BOEKEN 'Er gebeurt niets'- verhalen van Maarten 't Hart Vrouwenboekenweek van 2-9 november Maritiem Jaarboek GERLAG VAN GENDT VAN JUBILERENDE UITGEVERIJ HET SPECTRUM: Gebedenboeken en Prisma-pockets Ofia TAiiZATERDAG 26 OKTOBER 1985 DE TAFEL is kaal, de boekenkast vol. Gerlag van Gendt, directeur van uitge verij Het Spectrum, presenteert zich als een dynamische boekenmanager. Traag Boekenkast Trends Buchmesse Barrière NIEUWE BUNDEL 'DE HUISMEESTER' Stippeltjes Sleutel Verteller M <wi r^wnrT1- ■ÉNI H arena's van de komende l/en. Links het honkbalsta- yden het voetbalstadion en I van de 'gymnasia' ten be- f/sporten. ten de wallen van het gloed- Ien atletiekstadion. omtte Indirecte, stedelijke voorzie- loel, en 1,6 miljard recht- Ide Spelen. Dat laatste be- jefinancierd via privé-inves- de televisierechten - kortge- i de Amerikaanse rechten nderd miljoen dollar ver- p opbrengsten van licenties, hsoring en kaartverkoop, faar is aan stadions is in- Midden in Seoel, langs de gt het centrale complex met J Een voetbalstadion voor Ind bezoekers, daarnaast Itadion (al is honkbal nog Eche sport) een aantal 'gym- leen ervan werden kortgele- rldkampioenschappen judo »i een zwemstadion waar pterpolowedstrijden plaats- Irmodern van vormgeving. Ipvig bewaakt. Je kan ze be- lar dan dien je wel je pas- Tven aan loketjes die bij elke opgesteld. Je krijgt een gids leestal niet veel meer in het Irtellen dan hoeveel mensen 1 gaan en waar de VIPS zit- tden dertienduizend atleten Jt honderdzestig landen ver- ïen met negenduizend jour- itmaal een eigen 'dorp' krij- onderdzeventigduizend bui- tristen. Zuid-Korea zal de nog van zich laten horen, ing Chun is er alles aan ge- ir bitse image te verzachten :len een succes te maken, ïbleem voor de Seoel Spelen >ed. Dat is het traditionele totief 'Sam Taeguk', dat vooruitgang symboliseert ten bestaat die hemel, aarde tegenwoordigen. Ze zitten samengeknoopt en eindigen nhoog. Als een soort hoop mst. te is de Koreaanse tijger, in uitgestorven. Een dier dat volksverhalen niet de chappen heeft die wij hem aar een verpersoonlijking is jkheid en behulpzaamheid, hij. Ho van tijger, en dori ke verkleinwoord. Tijgertje een 'sangmo' op, een hoed toals die in Köreaanse boe- >rdt gedragen. Het lint krult an de letter S van Seoel. Hij elijk uit, lijkt zo uit de Dis- veggelopen. Het is te hopen 88 niet z'n tanden hoeft te 'Artikel boek moet van voetstuk gehaald worden' Door Dirk Vellenga Hij wil actie, hij wil spek takel. Naast hem aan de lege tafel zit een professionele reclame-man, die als taak heeft de pers warm te ma ken voor Van Gendt, de ju bilerende uitgeverij en de grote plannen om het boek nu eens écht aan de man te brengen. „Boeken zijn ook mensen, zet ze om je heen". De pep talk van Van Gendt zit vol pakkende STER-leuzen. „We binden de strijd aan met het idee dat boeken moeilijk zijn". Hij houdt van boeken: „Ik ben uitgever ge worden omdat ik boeken be langrijk vind, niet om rijk te worden". Het Spectrum onstond in 1935, toen P.H. Boogaard een zaakje opende boven een banketbakkerij. De Prisma pockets in de jaren vijftig vestigden de naam van de uitgeverij voorgoed. In dit jubileumjaar wil Van Gendt opnieuw toeslaan. Deze maanden trekt een boeken- karavaan langs 32 Neder landse en 8 Belgische steden en worden boeken voor de halve prijs verkocht. Ook sloofde Het Spectrum zich uit om de Stichting Open Boek van de grond te krijgen, waarin Nederlandse uitgevers één front zouden moeten vormen. De kers verse stichting organiseert op 8 november een Nationale Boekendag in de RAI in Amsterdam, die uitmondt in een tv-show, verzorgd door de AVRO. „De Nederlandse boeken wereld heeft traag gerea geerd op de ontwikkeling van de nieuwe technolo gieën", stelt Gerlag van Gendt. „Men huurt nu een videoband voor vijf gulden in plaats van dat men een boek koopt Er zijn luiere dingen uitgevonden om te doen dan lezen. Vroeger was lezen het luiste. Dan zeiden ze: leg dat boek weg, doe es wat! Nu kun je nog luier zijn door naar de tv te staren". „Het boek blijft zijn func tie houden. Een videoband moet op maandag weer te ruggebracht worden, een boek mag je houden. En ik zeg altijd: het boek is nog het enige medium waarvoor je geen afspeelapparatuur nodig hebt. Het boek kan be staan naast de andere me dia. Je kunt de computer niet gebruiken zonder een boek. Je wint het verloren terrein niet terug door te roepen: je mag niet naar vi deo kijken. Wie ben ik om dat te zeggen? Het enige wat wij kunnen doen, is een daad stellen. Vandaar die Natio nale Boekendag". Toch floreren de video theken en balanceren uitge verijen op de nullijn („Winst maken doen we al enige ja ren niet meer"). Een Duits onderzoek leerde dat veel kinderen een hekel hebben aan boeken. Is dat niet een afschuwelijk toekomstbeeld voor een uitgever? Van Gendt: „Ik ben er wel bang voor. Als ouders een boekenkast in huis hebben, is de kans groot dat hun kin deren later ook boeken gaan kopen. Als je als kind niet gewend bent aan boeken, mis je ze later ook niet". Verdwijnt het boek op den duur? Gerlag van Gendt wil er uiteraard alles aan doen om dat te voorkomen. Hij formuleert het vraagstuk zelf anders: er moet voor ge zorgd worden dat de consu ment niet verdwijnt. Er le ven behoeften, is zijn over tuiging. De kwestie is alleen: hoe maak je de consument duidelijk dat jij het boek uitgeeft dat hij nodig heeft? „Wij moeten het boek dichter bij de consument brengen. Een dierenboek zou je eigenlijk in een dieren- zaak moeten verkopen. Over de boekhandelaren heen moeten wij naar de consu ment toe. De mogelijkheden van een boekhandel zijn maar beperkt. Ik ben al ja ren zwanger van een post- duivenboek, maar het is een gegeven dat die doelgroep nooit in een boekenzaak komt. Dat is ook zo met sportvissers. Die kopen geen boeken. Nu kwam ik er ach ter dat de de BRT en de TROS samen een serie uit zenden over postduiven. Daar kan dat boek mooi op inspringen. Met zo'n serie op de tv is het wel te verkopen. Maar ik heb er wel negen jaar overgedaan om zover te komen". Nieuwe ontwikkelingen, trends, verschuivingen moet een uitgever scherp in de gaten houden. Hoe krijg je daar greep op? „Weten doe je nooit", zegt Van Gendt „Geld voor inge wikkeld marktonderzoek hebben we niet. Er worden zoveel verschillende artike len aangeboden en boven dien zijn er zoveel verschil- Gerlag van Gendt, de ambitieuze directeur van de 50-jarige uitgeverij Het Spectrum. IN 1951 waren ze er opeens, de Prisma-pockets. Boekjes die je bij wijze van spreken in je zak kon steken. Ze kostten steevast 1,25, wel tien jaar lang. In de serie zaten werken van Godfried Bomans, 'Erik' en 'Pieter Bas'. Verder de kinderboeken van Daan Zonderland (Daan van der Vat), de Biggles-serie, Karl May, Ellery Queen, de woordenboeken voor middelbare scholieren. De Prisma-pockets van Het Spectrum schreven his torie. De uitgeverij was in de jaren dertig begonnen als een katholieke onderneming. Er werden voornamelijk gebedenboeken gemaakt en andere boeken voor ge bruik in de kerk. In de jaren zestig letterde Het Spectrum vooral bij dragen op het gebied van het grote, geïllustreerde boek. In 1968 nam VNU het bedrijf over en werd de stap ge maakt naar de Grote Vijf. Directeur Van Gendt stelt in het jubileumjaar 1985: „Wij behoren nu tot de grooste drie in Nederland, met Elsevier en Kluwer". len in prijs. Dat is niet een voudig te overzien". De laatste trends. Wat is aan het wegebben en wat komt op? „Geschiedenis en fantasy komen eraan. Kamerplan ten en tuinplanten hebben het punt van stabilisatie be reikt. Computer en aerobic zakken af. Men heeft kenne lijk ook genoeg van medi sche boeken op een voetstuk. Wel komt er ruimte voor ge- zondheidsboeken op gelijk waardig niveau. Met gelijk waardig bedoel ik dat de in formatie-brenger en -ont vanger op hetzelfde niveau staan. De lezer houdt zijn eigen verantwoordelijkheid, hij kan veel zelf invullen". Onderscheidt de Neder landse lezer zich van lezers in het buitenland? „In de jaren zeventig kochten wij veel meer boe ken dan onze buren. Men legde ontzettend veel geld op tafel voor het boek. Dat was een gevolg van de groei van de jaren zestig. De crisis heeft er weer een einde aan gemaakt. We komen nu langzaam uit het dal, maar ondertussen is de gewoonte ontstaan geld aan andere dingen te besteden. Neder land is nog steeds een goed boekenland, het is alleen niet meer zo uitzonderlijk als in de jaren zeventig". Nederland meet zich jaar lijks met het buitenland op de Frankfurter Buchmesse, de grootste boekenmarkt ter wereld die onlangs werd ge- FOTO ANEFO houden. Het Spectrum was er aanwezig met 28 man en had 30 projecten in de aan bieding. Volgens Gerlag van Gendt heeft men goed zaken kunnen doen. Van een duur geïlustreerd boek van Hu- bert Lampo en Pieter Paul Koster over de Arthur-le- gende werden in ieder geval de Engelse en Amerikaanse en mogelijk ook de Franse en Finse rechten verkocht. Een catalogus van fruitsoor- ten en boeken over verse bloemen en over groenten werden aan Engelse en Franse uitgevers verkocht. Geïllustreerde boekwer ken vormen de specialiteit van Het Spectrum op dit moment, gidsen, encyclope dieën, naslagwerken. Daar van wordt 20% in eigen huis ontwikkeld, de rest wordt aangekocht. In Frankfurt wordt uiteraard geconcur reerd met Nederlandse uit gevers die dezelfde interes ses hebben. Hoe hard is die strijd? „Er is een tijd geweest dat verschillende Nederlandse uitgevers naar Amerika vertrokken met een flinke buidel geld om de nieuwe Harold Robbins te pakken te krijgen. Ze probeerden el kaar onderuit te halen met slagen onder de gordel. Bij voorbeeld door te zeggen dat het verkoopapparaat van de ander vreselijk slecht was. Maar nu is het zo dat we het allemaal moeilijk heb ben. Als meerdere uitgevers bieden op een Amerikaanse uitgave, dan wordt vaak van te voren afgesproken bij welk bedrag wordt gestopt. Dan wordt op een bepaald moment niet verder gebo den". Hoe is het gesteld met de uitgevers in Nederland? Zijn er niet erg veel op zo'n klein gebied? „Er zijn te veel uitgevers. Maar liefst 950 staan offi ciéél geregistreerd. Het is namelijk heel gemakkelijk om een uitgeverijtje te be ginnen, maar heel moeilijk om eruit te stappen. Die laatste barrière is even hoog als de stapel onverkochte boeken. Er zouden strengere eisen gesteld moeten worden aan beginnende uitgevers. Zoals een vakdiploma, liqui- diteitsvoorwaarden. Je kunt boeken uitgeven voor je eigen bevrediging. Dat kan toevallig goed gaan, maar het kan ook leiden tot een vervuiling van de boek handel. Daar stapelen de overschotten zich op. Het lot van de kleine uitgevers uit gevers kun je vergelijken met een roulette. Het eerste boek levert bijvoorbeeld winst op. Dan gaat men wedden op het volgende boek. Dat lukt niet. Maar men blijft gokken en hopen dat men gered wordt door het volgende boek. En zo gaat het maar door". Van Gendt wil het boek uit zijn ivoren toren sleuren. Hij vindt dat de CPNB, de stichting voor de collectieve propaganda voor het Neder landse boek, zich teveel richt op het 'elitaire boek' en de gespecialiseerde consument. „Ik vind dat onrecht ge daan wordt aan de algemene consument. Onze acties zijn bedoeld om het artikel boek van zijn voestuk te halen. Wij doen een knieval. De drempel is hoog. De media verhogen die drempel door alleen maar te spreken over het literaire boek. Dat is maar 12% van het totaal. Waarom nooit eens iets over die 88%? .Het is onze taak de algemene consument de boekhandel binnen te krij gen". Door Gerard von Herpen IEDERE keer als Maarten 't Hart aankondigt dat hij op zoek is naar een nieuwe schrijfvorm of zelfs naar een ander leespubliek, er vaar ik die vage vooruit zichten als een stukje ver raad aan zijn eigen schrij versreputatie. Die is ooit ge vestigd door zeer goede ro mans,waarvan ik maar noem 'De Aansprekers' en 'Ik had een Wapenbroeder". In het literaire wereldje van Nederland is de roem snel gevestigd en even snel weer vergooid. Toen Maar ten 't Hart behalve goede ro mans ook zeer leesbare lite- ruurkritieken in kranten en periodieken schreef, vroeg dat zelfde wereldje zich af hoelang hij het gezamen lijke pakket van weten schapsman, criticus en schrijver zou weten te behe ren. De toeziende voogden van de Nederlandse Lette ren kregen al snel ongelijk, want Maarten't Hart schreef daarna behalve een groot aantal essays ook nog enige van goed tot acceptabel te noemen romans. Het Kritische Getij is wel iswaar wat aan het zakken, maar de dodelijke bereid heid om alles wat 't Hart op papier zet, collectief de grond in te boren, is nog al tijd voorhanden. In een klei ner circuit, dat zich voortdu rend op het allernieuwste in de literaire modewereld werpt, wordt een mens ta melijk rap 'uit' verklaard als hij de euvele moed heeft om te verwijzen naar boeken van 't Hart of Wolkers. Pre cies zoals in vroeger tijden Jan de Hartog of Theun de Vries omwille van hun geta lenteerd vertellerschap naar de deurmat konden worden verwezen. Aan 's Neerlands ondank baarheid als karig loon voor een rijke produktie, moest ik gedurig denken, toen van Maarten 't Hart de verha lenbundel 'De Huismeester' uitkwam. Eén ding nam ik mij heilig voor: ik zou mij niet voegen in het koor van kruisigers, die 't Hart eerst zijn drukke leven, toen zijn calvinisme, later zijn anti- feminisme en weer een beetje later zijn eenzijdig heid en gebrekkig taalver mogen hebben verweten. Ik houd mij buiten die catego rieën, omdat zij zo snel ver geten en omdat zij mij van wege hun veelsoortigheid ook zo ongrijpbaar overko men. Ik heb bovendien (al van De Regenwulpen af) een zwak voor Maarten 't Hart, omdat hij de Nederlandse li teratuur heeft verrijkt met de mooiste verhalen, die ooit over calvinistisch Nederland zijn geschreven. Precies zo als Wolkers een onnavolg baar mooiecalvinistische 'familieroman' heeft ge schreven in zijn 'Terug naar Oegstgeest'. Lezers vergeten evenwel snel. Wolkers wordt afgedaan en 't Hart even eens. Met de verhalen die Maarten 't Hart in 'De Huis meester' verzamelde, heeft de schrijver zijn tegenvoe ters evenwel alle kansen van de wereld geboden. Het is precies alsof 't Hart met deze bundel voor- en tegen standers van zijn literaire roem wil duidelijk maken dat beide categorieën van zelfsprekend hun eigen ge lijk mogen koesteren. In 'De Huismeester' staan verhalen, die herinneren aan het magnifieke vertel- lersohap van Maarten 't Hart 'in vroeger jaren' en er staan verhalen in over nieuwe thema's van gekte en huwelijkse benauwenis, die Maarten 't Hart. in alle opzichten ver bene den Leidens peil zijn. In die verhalen ('De Huismeester', 'De Ruitewissers' en 'Sint- michielszomer') komen be schrijvingen en dialogen voor, die lijken terug te val len in het gemakzuchtige vertelpatroon van de streek roman. soms ij er zelfs de herinnering aan het Pijpe- lijnse stippeltje-stippeltje- proza van De Haan. Zoals in deze zinnen in de vertelling 'De Hond': „Ja, en dan die ene keer, d'r stopte zo'n zwarte slee voor de deur, Riek dacht meteen aan een begrafenis, maar nee d'r stapt zo'n mannetje uit die alleen maar wat broebelt, en d'r stappen nog drie kerels uit, Nederlanders en ze ko men binnen en dat mannetje - FOTO ARCHIEF DE STEM gaat op dat krukje zitten, en ze beginnen te spelen". In het verhaal 'De Huis meester', daar is nota bene de bundel naar genoemd, wordt een misverstand rond een sollicitatie naar de func tie van huismeester bladzij den lang uitgesponnen, zon der dat er ook iets gebeurt waar de lezer zich door ge boeid kan voelen. Het mis verstand duurt maar voort en aan het eind 'van het ver haal, als de toekomstige be woner, die alleen maar zijn sleutel kwam halen, dan eindelijk die verdomde sleu tel heeft, gebeurt er nog he lemaal niets. Of het moet een onwaarschijnlijk voor val zijn, van een man die door een enkele uitlating van de hoofdpersoon al zijn sollicitanten ziet wegvluch ten. Dat is het dan, denkt de lezer, maar hij houdt er geen enkele indruk aan over. Zelfs in de mooie verha len, die Maarten 't Hart in zijn beste vertellingen doen herleven, zoals 'De Aardbe ving', 'De Hond', 'Huwelijk rijmt op gruwelijk' en 'De Tegenspeler' komen taal kundige slordigheden voor, die een lezer een, twee keer slikt, maar die daarna een regelrechte beproeving gaan vormen. In het verhaal 'De Hond' struikelt die lezer in vijftien gedrukte regels vier keer over de aanduiding 'zei mijn vader' en voor de variatie 'zei Kolenbrander' ook nog wel iets. In 'De Aarbeving', 'De Tegenspeler', 'De Hond' en in het aandoenlijke ver haal over de man, die bij zijn vriend binnenkomt voor enig alledaags huwelijksbe- klag, haakt Maarten 't Hart soms naar zijn eigen gefas cineerd vertellerschap. In het verhaal 'De Aardbeving' komt een beschrijving voor van het binnenste van een machinefabriek of een scheepswerf. Allerlei soor ten blauw vuur vlamt er op. „Het is net", schrijft Maar ten 't Hart, „of je daar mid den in die hal had opgehou den te bestaan, of je al dood was, en als een doorzichtige geest naar het leven kon kij ken". Dat is schrijverschap, roep ik in bewondering uit, maar op de volgende pagina lees ik dan ook: „Boven de Nieuwe Waterweg hing de zon prinsheerlijk te stralen". Op zulke momenten denk ik: Maarten 't Hart zal toch niet hebben bedoeld dat hij op zoek is naar een nieuw, gemakzuchtiger leespubliek. Met de meeste verhalen in 'De Huismeester' heeft hij die lezers in ieder geval al in belangrijke mate voor zich gewonnen. Maarten 't Hart: 'De Huismees ter' (verhalen). Ultg. Arbeiders pers. Prijs: ing. 24,50, geb. 39,50. Grote ABC, Uitgeverij De Ar beiderspers, Amstertdam. Hedy d'Ancona opent de Vrouwenboekenweek. - FOTO ARCHIEF DE STEM DE VIJFTIEN Nederlandse en Belgische vrouwenboekhandels organiseren van 2 tot 9 november een Vrouwenboekenweek. De boekhandels presenteren workshops, lezingen en film- en thea tervoorstellingen. De Stichting Vrouwenboekenweek heeft een tijdschrift uitgegeven, 'bedoeld om een veel grotere kring leze ressen en lezers bekend te maken met het werk van vrouwelijke auteurs'. De week wordt zaterdag 2 november om 14 uur in het NV Huis in Utrecht geopend door Hedy d'Ancona. In een forum praten daarna Renate Dorrestein, Ankie Peijpers, Beatrijs Ritsema, Sjull Deckwitz, An Dekker en Maaike Meyer met elkaar en het publiek over de reacties die ze kregen op hun werk. Hanneke Groetenman presenteert een talkshow en 's avonds is er feest met o.a. de punkdichteres Yoolz. Uit het blad van de Vrouwenboekenweek blijkt dat de 'vrien- dinnensfeer' van de jaren zeventig niet meer bestaat. Solidari teit door dik en dim heeft langzamerhand plaats gemaakt voor verschillende visies en uiteenlopende belangen. Er moet gewoon geconcurreerd worden met de reguliere boekhandel. Aan de an dere kant neemt de produktie van vrouwenliteratuur toe en zijn er steeds meer vrouwen actief in het boekenbedrijf in het alge meen. De vrouwenboekhandels zijn Aradia in Gouda, BoekenNel in Eindhoven, Brood Rozen in Dordrecht (Gravenstraat 22), Dikke Trui in Groningen, Dulle Griet in Leuven, De Feeks in Nijmegen, Gaia in Leiden, De Helleveeg in Arnhem, Ka in Hoorn, Sappho in Leeuwarden, Savannah Bay in Utrecht, Shi- kasta in Nijmegen, Trix in Den Haag, 't Wicht in Enschede en Xantippe in Amsterdam. De Feministische Uitgeverij Sara komt in verband met de Vrouwenboekenweek met een paar bijzondere uitgaven. 'Vrou wen - wereldwijd' is een ambitieus boek met o.a. bijdragen van Angela Davis, Marilyn French en Germaine Greer. Het probeert de balans op tie maken van het 'Decennium van de Vrouw' (1975- 1985). Het boek bestaat uit drie deleft, een samenvatting van de antwoorden die 121 regeringen gaven op een vragenlijst over de positie van vrouwen in hun land, reportages en essays van tien auteurs en tenslotte actuele feiten en statistieken. 'Maritiem Jaarboek'. Redaktie G.J. de Boer e.a. Uitgeverij De Alk, Alkmaar. Prijs f 49,50. Een gedetailleerde momentop name van Nederland als mari tieme natie. Zo zou je de on langs verschenen eerste editie van het Maritiem Jaarboek kunnen betitelen. Eerlijk heidshalve moet daaraan wor den toegevoegd dat ook de meer bescheiden Belgische scheepvaart aan de orde komt. Het aangekondigd intrek ken van steunmaatregelen door Van Aardenne, per 1 ja nuari *86, blijkt van beslis sende invloed op de bedrijfs voering van rederijen en scheepswerven in de afgelo pen anderhalfjaar. Zo zag scheepswerf Van Giessen-de Noord de opdracht voor een jumbo ferry van de Maatschappij Zeeland naar Japan verhuizen. Twee nieuwe cruise-schepen voor de Holland-Amerika lijn worden in Frankrijk gebouwd. En een van Nederlands' snelst groeiende rederijen, Spliet- hoff's Bevrachtingskantoor te Amsterdam liet vanaf 1976 vijfendertig schepen voor de klein-handelsvaart in Japan bouwen! De Nederlandse koopvaar dijvloot verminderde in 1984 met 600.000 ton en daarmee zakte Nederland naar de 21ste plaats op de wereldranglijst. De sterke kant van Neder landse scheepsbouw en van koopvaardij ligt in specialisa tie. Bijvoorbeeld middels de bouw van schepen voor de off shore, en marine-vaartuigen. Het Maritiem Jaarboek is samengesteld uit een aantal artikelen .van nautische ex perts, veelal voorzien van vlootlijsten en andere statuis- tische gegevens. Als zodanig geeft het boek niet alleen een beeld van de aktuele situatie. Het kan ook uitstekend dienstdoen als naslagwerk. PdS

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 29