Sovjet-Unie neemt soevereiniteit niet zo heel erg nauw Spitsbergen speelbal tussen Noren en Russen RISICO 'Diepgewortelde haat tegen islam bedreiging' Golfstaten in het geweer tegen culturele invasie Schroothoop in ruimte steeds groter Bhell Ikh maam vo< Barentszzee ASTRONAUTEN LATEN VOLOP SPULLEN SLINGEREN Hammerfest Moermansk Leningrad!; DONDERDAG 26 SEPTEMBER 1985 EXTRA 50NDERDAG 26 SE ANTILLEN Kt I I SPITSBERGEN (SVALBARD) BERENEILAND LONGYEARBYEN, SPITSBERGEN - De Noorse premier Kaare Willoch legde nog maar eens een keer de nadruk op de 'volledige en absolute' soevereiniteit van Noorwegen over Spitsbergen in de rede die hij hield tijdens een achturig werkbe zoek aan Longyearbyen, het meest noordelijke dorpje ter wereld, dat in feite niet veel meer is dan een handjevol huisjes. Onder de warm ingepakte en aandachtig luisterende toe hoorders bevonden zich zes Russen, gehuld in bruine re genjassen. Een van hen was de Sovjet-consul voor Spitsber gen, Viktor Jurgens. De Noorse premier ver klaarde in zijn rede ter her denking van de officiële inlij ving van Spitsbergen op veer tien augustus 1925 dat „opeen volgende Noorse regeringen het bestuur over Svalbard (de Noorse naam voor de eilan dengroep) als een serieuze en belangrijke taak hebben opge vat en zullen blijven opvatten. Soevereiniteit is geen opper vlakkige of loze kreet, maar een reële opgave", aldus Wil loch. De Noorse regering hechtte ook veel belang aan het onder houden van een goede relatie met de Sovjet-burgers en -be drijven op Spitsbergen, voegde hij eraan toe. „We zullen ons best blijven doen Spitsbergen maatschappelijk vooruit te helpen én te zorgen dat het een van mooiste natuurgebieden van Noorwegen blijft." De heftigheid waarmee Willoch de nadruk legde op de Noorse soevereiniteit over een gebied, waar hij tenslotte de gekozen premier van is, mag wat overdreven overkomen, maar is misschien het gevolg van het feit dat er nog altijd wat onduidelijkheid over deze soevereiniteit bestaat. Barentsz In oude IJslandse kronieken wordt voor het eerst gewezen op het bestaan van deze eilan dengroep. In 1596 werd Spits bergen opnieuw ontdekt door een Nederlander, Willem Ba rentsz, die binnen het jaar aan scheurbuik overleed. Achttien jaar later besloot de Britse ko ning Jacobus I Spitsbergen te annexeren ook al wist hij niet zeker waar het lag. Generaties van jagers joegen vervolgens in dit niemandsland op wal russen en walvissen. Een Ne derlandse nederzetting uit die tijd luisterde naar de veelzeg gende naam Smerenburg. De Russen verschenen pas later op het toneel, toen er rond de eeuwwisseling kolen ontdekt werden. Bij het slui ten van het verdrag van Sval bard kreeg Noorwegen in 1920 uiteindelijk de soevereiniteit over dit stukje kale grond in de noordpoolcirkel, duizend kilometer verwijderd van de Noordpool. De mogelijke aanwezigheid van olie- en gasreserves op Spitsbergen en in de Barentsz zee én de uitbreiding van de Russische marinebasis in Moermansk hebben de soeve reiniteit van Spitsbergen tot een gevoelige kwestie ge maakt. Volgens het verdrag van Svalbard mogen alle onderte kenaars hier jagen, vissen en kolenmijnen exploiteren. Van de landen die het verdrag on dertekenden, maakt naast Noorwegen alleen Rusland, dat pas in 1935 ondertekende, gebruik van dit recht. Per jaar halen 2200 Russische mijnwer kers in Pyramiden en Ba- rentszburg ongeveer vierhon derdduizend ton kolen naar boven, in Longyearbyen pro duceren 1200 Noren jaarlijks ongeveer dezelfde hoeveel heid De Noorse premier Kaare Willoch: „Soevereiniteit van Spitsbergen is geen oppervlakkige of loze kreet, maar een reële opgave." - fotoap Elke militaire aanwezigheid (ook Noorse) op de archipel is verboden volgens het verdrag. Noorwegen heeft wel de admi nistratieve en wettelijke con trole over de eilandengroep, bestaande uit Spitsbergen, het Bereneiland, en vele andere kleine eilandjes. De laatste paar jaar hebben de Russen echter geregeld de regels naar eigen hand gezet. Er worden militaire helikop ters op de eilanden ingezet, er is zonder toestemming een landingsbaan aangelegd en een radarinstallatie opgezet. Moskou op haar beurt protes teerde heftig tegen de bouw van een Noorse luchthaven, die in 1975 geopend werd. Op dit moment heeft de luchtha ven een verdacht groot aantal Aeroflot-personeelsleden. In de Barentszzee zijn Rus sische boorschepen langza merhand in de zogenaamde 'grijze' zone terecht gekomen, tot grote ongerustheid van de Noorse autoriteiten. Om de za ken nog wat ingewikkelder te maken zijn er mensen uit de Sovjet-Unie uitgeweken naar Spitsbergen. In mei rapporteerde het Noorse ministerie van ener giezaken dat een onderzoek had uitgewezen dat Spitsber gen waarschijnlijk geen noe menswaardige olie- en gas voorraden had. Maar zelfs wanneer een onderzoek in de Barentszzee hetzelfde uit zou wijzen, blijft er toch nog het probleem van de Russische marinebasis in Moermansk, de thuishaven van de noordelijke vloot van de Sovjet-Unie. De veiligheid van deze haven ligt de Russen zeer na aan het hart en de sporadische berichten in de Westerse media over gehei me afluisterposten van de NA VO op de noordkust van Noor wegen en sonarkabels op de zeebodem, die het onderzeese verkeer in de gaten moeten houden, worden dan ook met argwaan gevolgd. Maatregelen Inmiddels heeft Noorwegen een aantal maatregelen geno men die de pogingen van de Sovjet-Unie om de regels te ontduiken moeten tegen gaan. Autoverkeer op Spitsbergen is verboden, tenzij er speciale toestemming voor verleend is, en er zijn voorschriften geko men voor het boren en het doen van opmetingen. Ondanks Russische bezwa ren zijn er visserij zones geko men en er mag nog maar wei nig gejaagd worden. Boven dien is ongeveer 45 procent van de archipel tot natuurre servaat en dus beschermd ge bied verklaard en deze poging om de unieke maar schaarse flora en fauna van Spitsber gen te bewaren, is tegelijker tijd een waarschuwing aan de FRANS JOZEFSLAND Sovjet-Unie dat hun rechter, op de eilandengroep echt zeer beperkt zijn. Ondertussen gaat het gewo-1 ne of liever gezegd, ongewone I leven op Longyearbyen maarl door. Onder de gekartelde en bevroren bergtoppen en meer dan vijftienhonderd me-1 ter hoge boomloze plateaus, temidden van ijsbergen gletsjers, die per dag wel zo'n I veertig meter kunnen ver-1 schuiven, zwoegt de kleine g meenschap in de vrolijk g schilderde huisjes pooldag in, I pooldag uit. Boven hun hoof-1 den dalen de kolenemmer I langzaam naar de rand val het water. Het is een vreemf J gezicht: mooi, maar toch uk beangstigend. Copyright The Guardian/De 1 Steml ASHINGTON (RTI pl/AFP) - Presidei eagans' SDI-plannc 'Oor een anti-raketsy: em in de ruimte (Sta; ars) kunnen onder bi aaide omstandighedc e 'veiligheid van ërenigde Staten w< nlijk vergroten'. jVIaar ze kunnen noo e gehele Amerikaan; jvolking bescherme legen een nucleaire aar ■al. Die conclusie sta; in een studie van h< merikaanse Congres. Die is uitgevoerd door e< et-partijgebonden onde [üeksinstelling van het Coi ',res: de OTA, een bureau d ie toepassing van technolog in de toekomst bestudeert. H iureau produceerde twee ra) irten die beide van invlot unnen zijn op de Sovje merikaanse ontwapening mderhandelingen in Genè\ ■n de houding van het Congri ■genover de daar aan de or< ijnde voorstellen. De OTA meent dat Reagai ;trategische Defensie Initi; ief' (SDI), ook wel Starwa ;enoemd, het risico in zi( irgt dat het een nieuwe w; ■nwedloop ontketent. Oc ■eigt er 'ernstige instabilite: ils de Sovjet-Unie denkt d; le VS ernaar streven hun ve; ogen tot een eerste klap schermen. Wat dit wil zeggen is', ve: aart Les Aspin, de Democr; ische voorzitter van de corr lissie voor de strijdkracht* an het Huis van Afgvaardij len, 'dat na het besteden va ljarden en miljarden do irs wij ons slechts kunne ■ealiseren dat wij hebben bf laid voor de grootste instab iteit die de wereld heeft ge :end sinds het begin van h< itoomtijdperk'. OTA wijst erop dat nt steeds niet duidelijk is wat he 'I precies inhoudt. Sommig Inemers aan het ondet lesprogramma wensen Veel Arabieren beklagen zich erover dat hun kinderen zich het kapsel van Michael Jackson aanmeten. MUSCAT (REUTER) - Arabi sche intellectuelen in de Golf staten hebben alarm geslagen om de 'culturele invasie' van hun geboortegrond door vreemde ideeën en gebruiken zoals het atheïsme en het ro- meinse schrift. Velen spreken over een komplot om hun erf goed te ondergraven, htm tra ditionele waarden uit te hollen en te voorkomen dat de Golf staten en andere Arabische staten bijdragen leveren aan de wereldbeschaving. Hun bezorgdheid wordt in gegeven door de snelle sociale veranderingen die zich in de afgelopen decennia in de Golf staten hebben voorgedaan sinds de olievoorraden hen on verwacht grote rijkdom brachten en een toevloed van buitenlanders. Traditionele bedrijfstakken als het parel duiken en het fokken van ka melen zijn zo goed als verdwe nen. Aziatische bedienden hebben in veel gezinnen de op voeding van de kinderen op zich genomen en de overal aanwezige televisie schotelt een groot publiek een dage lijkse dosis seks en geweld voor via Amerikaanse series zoals 'Dallas', 'Dynasty' en 'The A-Team'. Intellectuelen en religieuze leiders in de Golfstaten reage ren op deze opdringerige cul tuuruitingen in termen die doen denken aan een totale oorlog tegen een bezettings macht. 'Culturele invasie', 'neo-kolonialisme', 'intellec tuele slavernij' en 'vijandige aanvallen tegen het Arabisch' zijn slechts enkele van de fra sen die werden gehoord op een conferentie in Muscat (Oman). Op hoede zijn „Mensen die ontevreden zijn met onze pogingen vooruit gang te boeken werken onver moeibaar om ons te beroven van onze waarden, onze iden titeit en onze kenmerken", zo zei dr. Mohammad al-Ras- heed, directeur-generaal van het onderwijsbureau van de Arabische Golf. „Wij moeten op onze hoede zijn voor pogin gen om ons te houden zoals we zijn, imitators geen pioniers, ontvangers van hetgeen ons wordt gegeven zodat wij de mensheid niets van onze eigen cultuur kunnen aanbieden". Said Hareb van de universi teit van de Verenigde Arabi sche Emiraten (VAE) somde de uitdagingen op van het is lamitische geloof zoals het darwinisme, het existentialis me, eng nationalisme, westers secularisme, communisme en andere vormen van atheïsme en materialisme. „De kloof tussen geloof en praktijk is de afgelopen tijd in de moslimse landen breder geworden een voudig door de invloed van de evolutietheorie die het Westen heeft overspoeld", zo zei hij. Vijandigheid Moslims verwerpen de evolu tietheorie van Darwin, die op de scholen in de Golfstaten niet wordt onderwezen, omdat Door Andrew Moneur WASHINGTON - De schroothoop in de ruimte telt op dit moment tenminste 4775 door mensenhanden gemaakte objecten, waaronder een astronautenhandschoen (nauwelijks gedragen), een camera (tweedehands) en een Japanse schroevedraaier (zo goed als nieuw, winkelwaarde 120 dollar). Ook zweven er wat grotere voorwerpen, zoals 'dode' satellieten, afgestoten rakettrappen en hulpraketten: allemaal gegarandeerd roestvrij. De schroevedraaier, die 'overboord' ging tijdens de een recente reis van de Discovery, is een nieuwe toevoeging aan de berg tweedehands ijzerwaren in de ruimte, waarvan de NASA in het Johnson Space Centre in Texas keurig netjes een lijstje bijhoudt. De eenzame weg die dit stuk gereedschap de komende twintig of dertig jaar zal afleggen, zal nauwlettend gevolgd worden door Norad, een Amerikaans radarnetwerk, dat ook de activiteiten van de andere 4774 voorwerpen in de gaten houdt. Telkens wanneer er een ruimtevaartuig gelanceerd wordt, blijven er materiaalonderdeeltjes achter in de ruimte, te klein en te talrij k om op te noemen. „Er bevindt zich een ongeloofelij ke hoeveelheid rotzooi in de ruimte. Bijna elke lancering voegt daar wel weer wat aan toe: veren, bevestigingsmateriaal en ander klein grut, dat word afgestoten en achtergelaten", zegt professor Peter Willmore van de afdeling voor ruimteonderzoek aan de universiteit van Birmingham. Het lot dat de verzameling schroot uiteindelijk wacht, hangt af van de hoogte waarop de voorwerpen hun baan in de ruimte beschrijven. Een uitgewerkte satelliet een handschoen kan ook die op vierhonderd kilometer hoogte of meer zijn rondjes draait, maakt een goede kans dit tot in lengte der jaren te kunnen blijven doen. Voorwerpen die onder deze grens zweven, kunnen door atmosferische activiteit beïnvloed worden, wat betekent dat ze in de dampkring terecht komen en daar verbranden. Professor Willmore: „Wanneer de objecten hoog genoeg achtergelaten worden, kunnen ze honderden of duizenden jaren in de ruimte blijven. In deze gevallen is het niet altijd duidelijk wat er uiteindelijk mee zal gebeuren." NASA zegt dat al het mogelijke gedaan wordt om te verhinderen dat de collectie rommel in de ruimte zich uitbreidt. „In principe zit alles ergens aan vast en we hebben speciale vuilniszakken voor het afval. We proberen alles weer mee terug te nemen", aldus een NASA- woordvoerder in Houston. „We beschouwen het als een soort kamperen in de wildernis. Je laat niets achter, behalve je voetsporen. Dat is de filosofie die we trachten toe te passen." Copyright The Guardian/De Stem deze indruist tegen het schep pingsverhaal. In een vraaggesprek met het Omaanse Arabisch-talige dagblad 'Oman' zei professor Shukri Faisal van de islamiti sche universiteit in Saoedi- Arabië dat er een 'diepgewor telde vijandigheid bestaat ten opzichte van de Islam, een po ging om wraak te nemen tegen moslimse bewegingen voor zij aan aanhang winnen'. Voorts verweet hij het Westen dat het zich het 'culturele leiderschap van de moslims toeëigent'. „Aanvallen op alle uitingen van de Arabische taal breiden zich uit. Geen enkel aspect er van ontsnapt aan de wapens van vernietiging en sabotage", zo voegde hij er aan toe met verwijzing naar het aanvaar den van het romeinse alfabet door sommige moslimse lan den. Verscheidene gewone bur gers blijken de zorgen van de intellectuelen te delen. De Omaanse soldaat Saleh al- Fahdi bij voorbeeld schreef in een ingezonden brief aan een krant: 'Elke dwaas kan zien dat het secularisme het mo derne gezicht is van de tradi tionele haat tegen de Islam'. Openlijk De overal aanwezige televisie schotelt o.a. via 'Dallas' it Arabieren dagelijks een portie seks en geweld voor. - rows» Andere verontruste burgers beklagen zich over meer open lijke symptomen van de cultu rele veranderingen, zoals dansmuziek, haarmode als die van popster Michael Jackson en buitenlanders die de gel dende islamitische kleding voorschriften aan hun laars lappen. De autoriteiten in de Golf staten nemen maatregelen om hun onderdanen te behoeden voor ongewenste contacten met de rest van de wereld. Lijsten met verboden films en videotitels verschijnen regel matig in de kranten, alcohol is verboden of zeer beperkt ver krijgbaar in alle Golfstaten behalve in Bahrein. In de Ver enigde Arabische Emiraten heeft de regering voorgesteld het aantal huwelijken met buitenlanders aan banden te leggen. De minister van arbeid en sociale zaken van de VAE, Khalfan al-Roumi, heeft ge zegd dat de praktijk van het trouwen met buitenlandse vrouwen alarmerende propor ties begint aan te nemen. Het aantal echtscheidingen neemt daardoor hand over hand toe, het leidt tot een groeiend aan tal autochtone alleenstaande vrouwen en tot ontwrichtende sociale problemen. meestal uit India, de Filipijn® of Pakistan, drastisch te ver minderen. In Bahrein schreef e01 vrouw kortgeleden dat dienstbode haar kind blootgesteld aan een niet-isla- mitische godsdienst en hoofd van een behandelings centrum voor drugsverslaaf den zei dat een on-islamitis® opvoeding kan leiden tot ver slaving aan verdovende mi»' delen. In Saoedi-Arabië heeft regering vorig jaar beslot® BALLY SCHO "suisse VILLEMSTAD (ANP) - D affinaderij van Shell op Cu a?ao, die met sluiting wer edreigd, is gered. De Antil aanse regering heeft woens ag een akkoord bereikt me heil voor overname van he «drijf. Het akkoord tussen de An Hen en Shell is inmiddels al 1 Willemstad getekend. Di «tekent dat overeenstem ling is bereikt over het aan °d van Shell om het bedrij oor het symbolische bedrai an één gulden van de hand t oen. Over de inhoud van de over snkomst tussen Shell en d stillen kon de regerings [oordvoerder niets zegger «der op de dag is de over fnkomst getekend met he onezolaanse staatsoliebedrij bVSA, dat de raffinaderi ®n ffe Antilliaanse overheii aat huren voor vijfjaar. De Antilliaanse premie aria Liberia-Peters vertrol steravond naar Nederlanc w met de regering in Dei ag te praten over financie g van de water- en elektri «itsinstallatie, die bij d( ril Haderij hoort- Venezueli i at deze verouderde in wordt gemoderni- Oe kosten van moderni Maatregelen Over het probleem van de buitenlandse dienstbodes wordt vaak gesproken, maar nog geen enkele Golfstaat heeft maatregelen genomen om hun invloed op de jeugd in te perken. In Koeweit heeft een functionaris aangedron gen op strikte maatregelen om het aantal kindermeisjes, dat een reeks functies niet tof* gankelijk is voor mensen dj geen Arabisch spreken en autoriteiten in Bahrein den ken. er over het Arabisch oo( voor het particulieren be drijfsleven verplicht te steil® In Oman, de enige Golfstaj waar het aantal buitenland5* werknemers nog groeit, Wa' gen burgers er over dat ze gE, dwongen zijn een verbast® soort Arabisch te spreken buschauffeurs uit India met andere buitenland5 werknemers. Een Pers Kijk maar. Voo: 60 x f330,40. L rente bedraagt Andere 1< Misschien is ei Welke vorm u meeverzekerd, ons praten.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 4