alone
-sma
\Turbulent vrouwenleven
Ieel voor deel ontleed
Vermoorde
échter
Stof Loots en het taboe
m de 'vuile doos'
Leesluisterfestival
in Bergen op Zoom
Sarafaan
Karavaan
Kroniek van de 20-ste eeuw
laat zich lezen als krant
W. Faulkner miskend door
'reukarme' Nederlanders
(ANDERE VROUWEN' VAN LISA ALTHER
ook in de
BIOSCOOP
Boek en Jeugd
Poëtofoon
Böll postuum
Boris Vian
Pussycat
definitief
uit elkaar
Dieuwertje
Blok
naar VARA
st onthullend zijn,
en en nauwelijks be-*
Vinders, toneelregisseur
Hij schreef haar en zij beM
em op. „Mr. Segal, U spreekt!
iet Greta Garbo. Het spijt mej
laar ik doe dat soort dingeJ
liet", zei ze. „Voordat ik itt,
ad kunnen terugzegge
oorde ik de klik van de te-|
uggelegde hoorn", vertelt i
al.
Garbo's teruggetrokken
en zou kunnen zijn ingegeva
oor de legende geworden zi
lie ze in 'Grand Hotel' uit.
prak: „I vont to be left alone"!
Ik wil met rust gelaten wor.|
en).
De zin is dikwijls verke
geciteerd, zoals 'I vont to
done' (Ik wil alleen zijn),
Waar, zoals Greta Garbo eens!
egen een intieme vriend zei:|
Er is een wereld van ver-I
ichil". 2_
luiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim.
T48
De kassuccessen van deze
zomer blijven nog steeds
geprolongeerd: Rambo,
Police Academy 2 en het
James Bond-avontuur A
view.to a kill. Amadeus
blijkt evenmin weg te
branden. Ook The Last
Dragon, een leuk Kung
Fu-spektakel met persi
flerende trekjes, valt in
de smaak. Deze jongeren-
film met Taimak en Va
nity blijft in Cinesol 1 in
Breda en Cinem'actueel 1
in Bergen op Zoom.
De poëtische verbeel
ding van verhalen van
Pirandello door de Ita
liaanse gebroeders Ta-
viani, Kaos, wordt in Ci
nesol 3 in Breda gepro
longeerd. Briljante ver
filming van door de
volksverbeelding ge
kleurde, legendarische
vertellingen uit het oude
Sicilië.
Gerard Thoolen staat
als acteur centraal in een
naar hem genoemd film
festival in Breda. Film
huis Concordia en Thea
ter Achterom (beide in de
schouwburg) presenteren
tot eind september alle
films waarin Tholen
heeft gespeeld. De nieuw
ste Thoolen-film, Pervola
van Orlow Seunke, gaat
op 26 september in pre
mière in o.a. Cinesol in
Breda.
Van onze rtv-redactie
Pussycat is definitief uit ei
kaar. In het jaar dat de groep
rijn 10-jarig bestaan viert
hebben de groepsleden beslo
ten nooit meer samen op de
planken te gaan staan.
De reden hiervoor is dat de
Limburgse groep de laatste
tijd nog maar weinig aanbie
dingen voor optredens kreeg
en dat het 'gezicht' van Pussy
cat, zangeres Tony Willé, druk
in de weer is met haar solo-
:arrière, baby en fitness-club.
Pussycat werd het meest
oekend door het nummer
Mississippi'. Hiervan werden
rver de hele wereld meer dan V
niljoen exemplaren verkocht
Van onze
rtv-redactie
HILVERSUM
Televisie
omroepster
Dieuwertje
Blok gaat de
KRO verlaten..
Ze stapt over
naar de VARA
en presenteert
voor
fotoarchief^
VOOT ,s
die omroep de tv-progamm
'Vara's Filmnieuws' en
RA's Videonieuws'. De P°P
laire presentatrice heeft
idee dat ze bij de VARA m
mogelijkheden krijgt. Bi]
KRO werkte ze onder rn
mee aan de Middageditie, f
programma gaat nu op
'Brandpunt Zondag-Ed
dat wordt gepresenteerd a
Aad van den Heuvel en Md"
van Sprang.
poor Dirk Vellenga
.ar staat Lisa Alther
I eigenlijk? Wat wil ze?
iat zullen sommige Ie
rs zich afvragen na het
,n van het derde boek
deze Amerikaanse
ïrijfster, 'Andere vrou-
;en' (Other Women). In
likker dan water' (Kin-
Iclrs) en 'De kasteel-
^m' ('Original Sins') te-
ende ze in veel woorden
„compliceerde portret-
n van Amerikaanse
annen en (vooral) vrou-
en die door veel schade
schande een heel klein
tje wijs worden.
Haar nieuwste boek, 'Ande-
i vrouwen' is niet zo omvang-
Ük als de vorige twee, maar
Btin feite hetzelfde zien. Ca-
oline Kelly davert door ver
hullende levenstadia, ze is
en kind van zeer geëngageer-
ouders, leeft dan als een le-
t brugertrut, duikt met een
idicale vriend in een commu-
ewaar alles moet kunnen en
nt dan een verhouding
een vrouw die nogal pro-
lematisch verloopt.
Die contrasterende levens
heil worden door Lisa Alther
ifstandelijk en vaak ironisch
oergegeven. Ze beschrijft het
[borgen burgermansbestaan
dezelfde manier als het al-
limatieve levenswijze. Een
rouw speelt de hoofdrol en
ok haar tegenpool is een
rouw, de psycho-analyste
lannah Burke, maar propa-
Alther nu een vorm van
uninisme of juist het tegen-
tó?
Lisa Alther propageert niets
«dat hoort ook zo. Haar gen-i
is de 'Bildingsroman', ze
gat een ontwikkeling zien. In
De kasteelboom' gebruikte ze
idfs verschillende figuren om
Lisa Alther.
de evolutie van een Ameri
kaan uit het achtergestelde
zuiden in alle facetten te laten
zien.
In 'Andere vrouwen' leren
we verschalende Carolines
kennen. Ze legt haar geschie
denis bij stukjes en beetjes
bloot in de kamer van de
oudere Hannah. Het boek is
het verslag van een therapie.
De patiente en de 'dokter' wo
nen aan Lake Glass in de staat
New Hampshire. Het meer
doet, zoals dat hoort in psy
chotherapeutische romans,
dienst als spiegel van de ziel.
- foto bert bakker
Caroline wordt achtervolgd
door angstdromen en ze vreest
nooit gelukkig te kunnen zijn
in een wereld vol onrecht en
wreedheid. Hannah voert haar
terug naar haar jeugd. Caroli
ne werd opgevoed door ouders
die haar voorhielden dat ze al
tijd dienstbaar moest zijn. Die
ouders hadden geen tijd voor
hun eigen kinderen. Caroline
ging dus op zoek naar liefde,
van mannen en van vrouwen.
Een gevoel van verlatenheid
leek altijd bij haar te horen.
De ontrafeltechniek van
Hannah en de reacties van Ca
roline doen soms irritant aan.
„Zie je nu in waar dat van
daan komt?" vraagt Hannah
regelmatig en als er theorieën
worden ontvouwd waan je je
in een relatie-handboek als
'Intieme vreemden'. Het is niet
helemsaal duidelijk of Lisa
Alther niet irritatie bewust
heeft ingebouwd.
Langzamerhand nemen de
twee vrouwen dingen over
van elkaar. Door een verande
ring van het interieur ruilen
ze, heel symbolisch, van
plaats. Hannah neemt een ge
baar van Caroline over, het
betasten van het neusbeentje
met duim en wijsvinger. Han
nah, die heel wat meer heeft
meegemaakt dan Caroline en
gehinderd wordt door over-
gangs-opvliegers, begint res
pect te krijgen voor de weer
barstigheid van haar patiente.
Caroline klampt zich op haar
beurt vast aan de rust en ze
kerheid van vrouw die ze eerst
zag als een verwende burger
madam.
De levensloop van Caroline
doet sterk denken aan die van
Ginnie Babbock uit 'Dikker
dan water', waarin ook poli-
tiek-radicaiisme en lesbische
liefde hartstochtelijk worden
beschreven. De teneur van Li
sa Althers boeken is dat de
personen uiteindelijk gelou
terd en gerijpt terugkeren op
het punt waar ze begonnen.
Daarin geeft Alther toch
enigszins aan waar ze staat:
radicale uitspattingen hebben
een functie in je leven, maar
maken je uiteindelijk niet ge
lukkig. Jammer dat ze dat
thema in 'Andere vrouwen'
niet verder uitbouwt, maar
juist minder spontaan en on-
toerend gebruikt dan in haar
allereerste en nog steeds beste
roman.
Lisa Alther: 'Andere vrou
wen'. Uitg. Bert Bakker, prijs
ƒ36,90
De vermoorde dichter'. Uitge-
erij Querido, prijs 27,50
iuillaume Apollinaire (1880-
iïna zijn dood vooral be-
gebleven als dichter. Het
ige proza dat hij schreef
hij zelf echter minstens
ode moeite waard. Al in 1916,
«n Apollinaire met verwon-
ingen die hij had opgelopen
in de Eerste Wereldoorlog in
het ziekenhuis lag, gaven
vrienden een deel van dit pro
za uit. Het belangrijkste en
bekendste werk hieruit was
het verhaal 'De verloren dich
ter', een surrealistisch verhaal
waarin Apollinaire een beeld
van zich zelf schept.
Na een nieuwe vertaling
van dit werk en andere korte
verhalen van Apollinaire in
1926, heeft uitgeverij Querido
nu de oorspronkelijke samen
stelling van 'le poète assassiné'
uit 1916 door Rein Bloem op
nieuw laten vertalen. Het
hoofdverhaal neemt bijna de
helft van deze bundel in be
slag. De andere helft, bestaan
de uit verrassende en spran
kelende korte verhalen, is de
prijs van deze bundel meer
dan waar. Bloem werkt nog
aan een nieuwe vertaling van
een andere bundel korte ver
halen (l'Hérésiarque) die
Apollinaire voor het eerst in
1910 uitbracht.
Door Henk Eg bers
Taboes rond erotiek en sex
'orden vaak onrechtstreeks
doorbroken met de mond;
»an platvloerse moppen tot
Prookjesachtige fantasieën.
Daarop wordt dan meestal
tot etiket 'volks' geplakt,
alsof dit alleen maar voor
komt onder 'het volk'. En zo
ontstaat er een nieuw taboe
'oud 'betere kringen'. Zo is
tr ook in dit boek sprake
'an 'volksvertellingen', ter-
'ijl de titel ervan - 'Uit de
siuldoos' - eigenlijk beledi-
Mid is en slechts taboes
aaodhaaft.
Toch is het niet zo maar
Rri verzameling van pikan
terieën. De vlaamse auteur
koofs, deskundig op het ge-
van kinder- en jeugd
lectuur (sic) - in 1982 schreef
'het beste kinderboek' -
«vert een tamelijk uitvoeri-
B(inleiding over de weten
schappelijke achtergronden
«Iter) van de pastoor en
aln meid etcetera.
De Duitse uitgevers Hen-
pr begonnen in 1883 met
i uitgave van de reeks
("Tptadia, waarvan tot 1911
™aalf lijvige delen versche
pte- Uit de meest uiteenlo
pende windstreken werden
«aarin erotische volksver
zen opgenomen. Twee
laamse volksdeskundigen,
'guste Gittée en Alfons de
A zorgden voor het
'aamse aandeel. Gittée
weloverwogen te werk
J stelde zelfs samen
Jaagboek tot het zamelen
n Vlaamse Folklore of
Volkskunde' met vragen als
'Hoe denkt het volk over de
kuischheid der jonge lieden?
Hoe over bloedschande?' en
'Hebt ge nooit gehoord van
menschen die omgang
pleegden met dieren?' etc.
Loots heeft deze historische
gegevens als uitgangspunt
genomen voor zijn verzame
ling. Peter van Straaten
maakte er tekeningen bij.
Hij concludeert onder meer:
'De vertellingen werpen een
bijzonder licht op zeden en
gewoonten uit de laatste de
cennia van het 19e eeuwse
Vlaanderen. Blijkt dat de la
te 19e eeuwse volksmens zijn
seksualiteit ruimer zag dan
louter voortplantingsge-
richt!'
Ik denk niet dat de verha
len een bijzonder licht wer
pen op de zeden en gewoon
ten, maar veel meer op de
frustraties, op de verdron
gen complexen. Die worden
in deze verhalen en grollen
geprojecteerd.
Opvallend komen daarbij
twee maatschappelijke
'functionarissen' het meest
aan bod: de pastoor en de
boer. Talloos zijn de verha
len over pastoors, die via
'hun meid' en via de biecht
stoel seksueel contact zoe
ken. In de meest bizarre va
rianten. Het volk lijkt nooit
zoveel geloof gehecht te heb
ben aan het celibaat. Dat
kan onder meer te maken
hebben met confrontaties in
de praktijk of met excuses
voor eigen paringsdrift. De
boer en boerin - vaak in re
latie met de pastoor! - zetten
ook vaak de bloemetjes bui
ten via ongebaande wegen.
Daarbij komt ook het dier
(of de 'zonde van bestialitas'
zoals de moraalhandboeken
vermeld(d)en om de hoek
kijken). Het identificeren
van de boer met ongeremde
seksualiteit lijkt te maken te
hebben met een terug naar
de natuur- verlangen, die
talrijke uitwegen zoekt. De
werkelijkheid is echter, dat
juist de boerenbevolking het
meest onder druk stond/
staat van kerkelijke ge- en
verboden op dit gebied.
Deze bundel bevat zo'n 75
anecdotes, moppen, ver
haaltjes, waarbij doorgaans
in een van dik hout zaagt
men planken-stijl het gevo-
gel niet van de lucht is.
Meestal vind ik ze niet zó
leuk; althans geen bundel
om in één adem uit te lezen.
Er staan enkele uitzonderin
gen in. Het meest interes
sant is de mentaliteit die er
uit spreekt, of het cultuur
gebonden tijdsverschijnsel
dat dit soort verhalen op
roept. Staf Loots had in zijn
begeleidend schrijven dit
aspect wat meer kunnen uit
lichten. De opmerking, dat
deze bundel moet leiden tot
een verdere en meer diep
gaande studie, is wat mager.
Desondanks; een merk
waardige verzameling.
•Staf Loots: 'Uit de vuildoos
Vlaamse erotische volks
vertellingen' met illustraties
van Peter van Straaten.
Uitg. Exa/De Geus, prijs
19,50
Boudewijn Büch.
- foto archief de stem
De Feministische Uitgeverij
Sara brengt begin septem
ber het eerste nummer uit
van 'Sarafaan', een 'literair-
cultureel tijdschrift met een
breed-feministisch karak
ter'. De redactie wordt ge
voerd door An Dekker, Elma
Drayer, Diny van de Ma
nakker en Marjo van Soest.
Medewerking wordt ver
leend door o.a. Aukje Hol-
trop, Monika van Paemel,
Tessel Pollmann, Ageeth
Scherphuiis, Hannemieke
Stamperius en Elly de
Waard.
Sarafaan brengt poëzie en
proza, essays en artikelen
over fotografie en beeldende
kunst. Uitgeverij Sara zal
voortaan ook het lesbisch-
culturele tijdchrift Lust
Gratie uitgeven.
Het jaarlijkse naslagwerk
Boek en Jeugd is weer ver
krijgbaar in boekhandel en
bibliotheken. De editie 1985-
'86 bevat zo'n 1500 titels van
kinder- en jeugdboeken,
waarin tevens de kwaliteit
beoordeeld wordt. Het boek
kost 9,75.
De zich stadsschrijver en -
dichter noemende Roermon
denaar Hans Danker (29)
heeft deze week de eerste
poëtofoon in ons land geïn
troduceerd. Wie het speciale
nummer 04750-28080 draait,
krijgt een gedicht te horen.
Meestal van Hans Danker
zelf, of van door hem gese
lecteerde dichters onder wie
de reeds overleden Limbur
ger Pierre Kemp en Simon
Vinkenoog.
Begin volgend jaar komt een
'nieuwe' roman uit van
Heinrich Böll die in juli van
dit jaar is overleden. Hij
voltooide 'Frauen vor Fluss-
landschaft' vlak voor zijn
dood. Het is een roman over
wat zich in de politieke we
reld van Bonn achter de
coulissen afspeelt. In Duits
land is het boek inmiddels in
de handel gebracht.
In 'Het Zwijnshoofd', Moe-
regrebstraat 18 in Bergen op
Zoom, wordt op zaterdag 14
september weer een Lee
sluisterfestival georgani
seerd. Uit eigen werk lezen
voor: Heere Heeresma, René
Stoute, Monika van Paemel,
Uitgever Loeb presenteert
in de serie Zwart Hard
'het beste uit de Angelsaksi
sche en Franse misdaadlite
ratuur' in een nieuwe Ne
derlandse versie. Dat bete
kent onder meer de terug
keer van Boris Vian, de on
grijpbare schrijver die met
Amerikaanse stijlmiddelen
een eigen misdaadgenre
creëerde. Van hem wordt
'Wie lelijk is maken we af'
uitgebracht in de vertaling
van Ernst van Altena.
'Expobiel' is de naam van de
rijdende boekenkaravaan
van uitgeverij het Spectrum.
De karavaan doet 32 Neder
landseen 8 Belgische steden
aan en geeft een overzicht
van de belangrijkste boeken
die deze uitgeverij in de af
gelopen 50 jaar op de markt
heeft gebracht.
Het Spectrum werd in
1935 in Utrecht opgericht en
Leonard Nolens en de lokale
grootheid Bert Bevers. An
Dekker van uitgeverij Sara
houdt een lezing over vrou
wenliteratuur. Het festival
wordt gepresenteerd door
Boudewijn Büch. Toegangs
kaarten kosten 15 aan de
zaal. In de voorverkoop be
taalt men 12,50 bij het
Zwijnshoofd, de Trend,
boekhandel Heij straten en
de VW in Bergen op Zoom.
telefonisch zijn kaarten te
bestellen op 01640-54082.
Boris Vian
Wie lelijk is
maken we af
maakten in de jaren vijiug
de Prisma-pockets tot een
nationaal begrip. 'Expobiel'
doet 28 september Roosen
daal aan. De toegang is gra
tis.
Heinrich Böll.
- foto archief de stem
Eindredacteur Maarten Valken (rechts) en uitgever Nico
Kuipers (links) met hun monumentale 'Kroniek van de 20ste
eeUW'. - foto elsevier
Een boekwerk van ruim
1000 pagina's dat zich niet
licht op schoot of in de
hand laat nemen, dat is
de 'Kroniek van de 20-ste
eeuw', een samengebun
delde krant van de 84 ja
ren die deze eeuw nu rijk
is. Maarten Valken stelde
het boek samen voor uit
geverij Elsevier op zuiver
journalisitieke wijze. Het
wereldnieuws wordt per
maand weergegeven, met
artikelen van bescheiden
lengte over de belang
rijkste onderwerpen en
een kalender waarop het
andere nieuws beknopt
wordt weergegeven.
'Kroniek van de 20ste eeuw'
is als krantachtig geschiede
nisboek niet uniek (denk aan
b.v. Keesing's Historisch Ar
chief) en kan vanwege het
grote tijdsbestek dat bestre
ken wordt niet al te diep gra
ven. Toch is het een plezierig
boek om in te bladeren en
kunnen aan de hand van een
register namen en gebeurte
nissen opgezocht worden.
Maarten Valken heeft een
jaar aan de samenstelling ge
werkt. Bij de uitwerking
kreeg hij de hulp van vijftig
Nederlandse en Belgische
journalisten en historici. „De
nadruk ligt op politieke en so
ciale geschiedenis", zegt hij,
„maar net als bij de krant zijn
sport en cultur ruim vertegen
woordigd".
De maand juli van het jaar
1956 bevat bijvoorbeeld de vol
gende onderwerpen: Nasser
nationaliseert het Suezkanaal;
Mao wil liberalisering in Chi
na; Burgemeester Schokking
van Den Haag treedt af omdat t,
bekend is geworden dat hij in
de oorlog een joods gezin heeft
aangegeven; de Hongaarse
partijleider Rakosi treedt af;
Wout Wagtmans draagt drie
dagen de gele trui in de Tour
de France.
Uitgever Nico Kuipers, die
nauw bij de produktie van het
boek was betrokken, kondigde
al aan dat dezelfde formule
ook wordt toegepast in nieuwe
boeken: „Allereerst zullen er
jaarboeken verschijnen, want
de 20ste eeuw moet tenslotte
worden volgemaakt. Daar
naast starten wij met de 'Kro
niek van de Mensheid' (de we
reldgeschiedenis tot 1900) en
de 'Kroniek van de Nederlan
den'. De ontsnapping van Hu-
go de grot als nieuwsfeit be
schreven. Zo moet je je dat on
geveer voorstellen".
Tenslotte nog even de prijs.
Die liegt er uiteraard niet om:
99,50 tot 31 december 1985 en
daarna 129,50.
„Ik kon achter het schermer-
donker de bochten van de ri
vier ruiken", is een van de vele
beeldende zinnen die de Ame
rikaan William Faulkner in
zijn leven heeft geschreven.
Ondanks die schoonheid is
Faulkner in Nederland nooit
geaccepteerd. Het tijdschrift
De Gids wijdt een groot deel
van het zomernummer aan het
fenomeen Faulkner dat zo
moeilijk aanslaat in Neder
land, maar ook msikend wordt
in België en Engeland.
Maarten 't Hart verbaast
zich over de geringe aandacht
in ons land voor Faulkner.
Lang niet al zijn boeken wer
den vertaald en van de verta
lingen zijn er vele niet meer in
de handel. 'Het gehucht', 'Het
stadje' en 'Het geraas en ge
bral' kunnen hier wel aange
schaft worden, maar een be
langrijk werk als 'Pylon' (dat
in de Douglas Sirk-verfilming
'The tarnished angels' heette
en onlangs bij de VPRO te zien
was) is nooit in het Nederlands
vertaald.
Volgens 't Hart hebben Ne
derlanders altijd moeite gehad
met zintuiglijke literatuur,
met verhalen waarin geuren
en kleuren een grote rol spelen
en de natuur tastbaar wordt
gemaakt. „Multatuli had vol
gens mij zelfs helemaal geen
zintuigen", schrijft 't Hart,
„Het primitieve, gevoelsmati
ge, instinctmatige van Faulk-
ners wereld is niet intellectu
eel genoeg", is zijn conclusie.
Uit de andere Faulkner-be-
schouwingen in De Gids wordt
duidelijk dat een ander pro
bleem het taalgebruik is.
Faulker kwam uit de zuidelij
ke staat Mississippi en ge
bruikte soms een zuidelijke,
fonetische spelling: 'waw' voor
'war' en 'fur' voor 'far'. Daar
naast experimenteerde hij
veel met de vorm. Hij vertelde
zelden chronologisch en vaak
werden gebeurtenissen door
hem vanuit verschillende oog
punten beschreven. Ze werden
herhaald in andere woorden
en met andere details.
De Fransen hebben wel
opengestaan voor William
Faulkner, maar hij werd wer
kelijk vereerd in Latijns-
Amerika. Gabriel Garcia
Marquez heeft hem verschi-
lende malen aangewezen als
zijn grote voorbeeld. Veel
Zuidamerikaanse schrijvers
waren gek op zijn warmbloe
digheid en zijn barokke taal
gebruik. Bovendien konden ze
zich voorstellen hoe Faulkner
zich voelde in het verslagen en
gekolonialiseerde Zuiden. Ze
herkenden, zo schrijft Terren-
ce Doody, iets van zijn provin
cialisme en verslagenheid en
de moed en de ambitie die
daaruit voortkwamen.
I
