UITBLAZEN!
Politieke moorden: Pinochet onder druk
VUT schuift naar achtergrond
Zoals de ouden
klonken, drinken
we nog.
Bommelsdi gier
Economie
DOMMELSCH.T GULLE BIER
UIT GOUDEN TIJDEN.
Samen
autorijden
Dalende
rente
DURE API
DE STEM Ca
Veilig vliegen
PVÊÜ
ZATERDAG 31 AUGUSTUS 1985
ACHTERGROND
Aanval
PROF. DR.
NICO DOUBEN
Achterdeur
ZATERDAG 31 AUGUI
Nijpels wil
euthanasie
regelen voor
verkiezingen
Gezinszorg voor dag
en nacht houdt
mensen uit tehuis
VIJFENTWINTIG
jaar geleden waren
de spitsuren korter
en ook nog niet zo hevig
als tegenwoordig. Boven
dien geloof ik dat er meer
met het openbaar vervoer
werd gereisd. Zelf ging ik
met de trein naar mijn
werk.
In de trein had je vast gezel
schap. 's-Morgens had dit een
wat andere samenstelling dan
's-avonds. In de avondspits was
het drukker want de meeste
mensen hielden allemaal op on
geveer dezelfde tijd op met wer
ken en leren. 's-Morgens had je
twee golven. Eerst de blauwe,
daarna de witte boorden. Als ik
in Gilze-Rijen instapte, samen
met een leraar die naar Dor
drecht moest en een keurmees
ter van het ministerie van De
fensie met bestemming Den
Haag, zaten er al twee van de
vaste ploeg zetels vrij te houden
in de restauratiewagen. Die
twee waren collega's van de
keurmeester en stapten in Til
burg in.
In Breda liep onze koffie
hoek vol. Een boekhouder die
SPD studeerde; een bouwkun
dig tekenaar die later architect
is geworden, de cheffin van een
Dordrechts warenhuis, een in
genieur van wie wij allemaal
stilletjes dachten dat hij een
baan beneden z'n stand had,
nog twee heren die iets kan
toorachtigs deden en drie of
vier leerlingen van de kappers-
school in Dordrecht.
Tussen Breda en Dordrecht
had de Wagon Lits- man de
handen vol aan de restauratie
wagen alleen. Van een rond
gang met het dienblad door de
trein kon geen sprake zijn. Dor
stige reizigers uit andere com
partimenten moesten hun kof
fie zelf maar komen halen.
Vluchtige kennissen waren
daarbij, forenzen die zich soms
wel, maar meestal niet bij ons
gezelschap aansloten. Die ble
ven dan even hangen, liefst in
de nauwe doorgang bij het kof-
fieloket.
Verspilling
's-Avonds, op de weg terug
ontbraken de leerling-kappers,
de leraar en de cheffin, maar
dan was er de uitvoerder van
een groot waterbouwkundig
werk in Capelle- of Krimpen
aan de IJssel, waarover hij on
derhoudend kon vertellen. Het
maakte, deel uit van de delta
werken en dat was voor ons
binnenzitters op zichzelf al in
drukwekkend. Hij had een
maat bij zich die om de een of
andere, niet te achterhalen re
den uiterst populair was in on
ze groep en die, om het zo te
houden, niets anders hoefde te
doen dan toegeeflijk en kwasi-
begrijpend lachen. Dat deed hij
dan ook. Gewoon een aardige
kerel dus.
De restaurtatiewagen was in
Rotterdam meestal vol zodat
we voor de terugreis, zeker tot
Dordrecht, samenhokten in een
gewone tweedeklas-coupé. In
Dordrecht liep de trein half
leeg en waren we weer onder
mekaar. De keurmeester/inko
pers van Defensie hadden over
het algemeen de kleurrijkste
verhalen. Wat die al niet mee
maakten aan verspilling en
stommiteiten. De uitvoerder
kon er soms met z'n verstand
niet bij. „En wij maar wer
ken!", zei hij dan steevast.
Het zou een ideale tijd voor
car-pooling zijn geweest, maar
wij hadden geen cars. De eerste
die zich een automobiel - een
Renault Dauphine - aanschafte
was een van de keurmeesters
WIM KOCK
uit Tilburg. Hij nam voortaan
z'n twee collega's mee. Dat was
het begin van het einde van de
koffieploeg. Eén voor één ver
dwenen de leden; in de auto of
naar een andere baan. De le
raar heeft me later nog wel eens
verteld dat 'er niks meer aan
was in de trein.' Hij was eer
steklas gaan reizen. Daar zat je
tenminste gemakkelijk en rus
tig. Hij heeft z'n pensioen per
trein gehaald.
Oliecrisis
Een ideale tijd voor car
pooling ja, want de meeste
mensen begonnen rond dezelf
de tijd te werken en hielden er
ook weer min of meer tegelij
kertijd mee op. Maar toen
dacht niemand eraan, ondanks
het nog ontbreken van de Rot
terdamse Ruit, de Brienenoord-
brug en de tunnel bij Zwijn-
drecht. De eerste keer dat het
begrip car-pooling enige
weerklank vond was tijdens de
paniek van de eerste oliecrisis
in de winter van 1973/'74.
Bouwvakkers en andere pende
laars 'poolden' toen al lang en
doen het nu nog. Sommige
bouwvakkers hebben er een
soort nevenberoep van gemaakt
door altijd te rijden. Die men
sen rijden naar hetzelfde werk,
beginnen en eindigen tegelijk.
Wat de ANWB, de Sven
(Stichting voorlichting energie
besparing Nederland) en het
Ministerie van Verkeer en Wa
terstaat voor ogen staat met
hun 'groots opgezette campag
ne' voor car-pooling, het samen
autorijden naar en van het
werk, gaat veel verder. Ik vrees
dat die campagne tot misluk
king is gedoemd of op z'n best
een resultaat zal opleveren dat
tegenvalt.
Roostervrij
Het hele idee van car-poo
ling staat haaks op alles wat er
de laatste twee decennia, niet
zonder sukses moet ik zeggen,
is gedaan om de samenleving te
versnipperen tot de kleinst mo
gelijke eenheden: 14 miljoen ik-
jes. De bewust nagestreefde en
vergevorderde individualisering
heeft geleid tot een vrijheidsbe
leving die op z'n best is wan
neer je het minst met anderen
rekening hoeft te houden. Dat
lijkt me geen vruchtbare boden
voor een nieuwe 'solidariteit
van de autosnelweg', zelfs niet
al valt er wat geld mee te ver
dienen door besparing op auto
kosten.
Er is meer; het bedrijfsleven
en naar ik aanneem ook de
ambtenarij zijn overwoekerd
door een dicht struikgewas van
nieuwe arbeidsregeüngen.
Daaraan hangen vruchten als
variabele werktijden, roostervrije
dagen, compensatiedagen, deel
tijdbanen, springuren, glijdende
werktijden. Er gaat bijna geen
dag voorbij of je loopt wel een
keer te zoeken naar iemand die
er niet is omdat hij op grond
van een ingewikkelde richtlijn
vrijaf heeft. Waar is de goeie
ouwe snipperdag gebleven?
Ook dat zijn geen gunstige
omstandigheden voor een op
bloei van het samen autorijden.
En dan nog dit: eerlijk gezegd
voel ik me in een auto het vei
ligst wanneer ik zelf aan het
stuur zit.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlF
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie L Leijendekker en H Coumans
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda.
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030
Hulst, Steenstraat 14, o 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957
Roosendaal, Molenstraat 45, «01650-37150
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8 30-17 00 uur,
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand, 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738
T5 PAGINA
Door Malcolm Coad
NOG niet zolang geleden
maakte president
Augusto Pinochet een
van zijn veelbesproken
tochtjes door de provin
cie. Eén van de auto's uit
het presidentiële gevolg
remde plotseling, met
als gevolg dat er elf an
dere auto's bovenop vlo
gen en vijftien mensen
gewond raakten,
Pinochet zelf had geen
schrammetje, maar het onge
luk kan opgevat worden als
een symbolisch teken dat er
zo langzamerhand een einde
begint te komen aan het (po
litieke) geluk van de presi
dent. Sinds bekend is gewor
den dat zijn politie vermoe
delijk betrokken is geweest
bij een aantal politieke
moorden, is de eenheid van
zijn twaalfjarige regime on
der ongekend grote druk ko
men te staan.
„Het is nog te vroeg om het
met zekerheid te kunnen zeg
gen en Pinochet is tenslotte
een meester in het manipule
ren van situaties zodat ze in
z'n eigen voordeel uitvallen,
maar misschien staan we aan
het begin van een interne af
takeling, die dit soort regi
mes uiteindelijk altijd de kop
kost", aldus een oppositielei
der, die liever anomiem wil
blijven.
De huidige crisis is ont
staan nadat een gerechterlij k
onderzoek heeft uitgewezen
dat 22 Carabineros de para
militaire politie van Chili be
trokken zijn geweest bij de
moord op zes burgers. Naar
aanleiding van het schandaal
heeft Generaal Cesar Mendo-
za, commandant van de Chi
leense troepen en lid van de
militaire junta, zijn ontslag
ingediend en zijn negenen
twintig andere hoge officie
ren met pensioen gestuurd.
Een Carabineros-afdeling
waaruit waarschijnlijk het
doodseskader is gevormd dat
de moorden gepleegd heeft, is
ontbonden. Uit protest tegen
de plannen om hen onder
strenger toezicht van het le
ger te plaatsen, weigerde een
aantal Carabineros onlangs
aan het werk te gaan. In de
hoofdstad Santiago deden
geruchten over een staats
greep de ronde.
Het is niet de eerste keer
dat de veiligheidspolitie van
president Pinochet beschul
digd wordt van het schenden
van de mensenrechten. Het is
ook niet voor het eerst dat er
wrijving binnen het regime
is ontstaan. Al twee maal zijn
er de afgelopen jaren berich
ten geweest over mogelijke
botsingen tussen de lucht
macht, die zich wat gematigd
opstelt, en generaal Pinochet
en het leger. In 1978 werd ge-
Pinochet..inde aan
val... -FOTO AP
neraal Gustavo Leigh, opper
bevelhebber van de lucht
macht, uit de militaire junta
verwijderd.
Politieke waarnemers zijn
van mening dat het huidige
schandaal de junta van Pino
chet zwaar onder druk zet,
omdat nu ook binnen de vei
ligheidsdienst onenigheid is
ontstaan en dit samenvalt
met een beginnende twijfel
in het leger over de wens van
president Pinochet om aan de
macht te blijven, wanneer
zijn presidentiële ambtster
mijn afloopt in 1989.
De Carabineros zijn woe
dend op de veiligheidsdienst,
die onder controle van het le
ger staat en die een lijst met
namen van de verdachte po
litieambtenaren aan rechter
Jose Canovas heeft gegeven.
Canovas leidt het onderzoek
naar de politieke moorden.
Vermoed wordt dat de veilig
heidsdienst CNI probeert de
andere overheidsdiensten in
hun macht te beknotten en de
aandacht wil afleiden van
haar eigen activiteiten.
Volgens politieke bronnen
heeft een aantal generaals
bedenkingen gekregen over
het verlengen van president
Pinochets ambtstermijn na
1989. Het enige dat hen ervan
lijkt te weerhouden de rege
ring nu verder onder druk te
zetten, is een gebrek aan een
acceptabel alternatief voor
het regime.
Chili's oppositie heeft naar
aanleiding van de politieke
moorden de onderlinge ruzies
even opzij geschoven en een
overeenkomst gesloten, die
waarschijnlijk de belang
rijkste oppositionele zet is
sinds de coup van 1973. Tot
deze „nationale overeen
komst voor de overgang naar
een volledige democratie"
werd besloten na een aantal
bijeenkomsten, georgani
seerd door de aartsbisschop
van Santiago, kardinaal
Juan Fransisco Fresno. Par
tijen, variërend van de Na
tionale Bond - tot voor kort
nog een van de meest ferven
te regeringsaanhangers - tot
twee fracties van de socialis
tische partij van ex-presi-
dent Salvador Allende heb
ben zich bij de overeenkomst
aangesloten. Eén van de gro
tere linkse partijen is op dit
moment in gesprek met de
communistische partijen die
niet direct betrokken waren
bij de discussie, in de hoop
ook hun steun voor het ak
koord te winnen. Ondanks
bezwaren van rechts tegen
iedere directe vorm van sa
menwerking met deze partij
en, die voorstander zijn van
een gewapende actie tegen
het regime, hoopt men een
voor iedereen aanvaardbare
formule te vinden.
Volgens Luis Hermosilla,
die de families van de slacht
offers van de politieke moor
den vertegenwoordigd, heb
ben de strafmaatregelen van
regering tegen de Carabine
ros en de hulp van de veilig
heidsdienst aan het gerech-
terlijk onderzoek maar wei
nig blijvende waarde. „We
houden ernstig rekening met
het feit dat bepaalde bran
ches van de veiligheidsdienst
bij de moorden betrokken
waren. We hebben aanwij
zingen die daar op wijzen en
we weten dat de diensten,
ondanks de onderlinge riva
liteit, elkaar de hand boven
het hoofd blijven houden".
Tijdens het onderzoek zijn
er tientallen studenten, vak
bondsleden en leden van kri
tische kerkgemeenten gekid
napt en zwaar mishandeld.
Vorige week heeft de Katho
lieke Kerk in Chili de rege
ring gevraagd een onderzoek
naar deze aanslagen in te
stellen.
President Pinochet heeft
op zijn eigen karakteristieke
wijze op de crisis gereageerd:
door in de aanval te gaan.
Zijn regime kenmerkt zich
onder andere door een diep
gewortelde haat tegen het
communisme. Vorige week
uitte de president felle kri
tiek op de Chileense politici
en hun „zwakke houding" te
genover de Marxistische
dreiging. „Die slechte Chile-
nen die zichzelf aan het com
munisme verkocht hebben,
moeten oppassen, want we
gaan drastische maatregelen
nemen", aldus Pinochet tij
dens zijn bezoek aan het zui
den van het land. Misschien
hoopt de generaal met derge
lijke uitspraken de verbrok
kelde eenheid van het regime
weer aan elkaar te lijmen.
„Maar wie weet wat de
twijfelaars in het leger en de
marine over de huidige si
tuatie denken. Nu zijn het
nog de Carabineros en de
luchtmacht die door de man
gel gehaald worden... maar
straks?", aldus een van de
best geinformeerde journa
listen van het land.
COPYRIGHT THE GUARDIAN
oor mensen die geld wil-
len lenen of al bij een bank of
financieringsmaatschappij
in het krijt staan, is een
mooie tijd aangebroken,
want de rente daalt. De hoog
te van de huidige rentevoet
wordt weer enigszins als
'normaal' beschouwd na een
aantal jaren van steeds maar
stijgende rentepercentages.
De absolute na-oorlogse top
in het rentepeil ligt al weer
zo'n twee jaar achter ons;
toen betaalden we ongeveer
de helft meer van wat we nu
voor een lening aan rente
moeten opbrengen. Trekken
we de vergelijking wat ver
der naar het verleden door,
dan komen we aan het begin
van de jaren zeventig terecht
om een renteniveau te vinden
dat op vrijwel dezelfde hoog
te ligt als het huidige. In die
tussentijd heeft de rente wel
wat schommelingen laten
zien, maar de algemene ont
wikkelingslijn was er lange
tijd toch een van voortduren
de stijging.
Vaak wordt het oplopen van
de rente - zeker wanneer het
gaat om een lange periode -
in verband gebracht met de
algemene prijsstijging. Wan
neer alle prijzen hoger wor
den, zal ook de prijs voor het
lenen van geld wel omhoog
gaan. Ontkend kan niet wor
den, dat zo'n verband tussen
het te betalen rentepercenta
ge op leningen en de ontwik
keling van de prijsindex is
waargenomen. Ook zijn ter
theoretische beschouwingen
mogelijk die zo'n samenhang
proberen te verklaren. Ruw
weg kan het cijfermateriaal
deze theoretische uitleg on
dersteunen, maar dan blijft
er toch nog heel wat af te
dingen op de sterkte van dit
verband.
De vraag naar geld en het
aanbod ervan zijn uiteinde
lijk de meest direct bepalen
de factoren achter de rente
voet. Allerlei elementen lei
den tot een bepaalde vraag of
een bepaald aanbod van geld
en daaruit resulteert de ren
tevoet. Beter is het om niet
van 'de' rentevoet te spreken,
want er zijn erg veel ver
schillende rentes. Dit komt
omdat er ook heel wat ver
schillende soorten leningen
zijn. De uitleenrisico's ver
schillen, de looptijden zijn
niet gelijk en ook de aflos
singscondities kunnen uit
eenlopen. Bovendien is de
concurrentie op de geld- en
kapitaalmarkt in de ene pe
riode groter dan in de andere
en ook hieruit vloeien weer
renteverschillen voort. On
danks deze warwinkel van
rentevoeten, heeft men het in
het dagelijkse spraakgebruik
graag over 'de' rente.
Voor de vraag hoe zwaar de
rente drukt op het inkomen
van de geldlener, is niet al
leen de rentevoet van belang
die op papier is overeengeko
men. Deze zogenaamde no
minale rentevoet is in dit
verband maar voor een deel
van betekenis. Als immers de
te betalen rente een hoog
percentage vormt, maar te
gelijkertijd gaan de prijzen
sterk omhoog dan wordt de
schuld toch steeds minder
waard. Dit kan men ook an
ders uitdrukken. Het is mo
gelij k rekening te houden
met de algemene prijsstij
ging - of inflatie - en die te
vergelijken met de nominale
rentevoet. Op die manier
vinden we dan een of andere
reële rentevoet en die laat
zien wat het koopkrachtoffer
is dat met de rentebetaling is
gemoeid.
Tussen 1972 en 1979 was dit
koopkrachtoffer van mensen
die geld geleend hadden, er
nauwelijks of niet. Toen ste
gen de prijzen jaarlijks ge
middeld sneller dan de nomi
nale rentevoet aangaf. Hier
door was de reële rente nega
tief, ondanks het feit dat er
een aardig percentage aan
rente werd berekend. Daarna
zette een forse daling van de
inflatie in, maar bleef de no
minale rentevoet oplopen tot
een niveau van ongeveer 12%.
Hetkoopkrachtoffer dat door
de rentebetaling werd ge
bracht, werd echter steeds
groter, omdat de daling van
de nominale rentevoet ach
terbleef bij de prijsdaling.
Ondanks de dalende nomina
le rente is de werkelijke ren
telast dus niet verminderd.
In een tijd van inkomensma
tiging betekent dit dat de uit
gaven voor andere zaken dan
rentebetalingen maar moei
lijk kunnen toenemen. De
dalende rente geeft dan ook
veel minder 'lucht' aan de be
stedingsmogelijkheden dan
uit de lagere percentages zou
kunnen worden afgeleid. Dat
is een tegenvaller die best
eens onder de aandacht mag
worden gebracht.
Hierbij aansluitend kan ook
nog worden opgemerkt, dat
het dalen van de nominale
rentevoet waarschijnlijk niet
veel verder meer zal gaan. Er
komen namelijk steeds meer
tekenen aan de economische
hemel die erop wijzen dat het
lage inflatietempo weieens
kan omslaan in een hogere
prijsstijging. Verder heeft de
(tijdelijke) economische ople
ving tot gevolg dat er weer
wat meer geleend gaat wor
den en ook daaruit kan een
hogere rentevoet voort
vloeien. De rentevoet als re
sultante van de vraag naar
en het aanbod van geld blijft
echter een moeilijk te voor
spellen grootheid. Zelfs pre
sidenten van nationale ban
ken vinden renteprognoses
maar een hachelijke zaak.
Door Louis van de Geijn
GAAT de VUT met de
VUT? Minister Rietkerk
van Binnenlandse Za
ken heeft vorige week de
knuppel in het hoender
hok gegooid met zijn no
ta over vervroegd uit
treden in de verdere toe
komst. Als het aan hem
ligt, zullen we in het jaar
tweeduizend weer ge
woon tot ons 65-ste
doorwerken.
De reacties uit kringen van
werkgevers en werknemers
waren, zoals veelal gebruike
lijk, tegengesteld. Woord
voerders van de onderne
mersorganisaties toonden al
le begrip voor de visie van de
bewindsman. Zegslieden van
de vakbonden willen van het
afschaffen van de VUT niet
horen.
De 'vrijwillige vervroegde
uittreding' is tien jaar gele
den min of meer uitgevonden
door het toenmalige Neder
lands Katholiek Vakverbond,
de later met het NW gefu
seerde katholieke vakcentra
le. Het economische tij begon
al wat te keren en de VUT
leek een logische manier om
een dreigende massale werk
loosheid te bestrijden.
De redenering was een
voudig. Oudere werknemers
die de hitte van de dag had
den gedragen, konden eerder
afstappen en zo plaats maken
voor jongeren die zich in
steeds grotere getale kwa
men melden bij de arbeids
bureaus.
Een commissie van externe
deskundigen zette echter in
een advies aan minister
Boersma van Sociale Zaken
een streep door het NKV-
plan. „Wij vonden die strikte
koppeling tussen het uittre
den van ouderen en het in
dienst nemen van jongeren
niet haalbaar", herinnert
zich prof. dr. W. Reynaerts,
één van Boersma's toenmali
ge adviseurs. Er was wel
steun voor de gedachte om
ouderen de kans te geven
'eerder uit het veld te stap
pen'.
Er was (en is) een wezen
lijk ouderenprobleem in het
bedrijfsleven. Het werk ver
andert steeds sneller, de
prestatiedruk neemt toe en
veel ouderen hebben daar
moeite mee. Het was één van
de factoren achter het sterk
oplopen van het aantal ar
beidsongeschikten in het
midden van de jaren zeven
tig. In de industrie haalde
minder dan de helft van de
werknemers 'actief' de pen
sioenleeftijd. De WAO was
o.a. voor deze categorie een
veilige haven.
Mede door toedoen van
Reynaerts c.s. werd de VUT
dus een vrijwillige regeling
waarin het accent lag op de
sociale aspecten yan de oude
re werknemers. Het plaats
maken voor jongeren zou
meegenomen zijn, maar de
strikte koppeling van het
NKV zat er niet meer in.
De externe deskundigen
waarschuwden Boersma toen
al voor het risico van uit de
hand lopende kosten als de
VUT het karakter zou krij
gen van een algemene verla
ging van de pensioenleeftijd.
Daarin heeft de praktijk van
bijna tien jaar VUT hen in
middels gelijk in gegeven. De
VUT nam de functie van de
WAO als achterdeur voor de
oudere werknemers snel
over.
Voor meer dan twee mil
joen werknemers in het be
drijfsleven (bijna 90%) en
voor alle ambtenaren en
trendvolgers geldt intussen
een VUT-regeling of een der
gelijke maatregel. Voor de
meeste werknemers, zo bleek
vorig jaar uit een onderzoek
van de 'dienst collectieve ar
beidsvoorwaarden' van het
ministerie van Sociale Za
ken, geldt inmiddels een
VUT-leeftijd van 62 jaar of
minder. De tijdelijke of een
malig afgesproken leeftijds
verlagingen meegerekend,
gold vorig j aar zelfs voor cir
ca 36% van de werknemers
een VUT-leeftijd van 60 jaar.
Alleen in het bedrijfsleven
maken dit jaar naar schat
ting 100.000 mensen gebruik
van de VUT. Dat is het tien
voudige van drie jaar gele
den. Het spreekt vanzelf dat
de lasten evenredig oplopen.
Vorig jaar moesten werkne
mers en werkgevers in het
bedrijfsleven samen circa 1
miljard VUT- premie op
brengen. Dat bedrag zal, bij
onveranderde voortzetting
van de regeling, spoedig ver
dubbelen.
Volgens de eerder genoem
de rapportage van Sociale
Zaken (november 1984) heeft
de VUT-premie in 45 be
drijfstakken zich de afgelo
pen jaren als volgt ontwik
keld (percentages van de
loonsom)
1979 1980 1981 1982 1983 1984
Werkgevers
0,5 0,6 0,6 0,8 1,1 1,2
Werknemers
0,1 0,1 0,2 0,3 1,0 1,6
Totaal
0,6 0,7 0,8 1,1 2,1 2,8
Het is duidelijk dat de stij
ging van de lasten vooral is
terechtgekomen bij de werk
nemers. Dit jaar zet die lijn
zich voort. De percentages
zijn overigens momentopna
men (die van 1984 halverwe
ge het jaar) en geven niet aan
wat de totale jaarbijdrage
van werknemers resp. werk
gevers is geweest.
De toenemende twijfel
over de VUT, met name bij
werkgevers maar in sommi
ge bedrijfstakken ook wel
aan werknemerskant, komt
tot uiting in het tijdelijke ka
rakter van nieuwe verlaging
van de VUT-gerechtigde
leeftijd. Hét gaat nu veelal
om jaargangen werknemers
(bijvoorbeeld de 60-jarigen
van 1985) die daarvoor in
aanmerking worden ge
bracht en niet meer om een
vooruitzicht voor iedereen.
Mensen die in 1986 60 jaar
worden, kunnen er niet auto
matisch gebruik van maken.
Het gros van de VUT-re-
gelingen wordt gefinancierd
volgens het zogenaamde om
slagstelsel. Dat wil zeggen
dat de uitkering aan de
VUT-ers van 1985 wordt be
taald uit de premies die de
werknemers dit jaar opbren
gen. Dat maakt de financiële
basis van de regeling flexibel
en wankel tegelijk. Flexibel
omdat aanpassing aan geste
gen prijzen of aan de loon
ontwikkeling in principe mo
gelijk is door de premie op te
trekken. Wankel omdat
werknemers er niet zeker
van zijn dat zij mettertijd
een VUT-uitkering krijgen
die strookt met de premies
die zij jarenlang hebben be
taald. De ontwikkeling van
de uitkering hangt immers
nauw samen met de beste
ding van de loonruimte tij
dens de jaarlijkse CAO-on-
derhandelingen.
De financiering van de
ambtenaren-VUT vertoont
meer de trekken van kapi
taaldekking zoals die bij pen
sioenregelingen gebruikelijk
is; er wordt een fonds ge
vormd waaruit straks de
VUT-uitkering wordt geput.
In dit geval wordt het Alge
meen Burgerlijk Pensioen
fonds daarvoor aangespro
ken.
De betaalbaarheid van de
VUT bepaalt de toekomst
kansen van deze vorm van
arbeidsduurverkorting. De
rekening moet worden vol
daan uit de jaarlijkse loon
ruimte. Daaruit moeten nog
een paar andere wensen
worden betaald, zoals behoud
of vergroting van koopkracht
en andere vormen van ar
beidsduurverkorting. Er is
binnen dat wensenpakket al
een zekere verschuiving
merkbaar. In weerwil van
het misbaar uit de vakbonds
kantoren krijgt de VUT
daarin een steeds meer be
scheiden positie.
(ADVERTENTIE)
HA AREN (ANP) - WD-leider
Nij pels heeft vrijdag opgeroe
pen het volkspetitionnement
van het Komite Kruisraketten
Nee (KKN) tegen de plaatsing
van kruisraketten niet te steu
nen.
Aan de vooravond van de
overhandiging vandaag van
de eerste 1.000 handtekeningen
van het petitionnement aan
het KKN stelde de liberale
voorman gisteren op een par
tijbijeenkomst in Haaren (bij
Den Bosch) dat de hele onder
neming naar zijn overtuiging
geen absoluut recht doet aan
de kwestie rond de plaatsing
Ziekt
HAAREN (ANP) - De VVD
wenst de euthanasie-kwestie
voor de verkiezingen van mei
1986 regelen. Vóór I oktober
dient het kabinet te laten we
ten of het van plan is met een
wetsontwerp te komen. Als
dat niet gebeurt is het aan de
kamer om zelf stappen te on
dernemen.
De WD verkiest in dat ge
val met de PvdA en D'66 in zee
te gaan en het initiatief-voor-
stel van D'66 te ondertekenen,
zij het in een wat aangepaste
versie. WD-fractieleider Nij
pels zei dit vrijdag op een par
tijbijeenkomst in het Brabant
se Haaren.
Nijpels stelde niets te voelen
voor plannen om het euthana-
sie-vraagstuk over de verkie
zingen heen te tillen, zoals on
der anderen minister Brink
man (welzijn, volksgezondheid
en cultuur) heeft geopperd. Er
is voor Nijpels geen enkele re
den nog langer te wachten.
Hij kondigde aan dat de
WD-specialist op euthanasie-
gebied Dees in de betrokken
kamercommissies (volksge
zondheid en justitie) weldra
zal voorstellen het kabinet te
verzoeken vóór oktober ken
baar te maken of het van plan
is te komen met een wettelijke
regeling.
UTRECHT (ANP) - Doorlo
pende beschikbaarheid van
hulp voor verzorging en huis
houding kan veel mensen be
hoeden voor verhuizing naar
een bejaarden- of verpleegte
huis of zelfs voor opname in
het ziekenhuis. Vaak blijkt het
in ieder geval mogelijk te zijn
opname in een tehuis of zie
kenhuis uit te stellen, zodat de
betrokkene zo lang mogelijk
thuis kan blijven.
Dat blijkt uit een onderzoek
van de universiteit van Gro
ningen naar het effect van de
invoering van '7 x 24-uurs
hulp' in Velp en omgeving, dat
vrijdag in Bunnik is gepresen
teerd.
De meeste van de 240 instel
lingen voor gezinszorg in ons
land werken al enkele jaren
toe naar een grotere bereik
baarheid voor hun klanten,
ook buiten kantooruren. In
verschillende delen van het
land is het al mogelijk, dag en
nacht, een beroep te doen op de
gezinsverzorging.
VOOR de internationale luchtv
staat nu, met nog een heel kwat
gelijks op de voorgrond tredei
bied, de internationale verenigi
(meer dan 100000 leden in 17
digende vinger uitgestoken naa
weinig doen aan - in het bijzor
vliegtuigen. Al sinds jaren wijzer
teresseerden erop dat bij veel
men dan onvermijdelijk is, voor
of op zeer geringe hoogte. Beh
toegepaste kunststofbekledings
brandbaar maar geven bij brand
Vliegtuigen zijn relatief zeer b
wat gebeurt, moeten de overle
ook zijn geoptimaliseerd. Daarat
industrie alle kaarten heeft gez<
van het vliegtuig zelf.
Ook aan de veiligheidsdiscif
keert het een en ander. De IAP
op dat steeds meer 'handbagag
ne waardoor beenruimte verstoj
de stoel bevestigde reddingsve:
heidsprocedures worden door
geraffeld of door de passagiers t
Er is nog een element dat de
dende concurrentie. Tradition*
schappijen voor zichzelf veilig
ma's aan die verder gingen dar
zaak tot kostenbeheersing heel
doen verdwijnen waardoor de rr
komen staan.
Het luchtvaart-rampjaar noop
van de veiligheid. Op meer dan
quate voorlichting aan het pub
gaat om het herstel van het nu
de luchtvaart.