Vlaamse boekenbeurs
met ruim 50.000 titels
Historisch verslag over
bevrijding Den Bosch
Leven van 'skinhead'
in 'Made in Britain'
BOEKENWEEK
WOENSDAG 23 OKTOBER 1985 T2
VAN 1-11 NOVEMBER IN ANTWERPEN
IN VARA'S
OMBUDSMAN
Herman Bode
werkt voor
Frits Bom
Boek
Uitgekauwd
Kletsen
DRIEDELIGE SERIE BIJ NOS
V^alraff in Acht
NEDERLAND 1
j(
ïuske en Wiske: Ai
4ppie Happie en S
„Als het publiek geen talent heeft, kan
je het als artiest wel vergeten"
Jan Blaaser
Door Jan Koesen
EEN BRUG te vroeg.
Zo kan men de doku-
mentaire 'De bevrij
ding van 's Hertogen
bosch' wel noemen. De
KRO zendt 27 oktober
dit verslag van een
klein uur uit, gevolgd
door reportageflitsen
van de Dankbaar-
heidsreunie van de
Bossche bevrijders die
die week gehouden
wordt.
De KRO heeft, in een eeu
wen omvattend gebaar, be
sloten om de bevrijding van
de Brabantse hoofdstad
maar te koppelen aan het
800-jarig bestaan van die
stad. Op die manier wordt
het zuiden, waarvan de om
roep het vooral moet heb
ben, aardig bediend en bo
vendien zijn het mooie
plaatjes.
De dokumentaire is ge
maakt door de historicus
Karei Margry die door de
voormalige KRO-regisseur
Luc van Gent vooral met de
produktie is geholpen. Het is
een heel boeiend dokument
geworden, eerder gemaakt
met het oog op historische
accuratesse dan op snelle
beelden die uiteindelijk toch
niets vertellen.
De strijd om Den Bosch is
bloedig geweest en heeft 6
dagen geduurd, van 22 tot en
met 27 oktober 1944. De oude
vestingsstad bleek veel
moeilijker in te nemen dan
de geallieerden hadden ge
dacht, met name door de
aanwezigheid van drie ri
viertjes door de stad (de Aa,
de Dommel en de Dieze) en
de daardoor aanwezige 11
bruggen. Bovendien konden
de tanks niet oprukken door
de drassige moerassen, met
name die rond Rosmalen.
Den Bosch is een vitaal
punt geweest voor de geal
lieerde opmars. De Slag om
Arnhem was mislukt (de
brug die er een te ver was)
en Eisenhower en de zijnen
konden alleen via het lan
dingsstrand in Normandie
bevoorraad worden. Om aan
wapens, vervoer,benzine,
voedsel en al die ontelbare
zaken te komen die een op
rukkend leger nodig heeft,
besloot Montgomery om van
het inmiddels bevrijde Ant
werpen een bruggehoofd te
maken.
Omdat de Wester-
schelde echter in Duitse
handen was, kon die haven
niet gebruikt worden. Met
de verovering van Den
Bosch moest datgene afge
maakt worden wat in Arn
hem was mislukt.
De 52ste Welsh Infanterie
divisie, ondersteund door
tanks en de vreesaanja
gende vlammenwerpers van
de 7de Engelse Pantserdivi
sie, kregen de opdracht om
de 712de Duitse infanterie
divisie de stad uit te jagen.
Codenaam: Alan.
Wat theoretisch had moe
ten gebeuren in een dag,
vergde een week. Het Bos
sche verzet had reeds de
grootste brug, de Diezebrug,
ondermijnd met springstof
fen, maar de geallieerden
waren hiervan niet op de
hoogte. Telkens en telkens
werden de Welshmen door
de bruggen tegengehouden.
Scene uit 'De bevrijding van Den Bosch': een vader vlucht met twee dochters naar het
bevrijde deel van de stad.
Uiteindelijk zijn 118 Bos
schenaren in die dagen om
het leven gekomen en wer
den er 800 gewond. 700 hui
zen veranderden in puin,
1000 werden zwaar bescha-
- FOTO IMPERIAL WAR MUSEUM LONDON
digd. Alleen de St.Jan bleef
als door een wonder ge
spaard. Ook de Britten en de
Duitsers leden zware verlie
zen.
Tijdens de slag is er uit
bundig gefilmd en gefoto
grafeerd. Van deze histori
sche opnamen heeft Karei
Margry handig gebruik ge
maakt. Den Bosch is qua lig
ging een vrij complexe stad
en telkens moeten kaartjes
duidelijk maken over welk
stadsdeel het gaat. Dit zal
voor niet-Bosschenaren een
probleem kunnen opleveren.
Ook de hierbij gebruikte fo
to's zijn vaak niet bijster be
hulpzaam. Voor de rest is de
dokumentaire heel helder en
zorgvuldig. Nogal wat Bos
schenaren komen in beeld
en ook Britse militairen,
compleet met upper class
accent en martiale snor, ko
men ons vertellen wat zij die
dagen precies hebben ge
daan.
Gekoppeld aan deze 41ste
be vrij dings week komen er
900 Britse oud-strijders naar
Den Bosch die op 24 oktober
een intocht houden volgens
dezelfde route als in 1944.
Ook van die festiviteiten
brengt de KRO verslag uit.
Robert Long: „Ik ben niet meer zo'n kekke jongeman
- FOTO ARCHIEF 0E STEM
1 t/m 11 nov. 1985
Door Henk Egbers
ANTWERPEN -
Van vrijdag 1
tot en met
maandag 11 no
vember wordt
in het Bouwcen
trum aan de Jan
van Rijswijck-
laan te Antwer
pen de 49e Boe
kenbeurs voor
Vlaanderen ge
houden.
Omdat er ook -
alle grote en
veel kleine uit
gevers uit Nederland aanwezig zijn, krijg je
op deze beurs een hele goede indruk van de
boekenmarkt binnen het Nederlandstalige
gebied.
Verder is er een pro
gramma met 85 inleidingen,
lezingen en culturele manifestaties als ex
tra.
!n meer dan honderd stands worden 300
Vlaamse en Nederlandse fondsen aangebo
den; ongeveer 50.000 titels. Toch, zo werd
tijdens de persconferentie meegedeeld,
daalt de boekenmarkt licht. Tegenover 2200
titels in 1980 staan in 1984 2768 uitgegeven
titels in Vlaanderen; in Nederland was dat
respectievelijk 16.791 en 15.977. De produktie
in Vlaanderen in het jaar 1984 werd gele
verd door 81 uitgevers in Nederland door
950. Daarbij valt vooral de toename van
kleine uitgevers - vaak eenmansbedrijven -
op. Anderzijds worden in Vlaanderen nog
steeds uitgevers opgeslokt door Nederland
se.
Het programma voordrachten en lezin
gen op de beurs gaat op velerlei aspecten
van het verschijnsel boek in; heeft uiter
aard ook te maken met presentatie van
nieuwe titels. In het programma is onder
meer ruimte voor de megamuitvitaminen-
therapie, waarvoor Jos Ghysen praat met
dokter Le Compte; het populaire radiopro
gramma 'Te bed of niet te bed' van Ghysen
komt aan de orde; Walter de Bock en André
Bosbeke hebben een boek gemaakt over de
organisatie en werking van Opus Dei in
België en vertellen erover; Jozef Deleu
vraagt zich hardop af: 'Groeien Vlaanderen
en Nederland uit elkaar?'
Ernest Claes wordt uitgelicht en Jef Gee-
raerts wordt ondervraagd over zijn nieuwe
De zaak van Altzheimer'. Jos Vandeloo
leest voor uit zijn nieuwe 'Les Hollandais
sont la'. Logo heet een kindervriendelij k
computerboek, dat wordt voorgesteld en
met Walter van den Broeck wordt gespro
ken over zijn laatste: 'Het beleg van Laken'.
Prof. Mark Eyskens spreekt over de econo
mie van het Avondland. Paul van Vliet ver
telt over zijn nieuwe boek: 'Ken je dat ge
voel?' Een groot uur sport met o.a. Rik Cop-
pens, Jef Mermans en Rik van Steenbergen
wordt gevolgd door Ward Ruyslinck die
leest uit zijn 'De uilen van Minerva'. Ook
Kees van Kooten komt de Boekenbeurs ver
overen. Dit is een betrekkelij k kleine greep.
Bijna de helft van de Vlaamse bevolking
(in Nederland is dat ook nog 30 procent)
neemt nooit een boek ter hand. En wat het
bibliotheekaanbod betreft: de Nederlandse
gebruiker (29% van de bevolking is inge
schreven) leent 42 boeken per jaar; in
Vlaanderen is dat respectievelijk 18% en 31
boeken. Het gedeelte van de bevolking dat
vrijwel nooit een boek koopt, is in Neder
land en Vlaanderen bijna gelijk; 40 en 45%.
Het gemiddeld besteed bedrag per huishou
ding is in Nederland van 130 gulden in 1980
in 1984 gedaald naar 117 gulden. Een
Vlaams cijfer is niet voorhanden.
In plaats van het Nederlandse Boeken
weekgeschenk biedt de Vlaamse organisa
tie een catalogus van bijna 400 pagina's aan.
Die kost 50 frank of je krijgt hem gratis bij
aankoop van minstens 500 frank. De slogan
van deze beurs is: 'Boeken bij de boekhan
del'. „Vakopleiding en -informatie hebben
in het Vlaamse boekbedrijf de jongste jaren
onvoldoende aandacht gekregen", zo werd
nederig bekend. Daaraan wordt iets ge
daan. Een veeg uit de pan kreeg ook minis
ter Pona van Cultuur. Voor 500 miljoen
Europeanen geldt een prijsbinding voor
boeken, maar voor de Belgen niet. En dat
terwijl België voor 70% afhankelijk van de
Nederlandse en voor 85% van de Franse
boekenmarkt is.
De beurs is van 1 tot en met 11 november dage
lijks open van 10.00-18.30 uur. Algemene toe
gangsprijs is 50 (rank met daarbij de bekende
kortingen tot 20 (rank; kinderen tot 10 jaar gratis.
Herman Bode.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
Van onee rtu-Tedcatie
HERMAN Bode, tot voor kort
vice-voorzitter van de FNV,
wordt vaste medewerker van
het VARA-consumentenpro-
gramma 'De Konsumenten-
man'. Hij is aangetrokken als
deskundige op het gebied van
sociale zekerheids en de volks
gezondheid.
Eindredacteur Frits Bom
heeft Bode (60) gevraagd voor
het redactieteam van de Kon-
sumentenman, omdat 'weinig
mensen zo goed als Herman
Bode in staat zijn ingewik
kelde vraagstukken in gewone
mensentaal uit te leggen'.
Het stond gisteren nog niet
vast of Bode vandaag al zal
meewerken aan het eerste
programma van het nieuwe
seizoen, dat vanavond om 22.30
uur op Nederland 1 wordt uit
gezonden. De ex-FNV-be-
stuurder is namelijk ziek.
Bom heeft overigens weinig
veranderd aan de opzet van
zijn consumentenprogramma.
Het belangrijkste thema,
waaraan het gehele seizoen
aandacht zal worden besteed,
behandelt de problemen die
mensen ondervinden, als ver
zekeringen niet willen uitbe
talen. In deze eerste aflevering
komt ook de herziening van de
sociale zekerheidsstelsel ter
sprake, alsmede een onderzoek
naar keukenmachines en bloe-
Door Tom Smeets
UTRECHT - De
stilte rond Robert
Long is verbroken.
De theaterbezoekers
zullen nog steeds te
vergeefs op zijn
komst wachten,
maar de thuis-luis-
teraars en kijkers
worden wel op hun
wenken bediend.
Maandag kreeg Ro
bert Long in het kers
verse Fonografisch Mu
seum in Utrecht het
eerste explaar van een
drie langspeelplaten,
plus een boekwerkje
bevattende box '10 Jaar
Theater'. Vrijdagavond
is hij op de AVRO-buis
te zien in een registratie
van 'Robert Long Solo'.
Tv-show en platenbox
hebben met elkaar te ma
ken. Beide coveren tien jaar
theater en bij de AVRO zul
len scènes zijn te zien die op
een van de platen zijn te be
luisteren. Punt van over
komst is bovendien dat het
in beide gevallen om live
opnamen gaat.
De AVRO brengt 'hoogte
punten uit het theaterpro
gramma' op de buis. Bij Jos
Brink heeft de AVRO zich
recentelijk in dat kader be
hoorlijk in de vingers gesne
den. Ten aanzien van Rober
Long is dat echter niet te
vrezen.
Hij zegt: „Ik heb zelf mede
gemonteerd en het geluid
gemixed en zo. Ik ben zeer
tevreden. Ik denk dat het
programma een hoge amu
sementswaarde heeft. Het
ziet er prachtig uit. Het was
ook een mooi programma in
de zaal. Dat hebben we zo
veel mogelijk proberen over
te brengen op televisie.
Vroeger is het bij andere
omroepen wel eens misge
gaan, maar dat gebeurt me
niet meer. Ik houd sindsdien
dikke vingers in de pap, zo
dat ik ook achteraf nooit
kan zeggen 'het is zijn
schuld'."
Volgens Robert heeft de
AVRO geen enkele poging
gedaan zich er gemakkelijk
vanaf te maken, door bij
voorbeeld alleen de meest
Ik houd
niet zo
van tv'
toegankelijke scènes te ne
men. „O nee, zeker niet. We
hebben in grote harmonie
overlegd. Kijk, er zijn din
gen die werken in een thea
ter wel en op tv absoluut
niet. We hebben een zo goed
mogelijke selectie gemaakt
en ik denk dat het zeer is ge
lukt."
De AVRO-opname betrof
de allerlaatste voorstelling.
Nog sterker: het was Ro
berts laatste theateroptre
den voor geruime tijd. In fe
bruari van dit jaar kondigde
hij bij de afsluiting van de
geplande serie voorstellin
gen een theater-pauze van
misschien wel vijfjaar aan.
Die 'pauze' betekent ech
ter niet dat Robert Long on
deruitgezakt met de armen
over elkaar zit niets te doen.
„Op de eerste plaats heb ik
geschreven voor collega's,
dingen die enige tijd in be
slag hebben genomen. Maar
dat is nu allemaal klaar.
Verder doe ik een poging om
een boek te schrijven, omdat
ik dat zelf graag wil. Of het
ooit wat wordt, zal de toe
komst leren. Ik ben een
nieuwe studio-lp aan het
voorbereiden, die we in no
vember gaan opnemen. En
in december gaan we die in
Duitsland opnemen. Nou,
dat is alles bij elkaar wel ge
noeg voor dit jaar, vind ik."
Hoe lang gaat de pauze
duren? „Ik streef zelf naar
vijf jaar. Geen theater dus.
Niet omdat ik het op zich
niet leuk vind, ik heb even
het gevoel dat Nederland
niet per, se slechter gaat
draaien als ik er niet ben. En
voor mezelf had ik het wel
even gezien. Het nadeel is
dat ik een beetje uit m'n
ritme ben. Als je heel lang
onder een bepaalde druk
staat, leef je daar naar. Nu
heb ik een zee van tijd, dus
ik plan alles verkeerd. Het is
echt om gek van te worden."
Even voert hij een uit het
leven - zijn leven - gegrepen
showtje op: „Ik heb dus ze
ven avonden deze week.
Dan kan ik dus dat en dat en
dat gaan doen.En het ge
volg is dat ik meer kilome
ters op m'n teller heb staan
dan toen ik nog werkte. Het
is echt waar. Om gek van te
worden. Maar ook dat zal ik
nog wel leren."
Blijft de vraag of Neder
land beter gaat draaien als
hij weer terugkomt. Robert,
lakoniek: „Ik heb geen idee.
Er zijn een hele hoop men
sen Of laat ik zeggen, ik
neem aan dat er een aantal
mensen is dat het jammer
vindt dat ik niet optreed.
Dat is ook wel gebleken.
Aan de andere kant denk ik
dat het veel leuker is als ik
zelf weer een punt heb be
reikt dat ik er weer zin in
heb. Ik was ook een beetje
uitgekauwd. Ik had nog wel
twintig jaar kunnen door
gaan, maar ik vond het niet
zo boeiend meer. Maar als ik
nou bijvoorbeeld het nieuwe
programma van Adèle Bloe-
mendaal zie, dan denk ik 'ja,
ik geloof toch dat ik het wel
weer leuk vind'. Maar dat is
maar kort hoor. Het duurt
maar heel even. Die vijf jaar
maak ik echt wel vol."
Hij zit met nog iets. „Ik
zat altijd met het feit dat ik
een beetje 'n kekke jonge
man moest zijn. En dat ben
ik allang niet meer. Ik ben
gisteren 42 geworden, dus ik
wil wel als een wat oudere
man de bühne op, zonder dat
ik het verleden als maar
meesleep. Dat zal natuurlijk
nooit helemaal lukken, maar
ik denk dat het plezierig is
om dat wat ik doe eens van
uit een andere leeftij dshoek
te belichten. De tijd zal het
allemaal leren, ik zie wel."
Of hij z'n theater-pauze
zal benutten tot meer tv-ac-
tiviteiten, valt te betwijfe
len. Tot nu toe is hij vrijwel
uitsluitend in theaterregi
straties op de buis te zien ge
weest. Dus nu wellicht eens
een show die speciaal voor
televisie is gemaakt? „Ik
houd daar niet zo van, om
dat het altijd een beetje plat
is. Ik bedoel on-dimensio-
naal. Ik vind televisie niet zo
leuk. Onnozele spelletjes,
dat vind ik echt leuk, daar
beleef ik zelf een bijzonder
groot genoegen aan. 'Hints'
vind ik het leukste om te
doen."
Voor hem is televisie
'films, amusement en actua
liteiten voor de mensen die
daar belang in stellen'. Van
daar géén special. „Als je dat
gaat doen, dan leg je een
soort belangrijkheid op je
werk die in het theater wel
bestaat, maar op televisie
niet. Mensen gaan toch kof
fie inschenken en gaan toch
zitten kletsen. Ik vind het
leuk dat als ik iets doe voor
een publiek, dat de mensen
bewust binnenkomen en ge
kozen hebben voor dat wat
ze die avond willen zien. Dat
gebeurt op tv maar ten dele.
Van de andere kant, het pro
gramma van vrijdagavond
ziet er zo mooi uit en is dus
danig sterk, dat het de tele
visie wel overleeft. Hoop ik."
Door Henk Vos
DE Schooltelevisie begint van
daag (om 9.35 uur op Neder
land 1) voor de middelbare
school-jeugd met een driede
lige tv-serie 'Made in Britain'
(Gemaakt in Groot-Brittan-
nie). De serie handelt over het
leven van een skinhead.
Deze 'serie' is eigenlijk een
anderhalf uur durend tv-spel,
gemaakt door de Britse com
merciële televisie-maatschap
pij 'Central Independant',
maar omdat de schooltelevisie
niet over zoveel aaneengeslo
ten zendtijd beschikt, wordt de
film in drie stukken gehakt.
Jammer, maar beter dan
niet op het scherm, want de
film is zeer educatief voor kin
deren, hoewel 'Made in Bri
tain' werd gemaakt voor oude
ren. En ondanks het vroege
tijdstip van uitzending, is de
serie ook beslist een aanrader
voor ouders met opgroeiende
jeugd, sociale werkers en do
centen in het voortgezet on
derwijs.
Het verhaal gaat over een
zeer intelligente en gevoelige
16-jarige jongen Trevor. Een
rol die op fabuleuze wijze
wordt gespeeld door Tim Roth.
Hij is een 'skinhead' en draagt
op zijn voorhoofd een geta
toeëerd hakenkruis, het af
schuwelijke teken van het na
zidom. Hij is geen uitzonde
ring. Skinheads plegen zich te
tooien met rechts-extremisti-
sche symbolen, goedkope niet-
modische kleding, zijn in de
grote steden vaak lid van ras-
cistische of reactionnaire or
ganisaties en gedragen zich
ook zeer openlijk als zodanig.
Trevor heeft nog nooit ge
werkt en is daar trots op. Hij
heeft alleen vertrouwen in
zichzelf. Trevor wordt door de
meeste mensen gemeden en
gewantrouwd. Hij heeft zich
uit die ervaring een levens
houding aangemeten Hij ver
werpt anderen voor zij het
hem doen. Hij neemt het risico
van een afwijzing dus niet
meer. Naar zijn eigen mening
is die houding tot nu toe suc
cesvol geweest zowel op school
als thuis. Als hij beschuldigd
wordt van diefstal en het
gooien van stenen door de rui
ten van buitenlanders, wordt
hij plotseling geconfronteerd
met een totaal andere wereld:
die van de rechtbank.
De rechter veroordeelt hem
tot het aanvaarden van leiding
van sociale werkers en regel
matig controle door een psy
choloog. Trevor besluit dan
toch maar een baan te gaan
zoeken. Maar zijn serieuze po
gingen in die richting worden
gefrustreerd door de afwij
zende houding van mensen op
het arbeidsbureau en moge
lijke werkgevers. Daardoor
wordt hij geconfronteerd met
het soort gedrag waarmee hij
zelf vroeger anderen tegemoet
DËNSPAG 23 OKTOB
In Achter het Nieuws (21.53 uu
verborgen camera gemaakte r
dat schrijver Gunter Wallraff
Duitsland werkte en een inte
een reportage over de toenam
en de problemen die daard
ontstaan. Met een reactie van
Isabelle Adjani in
Vhistoire de Adèle H.'
(Duitsland 3, 22.30 uur).
- FOTO ARCHIEF DE STEM
20.33
Drieluik
Rotterdam
Drie regisseurs hebben ieder
vanuit hun eigen invalshoek
een impressie van de stad
Rotterdam en zijn bewoners
gemaakt, welke films ver
spreid over de avond wor
den uitgezonden. De film
'Rinus' werd door Joost
Kraanen vervaardigd. Het
verhaal gaat over een schar
relaar, die slooppanden
leeghaalt en weggesaneerd
wordt naar een buitenwijk.
Hij wil beslist terug naar
zijn oude buurt. Van de
Tsjech Otakar Votocek is
het werk Turkse Video', dat
tijdens de Filmdagen 1985
een Gouden Kalf kreeg voor
de beste korte film. 'Turkse
Video' is het portret van een
illegale gastarbeider, die
zijn zorgen ontvlucht door
middel van videofilms. De
derde bijdrage werd gefilmd
door Gerrad Verhage, geti
teld 'Het wonder van Rot
terdam'. Deze film laat zien
hoe een wanhopige Rotter
dammer zijn woning kwijt
raakt tengevolge van de
stadsvernieuwing.
D
s<
a
F
S
tr
ls
li
P
b
22.30
Konsumenten-
man
li
Z1
li
d
S(
d
U
g
s<
Vanavond start Frits Bom
opnieuw met zijn konsu- d
mentenprogramma, dat g
3:
lubt mij hierin jeluisd door mij dronken te mi
trad. Zijn weg leidt onvermij
delijk naar de gevangenis. Hij
tracht een weg te vinden
waarin hij zijn eigen waardig
heid kan bewaren. Dat wordt
de rol van slachtoffer.
'Made in Britain' is een
schoolvoorbeeld hoe snel en
goedkoop gemaakt instant
drama zou kunner en moeten
zijn. Dergelijke programma's
zouden door de televisie 'als
een volstrekt normale taak'
binnen hun opdracht als pu
bliek medium moeten worden
gezien. Vanwege de lange
voorbereidingstijd en hoge
kosten van tv-drama is de
wijze waarop het spel is ge
maakt ook de enige manier om
de hedendaagse maatschappij
in dramavorm te belichten.
'Made in Britain' toont te
vens aan dat juist de dramati
sche vorm een veel ingrijpen
der invloed heeft op de kijker.
Indringender dan welke docu
mentaire over skinheads zou
kunnen zijn. Mede om die re
den werd het programma dan
ook tijdens de Prix Italia 1984
te Triest de hoogste onder
scheiding toegekend in de ca
tegorie drama.
toé mm in de boeien I Boe-1
wi moeten festraft uoróeniJJ\
Jkbeni
Ik ben
m 0H7S-EM-
OLYMPlZUSWlOlI..
/MO
/uac
/nul
