even..u
UITBLAZEN
'Sfeer van moedeloosheid
rond ATV zien te voorkomen'
Europees paspoort: 't enige
nieuwe is de verpakking
ALLEEJS
Reagans
ommezwaai
jegens
Pretoria
Nog pas
gisteren
NIEUWE FNV-VOORZITTER HANS PONT:
Presentatie
benzineprijs
dei^gt niet
DE STEM COM
Teken aan de
WIMKOCK
DONDERDAG 12 SEPTEMBER 1985
ACHTERGROND
pagina
Speelbal
Signaal
Onzeker
KAMER ZET HAAST ACHTER NIEUW REISDOCUMENT
WIE WAT bewaart,
heeft wat. Ik ben
een bewaarder.
Rommelend op de vliering
stond ik deze week opeens
met een stoffige ordner in
m'n handen; een bundel
paperassen uit het midden
van de jaren '60. Salaris-
brieven, een huurcontract, ga-
rage- en doktersrekeningen, de
tekst van het geboortekaartje
van m'n jongste zoon, adreswij
zigingen van reeds lang uit het
zicht verdwenen 'kennissen'.
Dat soort spul.
Veel van die paperassen
herkende ik alsof ik ze deze
zelfde maand nog onder ogen
had gehad en dat maakte dat ik
me met een schok realiseerde
hoe vér 1965 al weer achter me
ligt. De titel van een boek van
de Amerikaan F.L. Allendat
lang geleden indruk op me had
gemaakt, schoot me spontaan
te binnen; Only yesterday, 'Nog
pas gisteren'. Allen schreef het
in de jaren '30, maar de essays
die het bevat beschrijven het
Amerika van de roaring twen
ties.
Zoals er een generatie rond
loopt die steeds het gevoel heeft
dat de oorlog nog maar pas
achter de rug is, zo denken wij
- van rond de 40 tot rond de 50
- bij onszelf soms alsof de jaren
'60 nog vlak achter ons üggen.
Het was een tijd van verande
ring, een periode waarin je bin
nen korte tijd over heel veel za
ken grondig anders ging den
ken. Een bewogen tijd dus en
daarom staat hij in de herinne
ring als een reusachtige mijl
steen die het retrospectief ver
tekent.
Duveltje
Van die opwinding blijkt
weinig uit de paperassen. Het is
opvallend hoeveel papier er is
verspild aan 'woonruimte'. Het
was toen een hele toer om so
wieso een optrekje te kunnen
vinden zodat je kon trouwen.
De lange duur van verlovingen
had daar alles mee te maken.
De vroegste brieven zijn ge
adresseerd aan ons eerste adres
in Breda. Die woning bestond
uit drie slaapkamers op de ver
dieping van een groot vooroor
logs huis. De grootste slaapka
mer was onze zitkamer, de twee
kleinere dienden als keuken en
slaapkamer. De vierde slaapka
mer op de verdieping was van
de vriendelijke, oude dame die
beneden woonde en ons, op
voorspraak van een wederzijdse
kennis, had-opgenomen.
We woonden daar in de ijzi
ge winter van '62/'63 en stook
ten kolen in een 'duveltje' van
de Etna. Omdat we geen op
slagruimte hadden, haalde ik
de kolen om de paar dagen in
een papieren zak bij de kolen
boer. De zak konden we kwijt
in de kast onder de trap. Een
gedienstige collega die na de
avonddienst op de krant mee
was gekomen voor een slaap
muts en aanbood de zak met
kolen even op te halen, het hem
bovenaan de trap gekomen,
vallen zodat we een deel van de
verdere nacht hebben doorge
bracht met het vergaren van de
antraciet-kolen die over de hele
trap en de gang daaronder ver
spreid lagen.
Beeldenstorm
Het was geen plek om er
kinderen te laten opgroeien en
zodra zich de geboorte van
nummer één aandiende begon
het gezoek weer. Met meer ge
luk dan wijsheid vonden we net
op tijd een appartementje. Het
was eigenlijk een tweekamer
flat, maar de eigenaar had er
met behulp van een schot van
hout en glas heel netjes een
driekamerflat van gemaakt.
Kleine kamertjes dus. Wat
riant was aan deze flat was de
ligging van het gebouw. Over
een park heen hadden we uit
zicht op de stad en het was
daar dat we, driehoog op het
balkon, van dag tot dag de af
braak van de neo-gotische He-
melvaartkerk hebben gevolgd.
Er woedde een ware beel
denstorm door de contreien.
De kerken die bleven staan
werden van binnen witgekalkt
alsof er een nieuwe Calvijn was
opgestaan. Preekstoelen wer
den uitgebroken, pilaarheiligen
van hun sokkels gehaald en
naar de antiquair of rommel
markt gebracht. Veel kerkvolk
stond er toen verbijsterd naar
te kijken, maar we weten nu
dat het deel uitmaakte van de
vernieuwing en wie er nog ko
men zijn gewend geraakt aan
kale kerken zonder de achterge
laten tekens van voorgeslach
ten.
Vernielfiets
De basishuur van de flat be
droeg 98 gulden en 55 centen
per maand. Daar kwam een
tientje servicegeld per maand
bij. Toen al werden de fietsen
gestolen als we ze beneden bij
de ingang heten staan in plaats
van ze op te bergen in het sou
terrain. Zo raakte ik de degelij
ke fiets kwijt die ik jaren eerder
van mijn vader had gekregen.
Hij had me die gegeven met een
zekere plechtigheid omdat het
tevens zijn manier was om mijn
volwassenheid te bevestigen.
Voor mijn vader was een fiets
nog een attribuut dat een heel
leven meeging. Ik heb zelf ook
nog zoiets geprobeerd met de
kinderen, maar dan in een meer
aan de weggooitijd aangepaste
stijl: 'je krijgt één fiets om te
vernielen; een tweede om te
verslijten tijdens je schooljaren
en op je achttiende krijg je ab
soluut je laatste-Daarna zorg je
er zelf maar voor.' Redelijk ja,
maar de praktijk maakte korte
metten met dit lange termijn
plan. Die eerste vernielfiets lag
al in puin voor de kinderen zelf
aan het slopen konden gaan.
Het waren de goedkope lasver-
bindingen, lichtte de vakman
toe. „Zeker bij de Makro ge
kocht?"
De Makro, daar was de Bre
dase middenstand toen niet van
gediend. Voor de krant tekende
ik uit hun mond de klachten op
en ik had met ze te doen tot ik
bij een winkelier kwam die tele
visietoestellen en dergelijke ver
kocht. „De huichelaars", mees
muilde hij, „Waar denk je dat
zij hun televisies halen? Neem
maar van mij aan dat dit niet
bij mij is, hun collega-midden
stander en vakman." En zo
bleek al in de jaren '60 dat lang
niet alles altijd is wat het lijkt.
(Wordt vervolgd).
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllir.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, ©01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Postadres: Postbus 23, 4900 AA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur ©076-236394/236911.)
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5
Door ANP-verslaggevers
Hans Moleman
en Nanno Hoek
„HET IS een enorme
prestatie van de vakbe
weging dat we onder de
huidige omstandigheden
zo blijven vasthouden
aan verdere arbeidstijd
verkorting (ATV). We
moeten de leden voort
durend maar gemoti
veerd houden om vooral
de prioriteit te leggen bij
werkgelegenheid en
ATV, en om daarvoor af
te zien van allerlei ver
beteringen die je mis
schien zou kunnen heb
ben. En dat terwijl
hoogleraren, politici en
werkgevers van naam,
de president van de Ne-
derlandsche Bank, en ga
zo maar door, bezig zijn
twijfel te zaaien rond
het nut ervan".
De nieuwe voorzitter van
de FNV, Hans Pont, is ver
ontrust over de maatschap
pelijke aanvaarding van ver
dere arbeidstijdverkorting.
Terwijl in diverse studeerka
mers inmiddels door werkge
vers en werknemers driftig
wordt gebroed op de moge
lijkheid van invoering van
een 36-urige werkweek in
1986 of 1987, ziet Pont de ne
gatieve geluiden die vanuit
diverse hoeken over ATV
worden geuit als een duide
lijke bedreiging voor de ver
dere herverdeling van werk.
„Als er door Jan en alle
man een geest wordt gescha
pen van 'Jongens hou daar
nou mee op, het helpt toch al
lemaal niets', en dat gaat een
algemene publieke opinie
worden, dan kan een vakbe
weging daar niet alleen tegen
oproeien. Dan kunnen ook
gewone werknemers, lid van
de FNV, niet aan die geest
ontkomen. Je eigen leden be
horen ook tot dat publiek, en
dat wij dan een heel andere
houding kunnen aannemen,
dat geloof ik niet".
„Het gaat om de geest die
in de samenleving heerst.
Daar ligt voor ons een grens,
en daar ligt ook een grote
verantwoordelijkheid voor al
die mensen die meewerken
aan het creëren van die geest
van moedeloosheid. Zij sug
gereren dat je alleen met wat
economische groei de huidige
massawerkloosheid te lijf
zou kunnen. Dat is gewoon
niet waar", aldus Pont in een
vraaggesprek met het ANP.
Waart die sfeer van moe
deloosheid dan al rond bin
nen de FNV-gelederen?
Pont: „We horen heel wat
sceptische geluiden, maar het
hangt ervan af waar die le
den zitten. Sommige mensen
zien nog helemaal niets van
het effect van korter werken
en dan is het moeilijk uit te
leggen. Naarmate ze er meer
of minder van merken zijn ze
natuurlijk ook meer of min
der enthousiast. Mensen in
verantwoordelijke posities
moeten juist nu bijdragen
aan het voorkomen van een
negatieve sfeer. Alleen kan
de vakbeweging dat niet
trekken".
„Wat mij zo opvalt is dat
men zo kritisch zit te praten
in onze richting als het gaat
om ATV. Terwijl de groepe
ring die zich er het hardste
voor inzet juist de vakbewe
ging is. Het zijn anderen die
ons het leven zuur maken. Ik
weet niet hoe lang we dat
kunnen volhouden. Als we de
36 uur niet in 1986 of daarom
trent halen dan lukt het be
reiken van de 32 uur in 1990
ook niet, dat kan iedereen be
grijpen".
Pont is er zelf van over
tuigd dat voor de grote meer
derheid van de ruim twee
miljoen werknemers in de
marktsector een werkweek
van gemiddeld 36 uur binnen
anderhalf jaar haalbaar is.
„Stekelenburg (de nieuwe vi
ce-voorzitter) heeft op 1,5
miljoen werknemers gemikt.
Dat onderschrijf ik. De
werkgevers willen in over
wegende mate wel", zo is de
taxatie van de man die
woensdag op een bijzonder
FNV-congres in Amersfoort
officieel tot opvolger van
Wim Kok werd gekozen.
Meteen volgt een uiteen
zetting over de redelijke in
zet die de FNV in de ogen van
Pont kiest: „Wij willen pra
ten over een gemiddelde
werkweek van 36 uur, waar
bij sommige categorieën
mensen tijdelijk kunnnen
worden uitgezonderd en nog
een paar van dat soort condi
ties. De organisatorische pro
blemen kunnen dan worden
opgelost, denken wij. Als een
werkgever dan nog nee zegt,
dan lijkt mij dat men zich
schuldig maakt aan onmaat
schappelijk gedrag. Er zijn er
bij die willen gewoon niet,
maar dat wil nog niet zeggen
dat de 36 uur er bij hen niet
komt".
Pont is voorzichtig over de
haalbaarheid van staken
voor verdere arbeidstijdver
korting. „Het is verstandig
als je wel een pakketje eisen
hebt, waarbij ook de ATV.
Hans Pont: Wat mij zo opvalt is dat men zo kritisch
zit te praten in onze richting als het gaat om ATV. Ter
wijl de groepering die zich er het hardste voor inzet
juist de vakbeweging is. Het zijn anderen die ons het
leven zuur maken." - fotoanp
We kunnen natuurlijk goed
een arbeidsconflict uitvech
ten met een werkgever, als je
kunt aangeven 'Wij willen
dit en die werkgever wil dat
en wat hij wil is onredelijk'.
Als de mensen dat ook zo
voelen dan kun je ze mobili
seren. Maar dat wordt moei
lijk als er een soort algemeen
gevoel hangt van: waar doen
we het voor".
Van wettelijke regeling
van arbeidstijdverkorting,
als de vakbonden er zelf met
de werkgevers niet uitko
men, verwacht Pont eigenlijk
niets. In de praktijk zal vol
gens hem blijken dat het niet
mogelijk is herverdeling van
werk op die manier af te
dwingen, omdat de verschil
len tussen allerlei bedrijven
te groot zijn voor effectieve
regelgeving, nog afgezien
van de onmogelijkheid van
een goede controle op de na
leving ervan.
Pont verwacht veel meer
van een 'helpende' overheid.
Die moet zorgen voor de
'smeermiddelen'lastenver
lichting en WIR-premies af
hankelijk van de mate waar
in bedrijven meewerken aan
korter werken. 'Straffen en
belonen, niet voorschrijven',
aldus de nieuwe voorzitter.
Alleen in een noodsituatie
(„als er een massawerkloos
heid blijft die door het nor
male overleg niet kan wor
den opgelost") heeft de over
heid het recht om in te grij
pen. „Ik zeg niet dat de over
heid dan móet ingrijpen,
maar het is dan wel begrijpe
lijk. Helpen zal het echter
waarschijnlijk toch niet, al
dus Pont: „Zinloze regelge
ving heeft zelfs in een nood
situatie geen enkele beteke
nis".
De FNV zou graag zien dat
het overleg in de Stichting
van de Arbeid weer van de
grond komt „Daarbij moeten
we zeker niet in detail zaken
gaan regelen, maar wel op
hoofdlijnen tot afspraken ko
men over de richting van de
ontwikkeling. De mate waar
in de sociale partners daar
aan mee- of tegenwerken
kan dan voor de overheid
aanleiding zijn om wat min
der of meer goedgeefs te
zijn".
Over de haalbaarheid van
een 36-urige werkweek in
'86/'87 voor de overheids- en
trendvolgende sector heeft
Pont zo zijn twijfels. „Ik kan
niet instaan voor de over
heidssector. Daar moet het
ook gebeuren, maar wel on
der dezelfde financiële voor
waarden als in het bedrijfs
leven. Of men dat er uit kan
halen in de onderhandelin
gen, dat weet ik niet".
De Abvakabo zit volgens
Pont op 'een zuivere lijn' met
de eis dat ambtenaren en
trendvolgers de komende ja
ren wat betreft koopkracht
ontwikkeling en ATV gelijke
tred moeten houden met het
bedrijfsleven. „Dat is feite
lijk in een eisenpakket vast
leggen wat jarenlang het
trendbeleid heeft geheten.
Het komt er in feite op neer
dat men niet inziet waarom
men in de collectieve sector
op het gebied van atv en
loonontwikkeling anders zou
moeten handelen dan in het
particuliere bedrijfsleven".
Van kritiek op de opstel
ling van de Abvakabo wil
Pont daarom niet horen: „Er
is wel de indruk gewekt dat
er spanning zou zijn tussen
het beleid van de Abvakabo
en dat van de FNV en andere
bonden, maar vée hebben dat
later hier intern nog eens ge
analyseerd en besproken. We
zijn tot de conclusie gekomen
dat in feite het overheidsbe
leid met betrekking tot de
bezuinigingen er de oorzaak
van was dat de Abvakabo
niet voluit achter die 36 uur
aan kon gaan".
„De koopkracht van amb
tenaren en trendvolgers zal
tenminste gehandhaafd moet
blijven wil men met de atv
verdergaan. En als er in het
bedrijfsleven afgezien zou
worden van loonsverbeterin
gen omdat daarmee betere
ATV wordt gefinancierd, dan
ziet de Abvakabo uitèraard
ook op dezelfde wijze af van
loonsverbetering. Zo eenvou
dig ïS'h'èt", aldus Pont.
.Acties, tegen de herziening
van het stelsel van sociale
uitkeringen ziet de nieuwe
FNV-voorzitter niet meer in
het verschiet. „De belang
rijkste actie is dat de mensen
volgend j aar naar de stembit
gaan. De sociale zekerhejj
wordt hoe dan ook een van
belangrijkste onderwerpt;
in de verkiezingsstrijd. Dat
kan ook een reden zijn voo>
CDA en WD om uit weibel
grepen eigenbelang
zaak even over de verkiezij!
gen heen te tillen. Een ander;
getinte regering zal déze
plannen corrigeren, dat kar,
niet anders. En als dezelfdt
combinatie terug komt, dar,
kunnen ze de zaak altijd nog
doorvoeren. Het uitstel is dar
minimaal".
„De PvdA stelt dat de uit.
keringen weer omhoog moe.
ten naar 75 procent. Wij 1
ons niet uit over het percen.
tage. Het is misschien
scher dat je iets doet tussen
de 70 en 80 procent afhanke
lijk van leeftijd en dienstja
ren. Onze grootste zorg is
duur van de uitkeringen
de langdurig werklozen. Die
dreigen straks binnen ds
kortste keren in de bijstand
te worden geschoven. De hele
zaak wordt zo afgebouwd dat
het stelsel een bodemvoorzie-
ning dreigt te worden, waar
bij iedereen op het sociale
minimum wordt terugge-
drukt", aldus Pont.
Bovenwettelijke aanvul,
lipgen zijn volgens hem geen
goed alternatief voor een be.
hoorlijke wettelijke regeling
„Als de afbraak van de socia
le zekerheid een feit wordt
gaan we natuurlijk niet
zitten, maar dat is eigenlijk
vers twee. In de bovenwette
lijke sfeer kun je alleen maar'
kortstondig bezig zijn: je
kunt nooit voor een reeks van
jaren mensen een aanvulling
geven op hun uitkering. Dat
betaalt geen werkgever. Bo
vendien kan er dan in
sterke sector meer dan in een
zwakke. Dan zou er een soort
vereveningsfonds kunnen
komen,, maar als het zover
zou komen dan kun je de
zaak net zo goed bij wet rege
len".
Pont: „De Voedingsbond
heeft gesuggereerd dat ik me
niet druk genoeg maak voor
de laagste inkomens, de men
sen met een uitkering. Datii
heel raar. Die suggestie kan
voortkomen uit het feit dat ik
grenzen stel aan wat ik wil,
want het moet bereikbaar
zijn. Er kunnen belemmerin
gen zijn, economische belem
meringen bij voorbeeld. Als
ik daar van overtuigd ben,
dan ben ik ook niet genegen
om te suggereren dat het wel
zou kunnen worden bereikt.
Ik trek er heel hard aan,
voorzover ik -denk dat hel
binrien de mogelijkheden
ligt. De voorzitter van de
FNV hoort met een heel
warm hart te kijken naar de
genen die het het moeilijkst
hebben in de samenleving".
Van onze correspondent
in Washington
Mare De Koninck
MET HET afkondigen
van beperkte strafmaat
regelen jegens het blan
ke minderheidsregiem
in Zuid Afrika, heeft
Amerikaans president
Reagan op het nippertje
een zware politieke ne
derlaag in eigen land af
gewend. Het vooruit
zicht van zo'n nederlaag
heeft -hoe weinig in
grijpend de sancties ook
mogen zijn- gezorgd
voor de scherpe omme
zwaai die waarnemers
in Washington vaststel
len in Reagans opstel
ling tegenover Pretoria.
Nog maar een week gele
den had de Amerikaanse
president nadrukkelijk ver
klaard: „Ik ben wezenlijk te
genstander van strafmaatre
gelen". Afgelopen maandag
kondigde hij een pakket
sancties af dat verregaand
overeenkomt met het pakket
dat de Senaat ('Eerste Ka
mer') deze week had willen
neerleggen in een wet. Rea
gan had al een presidentieel
veto tegen die wet in het
vooruitzicht gesteld
Het Amerikaanse staats
hoofd heeft eieren voor zijn
geld gekozen. De afgelopen
weken was duidelijk gewor
den dat een veto zou worden
'overstemd' door een grond
wettelijk vereiste tweederde
meerderheid in het Congres
(parlement).
Adviseurs van Reagan,
met name nationaal veilig
heidsadviseur Robert
McFarlane, hebben hem pas
in de afgelopen dagen ervan
weten te overtuigen dat de
consekwenties van een 'over
stemd veto' rampzalig zou
zijn voor de politieke effecti
viteit van het president
schap. In heel de wereld zou
de indruk ontstaan dat Rea
gan zich zijn grondwettelijk
voorrecht om de buitenland
se politiek te bepalen, heeft
laten afnemen door het Con
gres.
En zijn geschonden gezag
zou het voor Reagan ook
vrijwel onmogelijk maken
om dit najaar in de rest van
zijn omstreden agenda (vrij
handelspolitiek, belastingve
reenvoudiging, uitgavenver-
laging, de top met Gorbats-
jov) successen te boeken.
Maar, evenals vaker in het
verleden toonde Reagan ook
in de Zuid Afrika-kwestie
dat hij zo lang mogelijk vast
houdt aan zijn persoonlijke
overtuiging en pas met de
rug tegen de muur laat zien
voldoende politicus te zijn om
een compromis te aanvaar
den.
Overigens leren zowel de
inhoud van de afgekondigde
sancties als de commentaren
daarop van voor- en tegen
standers hoe symbolisch de
strafmaatregelen eigenlijk
zijn en hoezeer ze bij gebrek
aan inhoudelijk gewicht de
grillige speelbal zijn gewor
den van Amerikaanse partij
politiek. De sancties waar
voor tenslotte in het Congres
een meerderheid te vinden
bleek, beloofden reeds mini
maal effect te hebben op de
Zuidafrikaanse economie.
Het Congres wilde Ameri
kaanse bankleningen aan de
Zuidafrikaanse overheid
verbieden, maar intussen is
er al nauwelijks meer sprake
van dergelijke leningen, als
gevolg van de onrust in Zuid-
Afrika. In totaal loopt er
thans maar voor 300 miljoen
dollar Amerikaans crediet
aan Pretoria. Het invoerver
bod op de Krugerrand, de
Zuidafrikaanse gouden ver
zamelaars- en beleggings
munt, zal de regering-Botha
nauwelijks deren, want in
voer in de VS van ongemunt
goud blijft toegestaan.
Waar die Congresplannen
al zo weinig voorstelden, is
Reagans geringe afzwakking
daarvan ook niet erg sub
stantieel meer, en vooral be
doeld als signaal dat het om
eigen maatregelen van de
president gaat. Reagan wil
met buitenlandse handels
partners overleggen alvorens
de Krugerrand te verbieden
en hij wil wel leningen aan
de Zuidafrikaanse regering
toestaan indien het geld spe
ciaal de zwarte bevolking ten
goede komt. Inzake de ex
portbeperking voor electro-
nische en nucleaire technolo
gie is er praktisch helemaal
geen verschil tussen Reagans
versie en die van het Con
gres.
De Republikeinse partijge
noten van Reagan in het
Congres aanvaarden in
meerderheid de actie die de
president nu neemt. Voor hen
hoeft er nu geen wet meer te
worden aangenomen. Maar
de Democratische (oppositie-
Partij is door de omme
zwaai van Reagan in een
moeilijk parket gekomen.
Sommige Democraten riepen
samen met Zuidafrikaans bi-
schop Tutu schande over de
beperktheid van Reagans
sanctiespakket. Edward
Kennedy echter, die zich tot
Democratisch woordvoerder
in het Zuid-Afrika-debat
heeft opgeworpen, gaf toe dat
er ook in de Amerikaanse
volksvertegenwoordiging
geen meerderheid is voor
veel hardere strafmaatrege
len. Een mildgestemde Ken
nedy noemde Reagans actie
„een stap in de juiste rich
ting, goedbedoeld maar on
voldoende".
In zekere zin hebben Rea
gans sancties extra duidelijk
gemaakt dat ook de Demo
cratische Partij in meerder
heid onzeker is over wat het
meest wijze beleid is ter
beëindiging van de apartheid
in Zuid-Afrika. De steun die
president Reagan voor zijn
maatregelen krijgt van
uiterst rechts in de VS, zoals
van tv-predikant Jerry Fal-
well, geeft ook de Democra
ten te denken over hun wei
nig radicale positie. Hetzelf
de geldt voor de gematigde
kritiek van Zuidafrikaans
president Botha op Reagans
sancties en voor de ronduit
positieve reactie van de
Zuidafrikaanse ambassadeur
in Washington, die de getrof
fen maatregelen „een uit
gangspunt voor een betere
verstandhouding tussen bei
de regeringen" noemde.
Nu de Democratische Par
tij zich zo weinig heeft kun
nen profileren in de Zuid-
Afrika-kwestie, is het een
schrale troost dat Reagan
-mede dankzij druk van de
oppositie- tot ultra-lichte
maar toch concrete straffen
is overgegaan en wel eerder
dan de EG-landen. 'Reagan
heeft Europa links inge
haald', zei deze week een te
vreden stafmedewerker van
de president.
Door Frans Boogaard
HET NIEUWE Europees
paspoort. Het klinkt als
of je ermee in één ruk
van Groningen naar
Griekenland kunt, van
Rodeschool naar Rome.
De laatste tijd klinkt het
ook, door verontrustende
verhalen van de Zuidhol
landse commissaris der ko
ningin Patijn en van de VNG,
de belangenvereniging van
Nederlandse gemeenten, als
of het veel geld en werkgele
genheid gaat kosten.
Op Buitenlandse Zaken,
waar het Nederlandse Euro
paspoort langzaamaan ge
stalte krijgt, wordt meewarig
en verdrietig met het hoofd
geschud: fabels, onzin,
sprookjes.
In feite is het enige dat
verandert de kleur: rood/
bruin in plaats van donker
blauw.
En vóór het woordje 'Pas
poort' komt het woordje
'Europees'.
De Tweede Kamer had de
ze week maar luttele secon
den nodig om zich op voorstel
van de drie grote fracties uit
te spreken voor een spoedige
.totstandkoming van de Pas-
poortwet. Mede met het oog
op de invoering van het
Europees paspoort in Neder
land moet de regering nog dit
jaar haar wetsvoorstel aan
de Kamer presenteren, von
den PvdA, CDA en VVD.
Toch, verwacht drs. Pieter
Uiterlinden, zal het nog wel
tot medio '87 duren voor de
eerste Europaspoorten in Ne
derland worden uitgereikt.
Uiterlinden, hoofd van het
bureau Paspoortaangelegen
heden van Buitenlandse Za
ken: „Als de Kamer sneller
wil, werken we daaraan
uiteraard mee. Maar het
moet technisch wel mogelijk
zijn."
Technisch lijkt het niet
vreselijk ingewikkeld een
nieuw paspoortboekje met
alleen maar een andere kleur
en opdruk te vervaardigen,
maar Buitenlandse Zaken
wilt nu er toch veranderingen
op til zijn, de gelegenheid
meteen maar te baat nemen
om meer nieuwigheden in te
voeren. Eén daarvan is, in
het spoor van de Bondsrepu
bliek en het Verenigd Ko
ninkrijk, de fraude-besten
digheid van het paspoort; een
reisdocument dus dat niet,
zoals het huidige, in korte
tijd te vervalsen is. Die frau
debestendigheid wordt be
reikt door gebruikmaking
van foto-chemische proces
sen, en dat is meteen één van
de redenen dat nu de Vereni
ging van Nederlandse Ge
meenten zo op haar achterste
benen staat: het blijkt in de
praktijk namelijk nogal pro
blematisch, in ieder geval fi
nancieel, om bij ieder ge
meentehuis een klein che
misch fabriekje neer te zet
ten, en dus zal dit onderdeel
van de paspoort-uitgifte
moeten worden gecentrali
seerd.
De paspoort-vervaardi-
ging zelf wordt natuurlijk
ook iets ingewikkelder, maar
volgens Uiterlinden hoeft dit
de prijs van het reisdocu
ment, in tegenstelling tot wat
Patijn onlangs beweerde,
niet nadelig te beïnvloeden.
„Hetzelfde als nu, 65 a 70 gul
den," is zijn schatting van de
prijs van het nieuwe Euro
paspoort. En: „Dat is dan een
uniforme prijs. Waarmee je
een bron van klachten weg
neemt."
Het bedrag aan rijksleges,
waarvan onder andere de
consulaire bijstand aan in
het buitenland in nood ge
raakte landgenoten wordt
bekostigd, blijft globaal ge
nomen gelijk: per paspoort
ongeveer 45.
Tot zover het nieuwe pas
poort, dat qua kleur en for
maat dus in pakweg vijf jaar
(de 'looptijd' van zowel het
oude als nieuwe paspoort)
wordt gelijkgeschakeld met
dat in de andere negen EG-
landen.
De burger heeft daar, be
halve een dieper Europees
besef waaraan in Schagen en
Monnickendam waarschijn
lijk minder waarde wordt
gehecht dan in Brussel en
Straatsburg, weinig aan.
Toch wil Buitenlandse Za
ken proberen ook de modale
Nederlander enkele voorde
len te bieden. Dat kan, zegt
Uiterlinden, door de bestaan
de, twee jaar geldige toeris-
tenkaart op te waarderen tot
een vijf jaar geldige pas-
poortkaart. Als die van eet
machinaal leesbare tekst kan
worden voorzien, kan da
voor een aantal landen (bij
voorbeeld de VS) aanleiding
zijn de visumplicht te laten
vallen. En paspoorthouders
die zelden of nooit buiten
Europa komen, zouden kun
nen volstaan met de pas-
poortkaart in plaats van het
(altijd duurdere) paspoort.
Buitenlandse Zaken wil
daarmee tegelijk voorkomen
dat over twintig of dertig
jaar het Nederlandse pas
poortsysteem opnieuw op
helling moet, met alle ellende
die dat dan weer met zich
meebrengt. Of zoals Uiterlin
den het zegt: „Met het nieu
we document proberen we in
te spelen op ontwikkelingen
in de EG, in de Raad van
Europa en in de internatio
nale burgerluchtvaart. A's
dat lukt hebben we straks
een document dat tot in de
volgende eeuw ongewijzigd
kan worden gehandhaafd.
Tegen deze achtergrond
kan Uiterlinden dan ook
maar heel weinig waarde
ring opbrengen voor de angs'
van de Vereniging van Ne
derlandse Gemeenten én net
ministerie van Binnenlandse
Zaken, dat het nieuwe pas-
poort onnodig duur wordt
verlenging (als gevolg van de
centrale 'aanmaak') onn0®
lang gaat duren en het de
centralisatiebeleid van he
kabinet dreigt te worden
doorkruist.
Uiterlinden: „De paspo®
uitgifte loopt in feite nu nog
zoals die na de souveretpj'
teitsoverdracht in 1813 is
gevoerd. Maar daar veran
dert ook straks nog maa
weinig aan, en zeker niet v
nadele van de gemeenten.
Resteert slechts de vraat
waarom, na meer dan
kwarteeuw Europese sa®L
werking, er nu een Europa®
paspoort komt dat alleen
de Bondsrepubliek, het
enigd Koninkrijk en
land fraudebestendig wor^
en in de andere zeven (stra
negen) EG-lidstaten niet
Uiterlinden, spotte
„Dat is Europa in a nutshei
DONDERDAG 12 SEPTt
Van onze correspondent
PARIJS - ..Ik ben er trots op
vaderlander te zijn en Neder
lander zal ik altijd blijven. De
eerlijkheid zal overwinnen,
naar ben ik altijd van over
ruled geweest. Mijnheer de
minister, ik ben erg blij dat u
uit Nederland bent overgeko
men om mij hier in Parijs deze
onderscheiding te overhand!-
gen.
pat was gisteravond de eer
ste reactie van de Nederlandse
cineast Joris Ivens, nadat hij
uit handen van minister
Brinkman van Cultuur in het
Institut Neerlandais in Parijs
het gouden kalf had gekregen.
Ivens kreeg deze onderschei
ding van de Nederlandse film
dagen bij wijze van 'erkenning
van de kwaliteiten van zijn
gehele werk als filmmaker en
erkenning van de bijzondere
betekenis van zijn persoon
voor de Nederlandse filmcul-
Steu
Van een onze verslaggevers
DEN HAAG - De presentatie
van benzineprijzen deugt niet.
De indruk wordt gewekt dat
aanpassingen over de hele li
nie geiden, terwijl ze soms
slechts voor een enkele maat
schappij op gaan. De consu
ment heeft ook weinig aan de
vermelding van 'de meest
voorkomende prijs' vanwege
de grote regionale verschillen.
De Bovag dringt er in een
brief bij de benzinemaat
schappijen op aan meer duide
lijkheid te scheppen aan het
prijzenfront. Er is nu sprake
van verhoging van 'de' benzi
neprijs, terwijl die soms alleen
betrekking heeft op een enkele
maatschappij. Konsumenten
Kontakt is het prijsbeleid van
de grote maatschappijen al ja
ren een doorn in het oog.
De consumentenorganisatie
kiest onverbloemd de zijde
van witte-pomp-houders. Die
zijn door de bank genomen en
kele centen per liter goedko
per dan Shell, Esso, BP en an
dere merkbenzines. Een on
derzoek van de consumenten
organisatie begin dit jaar wees
uit dat de prijs aan de vrije
pomp gemiddeld drie cent la
ger was dan bij Shell en ruim
2,5 cent lager dan bij Esso en
BP. Er bestaan daarnaast gro
te prijsverschillen tussen ver
schillende regio's.
Dinosaurus
DESKUNDIGEN zijn er vrij
wel zeker van dat in de bodem
onder Winterswijk nog meer
sporen en mogelijk zelfs bot-
resten van dinosauriërs aan
wezig zijn. Onlangs is er een
voetafdruk van een dinosau
rus ontdekt.
HET zil Pretoria niet lekker, dat ee
ondernemers in het nabuurland Z<
sident Botha in besprekingen voer
AUid-Afrika verboden zwarte an
net bedrijfsleven mag er dan al ve
apartheidsbeleid, door daar op dit
van te geven, brengt de onderne
grote verlegenheid.
Door hun internationale contra<
dustry in Zuid-Afrika aanzienlijk i
'aager -mentaliteit, die de regerer
rnaakt om aan de zwarte meerderl
wengens niet zo dat het bedrijfsle
«uren op algemeen kiesrecht. D
<0u van de ene dag op de andere
yen en dat is voor nagenoeg alle I
®n Indiërs en zelfs voor grote g
°?rshands onaanvaardbaar. Zw£
lanS en heeft n°9,e weinig kader i
and te kunnen besturen. Het alge
wii een tweede Oeganda makei
Wat wil het bedrijfsleven dan?
an het apartheidsbeleid, Oppen
'"HjaHt-industrie, schetste onlan
unieke' multi-raciale samenleving
den gelijkberechtigd naast elke
zaï le'din9- Als de Nationale Pc
kan 9ens Öppenheimer op de e
omn' on9eacht hun kleur, het r
n zich vrij door hun land te bewe
hcLWensen' Voorts zou voor alle 1
QJ®n thuislanden, hetzelfde Zuic
amhflen zou voor iedereen alle
zii rt 'ke aPParaat open moeten
sihre 9rondslag van de nieuwe m
Srh
r|jven en over de nodige capac
vervormingen van deze aard
betoifdhijnlijk wat magertjes voorl
ken ze e°hter een complete
dent0D nlet aan kunnen ontkomer
oesn °tha de Rubicon van het ap
dar-K»v/ye9 terug meer. Mocht de
Zoi i Lr hebt)en dat de afbouw var
(wannen verlopen - de milde s
daakin eens verdeelde) Europese
aan h 9es,erkt hebben - de ontnr
dikJn War|d: ook in Zuid-afrika is
«'-• i's eerder weten hoe de kaar
histers
en hun ambtenaren.
