Amerika hervat productie zenuwgas Nieuw staatshoofd Nigeria bereisde carrière-militair Wieck zeer ervaren diplomaat even..L UITBLAZEN Solidariteit voor Polen symbool van hoop LAP A Defensief voetbal De afreken VRIJDAG 30 AUGUSTUS 1985 ACHTERGROND NIEUWE GIFWAPENS OPGESLAGEN IN EUROPA Rebellie Boze toon Ongeschikt Opleiding Springplank Populair Ervaring NIEUWE LEIDER WESTDUITSE INLICHTINGENDIENST Risico's Kater VRIJDAG 30 Al Kamer wil haast met pensioen weduwnaai DE STEM C WAT EEN intens ge noegen heb ik weer beleefd aan de overwinning van PSV op Ajax. Het is een revan chistisch genoegen natuur lijk. Als je wieg ten zuiden van de Moerdijk heeft ge staan blijft, alle ontwikke lingen ten spijt, zo'n Ajax-PSV toch het vereffenen van een oude rekening. Dat er nauwe lijks een Brabander in PSV speelt en dat Philips niet veel Brabantser is dan Hitachi doet daarbij niets terzake. Aan logi ca moet je niet toegeven wan neer je de aandrang voelt je chauvinistische gevoelens even de vrije loop te laten. Schamen doe ik me daar niet voor. Wat er in de loop der jaren aan de boorden van Maas en Amstel is gezegd en geschre ven over PSV, Rijvers, de Van de Kerkhofjes en hun 'mentali teit', heeft mij de overtuiging gegeven dat het spiegelbeeld van mijn regionaal vooroordeel daar in de Randstad ook nog regelmatig wordt opgepoetst. Trouwens, mijn beste vrienden daar zijn na al die jaren nu nog steeds verbaasd dat ik van m'n afgelegen pol hei binnen een uur naar het Spui in Den Haag of in het Perscentrum van Schiphol kan komen. Mijn collega's uit de sport journalistiek zaten met die ne derlaag wel wat in hun maag. „Ajax de lof, PSV de punten", constateerde onze eigen sport redactie met kopletters uit de onderste kast, alsof de druiven wat zuur waren. Ajax werd de afgelopen weken bijna kri tiekloos de hemel in geprezen. Liep het tegen AZ'67 en Excel sior niet helemaal zoals van een 'briljant' Ajax mocht worden verwacht, dan werd verwezen naar de fraaie partijen voetbal in de toernooien van het voor seizoen. Journalisten met een geweten en een geheugen heb ben het niet makkelijk wanneer de te vroeg volprezen favoriet in de eerste de beste ware krachtproef onderuit gaat. De krant met het rekbaarste gewe ten en het kleinste geheugen was dan ook het eerlijkst giste ren. De (Amsterdamse) Tele graaf verdeelde de lof voor een "heerlijk avondje oogstrelend voetbal' gelijkelijk over beide partijen. Goeroe Cruyff was ovengens aller minst aangeslagen. Wel wees hij een paar keer fijntjes op het 'defensieve spel' van de tegen stander. Hij gaf wat fouten van eigen ploeg toe, maar de sug gestie dat het verdedigen van eigen doel een vorm van spel bederf is, bleef duidelijk han gen na zijn woorden. Cruyff wil mooi voetbal spelen. Ajax zou op z'n mooist spelen wanneer een, liefst niet al te begaafde te genstander op z'n Engels te werk ging, dat wil zeggen: een soort kamikaze-voetbal speel de. Theoretisch lijkt mij Cruyff gelijk te hebben. Als beide ploegen aanvallend voetballen is dat voor het publiek het leuk ste. Je laat meer doelpunten toe, maar je maakt er ook meer en het zal ook dan meestal de beste ploeg zijn die wint. In de praktijk zal van dit ideaal meestal niet veel terecht ko men. Voorwaarde is op z'n minst dat de op papier zwakste partij, zich weliswaar bewust van de superioriteit van de te genstander, toch voldoende vertrouwen in eigen capacitei ten heeft om het erop te durven wagen en het risico van een WIM KOCK vroege 1-0 achterstand voor hef te nemen. Je hoeft niet veel verstand te hebben van voetbal om te kun nen constateren dat in de Ne derlandse competitie de krachtsverhoudingen zodanig zijn dat juist een elftal als dat van Ajax zelden zo'n tegenstan der zal ontmoeten. Voor de meeste eredivisie-clubs is het al een wapenfeit van belang niet van Ajax te verhezen. Een be gerenswaardig resultaat dat bo vendien een extra kostbaar punt oplevert want het zal niet iedere concurrerende midden moter gegund zijn Ajax te weerstaan. Kortom: een stre ven waarvoor je voetbalidealen opoffert en met z'n allen voor eigen doel gaat liggen. Ik begrijp wel dat Cruyff het open, aanvallend voetbal propageert. Hij was daarvan in zijn tijd als voetballer een suk- sesvol architect en nu hij de voetbal-goeroe van Nederland is geworden, is het toevalhg ook nog zo dat dit soort voet bal zijn Ajax bijzonder goed uit zou komen. Wat ik echter niet begrijp is zijn neiging het falen van Ajax te wijten aan het 'de fensieve' spel van de tegenstan der. Ik herinner me hoe Cruyffs eigen, aanvallend inge stelde Ajax in de gloriejaren '70 de meest geduchte defensies van Europa met geduld en in ventiviteit telkens wist open te breken. Er zal voor meester Cruyff echt niets anders opzitten dan zijn pupillen te leren hoe ze te gelijk mooi én effectief kunnen voetballen. Denken dat je het Nederlandse voetbalwereldje kunt herscheppen naar het beeld van Ajax en ten bate van Ajax bovendien, lijkt me een il lusie. WEET U wat een campanoloog is? Nee. Geeft niets. Ik had zelfs nog nooit van het woord gehoord en toen ik het eenmaal tegenkwam heb ik er tevergeefs naar gezocht in de 'Koenen'. Daarin staan wel campanile en campanula. Het eerste is een woord van Italiaanse oor sprong en betekent klokketo- ren; het tweede komt u mis schien bekender voor want je hebt er vele soorten van: klok- jesbloem. Campanoloog moet dus een klokkenkundige zijn. Dat klopt. De klokkengieterij Eijs- bouts plaatste onlangs een ad vertentie waarin een campano loog werd gevraagd. Het is een even oud als zeldzaam beroep. In Nederland zijn er maar twee, in de hele wereld vier. Meer campanologen dan er klokkengieterijen zijn heb je niet. Een campanoloog is meer dan een klokkengieter. Het is iemand die, eenmaal volleerd, alles van klokken afweet. Een technisch geschoold persoon met een goed gehoor en gevoel voor muziek. Het was 37 jaar geleden dat de klokkengieterij Eijsbouts voor het laatst een campanoloog vroeg. Degene die toen aangenomen werd is de huidige directeur die vindt dat het tijd wordt dat er iemand komt die de klepel kan overnemen. IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMII|||||||llll|||||||lllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllt3 Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs J H M Brader. Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda Nieuwsdienst 076-236883. Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Goes, Klokstraat 101100-28030 Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Oosterhout, Arendstraat 14, «01620-54957 Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, «01184-19910. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8 30-17.00 uur; overige kantoren 8 30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen: 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar Bij automatische betaling geldt een korting van 1per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor Lezersservice: Informatie over Stem-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17 00 uur). Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties» 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20 30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur» 076-236394/236911 Ronk rol atipc Postgiro 1114111 - ABN rek 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. T5 PAGINA 2 Door Mare De Koninck WASHINGTON - Met opvallend weinig ophef gaat het Amerikaanse voornemen gepaard om binnenkort de productie te hervatten van nieuwe chemische wapens, die speciaal zijn bedoeld voor het Europese slag veld. Toch zouden de Europea nen in het Amerikaanse be sluitvormingsproces rond die hervatting volop aanleiding tot opwinding kunnen vin den. De VS heeft bij voor beeld afgezien van een aan vankelijk voornemen om de Europese NAVO-landen me debeslissingsrecht te geven in de vraag of er weer ze nuwgasgranaten en -bom men moeten worden ver vaardigd en - zo ja - waar en hoe het spul dient opgesla gen. Officieel is er nog geen Amerikaans besluit om de aanmaak van gifwapens te herbeginnen. Maar beide Ka mers (Huis van Afgevaardig den en Senaat) van het Con gres in Washington zijn in tussen vrijwel eenstemmig heid over de kwestie. Naar verwachting zal het Congres op 16 september definitief het groene licht geven en kan de reeds door het Pentagon (Mi nisterie van Defensie) ge bouwde chemische fabriek in Pine Bluff, in de deelstaat Arkansas, de productie star ten. Sedert 16 jaar al produ ceert de VS geen gifwapens meer. President Nixon stopte in 1969 de aanmaak „als stap naar verdere ontspaning tus sen oost en west." Oude che mische wapens liggen opge slagen in de VS en op een aantal geheime plaatsen in Westeuropa, waaronder ze ker in West-Duitsland. De gifgranaten zouden lekkages beginnen te vertonen, ge vaarlijk zijn om te vervoeren en veelal niet meer kunnen worden afgevuurd. De VS heeft een plan opgesteld om ze te vernietigen. Washington acht vervan ging nodig, omdat de Sovjet- Unie nieuwe chemische wa pens is blijven maken en om de Russen „een prikkel te ge ven" tot een internationaal verbod op productie. In Ne derland liggen volgens het ministerie in Den Haag geen chemische wapens. In de Eerste Wereldoorlog zijn 90.000 mensen door ze nuw- en andere soorten gif gas omgekomen en een mil joen mensen gewond. In de Tweede Wereldoorlog heb ben zowel de Duitsers als de geallieerden van het gebruik ervan afgezien, vanwege de verschrikkelijke uitwerking. Maar later zijn in diverse oorlogen weer chemische (niet altijd gas-) wapens ge bruikt (in Jemen door zowel Amerikanen als Russen, in Zuidoost Azië door Irak te gen Iran) en stellen sommige waarnemers vast dat chemi sche oorlogsvoering weer in opmars is. Politieke analysten in Washington noemen de re cente gang van zaken rond het zenuwgas de grootste po litieke overwinning van het Pentagon sedert jaren. Nog pas een half jaar geleden le ken de pleidooien van Defen sieminister Caspar Weinber ger en de legerleiding om weer chemische wapens te gaan maken te stuiten op een weigerachtig Congres. Maar Weinberger besefte dat alleen 1985, korte tijd na de presidentsverkiezingen en nog geruimte tijd voor de tussentijdse Congres ver kie zingen van eind 1986, het jaar zou zijn waarin gifwapens - die bij het publiek al gauw emotionele weerzin wekken een politieke kans kregen. Liefst 155 parlementsleden zijn afgelopen voorjaar af zonderlijk door het Ministe rie van Defensie benaderd en 'gebriefd', met het doel hun verzet te breken. Het succes daarvan was aanvankelijk nog beperkt. Met een kleine meerderheid van stemmen sprak het Huis van Afge vaardigden onlangs uit dat de productie van chemische wapens alleen mag worden hervat indien de Europese NAVO-landen er tevoren mee instemmen dat de pro jectielen op hun grondgebied worden opgeslagen. Het Huis Zenuwgasbommen klaar voor vervoer. redeneerde dat het immers ook het Eurppees terrein is waarop die wapens onver hoopt zullen worden ingezet en dat de Europeanen er dus mede over moeten beslissen. Dat was niet naar de zin van de Amerikaanse leger leiding, die weer hevige on rust in Europa voorzag, net zoals rond de plaatsing van kernraketten. Daarop volgde de stemming in de Senaat en die bleek het in meerderheid eens met de Pentagon-stel- ling dat West-Europa uitno digen tot medeverantwoor delijkheid gelijk staat aan een uitnodiging tot rebellie binnen de NAVO. Wanneer Huis van Afge vaardigden en Senaat ver schillende beslissing inzake eenzelfde onderwerp nemen, gebiedt de Amerikaanse grondwet dat beide Kamers in een speciale 'conferentie' het geschil overbruggen met een compromis dat in zowel Huis als Senaat een meerder heid krijgt. Dat compromis is intussen uitgewerkt en komt op 16 september in stemming. Het stelt dat de productie van chemische wapens geen gemeenschappelijk NAVO- besluit, maar een zelfstandig Amerikaans besluit behoeft en dat de Amerikaanse presi dent alleen 'in overleg met de geallieerden' een plaatsings plan voor de wapens moet uitwerken. De 'consultatie' van de andere NAVO-landen is nadrukkelijk niet bindend voor de VS. Die bepaling is opmerke lijk omdat tot dusver binnen de NAVO alleen inzake kern wapens sprake is van een eenzijdige Amerikaanse ver antwoordelijkheid en voor het overige sprake is van een bondgenootschap van gelijk waardige landen die ge meenschappelijk beslissen over het NAVO-verdedi- gingsarsenaal en de strate gie. Geconfronteerd met die realiteit hult de Amerikaan se regering zich nu in vaag heid ten aanzien van de vraag waar de nieuwe gif wapens zullen worden opge slagen. In die kwestie is de technische omstandigheid van belang dat de projectie len in vredestijd niet zullen worden voorzien van het do delijke gas. Er worden twee verschillende gassen gepro duceerd die elk op zichzelf niet giftig zijn. De flessen met het spul worden op grote afstand van elkaar bewaard en alleen bij oorlogsdreiging bij elkaar in een granaat of bom gestopt. Na afvuring vermengen beide gassen zich tot een dodelijke combinatie, welke bij de inslag vrijkomt. Officieel zegt het Pentagon „geen plannen" te hebben de nieuwe chemische wapens in West-Europa op te slaan. „Het maakt niet veel uit of het materiaal wel of niet in Europa komt te liggen. We kunnen het veilig in de VS opslaan en naar het front vliegen in tijd van crisis", al dus een Defensie-woord- voerder in Washington. Maar John Kester, een me dewerker in president Rea- gans 'Chemical Warfare Re- view Commission', meent dat „plaatsing van een aantal gifwapens in centraal Euro pa de voorkeur verdient." Hij suggereert een van de twee chemische ingrediënten in West-Europa op te slaan en de andere „op het laatste ogenblik over te vliegen uit de VS." Maar daarover zegt Repu- blikijns Congreslid en defen siespecialist John Edward Porter: „Als ik een Russisch militair strateeg was en ik zag dat de VS gasflessen be gint te transporteren, dan zou ik mijn zenuwgas als eerste willen gaan gebrui ken." En John Spratt van de De mocratische (oppositie-) Par tij en een van de hoofdrol spelers in het parlementsde- bat, meent: „Ik denk niet dat iemand redelijkerwijs kan ontkennen dat vooruitge schoven plaatsing in Europa veruit het beste is." Spratt is het levende voor beeld van de wijze waarop het Pentagon Congresleden heeft kunnen overhalen tot een productiebesluit 'zonder Europese bemoeienis'. De af gevaardigde uit South Caro lina was aanvankelijk de ar chitect van de wetstekst die in een gemeenschappelijk NAVO-besluit voorzag. Thans echter steunt hij niet alleen een eenzijdig Ameri kaans productiebesluit, maar vindt hij ook dat „afzien van plaatsing in Europa de Euro peanen zou aanmoedigen in hun gebruikelijke neiging om zich aan hun verant woordelijkheid te onttrek ken." En Spratt voegt zelfs op boze toon toe dat „de Euro peanen zelf chemische wa pens zouden moeten maken" gegeven het Russische over wicht terzake. De nieuwe projectielen zullen in twee soorten be schikbaar komen: In vlieg tuigbommen (de z.g. 'Bigeye' bom die met een spray van het gif VX een groot gebied uren- of zelfs dagenlang do delijk om te betreden kan maken; in granaten die met een 155 mm houwitzer-kanon (waarover ook de Nederland se landmacht beschikt) kan worden afgevuurd, waarna het GB-gif slechts twintig minuten nodig heeft om zijn werk te doen en de eigen troepen zonder gevaar kun nen binnentrekken. Critici in de VS menen dat beide wapentypes strategisch riskant en achterhaald zijn. De granaat omdat die voor te korte afstand is bedoeld en de bom omdat het vliegtuig ervoor door vijandelijk luchtafweer moet. Maar het grootste bezwaar van ook militaire autoritei ten is dat de nieuwe wapens niet in de open lucht getest zullen kunnen worden, als gevolg van een wettelijk ver bod daartoe in de VS. Voor een opheffing van dat verbod is zeker geen Congres-meer derheid te vinden. Er kunnen wel proeven met 'nep-gifgas' worden genomen, maar die zullen nooit precies kunnen uitwijzen hoe het echte spul zich met name bij verschil lende weersomstandigheden gedraagt. Het zou volgens een Pentagon-zegsman „zon der weerga in de militaire geschiedenis zijn dat troepen van een wapen worden voor zien dat nooit is getest." Op de niet ernstig bedoelde vraag of de VS het zenuwgas dan niet in de open lucht van West-Europa zou willen tes ten, luidde het antwoord: „Ik denk dat het Westeuropese klimaat daarvoor uitermate ongeschikt zou zijn..." HET nieuwe Nigeriaan- se staatshoofd, gene- raal-majoor Ibrahim Badamisi Babangida, is volgens een levensbe schrijving van het Nige- riaanse Hoge Commis sariaat in Nairobi een bereisde carrière-mili tair die geschoold is in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Voordat hij deze week via een staatsgreep aan het hoofd kwam te staan van de Westafrikaanse staat, was hij stafchef van het Nige- riaanse leger en lid van de 14-leden lellende Hoge Mili taire Raad, waarvan de afge zette leider Muhammadu Buhari voorzitter was. Babangida speelde zelf een bel'.ngrijke rol bij de staats greep in 1983 waarbij Buhari aan de macht kwam. Babangida werd geboren in 1941 in de plaats Minna. Na de middelbare school koos hij voor een militaire carriè re, een van de weinige moge lijkheden in Afrika om macht en roem te vergaren. De nu 44-jarige Babangida kwam in 1963 in militaire dienst. In september van dat jaar werd hij tweede luite nant en hij ging zich op de militaire academie speciali seren in gewapende oorlogs voering. In 1966 ging hij als eerste luitenant naar Engeland waar hij een opleiding kreeg aan de Royal Armed Centre in Bobingdon, Dorset. Na twee promoties ging hij in 1972 als majoor naar Fort Knox in de VS waar hij zijn specialisatie verder ging ont wikkelen. Generaal-majoor Ibrahim Badamisi Ba bangida. - FOTO AP VS, waar hij werd geschoold aan een hoge krijgsschool, de Academie voor Bevelvoer ders en Generale-stafleden in Fort Leavensworth. Babangida werd in 1979 brigade-generaal en ging een studie volgen aan het Nige- riaans Instituut voor Politie ke en Strategische Studies. Dat was zijn springplank naar meer invloedrijke posi ties en in 1983 werd hij gene raal-majoor en was de archi tect van het coupeplan waar bij de burgerpresident Shehu Shagari aan de kant werd gezet en Buhari aan de macht kwam. Tenslotte werd hij vorig jaar benoemd tot bevelhebber van het Nige- riaanse leger. Praktijkervaring kreeg Babangida tijdens de Nige- riaanse burgeroorlog die van 1967 tot 1970 duurde. Hij was ook nog enige tijd instructeur en compagniecommandant op de Nigeriaanse militaire academie in Zaria. In 1974 werd hij luitenant kolonel en in 1975 kreeg hij het bevel over de gewapende troepen in Nigeria. In 1977 ging Babangida voor de tweede keer naar de Hoewel Babangida bekend staat als een gedisciplineerde en gezagsgetrouwe militair, is hij uitermate populair bin nen het 120.000 soldaten tel lende leger. In een 14 minuten durende radiouitzending heeft Ba bangida gezegd dat Buhari is afgezet omdat hij te star was en ontoegeeflijk om belang rijke zaken van nationaal be lang aan te pakken. Hem kon niet aan het verstand worden gebracht dat een land als Ni geria met al zijn interne ver schillen een leider nodig heeft die deze verschillen be grijpt. Een van de studies die Ba bangida heeft geschreven in de loop van zijn carrière heet: De relatie tussen bur gers en militairen - de erva ring in Nigeria. (AP) ljx.II 1 11 hiJ DE nieuwe man aan het hoofd van de Westduitse buitenlandse veilig heidsdienst (BND), de 57-jarige Hans-Georg Wieck, heeft een zeer goede reputatie. Hij is onder meer ambassa deur in de Sovjet-Unie geweest. Met zijn benoe ming in Moskou bereik te de in Hamburg gebo ren Wieck een eerste hoogtepunt in zijn voor spoedig verlopen carriè re. Nadat hij filosofie, ge schiedenis en publiek recht had gestudeerd, trad Wieck in 1954 - na in Hamburg te zijn gepromoveerd - in dienst van het ministerie van Bui tenlandse Zaken. Met de Sov jet-Unie kwam hij voor het eerst in contact toen hij in 1957 ging werken op de be treffende afdeling in Bonn. In 1958 maakte hij deel uit van de Westduitse delegatie die het eerste consulaire ver drag met de Sovjet-Unie af sloot. Nadat hij jaren verbonden was geweest aan de (waarne- mings)missie van de Bonds republiek bij de Verenigde Naties in New York en aan de ambassade in Washing ton, was hij in 1965 en 1966 tweede man op de afdeling van het ministerie van Bui tenlandse Zaken in Bonn dat zich toelegt op vraagstukken betreffende de twee Duits- landen en Berlijn. Met de toenmalige minister Gerhard Schroder stapte Wieck over naar het ministerie van De fensie. Bewijs van zijn grote Hans-Georg Wieck. deskundigheid is het feit dat SPD-minister Helmut Schmidt de CDU-er Wieck in juli 1970 benoemde tot hoofd van de afdeling planning van het ministerie van Defensie. Begin 1974 keerde Wieck terug op Buitenlandse Zaken, toen hij tot ambassadeur in Teheran werd benoemd. Op zijn volgende post Moskou maakte hij de Sovjetinvasie in Afghanistan (eind decem ber 1979) mee. Van zijn erva ringen met de Sovjet-Unie kon hij - en de NAVO met hem - ten volle profiteren in de hoedanigheid van ambas sadeur bij het westelijke bondgenootschap in Brussel, waar hij in oktober 1980 aan het werk ging. In zijn hoedanigheid van NAVO-ambassadeur heeft Wieck steeds gewezen op de noodzaak zo ontspannen mo gelijk om te gaan met de Sovjet-Unie en de andere landen in Oost-Europa, zon der dat dit ten koste mag gaan van het vermogen van het Westen zich te verdedi gen. (DPA) VIJF jaar na haar oprichting en bijna vier jaar na het plotselinge einde met de afkondiging de staat van beleg heeft het vakverbond Solidariteit diepe sporen in de Poolse samenleving nagelaten. Het gaat niet meer om stakingen of massale demonstraties, maar om het bewustzijn van de burgers die op 31 augustus 1980 geloofden ondanks de rampzalige geopolitieke positie van hun land op eigen kracht een nieuw Polen te kunnen scheppen. De dansende rode letters van 'Solidarnosc' op de rood-wit- te nationale vlag en nobelprijswinnaar Lech Walesa bleven symbolen van de hoop op meer vrijheid, grotere zelfstan digheid en het einde van de bevoogding door een gebureaucratiseerde partij. Maar het stuklopen van Solidariteit op de harde realiteit van Polens plaats binnen het Oostelijke blok is voor velen ook een bewijs van de vruchteloosheid van die hoop. Van de structuur van een tien miljoen leden tellende organisatie, die tijdens haar legale bestaan van 15 maanden bijna uit het raamwerk van een norma le vakverbond barstte, is vandaag niet veel meer over. In kringen van de oppo sitie schat men, dat ondanks de repres sie ongeveer een half miljoen Polen zich nog steeds als lid van Solidariteit be schouwen, bijvoorbeeld door contribu tie te blijven betalen. Hun aantal neemt echter gestaag af. De werkelijke acti visten binnen de nu verboden organisa tie worden door oppositionele sociolo gen geschat op 60 a 70.000. Ondanks de toegenomen risico's ver schijnen nog steeds zo'n 700 vakbonds publicaties in Polen. Een oppositioneel potentieel als in geen enkel ander com munistisch land. Dat getal wordt nog indrukwekkender, als men zich reali seert dat papier in het grootste geheim moet worden aangeschaft, dat er druk persen nodig zijn en dat drukkers en colporteurs voor hun werk in de gevan genis kunnen belanden. Daarnaast is Polen de enige socialistische staat waar een van partij en staat onafhankelijk instituut functioneert: de katholieke kerk. Ook al verzet primaat Glemp zich er tegen, de kerk speelt een sleutelpositie in Polen. Nog nooit werden lezingen, tentoonstellingen en theatervoorstellin gen in de kerkgebouwen zo druk be zocht als sinds de afkondiging van de staat van beleg. De stroom pelgrims naar Czestochowa groeit van jaar tot jaar. Vooral jongeren zoeken deze ge meenschappelijke belevenis die zich buiten het bereik van de staat afspeelt. Aan het graf van de door veiligheidsbe ambten vermoorde priester Jerzy Po- pieluszko wordt regelmatig door tien duizenden gebeden voor de verwerke lijking van de idealen van Solidariteit. Na de morele schok van hun neder laag tegenover de arbeidersklasse, die zij zelf beweren te vertegenwoordigen, kunnen ook partij en regering niet meer doen alsof niets gebeurd is. Bijna be zwerend hameren zij erop dat het de mocratiseringsproces ook na de afkon diging van de staat van beleg is voort gegaan. Inderdaad is er in Polen, ondanks nieuwe beperkende wetgeving, nog steeds legaal ruimte voor meningsui ting en bewegingsvrijheid op een schaal die in de overige socialistische staten ondenkbaar is. Het wantrouwen jegens de partij en de staat is echter zo diep ge worteld dat nauwelijks iemand van de werkelijk onafhankelijke krachten be reid is zich te engageren. De kerk kent de stemming in het volk precies. On danks aandringen van de regering wei gert de kerk authentieke katholieke vertegenwoordigers kandidaat te stel len voor de parlementsverkiezingen van oktober. Het gevaar van apathie en stagnatie groeit. De meerderheid van de bevol king is niet meer bereid zich op eniger lei wijze met het bestuur te bemoeien. In brede kringen volgde op de politieke jubelstemming van augustus 1980 en op het daaropvolgende 'Solidariteitsjaar 1981' een politieke kater. Eerst waren wij actief en vol vertrouwen dat alles anders zou worden, maar het is een illu sie geweest en het was allemaal zinloos, is een veelgehoorde verzuchting. Enkele tienduizenden actieve opposi- tionelen betekenen in vergelijking met de 10 miljoen leden die Solidariteit heeft geteld een minderheid. De structuren van Solidariteit in de bedrijven zijn zo zwak geworden dat stakingsoproepen van de ondergrondse leiding nauwelijks nog gehoor vinden. De mensen willen niets meer riskeren, trekken zich in hun privéleven terug, dromen van reizen naar het Westen en willen op de werk vloer hun nek niet meer uitsteken. In het licht van de nijpende economische situatie is de morele crisis nog een van de grootste bedreigingen voor het hui dige Polen. Veel zal van de jonge generatie af hangen. Solidariteit werd voor een groot deel door jonge mensen gedragen, die in die tijd begin twintig waren. Maar voor veel 18-20 jarigen van van daag zijn Solidariteit en Walesa onder deel van jeugdherinneringen. Lech Walesa heeft tot een fase van bezinning opgeroepen om daarna we derom miljoenen rond de vlag van Soli dariteit en een programma te verzame len. Of voor deze 'derde fase' nog vol doende offervaardige aanhangers te vinden zijn, lijkt op zijn zachtst gezegd twijfelachtig. (DPA) RIJSWIJK (ANP) I Waarborgfonds Mi keer in Rijswijk zal] een recordbedrag miljoen gulden uitkd mensen die schade geleden door onvei weggebruikers en bekenden die na een| zijn doorgereden. Vorig jaar werd i slachtoffers ruim I gulden schade verg] staat in het jaarver! van het Waarborgfol Volgens directeur] ligt de oorzaak in eel me van het aantal] van slachtoffers Me Van AMSTERDAM-| had 80% voorkor re veiligheidsprd van de passagie] werkt. Vliegtuig] nisch gekeurd wc In vliegtuiginteri] giftige kunststoffer riaal gebruikt word] lering en verwijder» een eerlijke, open v| vrees voor vliegen t Volgens de IAPA, dd national Airline Pasl Association (InternaT Vereniging van Vliegt] sagiers) ontbreekt in vl gen nog veel aan veij voor de passagiers, oog op de recente 'epi| van zware vliegtuigon ken met meer dan 12001 die om het leven kl heeft de IAPA een lij] aanbevelingen opgesteld Volgens de LAPA ha huidige golf van vlieg] gelukken het vertrouw] het publiek in de luelf ernstig verstoord. Hetl dus, zegt de in Rotterdl vestigde IAPA, hoog til het wezenlijk vergrote} veiligheid en comfort luchtreiziger. Als daar eerder meer aandacht i steed, dan had het aanl gevallen in de lucht dr] kunnen verminderen. Allereerst eist de IAI DEN HAAG - De Twe mer wil dat minister Ri| (Binnenlandse Zaken) vl draad komt met de pij" voor een weduwnaarsp voor ambtenaren. Nu alleen aan weduwen uitgekeerd, hoewel ook) wen pensioenpremie bet] Vorig jaar december Rietkerk de Kamer belo spoedig mogelijk' met stellen te komen, toen c mer hem daartoe via ee tie dwong. De motie w dertekend door Alders ei (beiden PvdA), Van den (CDA) en Nijhuis (WD). Dezelfde Kamerleden len Rietkerk in schrif vragen nu aan de tand i vraag wat hij intussen ondernomen. HET bedrijfsleven en de I gedragslijn uit te bazuine in het buitenland: wij ho land, waarin wij ons ge mooie uitdrukking voor: Bank'. Die mooie theorie heen lopen - bekendste voorbf zij lijkt helemaal schipbrs gebeurtenissen van en ro Een gunstig financieel zigheid van bijvoorbeeld I kelijk afhankelijk van rust ke beroering en wantrouv teerders, dus bedrijfslev< vlucht. Die bittere pil moet thi Rand, is schrikbarend gel tallen miljoenen naar elde oefenen druk uit om het snel mogelijk terug te krij geschat op ongeveer 22 i de totale schuld van Zuid te termijn overeenkomste enige lucht te geven, mai de internationale bankiers aanzien van nieuwe debet alles of niets weliswaar, g te Zuidamerikaanse schul Het is heel verleidelijk houden woede juichtonei nood begint te raken, wai Pretoria alsnog gedwong nanciële wereld, vertrouw tn deze tijden van chaos begin van het einde kunn Afrika, maar wel een eind onrust in de hele financiëli De afrekening in Zuid-/ valt, dat blank én zwart e kriiaen.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 2