dingen te berde
brengen over het vraagstuk
van vrede en veiligheid in de
wereld, wil prof. dr. J. Tin
bergen met deze stelling
maar zeggen.
Hij riep deze week op de
Katholieke Hogeschool in
Tilburg tesamen met zijn
Groningse collega prof. dr. H.
de Haan de Nederlandse eco
nomen op eens serieus op dit
onderwerp te gaan studeren.
Niet alleen vanwege de grote
economische belangen op dit
terrein, maar ook vanwege
alle menselijk leed dat dit
verschijnsel meebrengt.
Internationaal is er nog
niet erg veel gewerkt aan de
economische aspecten van
bewapening en oorlog. Maar
de Nederlandse bijdrage ont
breekt vrijwel geheel.
De afkeer van oorlog en
bewapening zal wel een rol
spelen, meent Tinbergen. De
Haan denkt dat de Neder
landse wetenschapper liever
niet de vingers brandt aan
zo'n politiek geladen thema.
Wereldwijd worden jaar
lijks honderden miljarden
guldens aan wapens uitgege
ven. Ongeveer zes van elke
honderd gulden in de wereld
gaat naar bewapening. Vol
gens De Haan, die als advi
seur van de Verenigde Naties
enige studie op dit terrein
heeft gedaan, gaat het argu
ment dat deze besteding goed
is voor de economie, waar
schijnlijk niet op.
Uit internationaal onder
zoek blijkt dat de militaire
sector eerder een negatieve
invloed heeft op de economi
sche groei. Zo kwam uit een
Amerikaanse studie naar vo
ren dat het opvoeren van mi
litaire bestedingen met één
miljard dollar goed is voor
76.000 nieuwe banen. Als dat
zelfde geld in civiele projec
ten worden gestoken, krijgen
daarmee 100.000 mensen
werk. Een belastingverlaging
met hetzelfde bedrag zou
112.000 banen creëren.
De Haan wijst er op dat
economisch gezien bij mili
taire bestedingen geen
sprake is van investeringen,
maar van consumptie. Leo-
pard-tanks en F-16 jagers
zijn immers eindprodukten.
Het verminderen van deze
consumptie zou geen hoofd
brekens behoeven te kosten.
In de huidige Nederlandse si
tuatie zou dat welkome
ruimte opleveren voor over
heidsinvesteringen.
Dat bewapening wegge
gooid geld is omdat wapens
niet produktief zijn, is een te
Dr. Jan Tinbergen.
simpele redenering, die vol
gens De Haan even goed zou
opgaan voor sommige kun
stenaars of sommige hoogle
raren. De Haan gelooft dat de
magere economische effecten
van militaire uitgaven te
maken hebben met de grote
verspilling die vaak bij mili
taire research en ontwikke
ling optreedt.
Hij wijst er ook op da't bij
voorbeeld Japan, dat vrijwel
geen militaire activiteiten
ontplooit, een grote technolo
gische voorsprong heeft ge
nomen. Mogelijk is de ver
klaring dat zij al hun onder
zoeksinspanningen op civiele
technologie hebben kunnen
richten.
In dat verband vindt De
Haan het SDI-programma
(Star Wars) van de Amerika
nen een verkeerd antwoord
omdat daarin juist de nadruk
ligt op militaire toepassin
gen. Het Franse, civiele ant
woord Eureka bevalt hem
beter.
Prof. Tinbergen vindt dat
er ook uit economisch oog
punt best gepleit kan worden
voor maatregelen om de'be
wapeningswedloop te beper
ken. In de economische poli
tiek is het immers heel ge
woon dat de individuele
voorkeuren door de overheid
worden gecorrigeerd. De
leerplicht, de subsidie voor
bibliotheken, de hoge accijns
op tabak en alcohol zijn
slechts enkele voorbeelden
van zulke correcties.
Op dezelfde manier kun
nen in internationaal ver
band ook de nationale over
heden worden gecorrigeerd,
als hun gedrag voor de geza
menlijkheid nadelig is. On
der meer op milieugebied
zijn daar al voorbeelden van
(de aanpak van zure regen,
het verdrag tegen de vervui-
lign van de Rijn, etc.). Ook de
bewapening komt voor zulke
correcties in aanmerking, al
dus Tinbergen, omdat de
technische vooruitgang in de
hand werkt dat een conflict
tussen twee landen gevolgen
heeft voor een hele regio of
zelfs de hele wereld. Overi
gens meent de Rotterdamse
hoogleraar-in-ruste dat de
toenemende afhankelijkheid
van de landen (de Ameri
kaanse graanleveranties aan
de Sowjet-Unie, de Russische
gasexport naar Europa) gun
stige gevolgen kan hebben
voor de veiligheid.
