honger
trick
HUDING: VERKIEZINGEN OF NIET; EEN EERLIJK BEELD GEVEN
*artijtje
ennis 3V2
leer zo duur
Is dagloon
an arbeider
INTERVIEW
TROONREDE
Leden van de
Staten-Generaal,
Ï48
met een buitenlandse
huid van 26 miljard dollar
in de buitenlandse banken
et erg genegen nieuwe kre-
eten te verlenen om het
ijvende te houden. B
dere zakenman zal zeggen
t president Marcos het lanj
ar de ergste ecomnomische
isis sinds de onafhankelijk-
id in 1946 heeft geleid.
De president maakt gebruik
n de crisis om de politieke
rtijen te vertellen dat ze
oeten stoppen met 'het ge-
bbel en geruzie' over de oor
ken alsof kritiek de econo-
ische achteruitgang nog zou
jnnen verergeren. Volgens
arcos zijn de economische
oblemen grotendeels te wij
n aan 'een serie stormen en
weigering van buitelandse
mken om nog meer krediet
verlenen, nu Mexico, Brazi-
Argentinië en andere La
ns-Amerikaanse landen er
et in slagen hun schulden af
betalen.'
De waarheid is dat de Filip-
jnen voor de buitenlandse
anken een groot risico vor
en omdat de economische
isis, hoewel deze zeker ver-
gerd wordt door de daling
n de prijs van de Filippijnse
:portartikelen op de wereld-
arkt, haar wortels heeft in
penibele politieke situatie
het land, waarvoor presi-
int Marcos, die uit alle macht
het zadel wil blijven, voor
n zeer groot gedeelte ver-
twoordelijk is.
Copyright The Guardian/De Slem
staat zou zijn de pel-
imstocht te maken. De
an kwam al 43 jaar iedere
mer naar het eiland.
aam
Volgens de overlevering
eft St. Patrick hier vas-
nd en biddend veertig da-
in een grot doorge-
acht. In de Middeleeuwen
Tspreidde de faam van het
and zich door heel Euro-
Op een wereldkaart uit
92 was het eiland zelfs de
ige plaats in Ierland die
et name genoemd werd- In
zeventiende eeuw werd
:t bedevaartsoord twee
er afgebroken, maar on-
inks gevaar voor eigen le-
-n bleven de pelgrims ko
en, tot aan de grote hon-
rsnood van 1846. In 1909
vam de pelgrimstocht
eer opnieuw in de belang-
elling en nu is het zelfs
-ver dat er een plan voor
t bouwen van extra slaap-
len en uitbreiding van het
land op tafel ligt, waarmee
n paar miljoen gulden ge-
oeid zijn.
„Er hoeft geen twijfel
'er te bestaan: St. Patrick
uniek in de bedevaartswe-
ild", aldus monseigneur
eSorley. „St. Patricks on-
-rscheidt zich door het as
set van boetedoening. Het
en is uiterst sober, slapen
>e je bijna niet en alle vor
en van comfort ontbreken,
at helpt bij het concentre-
n van de geest en maakt
pelgrimstocht tot een spi-
tuele ervaring."
CopyrigM
The Guardian/De Stem
We doen veel voor de minima'
Door Max de Bok en René de Vries
0E JAAR lang hebben de mensen met de laagste
j„lcomens het meest ingeleverd. Nu het beter gaat
profiteren niet zij, maar mensen die meer verdie
pen, daarvan. Niet erg rechtvaardig.
Afgemeten, maar hoffelijk: 'Uw analyse klopt niet'. Ruding
doceert: 'De minima zijn over een wat langere periode bezien,
steeds beter af dan modaal, tweemaal modaal. Jarenlang
jjn het minimumloon en de minimum-uitkeringen zoveel gun
stiger behandeld dan de rest, dat correctie nodig was. Het inko-
„ensverschil tussen minimum en modaal is uit te drukken in
ilechts guldens per week. Het loopt nu weer iets op. Het is volko
men verantwoord om een in elkaar gedrukt inkomensgebouw
„eer iets uit elkaar te trekken'.
■We geven als overheid toch
g zeer hoge bedragen uit
ïóor de laagste inkomens, we
(joen er nog steeds veel voor.
Ons beleid heeft een veel so
cialer gezicht dan bijvoorbeeld
het beleid in Duitsland. Ik wil
je indruk bestrijden dat er
reinig gebeurt voor de mini-
We dragen de hoge lasten
van de uitkeringen, we geven
je meerjarige echte minima
«slagen, de laagstbetaalden
profiteren het meest van de
luursubsidie'.
Vergeten wordt de koop
kracht per leefeenheid. Bij de
betaalden worden ge
middeld meer inkomens ver-
iiend. Telt men die inkomens
van leefeenheden bij elkaar op
is het beeld een stuk gun
stiger'.
Zo ervaren die mensen dat
«iet V mag dat niet afdoen
met een boekhoudkundige be
nadering.
Ruding: 'Dankzij ons beleid
hebben mensen die een wan
kele baan hadden of in een
wak bedrijf werkten, hun ar-
beidsplaats behouden. En dus
lok hun inkomen. Die banen
waren ze bijna zeker kwijt ge-
als we de weg naar de
afgrond hadden doorgezet,
zie je niet in de statistie-
Die groep is niet in inko
men achteruit gekukeld. Die
mensen weten dat wel, die zijn
tevreden. De werkgelegenheid
stijgt nu voor het tweede ach
tereenvolgende jaar'.
'Dat klinkt onvoldoende
door. Men kijkt alleen naar de
situatie van nu en vergeet dat
we in een zeer moeilijke perio
de die mensen toch de hand
boven het hoofd hebben ge
houden. Ze zijn minder ach
teruit gegaan dan de rest. Wat
is het meest sociale beleid
Wat is voor hen van belang
Niet dat men ruziet over de
vraag of een uitkering een
tiende procent hoger of lager
is. Nee, van belang is een be
leid dat uitzicht biedt op een
baan. Ons beleid geeft grotere
kansen op een baan. Maar het
kost wel een aantal jaren'.
Uw collega Korthals Altes en
Philips-directeur Muntendam
schrijven zonder meer hon
derdduizenden werklozen af
als 'de verloren generatie'.
Denkt U er ook zo over?.
'Ook een half miljoen werk
lozen is veel te hoog. Maar- on
vermijdelijk zal een deel van
de huidige werklozen perma
nent zonder werk blijven. De
situatie is echter niet uitzicht
loos. Door de afnemende groei
van de bevolking verdwijnt
het arbeidsaanbod in de jaren
negentig. Een verloren gene
ratie Ik gebruik die term lie
ver niet. Een aantal langdurig
werklozen zal geen baan meer
kunnen krijgen. Zij zijn niet
meer in staat te reageren op
HET beleid van het kabinet brengt
geen economisch herstel. Het leidt
tot beperking van de vraag naar
goederen en diensten. Het veroor
zaakt een tweedeling in de econo
mie. Het leidt tot vergoting van het
financieringstekort.
Minister Onno Ruding maakt er
weinig woorden aan vuil wanneer
hij, met nauwelijks verholen ple
zier, die veelgehoorde kritiek op het
kabinetsbeleid afwijst.
Het herstel is er wél. Vraaguitval?
Nooit meer over gehoord, alleen op
oude grammofoonplaten. De twee
deling is uitgebleven. Het econo
misch herstel vindt op de binnen
landse en buitenlandse markt in
gelijke mate plaats. Het financie
ringstekort daalt.
Een tevreden minister van Finan
ciën, die zijn (laatste?) Miljoenen
nota heeft laten samenvatten onder
het motto: 'Het herstel zet door1.
Een boekwerkje waarin hij zijn ze
geningen in vijftien grafieken telt.
het aanbod van arbeid. Omdat
ze ongeschoold, mentaal niet
meer op werk zijn ingesteld'.
'Juist om te voorkomen, dat
er een tweede verloren gene
ratie ontstaat, willen we jon
geren van 16 tot 26 jaar kansen
geven op betere scholing, op
herscholing. Het is een fout
van overheid, werkgevers en
vakbeweging, dat we te wei
nig aan scholing hebben ge
daan. We hadden er veel meer
geld in moeten steken.
Ruding neemt een kleine
pauze. Dan, ongevraagd: 'Mis
schien moeten we bij uitkerin
gen een hardere aanpak voor
scholing en herscholing door
voeren'.
U bedoelt een strafkorting?
"Zo zou ik het niet willen
noemen. Ik spreek liever van
een grotere aandrang. De Ko
ning, Bert de Vries, maar ook
Van Kemenade, Woltgens en
Ritzen van de PvdA zeggen
dat. Den Uyl schermt nogal
eens met Zweden. Maar hij
heeft het daar niet goed bestu
deerd. Daar zijn de uitkerin
gen wel ruim, maar er is een
veel hardere verzorgingsstaat.
Men komt daar niet zo snel in
aanmerking voor een uitke
ring en wordt sneller uit het
uitkeringensysteem gezet als
men zich niet herschoolt. De
zwaksten zijn degenen die een
slechte scholing hebben. Het is
van belang dat ze zichzelf
weerbaarder maken'.
Denkt u dan aan een scho
lingsplicht?
'Je kunt niemand dwingen
tot (her)scholing. Maar je kunt
iemand die niet bereid is tot
(her)scholing minder snel een
uitkering geven, op de uitke
ring korten of de uitkering
stoppen. Als u dat een straf
korting wil noemen. Dergelij
ke maatregelen lijken hard,
maar ze zijn socialer dan de
sterke verhoging van de socia
le uitkeringen in de jaren ze
ventig'.
Ruding
De Raad van State bepleit
belastingverlaging. Ook dit
kabinet heeft een verlaging in
het vooruitzicht gesteld. Maar
er komt niets van.
'Als ik vrij mocht kiezen,
zou ik graag de belastingtarie
ven verlagen. Dat zeg ik al
drie jaar. Een verlaging heeft
voordelen voor alle inkomens.
In Nederland zuchten hoge en
lage inkomens onder te hoge
tarieven. Van elke extra ver
diende gulden boven het mini
mumloon gaat vijftig cent
naar de overheid. Waar gaat
het om voor de burgers? Om
hun koopkracht in guldens.
Waar die vandaan komen zal
hen een zorg zijn. Voor 1986 is
het, ondanks forse ombuigin
gen, gelukt de koopkracht
voor de meesten te verhogen'.
'Dat was het doel. Het mid
del is de premieverlaging.
Waarom Het financierings
tekort zou stijgen door een be
lastingverlaging. Dat is on
aanvaardbaar voor mij. Ik zie
voor 1986 geen ruimte, ook niet
voor 1987. Verkiezingen of niet,
ik wil een eerlijk beeld geven.
De aardgasbaten dalen fors en
dus ook het inkomen van de
overheid. Daarom is er ook
geen ruimte voor verdere las
tenverlichting voor het be
drijfsleven'.
In uw eigen woorden: 'k zie
nogal wat beren op mijn weg,
al gaat het beter'. U bent be
zorgd over 1987. Toch te soepel
geweest bij deze begroting?
Vanwege de verkiezingen?
'Het zou struisvogelpolitiek
zijn om de problematiek voor
1987 te miskennen. Het is waar,
de daling van het financie
ringstekort is mager in 1986.
Niet de ombuigingen vormen
het probleem. Nee, van de om
buigingen vloeit te weinig te
rug in de schatkist, zodat het
financieringstekort daardoor
niet daalt. Het probleem is dat
we een aantal uitgaven nog
steeds onvoldoende onder con
trole hebben. Bij 35 miljard
ombuigen in de afgelopen pe
riode zijn de overheidsuitga
ven toch nog met 22 miljard
gestegen. Als we die over
schrijdingen onder de sim
krijgen is dat gunstig voor het
financieringstekort en zijn
grote extra ombuigingen niet
nodig'.
'.Voor 1986 zijn we er aardig
in geslaagd de stijging van de
uitgaven in de hand te houden.
Niet iedere keer nieuwe wen
sen. Daarin moet ik misschien
nog strenger zijn. Als er nieu
we plannen komen die extra
geld kosten, als de Kamer ga
ten schiet, bijvoorbeeld in de
herziening van het sociale ze
kerheidsstelsel, dan moet ik
zeggen: for better or worse,
het zit er niet in. Ik heb geen
potje met reserves. Dan gaat
het financieringstekort weer
omhoog. Dus extra bezuini
gen'.
Welke uitspraak van een po
liticus heeft Ruding afgelopen
weken het meest getroffen?.
'Die merkwaardige uit
spraak van Meijer, dat ik in
een kabinet met de PvdA mag.
Heel vreemd, dat hij aan de
ene kant zegt: welkom, aan de
andere kant: wel even je be
leid aanpassen. Vreemd, om
dat de PvdA tot nu toe vol kri
tiek op het kabinet was. Ik zie
het als een zekere toenadering
omdat ze nu merken dat ons
beleid succes heeft. Nu krijgen
ze natte voeten. De PvdA wil
ook dat het financieringste
kort omlaag gaat. Een erken
ning van ons beleid. Maar het
is lippendienst aan een juist
principe als je tegelijkertijd
zegt dat de ombuigingen onge
daan gemaakt moeten wor
den'.
Toch vorm voor een plaats in
een kabinet met de PvdA.
'Je moet gevraagd worden,
zoiets bepaal je niet zelf. Het
belangrijkste is, dat de hoofd
lijnen van het huidige beleid
worden voortgezet. Met of
zonder mij, dat doet er niet toe.
Het beleid moet doorgezet
worden omdat het succes
heeft. Ik ben bereid nog één
periode mee te doen. Niet om
dat alleen ik het zou kunnen,
neen, omdat je publieke ver
antwoordelijkheid moet dur
ven nemen. Vier jaar is te kort
om de kar uit de modder te
trekken. In twee perioden lukt
dat wel. Ik stel voorwaarden:
in hoofdlijnen dit beleid, pret
tig kunnen samenwerken,
constructief, elkaar vertrou
wend. Dat alles bevalt mij uit
stekend in het huidige kabinet.
Geen trucs. Geen belazerij. als
daaraan voldaan wordt, ben ik
in.
We zién u nog niet vier jaar
in de Kamerbankjes zitten.
Oprecht verwonderd:
•Waarom niet?. Ik vind dat ik
op de lijst moest om ons beleid
te verantwoorden. Bovendien
wil ik duidelijk maken dat ik
in de volgende periode weer
mee wil doen. Bij voorkeur in
deze positie. Als het anders
marcheert - maar ik ben een
optimist - dan ben ik beschik
baar voor de Kamer".
GUNSTIGE wending, die onze econo
me vorig jaar heeft genomen, is markant.
Eindelijk, na vele jaren van teruggang,
(roeit de werkgelegenheid in de bedrij
ven weer; ook bieden deeltijd banen, alge
mene arbeidstijdverkorting en de ver
schillende jeugdplannen steeds meer
kansen op werk. Zo zullen er dit jaar,
mr verwachting, 65.000 mensen meer
ion het werk zijn.
Deze keer ten goede sterkt de regering in
kar overtuiging dat het gevoerde beleid
voortgezet moet wordeneen beleid, ge
richt op groei en verdelen van arbeid zo
danig, dat werk voor meer mensen hand
in hand gaat met een veerkrachtiger eco
nomie.
Voor dat beleid zijn zware offers gebracht.
Vele arbeidsongeschikten en anderen die,
eenmaal werkloos, niet meer aan de slag
kwamen, hebben wel de lasten moeten
dragen maar niet de vruchten kunnen
plukken. De regering beseft dat dit wrang
is Tegelijkertijd moet vastgesteld worden
dal er zonder dit beleid nu veel meer
werklozen zouden zijn, terwijl het niveau
oen de uitkeringen bij gebrek aan econo
mise h draagvlak bedreigd zou worden
door verdere uitholling.
9e regering wil allerminst pretenderen,
dat uitsluitend haar beleid tot perbete
ring heeft geleid. In feite worden nu ook
de resultaten zichtbaar van wat in 1982 in
de Stichting van de Arbeid tussen werk
nemers en werkgevers is afgesprpken in-
rendementsherstel en herverdeling
fan arbeid. De sindsdien aan sociale part
ners gelaten vrijheid, heeft sterk bijge
dragen tot het herstel en de mogelijkheid
Profijt te trekken van de verbetering in
de wereldeconomie.
Voor de overheid was één van de klem
mende problemen het voortdurend
(roeiend tekort en de verleiding schulden
°P de toekomst af te wentelen. De toene
mende rentelasten, voortvloeiend uit ge
maakte schulden, dreigden steeds minder
riurate te laten voor nuttige uitgaven. Dit
n zo niet doorgaan. Daarom is de over-
veel soberder in het doen van uitga
an geworden.
."dunks de alsmaar toegenomen rente-
«sten is het tekort sinds 1983 jaar op jaar
erminderd. Volgend jaar zal dat op-
'euu' gebeuren. Dit beleid, gericht op
e mn'ndering van hit tekort, moet nog
ri aantal jaren worden volgehouden.
Inging van arbeidskosten heeft bij-
v dragen tot het onder de knie krijgen
N de geldontwaarding. In verband
armee wordt voorgesteld de algemene
te E°erh-oging te beperken tot twee pro-
terwijl de verwachte ontwikkeling
n de energieprijzen toestaat dat ook de
DpK "00r aardgas minder sterk stijgt.
ffriterking van de positie van het be
te t!l Ven heeft het vertrouwen in onze
ook^"116 helpen herstellen. Gelukkig
vooral dankzij de arbeidskosten-
- w i U.U. I trinet J L4C. \Jt I L/C ILlOtLL/J LC IL
leid üee' bereikt. Daar komt nu ge
bin* i f'e rentedaling bij. Nu ook de
froe Se afzet duidelÜk 9iat
bedrrr'i lcunnen meer sectoren van ons
rend delen in het herstel van
beiJ-f'eUt 'ooral het midden- en klein-
Gele'dr ^er ^aat hebben.
fiteit üan moeten de overheidsacti-
een f>eer mede gedragen worden door
bel fof bedrijfsleven in plaats van dat
suh.i.,^ nifsleven steeds meer rust op een
«tbsidi erende
dulden
overheid, die daarvoor
maakt. Gegeven de verbeterde
positie van het bedrijfsleven en gelet op
de noodzaak van een voortgaande ver
mindering van het financieringstekort,
wordt in 1986 slechts in geringe mate geld
uitgetrokken voor verdere lastenverlich
ting.
Meer doen dan thans wordt voorgesteld
zou niet verantwoord zijn. Wel zullen
veranderingen plaats vinden. De premie
voor de kinderbijslag die door bedrijven
en zelfstandigen betaald wordt, zal om
laag kunnen bij aanvaarding van het
nieuwe stelsel van studiefinanciering.
Anderzijds zal worden voorgesteld pre
mies krachtens de wet op de investerings
rekening alleen nog maar te geven aan
burgers of bedrijven die belasting betalen.
Voor enkele specifieke problemen in het
midden- en kleinbedrijf en de zeescheep
vaart wordt een oplossing gezocht. Admi
nistratieve verplichtingen vormen een
last voor het bedrijfsleven. Daarom zal de
regering op korte termijn beslissingen
nemen over concrete voorstellen die haar
gedaan zijn.
Er is ook een vraagstuk van de juiste maat
bij regelgeving in de agrarische sector,
gelet op de verzadiging van de internatio
nale markt en de grenzen in verband met
bodemvruchtbaarheid en natuur.
Op velerlei terrein komen vernieuwingen
op gang. Zo kunnen informatica, auto
matisering en telecommunicatie ten bate
van de samenleving ontwikkeld worden.
Daartoe is nodig een gemeenschappelijke
krachtsinspanning van de overheid en de
betrokken maatschappelijke sectoren. Bij
enkele belangrijke activiteiten, zoals in
het kader van het informatica-stimule-
ringsplan, wordt reeds succes geboekt;
maar er is aan onderzoek en ontwikkelng
nog veel te doen.
Ofschoon weer enige economische groei
wordt bereikt, moet met het besteden van
die groei ter wille van de werkgelegen
heid buitengewoon voorzichtig worden
omgegaan. Dat betekent voor de koop
kracht nog steeds pas op de plaats, om het
concurrentievermogen van de bedrijven
verder te versterken, om de overheid tot
een goede, maar ook betaalbare, dienst
verlening in staat testellen en om herver
deling van het werk te bekostigen.
Naast volledige inflatiecorrectie is er nog
geen ruimte voor belastingverlaging.
Daarvoor is het tekort van de overheid
nog te groot. Bovendien zullen de komen
de jaren de inkomsten uit aardgas fors
dalen. Wel kunnen bij het herstel van de
economie, waardoor meer mensen de pre
mielast voor de sociale zekerheid opbren
gen, alsmede door ombuigingen in de so
ciale zekerheid, de premies lager worden
vastgesteld. Dit betekent een ondersteu
ning van de koopkracht.
Bij alle discussies over koopkrachtverbe
tering van verschillende groepen van
burgers, waarbij het soms gaat om halve
procenten, is het goed erop te wijzen, dat
met name bij verlies van werk het groot
ste koopkrachtverlies optreedt. Het kan
daarbij gaan om tientallen procenten.
Daarom is het zo belangrijk, ook voor hen
die geen werk hebben, dat werkenden
door matiging bijdragen aan behoud van
koopkracht en kans op werk.
In aansluiting op wat in en met de Stich
ting van de Arbeid is afgesproken, zullen
in het overleg met de sociale partners
twee onderwerpen bijzondere aandacht
moeten krijgen. Allereerst zijn er knel
punten in de arbeidsmarkt, daar waar het
tekort aan mensen met bepaalde oplei
dingen en vakkennis verdere groei en
verdeling van werk in de weg staat.
Daarnaast is bijzondere aandacht nodig
voor de langdurig werklozen. Juist nu zo-
velen die een baan zoeken weer perspec
tief krijgen, kunnen wij er nog minder in
berusten dat honderdduizenden langdu
rig werkloos zijn en dat zoveel jongeren
zich zouden instellen op blijvende werk
loosheid en daaraan gewend raken.
De regering zal ook meer aandacht geven
aan het vraagstuk dat de burger door het
totaal aan belastingen, premies en subsi
dies soms vrijwel niets overhoudt van een
extra verdiende gulden. Bij alle inspan
ningen ten gunste van werkgelegenheid,
welvaart en lagere overheidstekorten
moet ook antwoord gegeven worden op
structurele veranderingen in de samenle
ving.
Voorzieningen moeten aangepast worden
aan gewijzigde omstandigheden en in
zichten. Naast de vergrijzing zijn in dit
verband van belang de behoefte aan indi
vidualisering, emancipatie en grotere
eigen verantwoordelijkheid, alsmede de
noodzaak van meer solidariteit tussen
burgers en minder afwenteling op de
overheid.
Hopelijk wordt het 'Beleidsplan Emanci
patie' spoedig behandeld. De stelselherzie
ningen met betrekking tot sociale zeker
heid, ziektekostenverzekering en studiefi
nanciering, zijn grondige aanpassingen
van enige decennia oude regelingen en
voorzieningen aan gewijzigde maat
schappelijke verhoudingen en inzichten
van nu. De redegeving van deze voorstel
len is dus niet allereerst bezuinigen; wel
beogen ze de kosten te beheersen en te
voorkomen dat deze in toenemende mate
op de overheid worden afgewenteld.
Hoofdzaak is evenwel een grondige ver
nieuwing. Dit is hard nodig, want zonder
aanpassingen zou stilstand tot onrecht
leiden. De regering hecht aan een snelle
behandeling van deze voorstellen met het
oog op duidelijkheid en werkelijk uit
zicht op sociale zekerheid.
Aanpassing aan nieuwe tijden is evenzeer
aan de orde in de volksgezondheid. Al is
er nog veel aan kostenbeheersing te doen,
de wijze waarop men bijvoorbeeld bij de
budgettering de eigen verantwoordelijk
heid beleeft, verdient waardering. De mo
derne geneeskunde stelt ons voor indrin
gende problemen rond het nieuwe leven
en de dood. Beide zijn voor een samenle
ving die menselijke waarden respecteert
en gekenmerkt wil worden door eerbied
voor het leven, van uitzonderlijke groot
belang.
Met behoud van ieders eigen verantwoor
delijkheid kan onze rechtsstaat niet heen
om vragen die zich hier opdringen. De re
gering is dankbaar voor het rapport van
de staatscommissie-euthanasie en zal op
korte termijn haar standpunt bepalen.
Aanpassingen aan nieuwe tijden gelden
ook voor het onderwijs- en onderzoekbe-
stel, dat met de afronding van een om
vangrijk wetgevingsprogram een op de
toekomst berekend fundament krijgt.
Onderzoek, scholing en vorming verster
ken de kans op werk en de kwaliteit van
de economie. Naast beroepsonderwijs en
leerlingwezen zullen ook bijscholing en
omscholing van volwassenen via overleg
met de sociale partners een extra stimu
lans krijgen.
Bijzondere aandacht blijft uitgaan naar
leerlingen, die meer begeleiding nodig
hebben om zich te ontplooien. Het spe
ciaal onderwijs en het onderwijsvoor
rangsbeleid vervullen daarin een centrale
rol. Zo zullen kansarmen toch kansen
krijgen.
Aanpassingen zijn ook onvermijdelijk in
het mediabeleid, met name met betrek
king tot het omroepbestel. De regering re
kent op een vruchtbare dialoog over de
voorgestelde nieuwe mediawet.
Toenemende criminaliteit en het gevoel
van onveiligheid stellen ons voor grote
problemen. De uitvoering van het be
leidsplan 'Samenleving en criminaliteit'
zal in de komende jaren veel inspannin
gen vragen, maar als de overheid, ook de
lokale overheid, en de samenleving in al
haar geledingen goed samenwerken, moet
het mogelijk zijn de misdaad weer terug
te dringen. Voor aanpak van de crimina
liteit - zeker als het gaat om de massaal
voorkomende kleine criminaliteit - is
strafrechtpleging alléén niet voldoende.
Wel moeten zij die de strafrechtpleging
toepassen over voldoende mankracht en
middelen beschikken, met als sluitstuk
voor de zwaardere vormen van misdaad
een toereikende gevangeniscapaciteit.
Als het gaat om de kwaliteit van onze sa
menleving, moeten wij allen de ver
draagzaamheid jegens elkaar bevorderen
en discriminatie in al haar vormen steeds
bestrijden. De overheid mag er geen twij
fel over laten bestaan dat alle burgers ge
lijke mogelijkheden moeten hebben. Dit
uitgangspunt vindt zijn uitwerking op
tal van terreinen.
Onafhankelijk van de overheid, is het
Landelijk Bureau Racismebestrijding
aan het werk gegaan. Een ander voor
beeld is de poging van de regering zich uit
te spreken over rechten en plichten van
hen die in en buiten huwelijk samenle
ven. Vermelding verdient ook het feit, dat
komend jaar voor het eerst niet-Neder-
landse ingezetenen aan de gemeente
raadsverkiezingen deel zullen nemen.
Een goede inrichting van ons land vraagt
om voortdurende inspanning. Dat het
mogelijk is gebleken het woningtekort
verder te verminderen en dat zoveel ge
daan kan worden aan stadsvernieuwing
stemt tot dankbaarheid. Van belang is
ook het eerste meerjarenprogramma
openluchtrecreatie en toerisme.
Bij de zorg voor het milieu zullen proble
men als zure regen, het mestoverschot en
het kanaliseren van afvalstromen veel
aandacht blijven vragen. Naast het beheer
van ons land gebiedt het belang van onze
cultuur, bij ombuigingen kunsten, musea
en monumentenzorg bewust te ontzien.
In 1986 zal de stormvloedkering in de Oos-
terschelde gereed komen, hetgeen een his
torisch moment zal zijn in de strijd tegen
overstromingsrampen. Het streven is in
1990 de Deltawerken geheel gereed te heb
ben.
In de rij der provincies schaart zich een
twaalfde: Flevoland, met een eigen be
stuur. In het kader van de reorganisatie
van de rijksdienst wordt het aantal ad
viescommissies drastisch verminderd.
Dat enkele structurele veranderingen tijd
vergen, spreekt voor zichzelf. Immers, de
regulering, decentralisering en privatise
ring, behoren niet direct tot de traditio
nele departementale cultuur. Toch is
reeds voortgang gemaakt; deze wordt dit
jaar bij de begroting per ministerie aan
gegeven. Voor het eerst sedert tientallen
jaren vermindert gedurende een kabi
netsperiode het arbeidsvolume bij de
overheid. Desondanks kunnen ook bij de
rijksoverheid meer mensen aan het werk,
dankzij de doorgevoerde arbeidsduurver
korting, deeltijdarbeid en het jeugdwerk
plan.
De structuur van het Koninkrijk zal met
ingang van 1 januari 1986 een belangrijke
wijziging ondergaan. Aruba wordt dan,
op weg naar voorgenomen onafhanke
lijkheid, een afzonderlijk land, naast Ne
derland en de Nederlandse Antillen.
Vanaf 1 januari 1986 zal Nederland voor
zes maanden het voorzitterschap van de
Europese Gemeenschap bekleden. De pro
blemen van interne markt en vrijhandel,
het Europa der technologie, het gemeen
schappelijk landbouwbeleid en de mi
lieuproblematiek, zullen dan eens te meer
inspanningen vragen. Dat geldt ook heel
bijzonder voor betere besluitvorming in
Europa.
De situatie in de ontwikkelingslanden is
niet uitzichtloos maar vraagt wel om ver
dere inspanningen op een breed terrein.
Nederland wil daarbij, ook met betrek
king tot hulp, in de voorhoede blijven.
Daarom is een aantal vérstrekkende be
sluiten genomen om veilig te stellen, dat
anderhalf procent van het netto nationaal
inkomen jaarlijks daadwerkelijk en
structureel beschikbaar zal zijn en om de
reeds jaren slepende stuwmeerproblema-
tiek tot een oplossing te brengen. Als ge
volg daarvan wordt in 1986 de begroting
voor ontwikkelingssamenwerking duide
lijk verhoogd.
De situatie in Zuid-Afrika vervult de re
gering met diepe zorg. De Nederlandse re
gering veroordeelt de apartheidspolitiek
van de regering van Zuid-Afrika als een
ontkenning van de fundamentele gelijk
waardigheid van mensen. In het besef, dat
allen in Zuid-Afrika zelf tot constructie
ve besprekingen moeten komen over hun
gezamenlijke toekomst, tracht de rege
ring te zamen met de Europese partners
waar mogelijk een bijdrage te leveren
aan het zo noodzakelijke veranderings
proces.
Het vraagstuk van vrede en veiligheid zal
ook het komende parlementaire jaar aller
aandacht vragen. De omvang van de reeds
aanwezige bewapening blijft een beroep
op beperkingen inhouden, zeker nu de
technologische ontwikkeling ons voor
nieuwe vraagstukken stelt.
Met betrekking tot de eventuele plaatsing
van kruisvluchtwapens in Nederland
heeft ons land vorig jaar het 1 juni-be-
sluit genomen. Dat besluit u/as en is erop
gericht een ommekeer in de wapenwed
loop te bereiken. Het bevatte de uitnodi
ging aan de Sovjet-Unie zich met betrek
king tot het aantal geplaatste SS-20-sys-
temen te beperken tot ten hoogste 378 -
zoveel stonden er toen - dan wel het aan
tal voor 1 november 1985 weer terugge
bracht te hebben.
Met dit besluit, dat uw steun heeft gekre
gen, is het voor de Sovjet-Unie duidelijk
geworden waar, en waar alleen, de moge
lijkheid ligt Nederland alsnog van plaat
sing te doen afzien en veertig jaar na de
Tweede Wereldoorlog een mede voor de
Sovjet-Unie gunstige wending in de iva-
penwedloop te bewerkstelligen.
In aansluiting hierop zal op 1 november
aanstaande bepaald worden of met de
Verenigde Staten een overeenkomst moet
worden gesloten over de plaatsing van
kruisvluchtwapens op Nederlands grond
gebied. In samenhang daarmee zullen te
vens de nucleaire taken, zoals die door on
ze krijgsmacht worden vervuld, nader in
beschouwing worden genomen.
De regering beseft dat over de mogelijke
plaatsing van kruisvluchtwapens in onze
samenleving sterk verschillend wordt ge
dacht. Bij alle verschil in standpunten
zijn diepe betrokkenheid bij en ernstige
zorg over vrede en veiligheid in de wereld
evenals de taak van ons land in dat ver
band, een gemeenschappelijk element.
Het onderwerp verdient in een democra
tie grondige discussie met respect voor
ieders diepgevoelde overtuiging; respect
ook voor de verschillende verantwoorde
lijkheden, waarvoor ieder is gesteld; res
pect tenslotte voor democratische besluit
vorming.
Leden van de Staten-Generaal, de rege
ring wil u dank zeggen voor het gemeen
overleg. Aan u, volksvertegenwoordigers,
zijn veel taken en zorg toevertrouwd. Van
harte wens ik u toe, dat Gods zegen op uw
werk rust.
