*EN
Zigeuners, tweederangs burgers in Zuidoost-Europa
IELIGST
ker b.v.
r zaken
ATERDAG 21 SEPTEMBER 1985
EXTRA
fiformatie-
llaar, kom-
|t een over-
alle boilers.
l,L
AXEL
T48
Centrale verwinning
Sanitair
lenflatgebouw na het ontploffen van een autobom.- fotoap
Door Ed Blanche
SEIROET - De Libanezen respecteren nu zelfs
wet van de jungle niet meer. Met die, zélfs
oor zijn doen opzienbarende woorden, ty-
eerde druzenleider Walid Joemblatt kort ge-
tien de situatie in zijn al 10 jaar door burger-
dog verscheurde vaderland.
De afgelopen maand heeft vooral de hoofdstad Bei-
net weer een opleving van terroristisch geweld door-
taan, met zware autobomaanslagen en dagelijkse be-
skietingen, tot na 12 dagen een wankel bestand werd
kreikt.
Met de hun eigen, door de
jaten heen ontwikkelde gal-
phumor, hebben de Beiroe
sten nieuwe naam bedacht
w de nachtelijke beschie-
ta>: de Symfonie. Het stuk
«mi: niet dagelijks door een
«Mig orkest van tanks, ka
men, raketten en machine
peren ten gehore gebracht,
ar Eine kleine Nachtmusik
ter altijd wel te beluisteren.
We is een relatief begrip in
ieiroet. Rust is er onbekend,
tanning is er altijd. Voortdu-
ïnd wacht iedereen, op de
#en van zijn zenuwen, op
tt onverwachte.
Na 10 jaar burgeroorlog en
itdeeltelijke bezettingen door
'alestijnen, Israëliërs en Sy-
ïrs is het zelfs voor Libane-
bijna onmogelijk te volgen
'ater in het land aan de hand
Niemand begrijpt nog
'aarvoor 100.000 mannen,
'ouwen en kinderen zijn ge
duveld in de strijd tussen
tastenen en moslims, chris
ten en christenen, moslims
"moslims en allen tezamen
de Palestij nen die door
xlereen worden gezien als de
waak van de problemen van
d land.
Dood
Het geweld en de dood zijn
ooit ver weg. Bij de terreur-
van een maand geleden
Zelfs wet van de
jungle geldt niet
meer in Beiroet
kwamen honderden mensen
om het leven. Ongeveer 1.000
raakten gewond. De meesten
waren gewone burgers die
niets met enig geweld te ma
ken hadden, maar alleen de
pech hadden op het verkeerde
moment op de verkeerde
plaats te zijn geweest. Vaak
was die verkeerde plaats de
eigen huiskamer.
Een 40-jarige Palestijn, zit
iedere nacht, als de muziek be
gint, met zijn gezin en de bu
ren in een bedompte kelder
van zijn zes verdiepingen hoge
flatgebouw, op een afstand
van 150 meter van de Groene
lijn in de islamitische wijk
Bourj el-Barajneh. „Soms
kunnen we dagen achter el
kaar niet naar buiten om eten
of brood te kopen. We zitten
hier nu alweer drie dagen."
„Als het aan mij lag zou ik
de boel snel verkopen en weg
wezen, maar wie kpopt er nou
zoiets? En trouwens, waar
zouden we heen moeten? Het
is nergens veilig. Het enige dat
we kunnen doen is hier zitten
en naar de 'muziek' luisteren.
Misschien houdt het op een
dag nog eens op, maar ik denk
dat wij dan wel dood zullen
zijn."
Tijdens de gevechtspauze
waren verderop een paar
vrouwen bezig met de was in
een ware fontein die was ont
staan door het vernielen van
Een autobom jaagt overlevenden met de schrik om het hart weg van de plaats van de ramp.
een waterleiding door een gra
naat. Kinderen trappelden la
chend door de modder. Maar
hun lach had iets maniakaals.
De paniek van de vorige
nacht, toen ze nog werden be
stookt met christelijke raket
ten, was nog niet verdwenen.
En dan is er overdag nog die
andere angst: die voor de wil
lekeurige aanslagen met auto
bommen. Bij een zo'n aanslag
in Oost-Beiroet kwamen 55
mensen om het leven. De
slachtoffers waren vooral
vrouwen en kinderen die in
een supermarkt stonden.
Autobom
De autobommenoorlog heeft
in Beiroet tot een nieuwe pa
ranoia geleid. Dagenlang trok
ken groepjes islamitische mi
liciens door West-Beiroet. Ze
braken onbeheerde auto's
open op zoek naar bommen.
Als die niet werden gevonden
werden de banden kapotge
schoten om te voorkomen dat
de voertuigen worden gestolen
en alsnog tot autobom werden
gepromoveerd. Rond hun kan
toren hebben de milities be
tonnen wallen opgeworpen om
zelfmoordacties tegen te gaan.
Maar niet alleen autobom
men bedreigen de Beiroetis.
Talloze slachtoffers vallen
door kleinere bommen, zoals
thuis gefabriceerde fragmen-
tatiegranaten. Men neme een
kneedbom, vuile hem met
spijkers en weer is een Liba
nees volkswapen klaar. Met
een blik benzine erbij werkt
het dodelijke instrument ook
nog als brandbom.
Het is nauwelijks voorstel
baar dat er nog families in
Beiroet zijn die niet treuren
om gedode vaders, moeders,
broers, zusters, neven of nich
ten. Iedereen is vrienden of fa
milieleden kwijt, zijn huis
kwijt, zijn auto kwijt, een
beetje zijn verstand kwijt of
een deel van zijn menselijk
heid kwijt.
Toch overleven nog steeds
Libanezen temidden van dood,
verminking en geweld, met
een verbetenheid die henzelf
vaak verbaast. De moed waar
mee zij doorgaan is (kan het
perverser?) een van de oorza
ken van het voortduren van
het geweld.
Waar door het doelloze ge
weld wel verandering in is ge
komen, is de schijn van nor
maalheid die enkele jaren ge
leden nog werd opgehouden,
toen de Beiroetis tijdens ieder
bestand direct aan het werk
gingen om schade te herstel
len. Nu heersen alleen nog
apathie en overlevingsdrang.
Ghassan Khade, een mid
delbare scholier, wiens 19-ja-
rige broer vorig jaar werd ge
dood in de strijd tegen Israël,
gaf wellicht een representatief
beeld van de toekomstver
wachtingen van de Libanese
jeugd, toen hij zei: „Wij heb
ben geen toekomst meer. Er is
niets meer om naar te streven.
Vroeger huilde ik als ik een
stervende vogel zag. Nu maak
ik hem af. Ik weet niet eens
waar deze oorlog om gaat. Wij
vechten niet tegen een vijand,
wij vechten tegen elkaar."
Het 37.000 man tellende Li
banese leger, zelf verscheurd
langs religieuze scheidslijnen,
staat machteloos terzijde. Als
het er op aankomt, raken de
christelijke legeronderdelen
onderling slaags, en doen de
moslims hetzelfde.
Voor veel jongeren zijn
vechten en oorlog zo gewoon
geworden dat zij zich net zo
makkelijk bij een militie aan
sluiten als een leeftijdgenoot
in Europa bij een bank gaat
werken.
Mohammed Munaimneh,
boekverkoper bij Antoine in
het islamitische West-Beiroet,
zei dat de omzet drastisch is
gedaald. „De boeken die nu het
best lopen gaan over de oorlog,
- foto anp
de Israëlische invasie en alge
mene militaire onderwerpen
en wapens," zei hij
Anarchie
Beiroet zit muurvast in de
greep van de anarchie. Zozeer
dat sommigen het nog nauwe
lijks in de gaten lijken te heb
ben. Soms heerst er een bizar
re orde. Nog steeds gaan er
mensen naar hun werk, hoe
wel zij twee of drie banen te
gelijk moeten hebben om de
touwtjes aan elkaar te kunnen
knopen. Veel ambtenaren
gaan maar een keer per
maand naar hun werk, om
hun loonzakje op te halen.
Tijdens de gevechten is het
regel dat er aan het eind van
de maand een bestand wordt
uitgeroepen, om iedereen,
vooral de leden van de mili
ties, de mogelijkheid te geven
naar de bank te gaan en sala
rissen op te nemen.
De regering noemt de ge-
vechten steevast politiek,
waarmee zoveel gezegd is dat
ook zij de oorzaak niet kent.
De oorzaken van de gevechten
lopen ook sterk uiteen. Enige
tijd geleden dreigde de natio
nale luchtvaartmaatschappij
Middle East Airlines christe-
Moeder en kind vluchten in paniek hun huis uit, nadat
een explosie er grote schade in heeft aangericht. - fotoafp
lijke werknemers te ontslaan
die niet meer op hun werk
konden verschijnen, omdat zij
de Groene lijn tussen de twee
stadsdelen niet over konden
steken. Een christelijke militie
vuurde als waarschuwing een
paar salvo's af op de landings
baan van het vliegveld, waar
op de directie van MEA zich
bedacht.
Tijdens de gevechten zitten
niet alleen de burgers vaak
dagenlang opgesloten. Ook de
winkels blijven dagen achter
elkaar dicht. De door ervaring
wijs geworden winkeliers lij
ken van tevoren aan te voelen
wanneer de gevechten weer
beginnen. Het neerlaten van
de luiken is het teken om van
de straat te verdwijnen.
Chaos
De ooit zo modieuze straat
Hamra, bét verzamelpunt
voor opzicfitig geklede jonge
ren, waar de laatste mode uit
Parijs en Rome werd verkocht
en kostbaar ingerichte ijssa-
lons banana-splits aan de man
brachten, is gereduceerd tot
een deprimerende chaos. Op
de kruispunten ligt vuilnis
hoog opgetast. De vuilnisman
nen van Beiroet zijn al vijf
maanden in staking. Zo af en
toe, als de warlords een onver
wachte aanval van burgerzin
hebben, en hun milities niet
schieten, verschijnen hun ge
wapende eenheden met
vrachtwagens op straat om
vuilnis ie ruimen.
De nijvere middenstanders
wier winkels door bommen en
granaten zijn opgeblazen, ver
schijnen op straat, om de rest
jes van hun voorraden op de
trottoirs aan de man te bren
gen. De bedrijfsleider van
Smith's supermarkt, waar
vroeger de buitenlanders hun
delicatessen haalden, vertelde
dat de zaken slecht gaan:
„Champagne en kaviaar ver
kopen we niet meer. De prij
zen zijn de hemel in gestegen.
Maar we verkopen nog wel
een hoop alcohol, hoewel we in
het verl.eden een paar keer op
geblazen zijn door islamitische
fundamentalisten. De mensen
drinken om te vergeten."
De welgestelde inwoners
van Beiroet (die zijn er nog!),
trekken op zondag massaal
naar het Summerland Hotel
aan het strand. Maar zelfs de
met grotten, zwembaden en
bars bezaaide speeltuin van
dat hotel is niet veilig. Het ho
tel staat in het islamitische
deel van de stad en heeft isla
mitische klanten.
Video
De zich vervelende christe
lijke sluipschutters gebruiken
de badgasten bij gebrek aan
andere doelen, graag als
schietschijf.
Er lagen 3.000 mensen op het
strand, maar voor de geweer
schoten kwam niemand nog
overeind. Maar binnen een
minuut was het strand leeg
toen vanuit de bergen achter
de badgasten de druzen met
luchtafweergeschut het vuur
openden op een Israëlisch ma
rinevaartuig dat een paar ki
lometer uit de kust lag. De
druzische granaten haalden
het Israëlische schip bij lange
na niet en vielen in zee. Maar
iedereen was bang dat het
schip terug zou schieten, en
dan zou het strand direct in de
vuurlinie liggen.
Het uitgaansleven 's avonds
is in Beiroet vrijwel verdwe
nen. In het westen van de stad
zijn na zonsondergang nog
maar een paar restaurants
open. Vrijwel niemand durft
in het donker nog de straat op,
uit angst voor willekeurige
ontvoeringen. De meesten blij -
ven thuis en kijken naar de vi
deo. De videover huurders zijn,
met de begrafenisonderne
mers, ongeveer de enigen die
nog goede zaken doen.
jjELGRADO (DPA) -
Problemen van de
orna, zoals de Zuid-
°°steuropese zigeuners
Z'chzelf noemen, zijn
'•'elerlei maar beginnen
n aeze landen al bij het
aststellen van hun
aantal.
Jjj Bulgarije wordt sinds
"net bestaan van niet-Bul-
fou m'nderheden bestre-
n- Het aantal zigeuners be-
srlwi.' daar v°lgens Westerse
[«nfjfn®en echter tussen de
■""O en 200.000. Bij de jong-
hJÏÏ filing in Joegoslavië
ielf R8" ^-000 burgers zich-
jj a' maar hun aantal
om71 hoger kunnen liggen
ï(,iv veel ondervraagden,
«ad ,oedelli'e uit angst voor
ach'6 '®e Sev°lgen, hun Roma-
■ergrond hebben verzwe-
aant-i Pr°hleem van het
stert treedt in Roemenië nog
autorité31" voren- Terwijl de
ïoo.oon nen uitgaan van
Het i ma' Hie overigens
irkfna natl°naliteit worden
IofU, spreken diplomaten in
kin8si,r.est over een bevol-
tafen p van,één a twee
tageuners ondervinden
achtin °°steuropa veel» ver
kerk v°S hun weg' Als ZÜ al
vjau 'Poen, moeten zij zich
et slechtbetaalde ba-
Anders zijn wordt niet geaccepteerd. Zeker niet als kinderrijk anders zijn dreigt te over
vleugelen. - foto de stem/johan van gurp
nen tevreden stellen. In Joego
slavië werken bijvoorbeeld
veel mannelijke zigeuners bij
de stadsreiniging, terwijl tal- schoenpoetser. Niet zelden ziet
loze zigeunerkinderen wat men in He grote steden bede-
proberen te verdienen als lende zigeunervrouwen met
een kleinkind in de armen en
op het platteland zijn bedelen
de zigeunerkinderen een ver
trouwd straatbeeld geworden.
Meer dan de helft van alle
Roma in Joegoslavië heeft vol
gens officiële schattingen de
lagere school niet bezocht of
slechts een paar klassen afge
maakt. Meer dan de helft van
alle Joegoslavische zigeuners
is analfabeet.
Zigeunerkinderen die toch
de lagere school volgen, blij
ven vaak achter bij het niveau
van de klas. Pedagogen noe
men de grote taalproblemen
van de zigeunerkinderen de
oorzaak van de moeilijkheden.
Onderricht wordt immers in
het Servokroatisch gegeven en
niet in de Roma-taal.
De slechte sociale positie
van de Roma wordt in de be
volking vaak met een vooroor
deel afgedaan: Een zigeuner
wil niet leren. Uiteindelijk is
in het Zuidjoegoslavische
stadje Gnjilane, in de buurt
van Skopje, een eerste stap ge
zet in de richting van goed on
derwijs voor zigeunerkinde
ren. In oktober werd hier de
eerste lagere school geopend,
waar zigeunerkinderen in de
Roma-taal worden onderwe
zen. Onlangs verscheen in
Joegoslavië ook een kinder
tijdschrift in de Roma-taal,
het eerste ter wereld, met een
Zigeuners dansen graag, maar hun kinderen vinden geen
aansluiting op het onderwijssysteem in de Europese staten.
- foto anp
oplage van 10.000 exemplaren.
„Het analfabetisme heeft
ons onze ziel genomen", zo zegt
Demiri, een Roma-onderwij-
zer. „Wij willen laten zien dat
wij geen tweederangs burgers
zijn", zo voegt hij eraan toe.
Gedurende het afgelopen
jaar zijn in Joegoslavië nog
enkele speciale onderwijsin
stellingen van de grond geko
men, voor in totaal 800 kinde
ren. In Bulgarije en Roemenië
is zoiets nog ondenkbaar.
Politici in Roemenië en Bul
garije zijn met name bevreesd
voor het hoge geboortecijfer
van de Roma. In beide landen
zijn onlangs wetten van
kracht geworden die Bulgaar
se Bulgaren en Roemeense
Roemenen tot een grotere kin
derrijkdom aansporen. Ter
wijl zeven of meer kinderen
bij de zigeuners geen zeld
zaamheid is, geven Bulgaren
en Roemenen steeds meer de
voorkeur aan kleine gezinnen.
In Roemenië hebben de Ro
ma volgens onofficiële schat
tingen een aandeel bereikt van
negen procent van de totale
bevolking. Boekarest heeft nu
gekozen voor een zeer drasti
sche gezinspolitiek: kinder
loosheid wordt via belasting
maatregelen bestraft en bij
een illegale abortus dreigt
voor de moeder gevangenis
straf en voor de arts ontzetting
uit het ambt.
