CDA-leider doet eindelijk eens reëel voorstel Staatscommissie gaat verder dan praktijk Politiek zoekt meerderheid voor euthanasie-wetgeving even..u UITBLAZEN 'Zon-en GEMEENt Veilig vliegen HBflM MEER BEVOEGDHEDEN ONDERNEMINGSRAAD INZAKE ARBEIDSVOOORWAARDEN EUTHANASIE TOCH IN ONTWIKKELING PvdA EN VVD WILLEN HERHALING POLITIEKE DANS ABORTUS VOORKOMEN Brokx naar Indonesië DE STEMCOI Beter laat dar ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1985 ■ACHTERGROND1 Ethiek Verzoek Voorzichtig Voorstel Vrije kwestie Regeerakkoord Noodsituatie ZATERDAG 24 AUGUJ JE WENT er nooit he lemaal aan. Vliegen kan nog zo'n routine worden (wat het voor de overgrote meerderheid van de luchtreizigers niet is); je houdt van die mo menten waarop je je reali seert met waaghalzerij be zig te zijn. Persoonlijk houd ik bijvoorbeeld niet van de steile start, een van de verworvenhe den van het straaltijdperk. Het zwoegen van de motoren die het zware bul de lucht in sleu ren geeft mij een gevoel van uit putting. Ook de landing laat me nooit onverschillig. Ge spannen probeer ik te controle ren of de vlieger niet te veel snelheid terugneemt. Laatst vloog ik over het bar re, lege hart van IJsland. Het vliegtuig was een Fokker F-27, een hoogdekker. Het ene mo ment was het nog routine en maakte ik me kwaad op de on verschilligheid waarmee een steward me een plastic beker poederkoffie in de handen duwde en er prompt drie gul den voor vroeg; het andere mo ment was ik me er onaange naam scherp van bewust dat de koker waarin ik zat onder aan de vleugel hing. De luchtzak die ook een klets koffie over m'n broek wierp veroorzaakte die gedachte; even voelde ik de lege diepte onder mijn voeten en zag ik wat er zou gebeuren als de romp zich van de vleugel zou losscheuren. Zoiets duurt nooit langer dan de tijd die je nodig hebt om je te realiseren dat je je fantasie op hol laat slaan. Spanning Iedereen met een béétje ver beeldingskracht kent zulke mo menten van vliegangst. Vlieger- varing hebben betekent dan ook méér dat je geleerd hebt met die spanning om te gaan dan dat je er nooit meer door overvallen wordt. Denk dus maar niet dat de man naast je, die ogenschijnlijk zo ontspan nen in zijn Holland Herald zit te bladeren, niets merkt terwijl jouw tot het uiterste gespannen zintuigen elke klop, bonk en toonverandering in het gebrom van de motoren met bezorgd heid registreren. Ook de vlie gers zelf kennen spanning al zullen hun zintuigen op andere zaken zijn gespitst dan de jou we. Nu deze zomer de ene vlieg ramp op de andere volgt en de wereldpers, uiterst waakzaam, van elk vliegtuigincident mel ding maakt, ook van de on schuldigste voorvallen die an ders nooit de krant halen en waarvan een neerslag hoog stens terechtkomt in een hand leiding voor vliegtuigonder- houd, nu zullen meer mensen dan anders 'met angst en be ven' in een vliegtuig stappen. Dat is op zich niets bijzonders. Wanneer je, onderweg met de auto, de plaats van een zojuist gebeurd ongeluk passeert, ver volg je je tocht ook voorzichti ger dan je hem begonnen bent. Het zou echter overdreven zijn aan de angst toe te geven en een voorgenomen vlucht af te gelasten. Er is volop reden voor bezorgdheid, altijd trouwens als het om vliegen gaat, maar geen reden voor angst. Statistieken Met statistieken 'is alles te bewijzen', zegt men en dat is een reden waarom veel mensen er geen waarde aan willen hechten. Toch liegen statistie ken niet. Net als computers be antwoorden ze echter slechts de WIM KOCK vragen die je stelt. Er zijn aller lei manieren om de vliegveilig heid in statistieken vast te leg gen; per passagierskilometer, op basis van het aantal vlieg tuigbewegingen, per aantallen passagiers enz. Alle statistieken, zonder uitzondering, wijzen de zelfde richting uit: vliegen is de veiligste vorm van massavervoer. de vliegveiligheid wordt, bij een gestage groei van het aantal reizigers, nog steeds verbeterd. In 1984 vervoerden de luchtvaartmaatschappijen (ex clusief de Russische) 832 mil joen passagiers over 1265 mil jard km. Daarbij deden zich 15 fatale ongelukken voor waarbij in totaal 224 passagiers om het leven kwamen. Naar dodental was 1984 wel het veiligste jaar uit de recente luchtvaartge schiedenis. De statistieken van de aantallen gedode passagiers hebben een grillig verloop. Het maakt ook nogal een verschil of er een Fokker F-27 met 50 pas sagiers neerstort of een Boeing- 747 met 500 inzittenden. Bij de 224 doden bij 15 ongelukken van 1984 steken de meer dan 1000 doden van 4 ongelukken deze zomer veelzeggend genoeg af. Globaal genomen echter vertoont ook deze grillige curve een constante daling sinds 1966. Toen bedroeg het aantal omgekomen passagiers 044 per 100 miljoen passagier-kilo- meters. In het veilige jaar 1984 was dat 0 02. Drankje Veelzeggender voor de vliegveiligheid op zich is de curve van het aantal fatale on gelukken per 100.000 landin gen. Dat is een constant dalen de lijn. In 1965 waren er nog 032 fatale ongelukken per 100 .000 landingen. Vorig jaar waren dat er nog minder dan de helft: 0.12. De 'golf van ongelukken van deze zomer, schokkend omdat het vier keer achtereen volle, grote vliegtuigen betrof, is zuiver toeval. Daarop wijst alleen al de verscheidenheid van oorzaken: extreem weer (Dallas 2/8), mankement aan vliegtuig (Tokio 12/8), manke ment aan motor (Manchester 22/8) en één oorzaak voorals nog onbekend, misschien sabo tage (Ierse Zee 23/6). „Die statistieken golden ook voor de mensen die van Manchester naar Korfoe wil den vliegen" zul je denken ter wijl het hart je even in de keel klopt omdat je een hard ge bonk onder je voeten hoort en niet weet dat dit het op z'n plaats 'klikkende' landingsge stel is. Statistieken helpen he laas niet tegen vliegangst. Dat doet het drankje wél waarmee de stewardess door het gang pad leurt. Neem er dus maar een op een veilige aankomst. Spanning, momenten van vlieg angst; het is normaal, zeker in een periode van grote ongeluk ken. Eerlijk gezegd ben ik ook blij dat ik pas over drie weken weer in een vliegtuig 'moet'. Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236883. Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850 Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41©076-236326 Etten-Leur, Markt 28. 01608-21550. Goes, Klokstraat 101100-28030. Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751 Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957. Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres Postbus 145, 4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen: f 22,97 per maand; f 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W. Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice: Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur); Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882 Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21 30 uur 076-236394/236911 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447 NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. T5 PAGINA Door Pieter-Jan Dekkers CDA-leider De Vries maakt van z'n hart in ieder geval geen moord kuil. Op de meest vreemde momenten komt hij met uitspraken over zaken die óf al lang zijn achterhaald óf der mate controversieel zijn dat niemand het in z'n hoofd haalt ze te realise ren. Ook het CDA niet. Zo verbaasde De Vries vo rig jaar vriend en vijand door midden in de strijd om een kortere arbeidstijd de vermogensaanwasdeling weer van stal te halen. Uitge rekend een plan dat door het CDA in het kabinet-Den Uyl met voortvarendheid was ge torpedeerd. En ook zijn op risping om de loonstijgingen te laten afhangen van de winsten kwam op een ach terhaald moment: de bedrij ven maakten toen niet of nauwelijks winst. Met zijn uitspraak dat de ondernemingsraden voort aan met werkgevers zouden moeten onderhandelen over arbeidsvoorwaarden in plaats van de vakbonden lijkt De Vries onverstoord door te gaan met het lance ren van zijn reeks illusionai re plannetjes. Of toch niet? Uit de emotionele reacties van de vakbeweging blijkt dan wel dat die er zich met hand en tand tegen zal ver zetten, maar andere, meer zakelijk getinte reacties ma ken het voorstel niet zonder meer onuitvoerbaar. De Vries wil dat de vakbe weging alleen nog maar de grote lijnen aangeeft en raam-cao's afsluit met de werkgeversorganisaties en zich verder bezig houdt met de pure belangenbehartiging van de leden. De onderne mingsraden zouden die raam-cao's in onderhande ling met de ondernemer ver der moeten uitwerken en omzetten in afspraken. De vakbeweging wordt op die manier gedegradeerd tot een soort sociale ANWB, rea geren bestuurders van FNV en CNV in koor. Er is, zeggen ze, een duidelijk verschil tus sen de taak van de vakbewe ging en die van de onderne mingsraad. De laatste moet primair de belangen van de indivuduele onderneming behartigen, de vakbeweging heeft meer het algemene overzicht en is uit op hand having van de collectieve so lidariteit. Bovendien zijn leden van een ondernemingsraad loon afhankelijk. Met andere woorden, ze kunnen nooit zo vrij en onafhankelijk onder - handelen over lonen en ande re arbeidsvoorwaarden dan geschoolde vakbondsbe stuurders. Trouwens, zo gaat men verder, ondernemings raden kunnen niet eens de bestaande Wet op de Onder nemingsraden goed uitvoe ren, laat staan dat ze deze ex tra taak erbij kunnen nemen. Zelfs het CDA-vriendelij ke CNV veegt met De Vries' voorstel de vloer aan. Het CDA is uit op het breken van de macht van de vakbewe ging zodat de politiek straks als enige het sociaal-econo mische beleid kan vaststel len. Laat de politiek liever zorgen voor betere zeggen- schapsstrukturen binnen de onderneming, zegt men sma lend. Daar is heel wat voor te zeggen maar ook heel wat te- Bert de Vries vreemd moment - FOTO ARCHIEF DE STEM gen in te brengen. In FNV- en CNV-kring huldigt men het maken van afspraken met werkgevers en regering op centraal niveau. Dat is, afgezien van 1972 en 1982, echter altijd mislukt. De ene keer lagen de werkgevers dwars, de andere keer de vakcentrales. Of het kabinet haalde met een forse streek een haal door wèl centraal gemaakte afspraken. De loononderhandelingen zijn de laatste jaren derhalve noodgedwongen verlegd naar de bedrijven en bedrijfstak ken. Steeds meer bedrijven sluiten individueel cao's met bonden af. Een duidelijke ac centverschuiving van de top naar de basis. Tegelijkertijd is sprake van een verwijdering van de vakbondstop van die basis. Men weet vaak niet wat er precies onder de leden leeft. Het enorme ledenverlies van de vakbonden heeft alles te maken met het gevoel bij veel werknemers dat de (vakbonds)top niet weet wat de basis wil. Het feit dat am per honderd vakbondsleden bij een tienduizend werkne mers tellend bedrijf uitein delijk beslist over het cao resultaat kan ook niet het toppunt van democratie wor den genoemd. Daar komt bij dat de bon den de laatste jaren op het terrein van de secundaire ar beidsvoorwaarden de werk nemers behoorlijk in de steek hebben gelaten. Terwijl men met de werkgeversorganisa ties bakkeleide over prijs compensatie, korter werken, inleveren en nieuwe banen en tegelijkertijd met het ka binet in de slag ging over de sociale uitkeringen en derge lijke, knabbelde menige on dernemer stukje bij beetje aan die secundaire arbeids voorwaarden: reiskosten- en autokostenvergoedingen, verhuiskosten en telefoon vergoedingen lager, kantine rekeningen hoger eet. Veel ondernemingsraden hebben zich daar de afgelo pen jaren fel tegen verzet. Tevergeefs. De rechter be paalde steeds weer dat ar beidsvoorwaarden, hoe se cundair ook, een zaak is van de vakbonden. De werKge- vers hebben dankbaar ge bruik gemaakt van de strijd tussen vakbonden en onder nemingsraden en een ver- deel-en-heers-politie ge voerd. Die competitie tussen vak bonden en ondernemingsra den is al zo oud als er onder nemingsraden bestaan. Toen het kabinet-Den Uyl inder tijd de Sociaal-Economische Raad verzocht een advies uit te brengen over uitbreiding van de bevoegdheden van ondernemingsraden verzet ten met name de vakbonden zich daar fel tegen. Elke be voegdheid die ook maar zij delings betrekking had op het arbeidsvoorwaardenbe leid mocht nimmer naar de ondernemingsraad worden overgeheveld. Overigens mag niet onver meld blijven dat juist KVP en CHU, samen met de ARP toen nog federatief verenigd in het samenwerkingsver band Christen-Democratisch Appel, ook felle tegenstan ders waren van uitbreiding van de bevoegdheden van de ondernemingsraad. Het verwijt van de vakbe weging dat leden van onder nemingsraden zich onderge schikt opstellen tegenover de directie en dus onderhande- lings- onbekwaam zijn gaat zeker niet op. Er zijn de laat ste jaren teveel procedures tegen directies aangespannen om dat verwijt geloofwaar dig te laten klinken. Een vakbeweging die van wege het ledenverlies steeds moet bezuinigen en bestuur ders laat afvloeien, zal juist daardoor steeds minder oog krijgen voor wat er aan de basis leeft. En of hun be kwaamheid om per bedrijf of bedrijfstak over arbeids voorwaarden te onderhande len daardoor wordt vergroot moet betwijfeld worden. Het tegendeel is eerder waar. Hoe het arbeidsvoorwaar denbeleid zich de komendt tijd zal gaan ontwikkelen valt niet te voorspellen. Ze- ker is wel dat de voorzet van het CDA de discussie over d( relatie vakbonden-onderne mingsraden opnieuw heeft losgemaakt en dat niet meer vrijblijvend aan de door ve- len noodzakelijk geachte uit- breiding van bevoegdheden van ondernemingsraden kan worden voorbijgegaan. Dat is nu eenmaal de consequentie van het CDA-plan. Het overhevelen van be paalde secundaire arbeids- voorwaarden naar de porte- feuille van de ondernemings- raad zal de vakbonden zeker niet degraderen tot een lou ter dienstverlenende belan gengroepering. Er blijft ge- noeg over: het afsluiten van raam-cao's, de politieke stel- lingname (bezuinigingen, so ciale uitkeringen, prijzen, eet.) en de belangrijkste taak: de behartiging van de belan gen van de individuele leden. Ondernemingsraden zou den die centraal of per be drijfstak afgesloten raam- cao's verder moeten uitwer ken en in onderhandeling met de ondernemer moeten zien te realiseren. Daardoor wordt het mogelijk rekening te houden met specifieke om standigheden per bedrijf. Bo vendien zou eindelijk eens rekening worden gehouden met de wensen van de niet- georganiseerde werknemers, een steeds groter worden groep. Een zeker serieus te over wegen voorstel dus. Al moet nog maar worden afgewacht of het CDA zelf de conse quenties ervan voor rekening neemt. Want met uitbreiding van taak en bevoegdheden van de ondernemingsraad zal ook de onafhankelijke positie van ondernemingsraadsle den moeten worden gegaran deerd. En verbeterd. Door Jan uün de Ven Het vertrouwen in de Staatscommissie Eutha nasie was drie jaar gele den, bij de installatie, niet groot. Zeker niet bij voorstanders van eutha nasie. Zij veronderstel den, dat de samenstel ling van de eommissie, slechts het afwijzen van de 'hulp bij zelfdoding' tot gevolg kon hebben. Nu blijkt echter de com missie in meerderheid euthanasie in 'sommige gevallen' te willen toe staan. Opvallend in het rapport van de commissie is de posi tieve opstelling over het laten sterven van coma-patiënten. Een nieuw element in het denken, dat mogelijk leidt tot verbreding van de discussie over het onderwerp. En aldus heeft de staatscommissie stoutste verwachtingen over troffen. In de rechtspraktijk en bij ij veraars voor een mens waardig sterven is tot dusver als grondvereiste voor eutha nasie een dringend verzoek om te mogen sterven gehan teerd. Een coma-patiënt kan zijn wil niet kenbaar maken. Met het voorstel om coma patiënten zonder wilsverkla ring te laten sterven betreedt de Staatscommissie Eutha nasie een weg, die met enige huiver wordt gadegeslagen. Een door de recente historie veroorzaakte huiver, omdat mensonterende voorvallen in de tweede wefeldoorlog ook leidde tot sterven van men sen, zonder dat zij de wil daartoe hadden. Voor 1940 was er echter een ontwikkeling in het recht, tot uitdrukking gebracht door de Hoge Raad, die verrichtingen van de medische wereld van uit de eigen verantwoorde lijkheid van de dienstverle ner goedkeurde. De Hoge Raad sprak zich weliswaar uit over een handelen van een dierenarts, maar de rechtstheorie ontfermde zich over de uitspraak en waagde zich aan veralgemening van de gedachte, dat vanuit me- disch-ethisch oogpunt een arts tot beslissingen kan ko men, die de pet van leken ver te boven gaan. Het terughalen van een af gebroken rechtsontwikkeling verwerkt de staatscommissie bewust of onbewust in het voorstel om coma-patiënten uit hun 'lijden' te helpen. Daarmee bepleit zij een gro tere eigen verantwoordelijk heid, gedragen door medi sche ethiek, voor de behande lende arts. Een waardevolle gedachte, die niet algemeen wordt aangehangen. Voortzetting van een door oorlogservaringen door kruiste rechtsontwikkeling lijkt te worden gestuit door een veel belangrijker - ook door de oorlog versterkte - opvatting over recht op le ven. Zo sterk is deze reactie op dood, dat in verdragen en nationale wetten het recht op leven centraal staat. En van uit deze rechtsopvatting groeide, althans in ons land, erkenning van het dringende verzoek om een einde te hel pen maken aan uitzichtloos leven. Een gelijkschakeling van menswaardig leven en menselijke dood, ingegeven door een diep respect voor het individu. Centraal in dit geheel staat het dringende verzoek. Ont breekt het verzoek dan mag een hulpverlener niet eigen machtig optreden om niet in aanvaring te komen met het zelfbeschikkingsrecht, een versterking van recht op le ven. Op grond van een ver zoek en de wetenschap, dat de allerlaatste fase van het leven is ingetreden, mag een arts besluiten aan het ver zoek gevolg te geven. Zijn handelingsbevoegd heid krijgt hij van de Hoge Raad (in het arrest van 27 november 84), waar het colle ge meent: 'of naar verant woord medisch inzicht, ge toetst aan de medische ethiek geldende normen, ten deze sprake was van een noodtoe stand', waarop volgend: 'een in noodtoestand verricht handelen gerechtvaardigd was te achten'. De koppeling van noodtoe stand en dringend verzoek maakt het niet mogelijk om eigenmachtig, zelfs niet na consultering van collega's en familie, de dood te bespoedi gen. Mogelijk blijft immers, dat de patiënt de nood niet inziet of niet voelt. Voor elk mens ligt de noodgrens an ders. Waar de een moord en brand schreeuwt, ondergaat de ander lijdzaam zijn lot. Een coma-patiënt is niet in staat gevoelens tot uitdruk- Elida Wessel-Tuinstra .in de lijn. - FOTO ARCHIEF DE STEM king te brengen. Wij weten ook niets - aldus erkend door medische specialisten - over het verschijnsel coma en hoe een patiënt coma ondergaat. We denken, dat een niet tot reageren in staat zijnd mens gedoemd is tot vegeteren, omdat we vegeteren waarne men. Met denken weten we echter niet zeker. Om onze kerheid zoveel mogelijk uit te sluiten zijn we gekomen tot de criteria, die euthanasie voor het grootste deel van de gemeenschap aanvaardbaar maken. Het laatste woord over co ma zal gchter niet gezegd zijn. Evenmin over andere vormen van lijden, ziekzijn, die nog buiten het aan dachtsveld vallen, omdat de Hoge Raad in het genoemde arrest nadrukkelijk de in 'medische ethiek geldende normen' noemt. Ethische overwegingen kunnen aan leiding zijn om coma in dood te laten overgaan. Het laatste spraakmaken de euthanasie-vonnis, dat van de Haagse rechtbank in de Terp-zaak, gaf een oordeel over sterven van coma-pa tiënten. De nadruk hierbij lag weliswaar op een eigen machtig optreden van de be handelend arts, maar moge lijk dat in hoger beroep en mogelijk in cassatie ook wat meer aandacht wordt ge schonken aan overwegingen, die in coma-gevallen een rol spreien. Vooralsnog ligt het wets voorstel van D'66-Kamerlid Wessel meer in de lijn van het juridisch denken over euthanasie. Zij wil namelijk geen toepassing van eutha nasie als de patiënt niet na drukkelijk daarom heeft ver zocht. Vraag is of haar voor stel, met steun van WD, PvdA en wat CDA'ers, dit jaar nog in behandeling moet worden genomen. Of het niet verstandiger zou zijn over een langere termijn de rechtsontwikkeling haar gang te laten gaan. We weten immers hoe de licaat het onderwerp voor de gemeenschap is. Een rustige ontwikkeling lijkt verkieslij ker dan veel politieke bom barie in de Tweede Kamer over een onderwerp, waar aan eigenlijk niemand van wege de ingewikkeldheid de vingers wil branden. Door Pieter Eggen BIJNA drie jaar nadat de toenmalige minister van Justitie, De Ruiter, namens zijn collega van Volksgezondheid en Mi lieu, Gardeniers, de Staatscommissie Eutha nasie aan het werk zette, heeft die commissie haar werkstuk afgeleverd. Bij elkaar moeten zo'n slordige 450 pagina's ka binet en parlement vol doende stof geven om de 'zachte dood' wettelijk te regelen. Of dat snel gebeurt is de vraag, want dit kabinet - en met name het CDA - heeft geen zin erg veel haast te maken met het regelen van deze penibele kwestie. Minis ter Brinkman (WVC) zei eer der dit jaar in de Eerste Ka mer dat hij niet meer voor de verkiezingen met een wets voorstel naar de kamer zal komen. In de praktijk komt dat neer op een uitstel van minstens één jaar, wat nage noeg hetzelfde is als dat het zo lang verbeide rapport van de commissie in een la ver dwijnt. En zal een volgend kabinet - als het CDA daar weer in zit - zich dan aan deze zaak willen branden? Kort en goed: een herhaling van de abortusellende dreigt. Dat duurde elf jaar politiek touwtrekken totdat onder druk van PvdA en WD het CDA akkoord ging met een wettelijke regeling. De voorzitter van de staatscommissie, mr. H. Jeu- kens, waarschuwde deze week voor een herhaling van deze praktijk toen hij erop aandrong van de euthanasie een zogeheten 'vrije kwestie' te maken. In dat geval mogen kamerleden, los van hun po litieke binding, op grond van eigen overwegingen beslui ten of ze voor of tegen een wettelijke regeling zijn. En een kabinet geeft in zo'n si tuatie de mogelijkheid uit handen te dreigen met een politieke crisis als de kamer een haar onwelgevallig standpunt inneemt. Het hoeft niet te verbazen dat ander maal het CDA daar fel op te gen is; het zou haar de moge lijkheid ontnemen een wet te blokkeren. Wie dus naar de politieke verhoudingen in ons land kijkt, moet dus bijna tot de conclusie komen dat de staatscommissie vruchteloos werk heeft afgeleverd. Toch hoeft dat niet het ge val te zijn. WD en PvdA, die elkaar ook in de abortus kwestie hebben gevonden, lijken opnieuw bereid de handen ineen te slaan. Of dat gebeurt aan de hand van een D'66-initiatiefwetsvoorstel is nog niet helemaal helder. De PvdA voelt er wel wat voor het stuk van D'66 in aange paste vorm in de kamer te la ten behandelen, maar de WD neigt er naar met een schone lei te beginnen. De li beralen moeten uiteraard eerst ook nog een guerril- laatje met het CDA in het ka binet uitvechten. De inzet is - heel platvloers - de kiezer te laten zien dat het CDA niet meer van deze wereld is met zijn verzet tegen een wette lijke regeling van de eutha- nasiezaak. Dat de politieke afloop van deze zaak nauwe lijks te voorspellen is, heeft de gang van zaken rond de eerder genoemde abortus kwestie wel geleerd. De liberalen zullen de ko mende maanden scherp in hun achterhoofd houden dat blijkens enquetes bijna 90% van alle Nederlanders eutha nasie in een of andere vorm toelaatbaar of zelfs geboden acht. En politiek kan de W7D geen gebrek aan loyaliteit worden verweten door de coalitiepartner. Immers in het regeerakkoord staat dat de partijen vrij zijn te han delen als de staatscommissie klaar is met haar werk. Die situatie is nu ontstaan en als de WTD-fractie de opstelling van zijn specialist Dees deelt, dan zal er nog in deze regeer periode een wetsvoorstel naar de kamer gaan. Komt Brinkman er niet zelf mee dan doet de gelegenheidscoa litie van WD en PvdA het maar. Voor het zover is zal het rapport van de staatscom missie nog vele malen gele zen, herlezen en ontleed wor den. De commissie heeft het de voorstanders van een re geling niet gemakkelijker gemaakt door niet met een eensluidend rapport te ko men. Twee van de vijftien leden, de theoloog, prof. Klijn, en de straf rechtgeleerde, prof. Nie- boer, haakten al in en vroeg tijdig stadium af. Voor hun blijft overeind staan dat euthanasie verboden en strafbaar moet blijven. Klijn zei deze week nogmaals dat „de menswaardigheid van het leven, hoewel menson waardig soms ook" de mens verbiedt het leven op eigen gronden te beëindigen. Dat dit behoudend-bijbels stand punt veel waardering in CDA-kring ontmoet, hoeft niet te verbazen. En van de meerderheid van dertien leden die eutha nasie wel toelaatbaar acht, blijkt opnieuw een minder heid op een van de belang; rijkste punten een afwijkend standpunt in te nemen. De commissie stelt vast dat euthanasie mag als de Vz' tiënt „in een uitzichtlo® noodsituatie verkeert" en zelf een einde aan zijn level en lijden wil. Vier mensen die dit standpunt onder schrijven voegen daar even wel aan toe dat „diens over lijden onafwendbaar aan staande is". De politiek zal over dit on derwerp een salomonsoor- deel moeten vellen en doet Bi het niet, dan zal de mate van strafbaarheid opnieuw v' een serie rechterlijke uit spraken moeten worden vastgesteld. ENSCHEDE (ANP) - De tec thans zover gevorderd dat taalbaar wordt. Mede door energie zijn ten aanzien va gere termijn geen problerfie: Dit zei ir. W. Koumans, de onderzoekorganisatie Th gres van de Koninklijke Ne aan de Technische Hogesclu 'WA UTRECHT (ANP) - De van het stelsel van so tot gevolg hebben dat ongeschikten in de bijs Dat betekent een drasti ders dan in 1982 bij de dist het ziekengeld ontstaat d het gevaar van het blijven de gezondheid". S. Knepper, verzekerings arts bij de Gemeenschappe lijke Medische Dienst, stelt dit in het artsenblad Medisch Contact. Eerder deze week heeft de GMD al gewaarschuwd dat het onmogelijk zal zijn tijdig alle daarvoor in aanmerking komende arbeidsongeschikten opnieuw te keuren. Deze her beoordeling is nodig om vast te stellen in hoeverre men nog wel geschikt is voor ander werk en - als dat niet te vin den is - een beroep moet doen op de werkloosheidswetten, eindigend met een bijstands uitkering. Bovendien bestaat nog grote onzekerheid over de interpretatie van de nieuwe normen. Knepper acht de kans, dat de WAO-ers werk vinden, ge ring. Het bedrijfsleven selec teert zij n werknemers in ster ke mate op gezondheid, zegt hij. De daling van het ziekte verzuim sinds 1979 kan daar volgens hem zelfs helemaal aan worden toegeschreven. Daarom is het onduidelijk waar de werknemers die voor hun eigen werk ongeschikt •zijn geworden naar toe moe ten. Dat geldt nog sterker naarmate ze ouder en minder DEN HAAG (ANP) - Staatsse cretaris Brokx van volkshuis vesting vertrekt in de tweede helft van september, na Prins jesdag, naar Indonesië voor een officieel bezoek van ruim een week. Vorig jaar is hij daarvoor uitgenodigd door de Indone sische minister voor publieke werken, die toen in Nederland op bezoek was. De woordvoer der van het ministerie heeft de reis vrijdag bevestigd. De staatssecretaris zal wor den vergezeld door een delega tie van het bouwbedriifsleven. De woordvoerder van de be windslieden verklaarde overi gens dat het doorgang vinden van de reis afhankelijk kan zijn van het standpunt van de minister van buitenlandse za ken over eventuele executies aldaar. De Nederlandse am bassade in Djakarta onder zoekt op het ogenblik of het bericht van Amnesty Interna tional dat de Indonesische autoriteiten vorige maand drie politieke gevangenen ter dood hebben gebracht, op waarheid berust. Het CDA heeft gisteren naar he bekend ten aanzien van het ap bet gesprek van de drie EG-mi waaronder minister Van den Brc bng volgende week niets ople andere landen of desnoods alk nemen, economische sancties tend. Voor het zover is moet Van c 9a s op één, hardere lijn te krijc economische sancties in het v 9een wezenlijke veranderingen De Zuidafrikaanse premier B (ede over de politieke toekoms n'l de bemoeiienis van de EG- b'et op prijs stelt. De uitkomst v; ane EG-ministers staat dus eige Het CDA heeft de afgelopen j bouding ten aanzien van Zuid-/ 'e|dsplan, dat de partij in 1981 T.e daadwerkelijk te bestrijder fvrika wisten CDA-parlementar denken om dat beleidsplan r 9®n. Daardoor werd het zo ve cpaard omwille van de vaderla 'Timers geen economische sani Het heeft lang geduurd voor< een noodtoestand, duizenden ai in de Nederlandse ambasse pas komen om het CDA zover t< 'en we maar denken.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 2