CDA-leider doet eindelijk eens reëel voorstel
Staatscommissie gaat
verder dan praktijk
Politiek zoekt meerderheid
voor euthanasie-wetgeving
even..u
UITBLAZEN
'Zon-en
GEMEENt
Veilig
vliegen
HBflM
MEER BEVOEGDHEDEN ONDERNEMINGSRAAD INZAKE ARBEIDSVOOORWAARDEN
EUTHANASIE TOCH IN ONTWIKKELING
PvdA EN VVD WILLEN HERHALING POLITIEKE DANS ABORTUS VOORKOMEN
Brokx naar
Indonesië
DE STEMCOI
Beter laat dar
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1985
■ACHTERGROND1
Ethiek
Verzoek
Voorzichtig
Voorstel
Vrije kwestie
Regeerakkoord
Noodsituatie
ZATERDAG 24 AUGUJ
JE WENT er nooit he
lemaal aan. Vliegen
kan nog zo'n routine
worden (wat het voor de
overgrote meerderheid
van de luchtreizigers niet
is); je houdt van die mo
menten waarop je je reali
seert met waaghalzerij be
zig te zijn. Persoonlijk houd ik
bijvoorbeeld niet van de steile
start, een van de verworvenhe
den van het straaltijdperk. Het
zwoegen van de motoren die
het zware bul de lucht in sleu
ren geeft mij een gevoel van uit
putting. Ook de landing laat
me nooit onverschillig. Ge
spannen probeer ik te controle
ren of de vlieger niet te veel
snelheid terugneemt.
Laatst vloog ik over het bar
re, lege hart van IJsland. Het
vliegtuig was een Fokker F-27,
een hoogdekker. Het ene mo
ment was het nog routine en
maakte ik me kwaad op de on
verschilligheid waarmee een
steward me een plastic beker
poederkoffie in de handen
duwde en er prompt drie gul
den voor vroeg; het andere mo
ment was ik me er onaange
naam scherp van bewust dat de
koker waarin ik zat onder aan
de vleugel hing. De luchtzak
die ook een klets koffie over
m'n broek wierp veroorzaakte
die gedachte; even voelde ik de
lege diepte onder mijn voeten
en zag ik wat er zou gebeuren
als de romp zich van de vleugel
zou losscheuren. Zoiets duurt
nooit langer dan de tijd die je
nodig hebt om je te realiseren
dat je je fantasie op hol laat
slaan.
Spanning
Iedereen met een béétje ver
beeldingskracht kent zulke mo
menten van vliegangst. Vlieger-
varing hebben betekent dan
ook méér dat je geleerd hebt
met die spanning om te gaan
dan dat je er nooit meer door
overvallen wordt. Denk dus
maar niet dat de man naast je,
die ogenschijnlijk zo ontspan
nen in zijn Holland Herald zit
te bladeren, niets merkt terwijl
jouw tot het uiterste gespannen
zintuigen elke klop, bonk en
toonverandering in het gebrom
van de motoren met bezorgd
heid registreren. Ook de vlie
gers zelf kennen spanning al
zullen hun zintuigen op andere
zaken zijn gespitst dan de jou
we.
Nu deze zomer de ene vlieg
ramp op de andere volgt en de
wereldpers, uiterst waakzaam,
van elk vliegtuigincident mel
ding maakt, ook van de on
schuldigste voorvallen die an
ders nooit de krant halen en
waarvan een neerslag hoog
stens terechtkomt in een hand
leiding voor vliegtuigonder-
houd, nu zullen meer mensen
dan anders 'met angst en be
ven' in een vliegtuig stappen.
Dat is op zich niets bijzonders.
Wanneer je, onderweg met de
auto, de plaats van een zojuist
gebeurd ongeluk passeert, ver
volg je je tocht ook voorzichti
ger dan je hem begonnen bent.
Het zou echter overdreven zijn
aan de angst toe te geven en
een voorgenomen vlucht af te
gelasten. Er is volop reden voor
bezorgdheid, altijd trouwens
als het om vliegen gaat, maar
geen reden voor angst.
Statistieken
Met statistieken 'is alles te
bewijzen', zegt men en dat is
een reden waarom veel mensen
er geen waarde aan willen
hechten. Toch liegen statistie
ken niet. Net als computers be
antwoorden ze echter slechts de
WIM KOCK
vragen die je stelt. Er zijn aller
lei manieren om de vliegveilig
heid in statistieken vast te leg
gen; per passagierskilometer,
op basis van het aantal vlieg
tuigbewegingen, per aantallen
passagiers enz. Alle statistieken,
zonder uitzondering, wijzen de
zelfde richting uit:
vliegen is de veiligste vorm
van massavervoer.
de vliegveiligheid wordt, bij
een gestage groei van het aantal
reizigers, nog steeds verbeterd.
In 1984 vervoerden de
luchtvaartmaatschappijen (ex
clusief de Russische) 832 mil
joen passagiers over 1265 mil
jard km. Daarbij deden zich 15
fatale ongelukken voor waarbij
in totaal 224 passagiers om het
leven kwamen. Naar dodental
was 1984 wel het veiligste jaar
uit de recente luchtvaartge
schiedenis. De statistieken van
de aantallen gedode passagiers
hebben een grillig verloop. Het
maakt ook nogal een verschil of
er een Fokker F-27 met 50 pas
sagiers neerstort of een Boeing-
747 met 500 inzittenden. Bij de
224 doden bij 15 ongelukken
van 1984 steken de meer dan
1000 doden van 4 ongelukken
deze zomer veelzeggend genoeg
af. Globaal genomen echter
vertoont ook deze grillige curve
een constante daling sinds
1966. Toen bedroeg het aantal
omgekomen passagiers 044
per 100 miljoen passagier-kilo-
meters. In het veilige jaar 1984
was dat 0 02.
Drankje
Veelzeggender voor de
vliegveiligheid op zich is de
curve van het aantal fatale on
gelukken per 100.000 landin
gen. Dat is een constant dalen
de lijn. In 1965 waren er nog
032 fatale ongelukken per
100 .000 landingen. Vorig jaar
waren dat er nog minder dan
de helft: 0.12.
De 'golf van ongelukken
van deze zomer, schokkend
omdat het vier keer achtereen
volle, grote vliegtuigen betrof,
is zuiver toeval. Daarop wijst
alleen al de verscheidenheid
van oorzaken: extreem weer
(Dallas 2/8), mankement aan
vliegtuig (Tokio 12/8), manke
ment aan motor (Manchester
22/8) en één oorzaak voorals
nog onbekend, misschien sabo
tage (Ierse Zee 23/6).
„Die statistieken golden
ook voor de mensen die van
Manchester naar Korfoe wil
den vliegen" zul je denken ter
wijl het hart je even in de keel
klopt omdat je een hard ge
bonk onder je voeten hoort en
niet weet dat dit het op z'n
plaats 'klikkende' landingsge
stel is. Statistieken helpen he
laas niet tegen vliegangst. Dat
doet het drankje wél waarmee
de stewardess door het gang
pad leurt. Neem er dus maar
een op een veilige aankomst.
Spanning, momenten van vlieg
angst; het is normaal, zeker in
een periode van grote ongeluk
ken. Eerlijk gezegd ben ik ook
blij dat ik pas over drie weken
weer in een vliegtuig 'moet'.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41©076-236326
Etten-Leur, Markt 28. 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
f 22,97 per maand; f 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur);
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21 30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA
Door Pieter-Jan Dekkers
CDA-leider De Vries
maakt van z'n hart in
ieder geval geen moord
kuil. Op de meest
vreemde momenten
komt hij met uitspraken
over zaken die óf al lang
zijn achterhaald óf der
mate controversieel zijn
dat niemand het in z'n
hoofd haalt ze te realise
ren. Ook het CDA niet.
Zo verbaasde De Vries vo
rig jaar vriend en vijand
door midden in de strijd om
een kortere arbeidstijd de
vermogensaanwasdeling
weer van stal te halen. Uitge
rekend een plan dat door het
CDA in het kabinet-Den Uyl
met voortvarendheid was ge
torpedeerd. En ook zijn op
risping om de loonstijgingen
te laten afhangen van de
winsten kwam op een ach
terhaald moment: de bedrij
ven maakten toen niet of
nauwelijks winst.
Met zijn uitspraak dat de
ondernemingsraden voort
aan met werkgevers zouden
moeten onderhandelen over
arbeidsvoorwaarden in
plaats van de vakbonden
lijkt De Vries onverstoord
door te gaan met het lance
ren van zijn reeks illusionai
re plannetjes. Of toch niet?
Uit de emotionele reacties
van de vakbeweging blijkt
dan wel dat die er zich met
hand en tand tegen zal ver
zetten, maar andere, meer
zakelijk getinte reacties ma
ken het voorstel niet zonder
meer onuitvoerbaar.
De Vries wil dat de vakbe
weging alleen nog maar de
grote lijnen aangeeft en
raam-cao's afsluit met de
werkgeversorganisaties en
zich verder bezig houdt met
de pure belangenbehartiging
van de leden. De onderne
mingsraden zouden die
raam-cao's in onderhande
ling met de ondernemer ver
der moeten uitwerken en
omzetten in afspraken.
De vakbeweging wordt op
die manier gedegradeerd tot
een soort sociale ANWB, rea
geren bestuurders van FNV
en CNV in koor. Er is, zeggen
ze, een duidelijk verschil tus
sen de taak van de vakbewe
ging en die van de onderne
mingsraad. De laatste moet
primair de belangen van de
indivuduele onderneming
behartigen, de vakbeweging
heeft meer het algemene
overzicht en is uit op hand
having van de collectieve so
lidariteit.
Bovendien zijn leden van
een ondernemingsraad loon
afhankelijk. Met andere
woorden, ze kunnen nooit zo
vrij en onafhankelijk onder -
handelen over lonen en ande
re arbeidsvoorwaarden dan
geschoolde vakbondsbe
stuurders. Trouwens, zo gaat
men verder, ondernemings
raden kunnen niet eens de
bestaande Wet op de Onder
nemingsraden goed uitvoe
ren, laat staan dat ze deze ex
tra taak erbij kunnen nemen.
Zelfs het CDA-vriendelij
ke CNV veegt met De Vries'
voorstel de vloer aan. Het
CDA is uit op het breken van
de macht van de vakbewe
ging zodat de politiek straks
als enige het sociaal-econo
mische beleid kan vaststel
len. Laat de politiek liever
zorgen voor betere zeggen-
schapsstrukturen binnen de
onderneming, zegt men sma
lend.
Daar is heel wat voor te
zeggen maar ook heel wat te-
Bert de Vries
vreemd moment
- FOTO ARCHIEF DE STEM
gen in te brengen. In FNV-
en CNV-kring huldigt men
het maken van afspraken
met werkgevers en regering
op centraal niveau. Dat is,
afgezien van 1972 en 1982,
echter altijd mislukt. De ene
keer lagen de werkgevers
dwars, de andere keer de
vakcentrales. Of het kabinet
haalde met een forse streek
een haal door wèl centraal
gemaakte afspraken.
De loononderhandelingen
zijn de laatste jaren derhalve
noodgedwongen verlegd naar
de bedrijven en bedrijfstak
ken. Steeds meer bedrijven
sluiten individueel cao's met
bonden af. Een duidelijke ac
centverschuiving van de top
naar de basis.
Tegelijkertijd is sprake
van een verwijdering van de
vakbondstop van die basis.
Men weet vaak niet wat er
precies onder de leden leeft.
Het enorme ledenverlies van
de vakbonden heeft alles te
maken met het gevoel bij
veel werknemers dat de
(vakbonds)top niet weet wat
de basis wil. Het feit dat am
per honderd vakbondsleden
bij een tienduizend werkne
mers tellend bedrijf uitein
delijk beslist over het cao
resultaat kan ook niet het
toppunt van democratie wor
den genoemd.
Daar komt bij dat de bon
den de laatste jaren op het
terrein van de secundaire ar
beidsvoorwaarden de werk
nemers behoorlijk in de steek
hebben gelaten. Terwijl men
met de werkgeversorganisa
ties bakkeleide over prijs
compensatie, korter werken,
inleveren en nieuwe banen
en tegelijkertijd met het ka
binet in de slag ging over de
sociale uitkeringen en derge
lijke, knabbelde menige on
dernemer stukje bij beetje
aan die secundaire arbeids
voorwaarden: reiskosten- en
autokostenvergoedingen,
verhuiskosten en telefoon
vergoedingen lager, kantine
rekeningen hoger eet.
Veel ondernemingsraden
hebben zich daar de afgelo
pen jaren fel tegen verzet.
Tevergeefs. De rechter be
paalde steeds weer dat ar
beidsvoorwaarden, hoe se
cundair ook, een zaak is van
de vakbonden. De werKge-
vers hebben dankbaar ge
bruik gemaakt van de strijd
tussen vakbonden en onder
nemingsraden en een ver-
deel-en-heers-politie ge
voerd.
Die competitie tussen vak
bonden en ondernemingsra
den is al zo oud als er onder
nemingsraden bestaan. Toen
het kabinet-Den Uyl inder
tijd de Sociaal-Economische
Raad verzocht een advies uit
te brengen over uitbreiding
van de bevoegdheden van
ondernemingsraden verzet
ten met name de vakbonden
zich daar fel tegen. Elke be
voegdheid die ook maar zij
delings betrekking had op
het arbeidsvoorwaardenbe
leid mocht nimmer naar de
ondernemingsraad worden
overgeheveld.
Overigens mag niet onver
meld blijven dat juist KVP
en CHU, samen met de ARP
toen nog federatief verenigd
in het samenwerkingsver
band Christen-Democratisch
Appel, ook felle tegenstan
ders waren van uitbreiding
van de bevoegdheden van de
ondernemingsraad.
Het verwijt van de vakbe
weging dat leden van onder
nemingsraden zich onderge
schikt opstellen tegenover de
directie en dus onderhande-
lings- onbekwaam zijn gaat
zeker niet op. Er zijn de laat
ste jaren teveel procedures
tegen directies aangespannen
om dat verwijt geloofwaar
dig te laten klinken.
Een vakbeweging die van
wege het ledenverlies steeds
moet bezuinigen en bestuur
ders laat afvloeien, zal juist
daardoor steeds minder oog
krijgen voor wat er aan de
basis leeft. En of hun be
kwaamheid om per bedrijf of
bedrijfstak over arbeids
voorwaarden te onderhande
len daardoor wordt vergroot
moet betwijfeld worden. Het
tegendeel is eerder waar.
Hoe het arbeidsvoorwaar
denbeleid zich de komendt
tijd zal gaan ontwikkelen
valt niet te voorspellen. Ze-
ker is wel dat de voorzet van
het CDA de discussie over d(
relatie vakbonden-onderne
mingsraden opnieuw heeft
losgemaakt en dat niet meer
vrijblijvend aan de door ve-
len noodzakelijk geachte uit-
breiding van bevoegdheden
van ondernemingsraden kan
worden voorbijgegaan. Dat is
nu eenmaal de consequentie
van het CDA-plan.
Het overhevelen van be
paalde secundaire arbeids-
voorwaarden naar de porte-
feuille van de ondernemings-
raad zal de vakbonden zeker
niet degraderen tot een lou
ter dienstverlenende belan
gengroepering. Er blijft ge-
noeg over: het afsluiten van
raam-cao's, de politieke stel-
lingname (bezuinigingen, so
ciale uitkeringen, prijzen,
eet.) en de belangrijkste taak:
de behartiging van de belan
gen van de individuele leden.
Ondernemingsraden zou
den die centraal of per be
drijfstak afgesloten raam-
cao's verder moeten uitwer
ken en in onderhandeling
met de ondernemer moeten
zien te realiseren. Daardoor
wordt het mogelijk rekening
te houden met specifieke om
standigheden per bedrijf. Bo
vendien zou eindelijk eens
rekening worden gehouden
met de wensen van de niet-
georganiseerde werknemers,
een steeds groter worden
groep.
Een zeker serieus te over
wegen voorstel dus. Al moet
nog maar worden afgewacht
of het CDA zelf de conse
quenties ervan voor rekening
neemt. Want met uitbreiding
van taak en bevoegdheden
van de ondernemingsraad zal
ook de onafhankelijke positie
van ondernemingsraadsle
den moeten worden gegaran
deerd. En verbeterd.
Door Jan uün de Ven
Het vertrouwen in de
Staatscommissie Eutha
nasie was drie jaar gele
den, bij de installatie,
niet groot. Zeker niet bij
voorstanders van eutha
nasie. Zij veronderstel
den, dat de samenstel
ling van de eommissie,
slechts het afwijzen van
de 'hulp bij zelfdoding'
tot gevolg kon hebben.
Nu blijkt echter de com
missie in meerderheid
euthanasie in 'sommige
gevallen' te willen toe
staan.
Opvallend in het rapport
van de commissie is de posi
tieve opstelling over het laten
sterven van coma-patiënten.
Een nieuw element in het
denken, dat mogelijk leidt tot
verbreding van de discussie
over het onderwerp. En aldus
heeft de staatscommissie
stoutste verwachtingen over
troffen.
In de rechtspraktijk en bij
ij veraars voor een mens
waardig sterven is tot dusver
als grondvereiste voor eutha
nasie een dringend verzoek
om te mogen sterven gehan
teerd. Een coma-patiënt kan
zijn wil niet kenbaar maken.
Met het voorstel om coma
patiënten zonder wilsverkla
ring te laten sterven betreedt
de Staatscommissie Eutha
nasie een weg, die met enige
huiver wordt gadegeslagen.
Een door de recente historie
veroorzaakte huiver, omdat
mensonterende voorvallen in
de tweede wefeldoorlog ook
leidde tot sterven van men
sen, zonder dat zij de wil
daartoe hadden.
Voor 1940 was er echter een
ontwikkeling in het recht, tot
uitdrukking gebracht door de
Hoge Raad, die verrichtingen
van de medische wereld van
uit de eigen verantwoorde
lijkheid van de dienstverle
ner goedkeurde. De Hoge
Raad sprak zich weliswaar
uit over een handelen van
een dierenarts, maar de
rechtstheorie ontfermde zich
over de uitspraak en waagde
zich aan veralgemening van
de gedachte, dat vanuit me-
disch-ethisch oogpunt een
arts tot beslissingen kan ko
men, die de pet van leken ver
te boven gaan.
Het terughalen van een af
gebroken rechtsontwikkeling
verwerkt de staatscommissie
bewust of onbewust in het
voorstel om coma-patiënten
uit hun 'lijden' te helpen.
Daarmee bepleit zij een gro
tere eigen verantwoordelijk
heid, gedragen door medi
sche ethiek, voor de behande
lende arts. Een waardevolle
gedachte, die niet algemeen
wordt aangehangen.
Voortzetting van een door
oorlogservaringen door
kruiste rechtsontwikkeling
lijkt te worden gestuit door
een veel belangrijker - ook
door de oorlog versterkte -
opvatting over recht op le
ven. Zo sterk is deze reactie
op dood, dat in verdragen en
nationale wetten het recht op
leven centraal staat. En van
uit deze rechtsopvatting
groeide, althans in ons land,
erkenning van het dringende
verzoek om een einde te hel
pen maken aan uitzichtloos
leven. Een gelijkschakeling
van menswaardig leven en
menselijke dood, ingegeven
door een diep respect voor
het individu.
Centraal in dit geheel staat
het dringende verzoek. Ont
breekt het verzoek dan mag
een hulpverlener niet eigen
machtig optreden om niet in
aanvaring te komen met het
zelfbeschikkingsrecht, een
versterking van recht op le
ven. Op grond van een ver
zoek en de wetenschap, dat
de allerlaatste fase van het
leven is ingetreden, mag een
arts besluiten aan het ver
zoek gevolg te geven.
Zijn handelingsbevoegd
heid krijgt hij van de Hoge
Raad (in het arrest van 27
november 84), waar het colle
ge meent: 'of naar verant
woord medisch inzicht, ge
toetst aan de medische ethiek
geldende normen, ten deze
sprake was van een noodtoe
stand', waarop volgend: 'een
in noodtoestand verricht
handelen gerechtvaardigd
was te achten'.
De koppeling van noodtoe
stand en dringend verzoek
maakt het niet mogelijk om
eigenmachtig, zelfs niet na
consultering van collega's en
familie, de dood te bespoedi
gen. Mogelijk blijft immers,
dat de patiënt de nood niet
inziet of niet voelt. Voor elk
mens ligt de noodgrens an
ders. Waar de een moord en
brand schreeuwt, ondergaat
de ander lijdzaam zijn lot.
Een coma-patiënt is niet in
staat gevoelens tot uitdruk-
Elida Wessel-Tuinstra
.in de lijn.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
king te brengen. Wij weten
ook niets - aldus erkend door
medische specialisten - over
het verschijnsel coma en hoe
een patiënt coma ondergaat.
We denken, dat een niet tot
reageren in staat zijnd mens
gedoemd is tot vegeteren,
omdat we vegeteren waarne
men. Met denken weten we
echter niet zeker. Om onze
kerheid zoveel mogelijk uit te
sluiten zijn we gekomen tot
de criteria, die euthanasie
voor het grootste deel van de
gemeenschap aanvaardbaar
maken.
Het laatste woord over co
ma zal gchter niet gezegd
zijn. Evenmin over andere
vormen van lijden, ziekzijn,
die nog buiten het aan
dachtsveld vallen, omdat de
Hoge Raad in het genoemde
arrest nadrukkelijk de in
'medische ethiek geldende
normen' noemt. Ethische
overwegingen kunnen aan
leiding zijn om coma in dood
te laten overgaan.
Het laatste spraakmaken
de euthanasie-vonnis, dat
van de Haagse rechtbank in
de Terp-zaak, gaf een oordeel
over sterven van coma-pa
tiënten. De nadruk hierbij
lag weliswaar op een eigen
machtig optreden van de be
handelend arts, maar moge
lijk dat in hoger beroep en
mogelijk in cassatie ook wat
meer aandacht wordt ge
schonken aan overwegingen,
die in coma-gevallen een rol
spreien.
Vooralsnog ligt het wets
voorstel van D'66-Kamerlid
Wessel meer in de lijn van
het juridisch denken over
euthanasie. Zij wil namelijk
geen toepassing van eutha
nasie als de patiënt niet na
drukkelijk daarom heeft ver
zocht. Vraag is of haar voor
stel, met steun van WD,
PvdA en wat CDA'ers, dit
jaar nog in behandeling moet
worden genomen. Of het niet
verstandiger zou zijn over
een langere termijn de
rechtsontwikkeling haar
gang te laten gaan.
We weten immers hoe de
licaat het onderwerp voor de
gemeenschap is. Een rustige
ontwikkeling lijkt verkieslij
ker dan veel politieke bom
barie in de Tweede Kamer
over een onderwerp, waar
aan eigenlijk niemand van
wege de ingewikkeldheid de
vingers wil branden.
Door Pieter Eggen
BIJNA drie jaar nadat
de toenmalige minister
van Justitie, De Ruiter,
namens zijn collega van
Volksgezondheid en Mi
lieu, Gardeniers, de
Staatscommissie Eutha
nasie aan het werk zette,
heeft die commissie haar
werkstuk afgeleverd.
Bij elkaar moeten zo'n
slordige 450 pagina's ka
binet en parlement vol
doende stof geven om de
'zachte dood' wettelijk te
regelen.
Of dat snel gebeurt is de
vraag, want dit kabinet - en
met name het CDA - heeft
geen zin erg veel haast te
maken met het regelen van
deze penibele kwestie. Minis
ter Brinkman (WVC) zei eer
der dit jaar in de Eerste Ka
mer dat hij niet meer voor de
verkiezingen met een wets
voorstel naar de kamer zal
komen. In de praktijk komt
dat neer op een uitstel van
minstens één jaar, wat nage
noeg hetzelfde is als dat het
zo lang verbeide rapport van
de commissie in een la ver
dwijnt.
En zal een volgend kabinet
- als het CDA daar weer in
zit - zich dan aan deze zaak
willen branden? Kort en
goed: een herhaling van de
abortusellende dreigt. Dat
duurde elf jaar politiek
touwtrekken totdat onder
druk van PvdA en WD het
CDA akkoord ging met een
wettelijke regeling.
De voorzitter van de
staatscommissie, mr. H. Jeu-
kens, waarschuwde deze
week voor een herhaling van
deze praktijk toen hij erop
aandrong van de euthanasie
een zogeheten 'vrije kwestie'
te maken. In dat geval mogen
kamerleden, los van hun po
litieke binding, op grond van
eigen overwegingen beslui
ten of ze voor of tegen een
wettelijke regeling zijn. En
een kabinet geeft in zo'n si
tuatie de mogelijkheid uit
handen te dreigen met een
politieke crisis als de kamer
een haar onwelgevallig
standpunt inneemt. Het hoeft
niet te verbazen dat ander
maal het CDA daar fel op te
gen is; het zou haar de moge
lijkheid ontnemen een wet te
blokkeren.
Wie dus naar de politieke
verhoudingen in ons land
kijkt, moet dus bijna tot de
conclusie komen dat de
staatscommissie vruchteloos
werk heeft afgeleverd.
Toch hoeft dat niet het ge
val te zijn. WD en PvdA, die
elkaar ook in de abortus
kwestie hebben gevonden,
lijken opnieuw bereid de
handen ineen te slaan. Of dat
gebeurt aan de hand van een
D'66-initiatiefwetsvoorstel is
nog niet helemaal helder. De
PvdA voelt er wel wat voor
het stuk van D'66 in aange
paste vorm in de kamer te la
ten behandelen, maar de
WD neigt er naar met een
schone lei te beginnen. De li
beralen moeten uiteraard
eerst ook nog een guerril-
laatje met het CDA in het ka
binet uitvechten. De inzet is -
heel platvloers - de kiezer te
laten zien dat het CDA niet
meer van deze wereld is met
zijn verzet tegen een wette
lijke regeling van de eutha-
nasiezaak. Dat de politieke
afloop van deze zaak nauwe
lijks te voorspellen is, heeft
de gang van zaken rond de
eerder genoemde abortus
kwestie wel geleerd.
De liberalen zullen de ko
mende maanden scherp in
hun achterhoofd houden dat
blijkens enquetes bijna 90%
van alle Nederlanders eutha
nasie in een of andere vorm
toelaatbaar of zelfs geboden
acht.
En politiek kan de W7D
geen gebrek aan loyaliteit
worden verweten door de
coalitiepartner. Immers in
het regeerakkoord staat dat
de partijen vrij zijn te han
delen als de staatscommissie
klaar is met haar werk. Die
situatie is nu ontstaan en als
de WTD-fractie de opstelling
van zijn specialist Dees deelt,
dan zal er nog in deze regeer
periode een wetsvoorstel
naar de kamer gaan. Komt
Brinkman er niet zelf mee
dan doet de gelegenheidscoa
litie van WD en PvdA het
maar.
Voor het zover is zal het
rapport van de staatscom
missie nog vele malen gele
zen, herlezen en ontleed wor
den. De commissie heeft het
de voorstanders van een re
geling niet gemakkelijker
gemaakt door niet met een
eensluidend rapport te ko
men.
Twee van de vijftien leden,
de theoloog, prof. Klijn, en de
straf rechtgeleerde, prof. Nie-
boer, haakten al in en vroeg
tijdig stadium af. Voor hun
blijft overeind staan dat
euthanasie verboden en
strafbaar moet blijven. Klijn
zei deze week nogmaals dat
„de menswaardigheid van
het leven, hoewel menson
waardig soms ook" de mens
verbiedt het leven op eigen
gronden te beëindigen. Dat
dit behoudend-bijbels stand
punt veel waardering in
CDA-kring ontmoet, hoeft
niet te verbazen.
En van de meerderheid
van dertien leden die eutha
nasie wel toelaatbaar acht,
blijkt opnieuw een minder
heid op een van de belang;
rijkste punten een afwijkend
standpunt in te nemen.
De commissie stelt vast dat
euthanasie mag als de Vz'
tiënt „in een uitzichtlo®
noodsituatie verkeert" en
zelf een einde aan zijn level
en lijden wil. Vier mensen
die dit standpunt onder
schrijven voegen daar even
wel aan toe dat „diens over
lijden onafwendbaar aan
staande is".
De politiek zal over dit on
derwerp een salomonsoor-
deel moeten vellen en doet Bi
het niet, dan zal de mate van
strafbaarheid opnieuw v'
een serie rechterlijke uit
spraken moeten worden
vastgesteld.
ENSCHEDE (ANP) - De tec
thans zover gevorderd dat
taalbaar wordt. Mede door
energie zijn ten aanzien va
gere termijn geen problerfie:
Dit zei ir. W. Koumans,
de onderzoekorganisatie Th
gres van de Koninklijke Ne
aan de Technische Hogesclu
'WA
UTRECHT (ANP) - De
van het stelsel van so
tot gevolg hebben dat
ongeschikten in de bijs
Dat betekent een drasti
ders dan in 1982 bij de dist
het ziekengeld ontstaat d
het gevaar van het blijven
de gezondheid".
S. Knepper, verzekerings
arts bij de Gemeenschappe
lijke Medische Dienst, stelt dit
in het artsenblad Medisch
Contact.
Eerder deze week heeft de
GMD al gewaarschuwd dat
het onmogelijk zal zijn tijdig
alle daarvoor in aanmerking
komende arbeidsongeschikten
opnieuw te keuren. Deze her
beoordeling is nodig om vast
te stellen in hoeverre men nog
wel geschikt is voor ander
werk en - als dat niet te vin
den is - een beroep moet doen
op de werkloosheidswetten,
eindigend met een bijstands
uitkering. Bovendien bestaat
nog grote onzekerheid over de
interpretatie van de nieuwe
normen.
Knepper acht de kans, dat
de WAO-ers werk vinden, ge
ring. Het bedrijfsleven selec
teert zij n werknemers in ster
ke mate op gezondheid, zegt
hij. De daling van het ziekte
verzuim sinds 1979 kan daar
volgens hem zelfs helemaal
aan worden toegeschreven.
Daarom is het onduidelijk
waar de werknemers die voor
hun eigen werk ongeschikt
•zijn geworden naar toe moe
ten. Dat geldt nog sterker
naarmate ze ouder en minder
DEN HAAG (ANP) - Staatsse
cretaris Brokx van volkshuis
vesting vertrekt in de tweede
helft van september, na Prins
jesdag, naar Indonesië voor
een officieel bezoek van ruim
een week.
Vorig jaar is hij daarvoor
uitgenodigd door de Indone
sische minister voor publieke
werken, die toen in Nederland
op bezoek was. De woordvoer
der van het ministerie heeft de
reis vrijdag bevestigd.
De staatssecretaris zal wor
den vergezeld door een delega
tie van het bouwbedriifsleven.
De woordvoerder van de be
windslieden verklaarde overi
gens dat het doorgang vinden
van de reis afhankelijk kan
zijn van het standpunt van de
minister van buitenlandse za
ken over eventuele executies
aldaar. De Nederlandse am
bassade in Djakarta onder
zoekt op het ogenblik of het
bericht van Amnesty Interna
tional dat de Indonesische
autoriteiten vorige maand
drie politieke gevangenen ter
dood hebben gebracht, op
waarheid berust.
Het CDA heeft gisteren naar he
bekend ten aanzien van het ap
bet gesprek van de drie EG-mi
waaronder minister Van den Brc
bng volgende week niets ople
andere landen of desnoods alk
nemen, economische sancties
tend.
Voor het zover is moet Van c
9a s op één, hardere lijn te krijc
economische sancties in het v
9een wezenlijke veranderingen
De Zuidafrikaanse premier B
(ede over de politieke toekoms
n'l de bemoeiienis van de EG-
b'et op prijs stelt. De uitkomst v;
ane EG-ministers staat dus eige
Het CDA heeft de afgelopen j
bouding ten aanzien van Zuid-/
'e|dsplan, dat de partij in 1981
T.e daadwerkelijk te bestrijder
fvrika wisten CDA-parlementar
denken om dat beleidsplan r
9®n. Daardoor werd het zo ve
cpaard omwille van de vaderla
'Timers geen economische sani
Het heeft lang geduurd voor<
een noodtoestand, duizenden
ai in de Nederlandse ambasse
pas komen om het CDA zover t<
'en we maar denken.