Ontwikkelingslanden krijgen veto
recht over nieuwe GATT-handelsronde
TOON KORTOOMS
~E LEO is het ware verhaal
Electronische verkoper rukt op in VS
shult:
Een aandachtig roker
waardeert hem als geen ander.
Duitse investeerders
blijven in Zuid-Afrika
Debat in Turkije
over doodstraf
De nieuwe roman van
ligt nu bij de boekhandel
van een wel zeer 'aparte' Brabantse
jongen die een miljoenenbedrijf
opbouwde
KLEREN EN BRILLEN PASSEN PER COMPUTER
GROTE ROL IN ECONOMIE
Situatie
ongewijzigd
uitgeverij j.h. gottmer - haarlem
VRIJDAG 4 OKTOBI
VRIJDAG 4 OKTOBER 1985
ACHTERGROND
Siemens
Politie
Vervolg van pagina 1
Onderhandelingen over de wereldhandel in Genève.
FOTO AP
DE LIDSTATEN van de
Algemene Overeen
komst inzake Tarieven
en Handel (GATT) zijn
het weliswaar eens ge
worden over voorberei
dende besprekingen
voor een nieuwe ronde
van wereldhandelsover-
leg, maar een formele
beslissing hierover zal
pas worden genomen op
de jaarvergadering van
de GATT volgende
maand, zo blijkt uit de
gemeenschappelij ke
slotverklaring die giste
ren in Genève is uitge
geven.
Intussen zal een commissie
van de GATT, beginnen met
besprekingen over de onder
werpen die tijdens een nieuw
handelsoverleg aan de orde
moeten komen. Tijdens de
jaarvergadering, die waar
schijnlijk op 25 november be
gint, moet de commissie over
de voortgang van de bespre
kingen rapporteren, zo is
overeengekomen.
Omdat in de slotverklaring
bovendien het hete hangijzer
van de dienstensector vrij
vaag is gelaten, konden ook
landen als India, Brazilië,
Joegoslavië, Argentinië en
Egypte de slotverklaring on
dertekenen. Deze landen, de
zogenoemde bende van vijf,
zijn gekant tegen een nieuwe
handelsronde, als daarbij ook
over de dienstensector ge
sproken zal worden. Dat de
slotverklaring desondanks
unaniem is aangenomen is in
feite te verklaren uit de mo
gelijkheid voor de ontwikke
lingslanden om volgende
maand alsnog een veto over
het handelsoverleg uit te
spreken.
Afgevaardigden van de
Verenigde Staten zeiden blij
te zijn met het bereikte ak
koord. Anderen noemden de
overeenstemming een poli
tieke overwinning voor de
VS, vooral wat betreft he
binnenlands beleid van pre
sident Reagan, die kort gele
den een groot aantal han
delsmaatregelen aankondig
de om de protectionistische
gevoelens van het Congres in
te dammen.
Zij waarschuwden echter
dat de ontwikkelingslanden
mogelijk een hoge prijs zul
len vragen voor verdere deel
neming aan de onderhande
lingen. De Amerikanen ho
pen dat de handelsronde al
begin volgend jaar van start
kan gaan. Voorgaande han
delsbesprekingen in het ka
der van de GATT duurden
tussen de twee en de vijfjaar.
GORBATSJ OV heeft in Parij
ook opening van zaken gege
ven over wat het Kremlin
nieuwe voorstellen in Genèvi
op tafel heeft gelegd. De Rus
sen willen inderdaad een we
derzijdse halvering van he
aantal strategische kernwa
pens en een algeheel weder
zijds verbod op offensievi
ruimtewapens.
De Russische leider zei he
ook mogelijk te vinden over d
middellange afstandsrakettei
in Europa met de VS tot eei
akkoord te komen, dat losge
koppeld is van de kwestie vai
ruimte- en strategische wa
pens.
Moskou is verder bereid di
recte besprekingen te houdei
met Frankrijk en Groot-Brit
tannië over hun nucleair po
tentieel. De Amerikaanse pre
sident Reagan liet gisteren a
weten daar geen bezwaar te
gen te hebben. In Londer
wordt het aanbod diepgaanc
bestudeerd, luidde de formeh
reactie, maar volgens rege
ringskringen is een onafhan
kelijke opstelling van That
cher niet waarschijnlijk.
De Amerikaanse minister
Weinberger (Defensie) maakte
gisteren een nieuw succes ir
het Star Wars-onderzoek be
kend. Vanaf de aarde was mei
een laserstraal een raket op
gespoord en gevolgd.
»EN HAAG (ANP) - De am
bassadeur in algemene dienst-
van het ministerie van Bui
tenlandse Zaken, H. Wij
naendts, en het hoofd van he
bureau Zuidelijk Afrika vai
de directie Afrika en Middep
Oosten, R. van de Geer, ver
trekken naar Pretoria voor
overleg over de kwestie-D«
Jonge.
Als gevolg van nader over
leg met de Zuidafrikaanse
ambassadeur in Den Haag, D.
Vrede Louw, is besloten dal
twee afgezanten van de Ne
derlandse regering naar Zuid-
Afrika zullen reizen om in
Pretoria de besprekingen over
de kwestie-De Jonge voort te
zetten, zo deelde de woord
voerder van het ministerie
mee.
Het besluit om de twee di
plomaten naar Zuid-Afrika te
sturen, volgt op een aanzeg
ging van de Zuidafrikaanse
regering dat zij de diplomatie
ke onschendbaarheid van dat
gedeelte van de ambassade
tvaar de Nederlandse antropo
loog sinds 19 juli verblijft, per
8 oktober wil opheffen.
De Zuidafrikaanse regering
beeft 1 oktober een pers
verklaring uitgegeven, dat de
onschendbaarheid van het
deel van de ambassade waar
Ru
Van onze correspondq
WASHINGTON -
protest tegen presidl
uitnodiging aan de
westerse landen - op
heeft extra brandstc
machtsstrijd die sed|
binnen de Amerikaar
Met name de minister^
se zaken, Weinberger en'
openlijk vijandig teger
Reagans naaste advisei
Witte Huis Donald Regj
Patrick Buchanan.
Tussen de twee vuren
Nationaal VeiligheidsasdvJI
seur Robert McFarlane, ooi
een van de dagelijkse raadgej
vers van de president.
In het Amerikaans Congrd
(parlement) neemt snel de krl
tiek toe op Ronald Reagal
zelf, die de conflicten binnel
zijn regeerteam uit de hanl
zou hebben laten lopen. Hef
idee om een westerse 'pre-tora
van zeven landen te belegge^
alvorens de topontmoetir
eind november tussen Reaga|
en de Russische leider Gon
batsjov zal plaatshebben
blijkt zonder overleg mt
Shultz en Weinberger op he
Witte Huis te zijn uitgewerk|
Nadat het plan in de Westf
duitse hoofdstad Bonn wa
uitgelekt, zijn beide minister!
naar verluidt 'uit hun vel gej
sprongen' en hebben ze wo
dende telefoongesprekken ge
pleegd met president Reagan|
stafchef Donald Regan. Hef
verwijt aan Regan's adre[
luidde dat de laatste eens
meer blijk heeft gegeven va|
gebrek aan inzicht in politiek
gevoeligheden in met de V|
geallieerde landen.
Regan is voormalig ministi
van financiën en geen buiten
door Gerard Kessels
IN DE bondsrepubliek
worden de ontwikkelin
gen in Zuid-Afrika met
meer dan normale span
ning gevolgd. Geen
wonder, want West-
Duitsland is een van de
grootste investeerders in
het land van de apart
heid. Duitse onderne
mingen hebben er meer
dan 7,5 miljard mark
geïnvesteerd. In hun be
drijven werken bijna
50.000 mensen.
De tegenstanders van de
apartheid is de grote bedrij
vigheid van West-Duitsland
in Zuid-Afrika al lang een
doorn in het oog. De wereld
beroemde Zuidafrikaanse
schrijfster Nadine Gordimer
verklaarde onlangs voor de
Duitse televisie dat juist een
land als Duitsland met zijn
racistisch verleden zich extra
te weer zou moeten stellen
tegen de apartheid. Daarvan
is echter nog niet veel te mer
ken. De bondsrepubliek is na
Groot-Brittannië en de Ver
enigde Staten de derde inves
teerder in Zuid-Afrika.
Schoorvoetend is de regering
in Bonn akkoord gegaan met
de sancties die de Europese
landen hebben afgekondigd
tegen Zuid-Afrika. Minister
van Buitenlandse Zaken
Genscher verklaarde bij te
rugkeer uit Luxemburg ver
ontschuldigend dat hij een
'matigende invloed' had uit
oefend op zijn Europese col
lega's, die anders nog veel
verder waren gegaan. Niette
min haalde Genscher zich de
toorn op de hals van een deel
van de Duitse christendemo
craten onder leiding van de
Beierse minister-president
Franz Josef Strauss die niets
van sancties willen weten.
Een groot deel van de Duitse
pers zit ook op die lijn. En bij
een televisie-discussie over
het voor of tegen van een
handelsboycot stemde verre
weg het grootste deel van het
publiek tegen.
In totaal hebben een kleine
300 Duitse firma's vestigin
gen in Zuid-Afrika. Daarbij
zit vrijwel alles wat naam en
faam heeft in de Duitse indu
strie. Van Daimler-Benz tot
chemie-reus BASF en staal-
gigant Krupp. De grootste in
vesteerder is de electronica-
multinational Siemens met
vier eigen fabrieken en een
deelname in twee produktie-
bedrijven. Dit voorjaar nog
werd een nieuwe Siemens-
fabriek in Dimbaza in ge
bruik genomen, waar tele
foons gemaakt worden. Op
de tweede plaats komt
Volkswagen dat met 6.000
personeelsleden een jaarlijk
se omzet maakt van 900 mil
joen mark. In de fabriek in
Uitenhage rolden het afgelo
pen jaar ruim 37.000 wagens
van de types Golf, Jetta en
Passat van de band. Naast de
Volkswagen-dochter Audi is
ook BMW in Zuid-Afrika
van de partij. De auto-bou
wer uit München fabriceerde
vorig jaar 16.000 auto's in
Rosslyn bij Pretoria. De
BMW-investering is opmer
kelijk omdat de Beieren tot
nu toe slechts in eigen land
en Oostenrijk actief waren.
Ook Volkswagen-dochter
heeft haar enige buitenland
se produktie-bedrijf in Zuid-
Afrika.
Opmerkelijk is ook dat de
Duitse automobielbouwers
vooral de laatste jaren nog
zoveel investeerden. Tal van
andere ondernemingen,
vooral Amerikaanse, die een
zwart meerderheidsbewind
in het verschiet zien, trekken
zich stap voor stap uit het
land terug. Maar Volkswa
gen investeerde de afgelopen
twee jaar 300 miljoen in de
fabriek in Uitenhage en
BMW verdubbelde vorig jaar
zijn capaciteiten.
Bij politie en leger in Zuid-
Afrika hebben de Duitsers
dankbare afnemers gevon
den. Vooral bij demonstraties
worden politie-helicopters
ingezet, die geleverd worden
door de vliegtuigfabriek
Messerschmidt-Bölkow-Bloh
m (MBB). In de opstandige
zwarte voorsteden verplaatst
de politie zich in gepantserde
wagens van Daimler-Benz.
Het leger gebruikt vracht
wagens van het merk Mag-
nis. De naam Magnis is een
samentrekking van het Duit
se Magirus en het Japanse
Nissan, die samen de vracht
wagens bouwen. Voor het
hoofdkwartier van de Zuid
afrikaanse strijdkrachten le
verde Siemens een uiterst
moderne telefooncentrale.
Duitse bedrijven zijn ook
volop betrokken bij de pogin
gen van Zuid-Afrika minder
afhankelijk te worden van
TERWIJL honderden Turken in do
dencellen de tenuitvoerlegging van
hun vonnis afwachten, is het Turkse
parlement een debat over de dood
straf begonnen. De vraag is daarbij of
men de doodstraf helemaal zal af
schaffen of de doodvonnissen die
reeds zijn opgelegd - meestal wegens
terroristische aanslagen - via een
eenmalige amnestieregeling zal om
zetten in levenslange gevangenisstraf.
President Kenan Evren mengde zich in het
debat met een parlementaire openingsrede
op 1 september, waarin hij zei dat het in
druiste tegen het gezond verstand en de logi-
ka om gratie te schenken aan terroristen die
vooraanstaande Turken, onschuldige mensen
en leden van de veiligheidstroepen hebben
vermoord.
importen. De kolenvergas-
singsinstallaties van Sasol
zijn met Duitse know-how
gebouwd. Dat geldt ook voor
de kerncentrales, die in hoog
tempo gebouwd worden.
In de internationale kre
dietverlening aan Zuid-Afri
ka spelen Duitse banken de
eerste viool. Vooral Beierse
bankpn zijn van de partij.
Het is niet uitgesloten dat de
ze bankiersactiviteit mede op
Franz Josef Strauss is terug
te voeren, die via zijn com
missariaat bij de Bayerische
Landesbank een flinke vin
ger in de pap heeft in de
bankwereld van de deelstaat.
Met firma's als Siemens,
MAN, MBB, BMW en Audi is
Beieren trouwens toch al
uiterst sterk vertegenwoor
digd in Zuid-Afrika. Strauss,
drager van de hoogste onder
scheiding die Zuid-Afrika
voor buitenlanders heeft,
opende in 1983 samen met
premier Pieter Botha een
uitbreiding van BMW.
Toen de 'Frankfurter All-
gemeine Zeitung' onlangs bij
een aantal bedrijven infor
meerde hoe zij de toekomst
van hun investeringen in
Zuid-Afrika beoordelen,
klonk het unaniem: wij blij
ven. De bedrijven zijn fel ge
kant tegen een handelsboy
cot, een standpunt dat niet
alleen door de regering in
Bonn, maar ook door de grote
Duitse vakcentrale, de DGB,
gedeeld wordt. De zwarten,
zo argumenteren alle eensge
zind, zouden van een han
delsboycot het meest te lijden
hebben.
Voor een deel is het probleem voor Turkije
zuiver een getalskwestie: 473 mensen zijn tot
de strop veroordeeld, van wie er 451 wegens
terroristische aanslagen door militaire tribu
nalen zijn veroordeeld. Minstens 2.000 ande
ren staan nog terecht voor vergrijpen waar
op de doodstraf staat. In de afgelopen vijf
jaar zijn 42 veroordeelden opgehangen.
Twaalf van hen waren gewone moordenaars,
de overigen terroristen.
Een doodvonnis moet in Turkije bekrach
tigd worden door een hof van beroep, waarna
goedkeuring door het parlement en bevesti
ging van de president nodig zijn alvorens een
executie kan worden uitgevoerd.
Sinds de parlementsverkiezingen van 1983,
toen Turkije weer een burgerregering kreeg,
zijn er slechts twee doodvonnissen bekrach
tigd en uitgevoerd. Het afgelopen jaar is nie
mand gehangen, mede doordat het parlement
een spijtoptantenwet goedkeurde, die straf
vermindering mogelijk maakt voor terroris
ten die informatie geven over hun organisa
ties.
Naast de humanitaire overwegingen ma-
De president van Turkije, generaal Ke
nan Evren
- F0TOANP
ken de parlementariërs zich ook zorgen over
de voorspelbare afkeuring waarmee de
Westeuropese bondgenoten van Turkije zou
den reageren op tientallen executies.
Van de Westeuropese landen kennen al
leen Griekenland en Turkije nog de dood
straf, en in Griekenland hebben de laatste
tijd geen executies meer plaatsgevonden.
Turkse juristen menen, dat bij een ja-of-
nee referendum een meerderheid van de
Turkse kiezers zich achter het standpunt van
president Evren zou scharen en zich zou uit
spreken voor handhaving van de doodstraf.
Mumtaz Soysal, een vooraanstaande co
lumnist, zei te geloven dat de massa van het
volk in zijn onzekerheid een sterk geloof
hecht aan de afschrikkende werking van de
doodstraf. (AP)
Door Mare De Koninck
IN AMERIKAANSE winkels ne
men computers in toenemende
mate werk uit handen van ver
kopers en klanten. Met name
tijdrovende aankoophandelin
gen, zoals het passen van kleren,
kiezen van een bril of uitprobe
ren van make-up, blijken ingrij
pend te kunnen worden bekort
met behulp van de moderne elec-
tronica.
Kenmerkend voor de nieuwe trend
in verkooptechniek is bij voorbeeld de
'Magic Mirror' (Wonderspiegel), die in
middels staat opgesteld in een tiental
vestigingen van het modeconcern
Ayres in het Amerikaanse middenwes
ten. Dankzij een aangekoppelde com
puter kunnen klanten voor die spiegel
gemakkelijk 10 verschillende jurken of
combinaties, inclusief hoed, schoenen
en andere accessoires 'passen', om ver
volgens een of twee kledingstukken die
het best bevallen, in het echt aan te
trekken.
In de Magic Mirror - die overigens
een Franse vinding is, maar in de VS
een gouden toekomst lijkt te hebben -
ziet de klant haar eigen gezicht. Maar
daaronder, vanaf de hals, vormt de
computer een figuur dat precies de ma
ten heeft van de klant, die tot op het
ondergoed ontkleed voor de spiegel
staat. Met wat drukken op het toetsen
bord kan de menselijke verkoper in
snel tempo de ene rok, blouse enz. na de
andere in alle beschikbare kleuren op
de spiegel projecteren en krijgt de po
tentiële koper een uitstekende indruk
van hoe een en ander staat.
Ayres heeft zijn hele Liz Claiborne-
collectie in de computer ingevoerd en
daardoor de verkoop van dat merk in
een paar weken tijd verzevenvoudigd.
De Magic Mirror wordt in de VS ver
kocht door Fashion Systems Corp., dat
verwacht er volgend jaar 150 te zullen
hebben afgezet. Anderen in de high
tech industrie voorzien dat er over vijf
jaar 50.000 'pascomputers' in Ameri
kaanse winkels zullen staan. Dat zul
len dan niet allemaal spiegels zijn,
maar vooral computerschermen die
andere artikelen op en aan het mense
lijk lichaam projecteren en simuleren.
Cosmetica-producent Elisabeth Ar
den heeft dit jaar geëxperimenteerd in
15 winkels met de electronische make
up machine, die vooral een uitkomst
blijkt voor vrouwen met onoverkome
lijke aarzeling om hun gezicht in een
winkel te laten opmaken. Nu hoeft niet
meer het gezicht zelf, maar kan de af
beelding daarvan op het scherm wor
den 'opgemaakt'. De klant kan haar
eigen gezicht zelfs tegelijk met vier
verschillende behandelingen beoorde
len.
Ook Arden stelt vast dat de electro-
nica de verkopen opstuwt - veel meer
dan met klassieke promotie-acties - en
heeft een groot aantal permanente ma
chines (a 40.000 dollar per stuk) besteld.
Met schoenen gaat het al dezelfde kant
op. In filialen van Florsheim-schoenen
helpt de computer behalve met 'ge
woon' passen, ook met het vinden van
uitzonderlijke maten, kleuren en stij
len die de betrokken winkel niet, maar
het centrale magazijn van het Flors-
heim-concern wel in voorraad heeft.
'Brillenboer' Cole National maakt de
keuze van zijn clientele uit totaal wel
4.000 monturen gemakkelijker door de
'gezichtskarakteristieken' plus gege
vens als 'favoriete kleur' in de compu
ter in te voeren, waarna het apparaat
de klant met een 'uitgelezen serie' bril
len in beeld brengt.
Ook verkopers van minder persoon
lijke artikelen maken in toenemende
mate gebruik van de computer als ver
koop-assistent. Warenhuis- en super
marktketens als Safeway en Sears in
troduceren in hun kleinere vestigingen
met relatief weinig voorraadruimte,
computers via welke men producten
kan zien en kopen die niet aanwezig
zijn in dat filiaal. De aankoop ge
schiedt dan met de creditkaart die vrij
wel iedereen in Amerika heeft en het
artikel wordt thuisbezorgd.
'Op deze manier breiden we het fi
liaal uit, zonder te hoeven verbouwen',
aldus een woordvoerder van Sears.
Zoiets blijkt echter alleen te werken als
het gaat om een andere maat of een an
dere kleur van een wel in de winkel
aanwezig product.
De advocaten van verkoop per com
puter hebben intussen de voor de hand
liggende ontdekking gedaan dat klan
ten, vooral als het gaat om duurdere
aankopen zoals meubels of auto's, geen
genoegen nemen met een afbeelding op
een beeldscherm, hoe kleurecht, driedi
mensionaal en draaiend naar alle ge
zichtshoeken dat tegenwoordig ook
kan.
Een experiment van het warenhuis
concern Penney om meubilair per com
puter te verkopen is mislukt. 'De klant
wil er in zitten en tegenaan kloppen',
zegt een medewerker van het bedrijf.
Maar als het gaat om het toespitsen op
eigen lijf en smaak van een reusachtig
keuzepakket van vooral 'intieme'
koopwaar als mode, staat de computer
klaar om de helpende hand te reiken.
Of het winkelgebeuren daardoor on
persoonlijker wordt? 'In tegendeel',
zegt Inez Miller, die een Magic Mirror
bedient in een boutique in Chicago. 'Ik
heb nu veel meer contact met de klant.
Die hoeft nu minder lang te zweten in
een paskamertie voor ze een keus heeft
gemaakt'.
(ADVERTENTIES)
Hans Dietrich Genscher
- FOTO AP
Kloek. Trots bijna. De Corona
Habana. Het hart en de ziel van
de sigarenmaker. Een licht, de
licaat Sumatra dekblad. Een
prachtige melange van Java-,
Sumatra-, Cuba- en Brazil-
tabakken. Ambachtelijk. Vol
maakt. De meesterhand van
de La Paz melangeurs. La Paz
Corona Habana, 100% tabak.
Per 10, 25 en 50 stuks, 85 et.
per stuk.
