Ji*
ilMMMUiüS. WHKfHjj
Zeer eenzijdig, maar toch informatief boek
tHE HIDDEN HAND I
ËMJmm
KGB
De
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 1985
TERDAG 24 AUGUSTUS
Uitkeringen
Goed, mits
Beperkt
Machinaties
Werven
Onaanvaardbaar
T
Leien liggen los op het dak: levens
gevaarlijk.
ll/en van de uitwassen van het
Haagse jargon mag het woord
'terugploegregeling' worden
genoemd. Toch gaat het hier om
een sympathieke poging de
werkloosheid te üjf te gaan. De
gedachte is om met geld dat anders
uitgegeven zou worden aan
uitkeringen, werk te laten
verrichten dat normaal niet zou
worden uitgevoerd. Aannemer M.
Meeuwissen uit Bavel heeft een -
sorry- terugploegproject onder
handen. „Bij mij gaat het
uitstekend, maar ik hoor ook veel
collega's klagen".
Door Willem Reijn
Het kleine dorpje onder de rook
van Breda mocht er trots op wezen,
bijna honderd jaar geleden. In 1887
konden de Baveiaars hun kerk in
wijden: de Heilige Maria Hemel-
vaart-kerk was groot genoeg om het
hele dorp te bergen en was een
voorbeeld voor de streek hoe gelovi
ge katholieken een sieraad voor
God en het dorp wisten op te rich
ten.
Vanuit de verte konden de reizigers de
toren hoog boven Bavel (niet meer dan
twee straten; naar Breda en Gilze) zien
uitsteken. Twee jaar was verstreken sinds
in de herberg bij P. van Disseldorp 'het
bouwen van eene kerk met toren en bij
behorende werken' was aanbesteed. De
Bavelse kerkbevolking had hem zelf gefi
nancierd, een fraai staaltje van opoffe
ringsgezindheid van de kleine parochie.
Van afstand bleef ie mooi, maar van
nabij viel te zien dat de tand des tijds de
kerk aanvrat. De Maria Hemelvaart
raakte minder attractief dan de discothe
ken die in zijn schaduw werden geopend
Het wisselvallige
succes van
het terugploegen
en het parochiebestuur kon met mindere
inkomsten nog slechts de allernoodzake
lijkste reparaties bekostigen. Zo nu en
dan een dakgootje, dat was alles. De kerk
raakte in verval, de landelijke werd op
dorpschaal uitgebeeld.
In 1979 wordt aannemer Meeuwissen
uit Bavel al benaderd door het parochie
bestuur om een offerte uit te brengen
voor de restauratie (de architect sprak
van 'groot onderhoud') van de kerk. De
begroting blijkt niet haalbaar. Een geheel
herstel van de kerk kost tonnen.
Vijf jaar later kan wel een gedeelte van
het werk worden aangepakt. Er wordt
een plan opgesteld, waarin het herstel
van de toren onder handen kan worden
genomen. De kosten bedragen 165.000
gulden (prijzen exclusief BTW), waarvan
een ton wordt bijgedragen door de ge
meente Nieuw-Ginneken en het ministe
rie van sociale zaken in het kader van de
'terugploegregeling'.
Het doel van die regeling is om uitke
ringen terug te ploegen voor de financie
ring van bouwprojecten, waarvoor werk
loze bouwvakkers kunnen worden inge
zet. De bouwvakkers moeten minstens
een jaar in de WW zitten en dienen mini
maal 130 dagen te kunnen werken aan
het project. Het mes snijdt dit keer aan
meer dan twee kanten: de werkzoekende
bouwvakker kan in ieder geval een half
jaar werken, blijft werkervaring opdoen,
heeft in ieder geval bij volgende sollicita-
Aannemer M. Meeuwissen wijzend op plaatsen waar gevoegd moet worden: „Bij ons is het
een succes geworden".
- FOTO'S DE STEM JOHAN VAN GUHP
ties meer kans en kan langer in de WW
blijven voor hij terugvalt op een volgen
de, lager uitkering.
De aannemer kan werk aanpakken,
dat anders wegens geldgebrek zou blijven
liggen. De opdrachtgever kan voor rela
tief weinig geld bouwwerk laten uitvoe
ren, dat anders nooit had kunnen wor
den gerealiseerd. En zo komt staatssecre
taris Van der Reijden in Groningen de
eerste steen leggen voor een nieuwe tri
bune van de plaatselijke ambitieuze FC,
krijgt de gemeenteraad van Breda een
zelfde voorstel voorgelegd om het NAC-
stadion te moderniseren en kan Bavel
binnenkort tegen een veilige kerk aankij
ken.
Want nodig was het groot onderhoud
aan de H. Maria Hemelvaart. „Als het
stormde kwamen de leien van het dak
naar beneden", vertelt M. Meeuwissen,
mede- eigenaar van het Bavelse bedrijf.
„Het was er gewoon gevaarlijk om langs
te lopen".
Het werk dat verricht moest worden,
was werk voor vaklui. Het houtwerk van
alle dakkoepels moest worden gerepa
reerd, het metselwerk van de toren en ge
deelten van de zijgevel moest worden uit
geslepen, schoongemaakt en gevoegd, de
glas- in-loodramen werden gerepareerd
dan wel vervangen en allerhande andere
karweitjes moesten worden verricht.
Sommige specialistische werken moesten
worden uitbesteed.
„Bij ons is het project een heel groot
succes geworden", vertelt Meeuwissen.
„Ik ben werkelijk zeer content over de
wijze waarop het onderhoud aan de kerk
gepleegd kan worden".
Een voordeel bij de wijze waarop het
experiment in Bavel kon worden aange
pakt, is dat het hier een dorp betreft,
vindt hij. „Op een dorp kent iedereen el
kaar. Via de gemeente konden we zelf de
mensen benaderen, die we nodig hadden.
Je kunt zelf de mensen uitkiezen. In veel
andere gevallen worden er zomaar men
sen gestuurd. Dan weet je niet wie je
krijgt en dan loopt het nogal eens mis".
Meeuwissen zegt te hopen dat het pro
ject in Bavel een vervolg krijgt als ook
het schip van de kerk kan worden geres
taureerd. Maar dat zal onder andere af
hangen van de financiële positie van de
parochie, die nu met een grote actie bezig
is om de huidige werkzaamheden te beta
len. In navolging van de eerdere actie
'Houdt Uw kerk warm', waarmee de ver
warming van de kerk betaald werd,
wordt nu geld ingezameld onder het mot
to 'Houdt Uw kerk heel'.
Het vervolg zal mede beslissend zijn
voor de vraag of de twee mensen die
Meeuwissen aantrok voor het terug
ploegproject aan kunnen blijven. „Ik
moet er voorzichtig over zijn, maar als er
veel werk komt is de kans groot dat we
de mensen kunnen houden", zegt de aan
nemer.
Als aannemer is Meeuwissen dus te
vreden. Maar als secretaris van de ver
enigde bouwondernemers (NVOB) in
Breda krijgt hij veel klachten te horen.
„Een grondwerkbedrijf kreeg een paar
werklozen aangewezen, die óf niet begre
pen wat ze moesten doen, óf afwezig wa
ren. Dat is dus niks geworden. Een ander
bedrijf schreef in op een project in Lim
burg en kreeg een paar mannen toegewe
zen, die bepaald geen vaklui waren. En
zo krijg je heel wat verhalen te horen. De
meeste ondernemers die ik spreek, zeg
gen: nooit meer!", vertelt Meeuwissen.
Ook het ministerie van Sociale Zaken
is niet onverdeeld positief over het terug
ploegproject. In een rapport aan de ka
mer schrijft men: „Een goede maatregel,
mits..." De werkgelegenheid die was
voorspeld, heeft de terugploegregeling
niet opgeleverd. Er was gerekend op een
arbeidsplaats voor elke anderhalve ton,
die zou worden geïnvesteerd. Achteraf
blijkt dat voor elke arbeidsplaats twee
ton uitgegeven moest worden. Zodoende
werd een kwart minder werkgelegenheid
geschept, dan werd aangenomen.
Verder kwamen de planologen van het
ministerie er achter, dat een hoog lande
lijk werkloosheidscijfer nog niet hoeft te
De trots van Bavel in de steigers.
betekenen dat in elke regio de gevraagde
vakmensen ook te vinden zouden zijn.
Daardoor is het bij een aantal projecten
een probleem gebleken om geschikte
werkkrachten aan te trekken.
Dan was er sprake van 'verdringing'
van gewone door tijdelijke werknemers.
Die situatie deed zich voor als er geen ge
woon werk meer lag, maar wel terug-
ploegprojecten. De gewone werknemers
werden dan ontslagen, terwijl de terug
ploegers aan het werk konden blijven.
Weliswaar was er geen echte verdringing,
maar voelden de ontslagenen dat wel zo.
Anderzijds, zo constateert het ministerie,
zijn door het toestaan van dertig procent
reguliere werknemers ontslagen voorko
men.
Een ander probleem betrof de aard
van de bouwprojecten. Daarvoor waren
drie voorwaarden gesteld:
het project zou zonder terugploegsubsi-
die thans en in de eerstkomende jaren
niet zijn uitgevoerd;
met de bijdragen van derden (het ge
meentebestuur bv) zou geen ander werk
zijn uitgevoerd; en
de bijdrage van de derde zou ook niet
buiten de sfeer van de bouw zijn aange
wend voor een project dat werk oplevert.
Niet overal blijkt aan deze voorwaar
den te zijn voldaan. Een onderzoek naar
achttien projecten leerde dat slechts in
drie gevallen het werk honderd procent
additioneel was. Drie projecten bleken
geheel geen extra werk op te leveren. Het
ministerie wil dat er daarom een betere
controle komt op de projecten.
Een en ander heeft als gevolg gehad,
dat de terugploegregeling op een beperk
te schaal wordt voortgezet. Voor komend
jaar is 100 miljoen uitgetrokken. En dat
is fors minder dan de miljard gulden die
voor '84/'85 was bestemd. Een leuk idee
in praktijk uitwerken is minder eenvou
dig dan politici soms wel willen doen ge
loven.
De kerk van de H. Maria Hemelvaart
is in ieder geval weigevaren bij het terug-
ploegexperiment. Op 24 mei 1987 zal in
aanwezigheid van bisschop Ernst het
honderd-jarig bestaan van de vernieuwde
kerk worden gevierd. Het Bavels zang
koor is al aan het repeteren.
'e spionnen zijn onder ons. In
Westduitsland verdwijnen kort na
elkaar twee secretaressen van
invloedrijke politici, die jarenlang
hun subversieve arbeid hebben
verricht ten behoeve van het
oostblok. In de Verenigde Staten
staat een marine-officier terecht die
jaar in jaar uit top-geheimen over
de modernste Amerikaanse
onderzeeërs naar Moskou
doorspeelde. In Nieuw-Zeeland
blazen agenten van de Franse
Geheime Dienst een vreedzaam
actieschip op omdat het een
bedreiging vormt voor de
staatsveiligheid. In Moskou worden
Amerikaanse diplomaten 'besmet'
met een chemisch middel om hun
gangen na te kunnen gaan. Ook in
volle vredestijd is het: 'Feind hört
mit'. Een verhaal over één van de
geheime diensten: de KGB
Door Hans Rooseboom
Geheime diensten voeren constant
oorlog. Echte wapens mogen er dan
De KGB is in oorlog
met de hele wereld
(doorgaans) niet aan te pas komen,
maar de mentaliteit van deze instel
lingen is doordrenkt van oorlogs-
denken. Geheime diensten zijn bij
voortduring in koortsachtige staat
van alarm alsof de wereld werkelijk
aan de rand van oorlog staat. Voor
hen is het oorlog.
Complete offensieven en defensieven
worden op touw gezet om de keiharde
belangen, waar het in deze wereld nu
eenmaal om gaat, te verdedigen, en die
van anderen te schaden. Topjes van die
koude oorlogs-ijsberg komen af en toe
boven water.
Achter de schermen woedt vooral de
verbeten oorlog tussen de kolossale le
gers van de CIA en de KGB en al hun
mantel-organisaties. Hun sinistere prak
tijken ontlopen elkaar niet veel. Als je
een (Amerikaans) boek leest, waarin de
perfide machinaties van de Russische
miljarden-multinational KGB uit de
doeken worden gedaan, als je leest hoe
dat apparaat met z'n ongeveer één mil
joen werknemers poogt de wereld naar
zijn hand te zetten, vallen je de schellen
van de ogen. Vooral omdat ook de ande
re kant, de CIA, geen haar beter is in zijn
gevecht om de opperheerschappij in de
ze, onze wereld.
KGB Today (KGB Vandaag, De Ver
borgen Hand is een van de recentste (en
vuistdikke) informatiebronnen over de
ontelbare zichtbare en onzichtbare prak
tijken van het Sovjet-staatsveiligheidsco-
mité (Uitg. Coronet/Hodder and
Stoughton, prijs 16,65).
Auteur John Barron is zelf werkzaam
feweest bij de Amerikaanse marine-in-
chtingenehenst, en nu werkzaam bij het
uitgeversconcern Reader's Digest.
Vooringenomen als John Barron is,
vermeldt hij nergens in zijn omvangrijke
boek dat zijn 'eigen' CIA, de Amerikaan
se tegenhanger van de KGB, zich overal
ter wereld aan dezelfde manipulatie
praktijken bezondigt. Dat moet de lezer
er zelf maar bijdenken. Maar het neemt
niet weg dat KGB Today met een over
rompelende hoeveelheid documentatie
de ernst van de zaak wel duidelijk weet te
maken.
Veel van zijn materiaal ontleent John
Barron aan het uitvoerige verhaal van de
overgelopen hoge KGB-functionaris Sta-
nislav Levchenko. Die ontvluchtte in
1979 de KGB-'residentie' in Japan en
meldde zich bij de Amerikanen. Aan
Barron deed Levchenko zijn gedetailleer
de relaas. Het onthult nog niet eerder be-
today
kende gegevens over doelstellingen, me
thoden en tactieken van de KGB. Na ja
ren aanvullend onderzoek kon een om
vangrijk boek verschijnen.
Levchenko vertelt hoe hij als intelli
gente en veelbelovende jongeman werd
geselecteerd om de elite-gelederen van de
KGB te versterken. Hij beschrijft zijn
opleiding van zes jaar, zijn loodzware
eindexamen, en, vanaf het begin al, zijn
beklemming naarmate hij meer inzicht
kreeg in de omvang en de bedoelingen
van de KGB.
Een van de belangrijkste Directoraten
is speciaal gericht tegen dissidente activi
teiten binnen de Sovjet-Unie zelf. Dit
Directoraat is onder het opperdirecteur-
schap van Joeri Andropov (vanaf 1967)
enorm gegroeid. Hoezeer dit KGB-on-
derdeel greep heeft op de gehele Sovjet
maatschappij is recentelijk uit de doeken
in het beklemmende boek Breaking with
Moscow van de hand van de hoogste Rus
die ooit overliep, Arkady Shevchenko.
Bij geheime diensten werken niet al
leen spionnen, figuren met donkere bril
len en regenjassen die 's nachts geheime
documenten van de tegenstander foto
graferen. Levchenko's taak in Tokio bij
voorbeeld was het 'werven' van vooraan
staande Japanners, politici, journalisten
en zakenlieden om door hen de openbare
mening te kunnen beïnvloeden. Door
middel van chantage, omkoping of mis
leiding lukte het hem een groot aantal
van deze mensen voor het Sovjet-karretje
te spannen. De standpunten van het
Kremlin konden zo voortdurend worden
gehoord in het Japanse parlement en de
Japanse pers, en zo verder in de rest van
de wereld.
Door valse berichten, verdachtmakin
gen aan het adres van de Amerikanen,
getructe documenten, e.d. via KGB-ge-
zinde journalisten in de media te sluizen,
gelukt het de Sovjet-Unie keer op keer de
loop der gebeurtenissen te bepalen op
een wijze die haar goed uitkomt. Dat de
CIA deze taktieken ook toepast, ver
meldt Barron zoals gezegd niet, maar
maakt 'de toestand in de wereld' er al
leen maar nog erger op.
(Zie verder Gids Weekend 4)
Door Jack Arentsen
Enkele jaren geleden waren
Ferry Fransen als directeur van
ke Reizen en René Klawar als
collega bij Neckermann, die
KLM, Martinair en Trans
klemzetten, toen men tot de
dekking kwam dat er tussen
maatschappijen duidelijke pri
spraken waren gemaakt.
Fransen: „Het was niet alleen o
grijpelijk wat de maatschappijer
den, maar het was ook erg dot
elkaar gestoken".
Zijn voorbeeld spreekt boekdelen
ke en Neckermann kopen de laatsi
ren gezamenlijk vliegtuigstoelen in.
in 1983 was dat het geval. De drie
tuigmaatschappijen kwamen op éér
met hun aanbiedingen. Fransen:
eerste maatschappij vertelde welkt
stemmingen men voor een bepaalde
kon vliegen; wat men eventueel ooi
kon doen en gelijktijdig werd een
ciaal tarief voor de zomer aangekaar
Tot zover is alles normaal. Maa
schets de verbazing dat niet veel lat
tweede maatschappij alleen prijso]
kon doen over een aantal bestemmi
die nog open waren; eventueel ookj
wat anders kan doen en ook voor d!
mermaanden het een en ander in
had. „Beide maatschappijen hadde
zaak dus al keurig weten weten te v
len; de prijzen waren nagenoeg ge
aldus Ferry Fransen. Mitraillei
Ferry Fransen is nog altijd emotii
wanneer hij aan die dag terugd
„Dergelijke prijsafspraken pik ik nie
als ik het niet op een gewone manie:
winnen, dan breng ik maar een mij
leur in stelling."
Arke en Neckermann zijn vana
moment op zoek gegaan naar bi
landse chartermaatschappijen.
Spaanse dochter van Iberia, Aviaco
zelfs voor een veel goedkoper tarie
groot aantal bestemmingen gaan vli
Ook Air Holland, de Nederlandse
schappij van John Blok die toen ne
de grond kwam, kwam met aantrek
ke prijzen en scoorde dus onmidd
bij de beide tour-operators.
In 1983 waren de chartertariever
ons berekend werden onaanvaarc
-
(Vervolg van Gids Weekend 2
Een gevoelig punt dat in het boe
gebreid aan de orde komt is het beïï
den en sturen door de KGB .van di
desbeweging in West-Europa en de
ze'-beweging in de Verenigde Stater
teer punt, omdat honderdduizende
verdachte Europeanen daadwerkeli
zorgd zijn voor de uit de hand ge
bewapening. Onweerlegbaar is echti
de massale ongerustheid in Euroj
Sovjet-Unie goed uitkomt. Maar I
erger: zij wakkert dat vuurtje zelf
een verwijdering tussen West-Euro
de Verenigde Staten is voor Mosko
levensbelang. Het is een van de hc
prioriteiten die de beleidsmakers i
Kremlin zich hebben gesteld.
Vooral West-Europa is het sla
waarop de propaganda-oorlog t
oost en west wordt uitgevochten. Ei
Sovjet-Unie alles aan gelegen de
enigde Staten af te schilderen al
oorlogszuchtig land, met een dolle
boy aan het hoofd, die niets lievt
dan op de 'knop' drukken om de
laten 'vallen'. Dit beeld is in strijd n
werkelijkheid, maar door het stelsel
onder de aandacht te brengen
steeds meer bezorgde mensen erin
ven.
Veel mensen wijzen dit KGB-aa
jn die beeldvorming, en dus in de vi
eweging, als complete onzin va
land. Mensen van goeden wil wei
vaak te geloven in de kwade opeze
anderen. Door lezing van dit boek
je echter wel gaan geloven aan de
ouwelijke en opzettelijke manipii
de KGB over de hele wereld.
Een 'anekdote'. In april 1981 wei
Russische diplomaat (de KGB heel
residenties overal ter wereld in ami
es) uit Nederland uitgewezen. Ii
ronken bui had hij onder andere
Waard: „Als. Moskou besluit dat
erland 50.000 mensen de stra
voor 6611 demonstratie, dan
er 50.000 de straat op".
Barron vindt dat de wijdvertakte
a ies van de KGB, waarvan hij t
voorbeelden geeft, niet verder toege
