UITBLAZEN
Familie Lubbers wenst geen pottekijkers
Suriname verarmt en wil
het (nog) niet weten
Turkse oppositie
steekt kop boven
De nieuwe armoede in de bondsrepubliek
kol<
op
hi
even..L
CONSEQUEh
Commiss
verbeteri
burgers I
Tatyana
bevlekt
STEEDS MEER VRAAGTEKENS OVER POSITIE HOLLANDIA KLOOS
DE STEM CO1
VUT aflopenc
WIM KOCK
JffllBfUML
VRIJDAG 23 AUGUSTUS 1985
ACHTERGROND
BONDEN KONDIGEN DEMONSTRATIES AAN
VRIJDAG 23 AUGUS'
Lokettisten
blijven
ambtenaren
Tatyana snapte
maar niet hoe haar
man erachter geko
men was. Ze piekerde zich
suf, daar in haar betonnen
cel op de tweede verdie
ping van de Loebjanka-ge-
vangenis. Ze had altijd ge
weten dat haar verhouding
met Mark riskant was, zeker
voor een vrouw die getrouwd
was met iemand die bij de
KGB werkte, al was Ivan
slechts een gewone portier bij
het 21ste Directoraat. Ze had
Mark ontmoet in Finland, het
enige westerse land waar Sov
jet-burgers - uitsluitend in
strikt groepsverband - voor een
vakantie naartoe mogen. Hij lo
geerde in Helsinki in hetzelfde
hotel waar zij met haar groep
verbleef. Zich niets aantrek
kend van de bijtende blikken
waarmee de groepsleidster van
Intourist zowel Mark als haar
probeerde te verscheuren, was
hij aan haar tafeltje komen zit
ten.
Eerst had ze niet door dat
Mark Amerikaan was. Hij
sprak vloeiend Russisch en
droeg ook kleren die duidelijk
zichtbaar in Moskou waren ge
kocht. Toen hij haar vertelde
dat hij Amerikaan was, onder
secretaris op de handelsafde
ling van de ambassade in Mos
kou, had een golf van opwin
ding haar overspoeld. Eventjes
was ze sprakeloos geweest en
haar gezicht voelde aan alsof ze
het net een stoombad had gege
ven. Een Amerikaan
De dikke leidster met het
stugge grijze haar had haar op
dat ogenblik van zoete verle
genheid gered door het gezel
schap op te roepen in de bus te
stappen die inmiddels voor het
hotel geparkeerd stond. Ze wist
nog steeds niet wat ze moest
zeggen, maar uit de blik die ze
de Amerikaan tegenover haar
toewierp, terwijl ze zich al half
had opgericht, putte deze de
moed om haar te vragen naar
haar kamernummer. In een flits
zag ze dat ze zich in groot ge
vaar begaf, maar ze kon haar
üppen niet ervan weerhouden
„zevenhonderdacht" te fluiste
ren.
Voorzichtig
Zo was het begonnen. In
Moskou hadden ze hun verhou
ding voortgezet. Heel voorzich
tig. Nooit telefonische afspra
ken. Ze volgden de 'veilige brie-
venbussen'-techniek die ieder
een kan leren uit de spionage-
literatuur. Een holle boom, een
losse dorpel, de richel in een te
lefooncel; zulke methoden. Ta
tyana nam nooit cadeautjes
mee naar huis als die haar kon
den verraden. Ze wandelden
veel in het Gorki Park en in de
parken van de Leninheuvels.
Mark had een Russische auto
en 's-zomers reden ze daarmee
de stad uit, naar de bossen in
het noordoosten waar ze al
gauw hun 'eigen plekjes' had
den. Hun voornaamste liefdes
nest echter was de flat die
Mark had in een dichtbevolkte
arbeidersbuurt. Zo'n rumoerig
maar anoniem flatgebouw waar
de bewoners elkaar niet kennen
en überhaupt niet geïnteres
seerd zijn in andere mensen.
Mark viel er niet op met zijn
Moskouse kleren. Soms vond
Tatyana hem wel wat té voor
zichtig: één onmoeting in de
veertien dagen Als ze in
een sombere bui verkeerde
dook de vraag wel eens bij haar
op of Mark er misschien nóg
iemand als zij op nahield, maar
daar merkte ze nooit iets van
als ze in zijn flat kwam.
Siberië
Tatyana werd veroordeeld
tot acht jaar dwangarbeid we-
gens staatsgevaarlijke activitei-
ten. Het proces was snel voor-
bij. Ze had er weinig van begre-
pen. Alleen dat Mark en nog
twee andere Amerikanen al we-
ken geleden op een vliegtuig
naar Amerika waren gezet, ver-
dacht van spionage. Maar uit
niets van wat gezegd werd was
gebleken hoe de autoriteiten
achter haar verhouding met
Mark waren gekomen.
Op de avond voor haar ver-
trek naar Siberië werd er op
haar celdeur geklopt. „Ivan!"
Haar echtgenoot stond haar E
aan te kijken. Zijn gezichtsuit-
drukking verraadde verwijt en
medelijden. Geen naakte S
wraakzucht meer zoals in die E
verschrikkelijke nacht, toen ze 5
op zijn aanwijzing in haar eigen E
bed was gearresteerd. „Stomme
doerak" zei hij zachtjes. „Hoe
kon je het doen?" E
„Hoe Ivan? Hóe heb je het E
ontdekt?"
Ivan bleef eerst zwijgen enE
bekeek haar ononderbroken
van top tot teen en terug alsof S
hij haar, zoals ze daar op haar E
brits zat, in zijn geheugen wilde
prenten. Eindelijk sprak hij. jg
„Het was stom toeval. Ik moest E
die avond voor een van de offi- E
eieren even bij de werkplaats 5
langs om een gerepareerde in- E
frarode lamp op te halen. Om- E
dat het al laat was, besloot ik
de lamp voor de nacht mee E
naar huis te nemen. Toen ik in E
de slaapkamer kwam, lag jij al
op bed. In diepe slaap. Ik had E
de lamp nog in m'n hand enE
wilde wel eens weten wat je E
daarmee kon zien. Dus knipte
ik het gewone licht uit en de in- E
frarode lamp aan en toen zag ik E
ze. E
„Wat zag je Ivan?" E
De vlekken in je hals op je
schouders, borstenik E
sloeg je deken verder te- E
rug overal waren die ver- E
domde vlekken. Ik dacht dat ik E
door de grond ging. Kon je wel
vermoorden. In plaats daarvan E
belde ik m'n baas." E
Atleet
„Vlekken?" vroeg Tatyana
verbijsterd, "wat voor vlekken E
Ivan?" E
Ivan knipperde met de
ogen. Alsof hij wakker werd uit E
een droom. „We hebben dat E
onzichtbare spul waar we Ame- E
rikanen mee insmeren. Die
brengen het weer over op ieder- E
een met wie ze in contact ko- E
men. Het is onuitwisbaar en je
kunt het alleen zien bij infra- E
rood licht. Zo kunnen we de E
gangen van spionnen nagaan." E
Maar Mark was toch geen jjj
spion?" E
„Misschien niet, maar we E
vonden het wel verdacht dat hij
altijd Moskouse kleren droeg. E
Waarom zou een Amerikaan E
dat doen? We strooiden het E
spul op het stuur van zijn auto. E
Het was zuiver een routine-on- E
derzoekje maar ik kan je wel
vertellen dat je niet de enige E
bent die morgenvroeg naar Si- E
berië vertrekt." Ondanks zijn
medelijden kon Ivan het niet E
laten nog wat zout in de wond E
te wrijven: „Een echte slaapka-
meratleet was'ie. Noemen ze
dat zo niet in jouw geüefde E
westen?" E
Tatyana huilde zachtjes
toen Ivan zich voorover boog E
om haar een kus op het voor- E
hoofd te drukken. De Judas. E
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllir-
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 1@01100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, ©01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of f 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, f 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje ©076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur @076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA
door Pieter-Jan Dekkers
ER IS, zegt directeur A. van
der Steen van Hollandia
Kloos, niets bij zijn bedrijf
aan de hand. En grote baas
Rob Lubbers, broer van mi
nister-president Ruud Lub
bers, voegt er aan toe dat er
geen sprake is van financiële
problemen, die in het jaar
verslag over 1984 zouden zijn
verdoezeld.
Aanleiding tot deze gerustellen-
de verklaringen is de klacht die
voorzitter Pieter Lakeman van de
Stichting Onderzoek Bedrijfsinfor
matie (SOBI) over het jaarverslag
1984 van Holandia Kloos bij de
Amsterdamse Ondernemerskamer
heeft gedeponeerd. Dat verslag
zou, stelt Lakeman, op minstens
vier punten niet voldoen aan de
eisen.
Een niet betaalde rekening van
de Koeweitse luchtvaartmaat
schappij is de meest in het oog lo
pende 'zaak' gezien de rel die vorig
jaar ontstond, toen premier Ruud
Lubbers tijdens zijn officiële be
zoek aan Koeweit bij zijn gasthe
ren informeerde wanneer die reke
ning betaald zou worden.
Achteraf ontkende de premier
dat hij deze zaak in Koeweit aan de
orde had gesteld, daarmee tevens
aangevend dat hij als premier daar
zeker geen privé-belangen zou
hebben behartigd (de familie Lub
bers bezit ruim 60 procent van de
aandelen van Hollandia Kloos).
Later bleek echter dat minister
Van den Broek van Buitenlandse
Zaken er wel degelijk met zijn
Koeweitse collega over had gespro
ken en momenteel zijn ambtenaren
van Buitenlandse Zaken en van Fi
nanciën nog steeds hierover in on
derhandeling met Koeweitse colle
ga's. De Nederlandse Staat is via
het verzekeren van de betrokken
Ruud. Lubbers
- foto's archief de stem
exportorder van Hollandia Kloos
voor vele miljoenen bij de zaak be
trokken. Betalen de Koeweiti's niet
dan kost dat Ruding ook de nodige
miljoenen.
De voornaamste klacht van La
keman op dit punt is dat de familie
Lubbers de rest van de aandeel
houders in het onzekere laat over
de afwikkeling van deze affaire en
over de getroffen financiële voor
zieningen voor het geval Koeweit
helemaal niet meer betaald. Omdat
het om zo'n slordige 60 miljoen gul
den gaat, bijna driemaal zoveel als
het eigen vermogen van het con
cern, kan die weigering zelfs leiden
tot de ondergang van Hollandia
Kloos. Mits tijdig financiële voor
zieningen worden getroffen.
In het jaarverslag over 1984
blijkt daar echter niets van. De
aandeelhouders die niet tot de fa
milie Lubbers behoren kunnen uit
dat verslag alleen halen dat er nog
een handelsvordering van 44,5 mil
joen gulden is, maar zelfs de naam
Koeweit komt in het verslag niet
voor.
Rob Lubbers verweert zich door
te stellen dat meer informatie in
het jaarverslag over de wijze
waarop het bedrijf zich tegen de
Koeweit-order heeft ingedekt
schadelijk kan zijn voor de juridi
sche positie van het bedrijf in de
strijd met de Koeweiti's. En daar is
natuurlijk wat voor te zeggen.
Hij rekent echter buiten de
waard, in dit geval zijn broer Ruud
Lubbers, onder wiens premier
schap de Nederlandse regering ak
koord is gegaan met wijziging van
de zogeheten Europese richtlijnen.
De Vierde EG-richtlijn verplicht
elke ondernemer in zijn jaarver
slag aan te geven welke vorderin
gen een bedrijf op derden heeft en
dat moet dan nog eens gespecifi
ceerd worden ook. Bovendien is de
directie van elk bedrijf verplicht
minderheids-aandeelhouders van
evenveel informatie te voorzien als
de meerderheid van de aandeel
houders, in dit geval de familie
Lubbers.
Overigens is Lakeman niet de
enige die zich in deze zaak heeft
verdiept. Ook het Financieel-Eco-
nomisch Magazine (FEM) is op on
derzoek uitgegaan en kwam tot de
conclusie dat Hollandia Kloos on
voldoende financiële voorzienin
gen heeft getroffen voor het (waar
schijnlijke) geval dat de Koeweiti's
geen cent meer zullen betalen.
Hollandia heeft tot tweemaal te
vergeefs de hulp van de Neder
landse rechter ingeroepen, terwijl
een verzoek om cassatie ernstig is
overwogen. Dat wijst er in ieder
geval op dat het binnenhalen van
het Koeweitse geld op z'n zachtst
gezegd hoogst twijfelachtig is. En
in dat geval is een ondernemer
verplicht zich tijdig in te dekken en
is de accountant, die de jaarreke
ning controleert, verplicht hem
Rob Lubbers
daarop te wijzen of zijn goedkeu
ring aan het jaarverslag te onthou
den. De betrokken accountant is de
heer A. Bosman, tot voor kort
voorzitter van de vereniging van
accountants. Hij stond er bij en
keek er naar.
Zijn twijfelachtige rol blijkt nog
duidelijker bij het verwerken van
pensioenverplichtingen in het
jaarverslag 1984. Verplichtingen
ten aanzien van pensioenaanspra
ken die nu al bestaan maar in de
toekomst gefinancierd worden, zijn
door Lubbers niet in het vermo
genoverzicht opgenomen.
Het gaat hier om de 'back-servi-
ce'-regeling, pensioenaanspraken
die als gevolg van periodieke
loonsverhogingen aan werknemers
zijn toegekend maar waarvoor de
ondernemer nog geen financiering
heeft getroffen. Op hem rust wel de
verplichting die aanspraken via
'inhaalpremies'in de toekomst te
voldoen.
De richtlijnen voor register-ac
countants verlangen dat de onder,
neming in de commerciële jaarre-
kening wèl een voorziening treft
tot de contante waarde van de in.
haalpremies. Bij Hollandia Kloos
ging het in 1984 om een bedrag van
5,7 miljoen gulden, ruim een kwart
van het eigen vermogen en dus
geen kattepis.
Bedrijfseconomisch gezien is er
sprake van een schuld. Bosman
ontkent dat nu. Volgens hem is al
leen sprake van een voorwaarde
lijke schuld, want, zegt hij, als er
straks geen werknemers meer
het bedrijf werken, hoeven die in-
haalpremies ook niet meer betaald
te worden.
Lakeman werpt hem tegen, dat
deze redenering alleen maar op.
gaat in geval van een komende li-
quidatie van de onderneming en
daar is, gezien de uitlatingen van
Lubbers en Van der Steen, immers
geen sprake van. Of ondermijnt
het Koeweitse echec toch de finan
ciële positie van het concern?.
De back-service-verplichting
was vooral interressant in de tijd
dat sprake was van hoge inflatie
en stijgende loonkosten. Er is toen
door uitgeslapen belasting-consu
lenten ontdekt dat je de contante
waarde van die inhaalpremies van
de belasting mocht aftrekken. Een
deel van de pensioenlasten wordt
dus naar de toekomst verschoven,
maar het fiscale voordeel wordt nn
al geïnd.
De tijd van hoge lonen en prijzen
lijkt echter voorbij, waardoor te
vens de bedragen die met de 'back
service' zijn gemoeid minder inter-
ressaant worden. Verwacht wordt
dat binnen afzienbare tijd de wet
gever deze fiscale faciliteit dan ook
zal afschaffen.
In het jaarverslag 1984 van Hol
landia Kloos wordt daar blijkbaar
al een voorschot op genomen. Zou
Rob Lubbers zó goed op de hoogte
zijn van de plannen van broer
Ruud?
Door Mathieu Kothuis
SURINAME zit in pro
blemen. De financieel-
economische situatie is
zo precair geworden dat
het land al geïmporteer
de goederen niet langer
kan betalen.
Suriname leeft ver boven
zijn stand en volgens des
kundigen heeft dat niet zo
zeer te maken met het op
schorten van de Nederlandse
ontwikkelingshulp maar veel
meer met de onwil van het
regime-Bouterse om de Suri
naamse economie radicaal
om te buigen.
De situatie is zo ernstig ge
worden dat de Surinaamse
minister van financiën en
planning, Norman Kleine,
zich genoodzaakt ziet de
geldkraan resoluut dicht te
draaien. De komende weken
zullen geen nieuwe deviezen
worden uitgegeven voor al
bestelde importprodukten.
De precaire economische
situatie in het land kwam
naar buiten toen minister
Imro Fong Poen begin deze
week voor een gehoor van
Surinaamse fabrikanten be
kend maakte dat het land
geen deviezen meer heeft om
goederen die al in de haven
van Parimaribo liggen te
kunnen betalen. Bovendien
krijgt het land ook niet lan
ger leningen en bankgaran
ties zolang onduidelijkheid
blijft bestaan over de toe
komst van twee van de be
langrijkste bedrijven in het
land, de bauxietconcerns Su-
ralco en Billiton.
Suriname leeft in feite al
veel te lang ver boven zijn
stand. Het nijpend tekort aan
deviezen maakt duidelijk dat
het land veel meer impor
teert dan dat het uit de op
brengst van de export kan
betalen.
De Surinaamse problemen
zijn de laatste maanden
vooral versterkt door de ver
slechterende wereldprijzen
voor bauxiet, het belangrijk
ste exportprodukt en de
grootste deviezenbron van
het land. Maar de gekelderde
bauxietprijzen vormen niet
het enige probleem voor Su
riname. De bauxietwinning
is sterk verouderd en machi
nes zijn dringend aan ver
vanging toe. Geld daarvoor
ontbreekt echter. Bovendien
zijn de loonkosten in Surina
me hoog, veel te hoog in ieder
geval om de concurrentie met
andere bauxietexporterende
landen te kunnen volhouden.
Vooral daardoor zijn Suralco
en Billiton in de problemen
geraakt. De grote vraag is nu
hoelang beide bedrijven deze
weinig florissante situatie
kunnen volhouden.
Naast deze exportproble
men slokken voedselimpor-
ten (waaronder aardappelen
bijvoorbeeld) grote deviezen
voorraden op. „Suriname is
een consumptiemaatschappij
zoals er in Zuid-Amerika
geen andere bestaat", aldus
een Nederlandse ontwikke-
lingsdeskundige.
Het consumptieve karak
ter van de Surinaamse eco
nomie wordt onder andere
geïllustreerd door het feit dat
het accent nog steeds op de
industrie- en dienstensector
ligt terwijl de landbouw het
ondergeschoven kindje blijft.
De bevolking van het land is
voor driekwart geconcen
treerd in en om de hoofdstad
Paramaribo terwijl juist een
grotere landbouwopbrengst
de dure voedselimporten zou
kunnen beperken.
Eind vorig jaar kwamen
Surinaamse banken al in
ernstige deviezenproblemen.
De banken die toen door het
Bouterse-regime werden on
derworpen aan een verbod
om nieuwe kredieten te ver
strekken voor importtrans
acties raakten vrijwel door al
hun deviezenvoorraden heen.
Het nijpende van die econo
mische situatie werd toen
geïllustreerd door het feit dat
importen van auto's moesten
worden betaald in rijst.
Deze situatie is in de loop
van dit jaar niet wezenlijk
veranderd. Het Internationa
le Monetaire Fonds (IMF) gaf
deze zomer in een vertrou
welijk rapport uitdrukking
van haar bezorgdheid over
de Surinaamse economie.
Volgens het IMF moet het
Surinaamse regime dringend
noodzakelijke stappen on
dernemen om de overheids
uitgaven te verminderen en
de overheidsinkomsten te
vergroten. Dit, zo zei het
IMF, zou in een zodanig tem
po moeten gebeuren, dat het
overheidstekort nog dit jaar
sterk wordt teruggebracht en
over twee jaar een evenwicht
wordt bereikt tussen inkom
sten en uitgaven.
Het regime-Bouterse heeft
steeds geweigerd om op deze
voorwaarden voor nieuwe
IMF-kredieten in te gaan.
Deze week kondigde minister
Kleine echter aan opnieuw
met het IMF te willen gaan
praten over een 'minimaal
programma'. Volgens de
jongste inzichten het regime-
Bouterse kan het zo kenne
lijk niet langer goed gaan.
De economische nood van
dit moment dwingt Surina
me tot twee onvermijdelijke
maatregelen. De overheids
uitgaven moeten drastisch
omlaag én de overgewaar
deerde Surinaamse gulden
moet worden gedevalueerd.
Daarnaast zal de landbouw-
produktie sterk moeten wor
den gestimuleerd. De Suri
naamse overheid zal de
kunstmatige welvaart in het
land (door de onbetaalbaar
geworden importen) noodge
dwongen omlaag moeten
schroeven en naar nieuwe
wegen moeten zoeken zich
aan te passen aan een sterk
veranderde situatie. Het vrij -
maken van de opgeschorte
Nederlandse ontwikkelings
hulp zou het land op dit mo-
Minister Imro Fong Poen
(Transport, Handel en In
dustrie) van Suriname, die
deze week voor Surinaamse
fabrikanten de precaire fi
nanciële situatie van zijn
land onthulde. fotoanp
ment alleen maar verleiden
tot een verder uitstel van de
ze op den duur onvermijde
lijke maatregelen.
Suriname onderscheidt
zich ondanks alle problemen
nog in gunstige zin van na
buurlanden op het Zuidame-
rikaanse continent. Terwijl
de meeste Latijnsamerikaan-
se landen worden geconfron
teerd met hoge buitenlandse
schulden, heeft Suriname
nauwelijks een groot schul
denprobleem. De feitelijke
verarming van het land ver
eist echter wel een grote psy
chologische omschakeling.
Noch het regime-Bouterse
dat het kennelijk niet aan
durft om drastische maatre
gelen door te voeren, noch de
bevolking die op de zwarte
markt dié produkten koopt
die in de winkels niet meer te
krijgen zijn, zijn daar kenne
lijk aan toe. Regering en be
volking sluiten de ogen voor
een toekomst die volgens een
Nederlandse deskundige van
het Ministerie van Ontwik
kelingssamenwerking wel
móet leiden tot een 'onver
mijdelijke verarming van de
Surinaamse maatschappij'.
Een verarming die overigens
nog niet betekent dat in Suri
name armoe geleden hoeft te
worden. Het land moet ook
na drastische hervormingen
voldoende in staat worden
geacht de eigen bevolking te
voeden. Dat zal in de toe
komst dan wat vaker met een
bordje rijst dan met (dure)
Nederlandse aardappelen
moeten gebeuren.
Door Emel Anil
BIJNA twee jaar nadat
de Turkse militaire lei
ders een beperkt herstel
van het burgerbestuur
toestonden proberen ge
schorste oppositieleiders
voorzichtig een come
back te maken op het
politieke toneel en de re
gerende Moederland
partij naar de kroon te
steken.
De vroegere premiers Su
leiman Demirel en Bulent
Ecevit trachten hun machts
basis te herwinnen, ondanks
het feit dat hun een verbod is
opgelegd om zich tot het jaar
1992 actief met de politiek be
zig te houden.
De twee doorgewinterde
politici, beiden 60 jaar oud,
halen tegenwoordig weer re
gelmatig de kranten met hun
uitspraken over de situatie in
het land en de toekomst van
de democratie in Turkije.
Demirel is de leider achter
de schermen van het Rechte
Pad, een centrumrechtse po
litieke partij, die waarschijn
lijk de grootste bedreiging
zal vormen voor de Moeder
landpartij van premier Tur-
gut Ozal bij verkiezingen.
Husamettin Cindoruk, die
door Demirel persoonlijk tot
leider van het Rechte Pad is
benoemd, heeft het hele land
afgereisd om een grondwets
wijziging te eisen die een ein
de maakt aan de schorsing
van de oppositieleiders en
aan de bemoeienissen van
het leger.
Cindoruk, die door sommi
ge columnisten wordt aange
duid als 'zaakwaarnemer op
afstandsbediening', ver
klaarde eerder deze maand
op een partijbijeenkomst dat
'in Turkije partijen aan de
macht komen via recht
streekse verkiezingen en ver
trekken met staatsgrepen.
Dit is geen democratie'.
Ecevit wordt beschouwd
als de leidersfiguur van de
Democratische Linkse Partij,
die deze zomer of komend
najaar officieel zal worden
opgericht. Zijn vrouw Ras-
han zal vermoedelijk voor
zitter van de partij worden.
Sinds de invoering van een
meerpartijenstelsel in 1945
heeft het Turkse leger drie
maal ingegrepen: in 1960, in
1971 en in 1980. Na de laatste
interventie in 1980 bleven de
generaals drie jaar lang aan
de macht.
Alvorens de teugels weer
uit handen te geven voerden
zij een nieuwe grondwet in
waarin de oude politieke
partijen verboden werden en
hun leiders actieve deelname
aan het politieke leven werd
ontzegd.
Bij de verkiezingen van
november 1983, die Ozal aan
de macht brachten, waren de
linksgeoriënteerde partijen
nergens.
Verwacht wordt dat bij de
eerstvolgende gelegenheid
Demirel en twee andere
rechtse partijen een bres zul
len slaan in de 45 procent
stemmen die de Moederland
partij in 1983 behaalde, me
nen politieke waarnemers
En links zal zeker kunnen
profiteren van de ruzie in het
rechtse huis.
Die eerste krachtmeting
speelt zich af in het voorjaar
van 1986, wanneer er verkie
zingen worden gehouden
voor vijf zetels in het 400 le
den tellende éénkamerparle-
ment. De zetels zijn vrijgeko
men door overlijden.
Het is niet uitgesloten dal
Ozal gedwongen wordt ver
vroegde verkiezingen uit te
schrijven als de resultaten
van deze tussentijdse verkie
zing tegenvallen voor zijn
partij, zeggen waarnemers
Volgens de huidige planning
worden er verkiezingen ge
houden in het najaar van
1988. Er zijn de laatste tijd
geen opiniepeilingen geweest
die een beeld geven van dt
politieke machtsverhoudin
gen van dit moment.
door onze correspondent
BONN - Duitsland is
nog altijd een rijk land,
maar achter de coulissen
van de welvaartsstaat
heerst ook bittere nood.
Werklozen en bejaarden
hebben vaak de grootste
moeite de eindjes aan el
kaar te knopen.
De vakbonden worden niet
moe de regering van chris
tendemocraten en liberalen
onder de neus te wrijven dat
er sprake is van 'een nieuwe
armoede' in de bondsrepu
bliek. Voor het najaar heb
ben zij een reeks massa-ma
nifestaties aangekondigd te
gen de werkloosheid en de la
ge sociale uitkeringen. Staat
kanselier Helmut Kohl voor
een hete herfst?
Duitse werknemers ver
dienen, vergeleken met hun
Nederlandse collega's, hoge
netto-lonen. Bij werkloos
heid verandert de situatie
echter drastisch. Een werklo
ze is in Nederland, ondanks
alle bezuinigingen, nog aan-
zienlijk beter af dan in
Duitsland. Wie in Duitsland
zijn baan verliest krijgt één
jaar lang 68 procent van zijn
laatst verdiende inkomen als
hij een gezin heeft te onder
houden. Moet hij alleen voor
zichzelf opkomen dan ont
vangt hij 63 procent. Wie
ouder is dan 49 krijgt deze
werkloosheidsuitkering nog
zes maanden langer, dus an
derhalf jaar. De gemiddelde
werkloosheidsuitkering be
draagt momenteel 973 mark.
Wie binnen een jaar jaar,
of anderhalf jaar, geen werk
vindt, krijgt opnieuw een ge
duchte inkomensachteruit
gang te verwerken. Want na
die periode is de werkloze
aangewezen op een sociale
uitkering, als hij daar ten
minste voor in aanmerking
komt. Die bedraagt 58 pro
cent voor een kostwinner en
55 procent voor een alleen
staande. Gemiddelde uitke
ring: 800 mark. Van de 2,2
miljoen werklozen in de
bondsrepubliek ontvangt
veertig procent overigens he
lemaal niets. Het betreft hier
jongeren die thuis zijn en ten
laste van hun ouders komen
of mensen waarvan de part
ner werkt.
De regering van christen
democraten en liberalen, die
sinds najaar 1982 in Bonn re
geert, heeft de socialistische
oppositie en de vakbonden
tegen zich in het harnas ge
jaagd door de toch al niet ho
ge uitkeringen nog verder te
verlagen. In januari 1984
werd de splitsing ingevoerd
tussen kostwinners en niet-
kostwinners. Tot dan kreeg
iedereen een werkloosheids
uitkering van 68 procent en
vervolgens, als hij daarvoor
in aanmerking kwam, een
sociale uitkering van 58 pro
cent van het laatst genoten
loon. Het is opmerkelijk hoe
gelaten de bonden deze ver
mindering accepteerden. Het
bleef bij enig luid protest.
Duizenden werklozen, die
met hun uitkering niet rond
kunnen komen, moeten zich
voor aanvullende bijstand tot
hun gemeente wenden. Van
de gemeente krijgen ze in de
regel een bedrag aan kinder
bijslag (ongeveer 150 mark
per kind per maand) en een
tegemoetkoming in de huur
kosten. Een werkloze man
met vrouw en twee kinderen
heeft al met al per maand de
beschikking over een netto
bedrag van 1700 tot 1800
mark. Maar daar moet dan
ook alles van betaald worden
en dat is in een land met bij
voorbeeld zeer hoge woonlas
ten verre van eenvoudig.
Terwijl aan de uitkeringen
geknabbeld wordt, krijgen de
werkenden presentjes van de
CDU/CSU-FDP-coalitie. In
twee fasen wordt er een be
lastingverlaging doorge
voerd, waarvan vooral de
topinkomens, die relatief veel
belasting betalen, flink pro
fiteren. Dat beleid heeft de
negatieve houding van de
bonden tegenover het kabi
net nog verder versterkt.
Hoewel er in een recent ge
sprek tussen de regering en
de bonden voor het eerst
sinds lang tijd weer van eni
ge toenadering sprake was,
houdt de vakbeweging vast
aan zijn serie manifestaties
in de herfst.
De sociaaldemocratische
SPD, die met de bonden ver
geefs voor werkgelegen
heidsprogramma's pleit, wil
de werkloosheid en de uitke
ringen verheffen tot het
strijdpunt van de bondsdag
verkiezingen begin 1987. Mei
hun uitspraak dat er in de
bondsrepubliek 'een nieuwe
armoede' heerst hebben bon
den en socialisten een gevoe
lige snaar geraakt bij de re
gerende christendemocraten
De reacties maken dat duide
lijk. „Het gepraat van de
SPD over nieuwe armoede is
de grootste zwendel sinds de
oorlog", fulmineert secreta
ris-generaal Heiner Geissle'
van de CDU. En minister
Norbert Blüm van Sociale
Zaken verweert zich met de
opmerking dat in de bonds
republiek zeer voorzichtig
omgegaan moet worden met
het begrip armoede. Blüm:
„Wat armoede betekent is in
de Derde Wereld te zien".
Dat kan wel zijn, maar feil
is toch ook dat duizenden
Duitsers door de mazen van
het sociale net tuimelen. Voor
hen is de welvaartsstaat
Duitsland veranderd in een
arena waarin van dag tot dag
gevochten moet worden voor
een menswaardig bestaan.
DEN HAAG (ANP)
hele koloniale gesel
van Nederland, van
1942, heeft een verget
sonage een sleutelr
speeld: de Nede
maagd als opiumpushe
Tot deze conclusie kom
Ewald Vanvugt in het dc
verschenen boek 'Wettig
350 jaar Nederlandse opiu
in dt Indische archipel'.
Volgens Vanvugt tonen doo
gespoorde cijfers aan dat
staatshandel in opium de kolo
naar huis hadden kunnen gaan
Van onze ven
MAASTRICHT - Een cor
digers van de politievakb
Justitie en Binnenlandse
het burgerpersoneel bij de
tie kan krijgen als de norr
De vakbonden en de minis
teries zijn dat overeengeko
men. Van de zijde van de poli
tievakbonden wordt reeds
lang aangedrongen op die ge
lijkschakeling. Nu is het vaak
DEN HAAG (ANP) - De idee
van de middelbare en hogere
ambtenaren om de 3000 loket
tisten op de postkantoren on
der de Postbank-cao te bren
gen, waardoor ze niet langer
ambtenaar zijn, is van de
baan.
Tijdens het overleg donder
dag tussen de ambtenaren
bonden en de PTT-directie
(die er ook niet voor voelt)
bleek de CMHA alleen te
staan.
De middelbare en hogere
ambtenaren zijn mening dat
de lokettisten vrijwel uitslui
tend werken ten behoeve van
de Postbank, de bank waarin
de gelddiensten van de PTT
zullen opgaan. Voor hen zou
den dan ook de arbeidsvoor
waarden van die Postbank
moeten gaan gelden, aldus de
cmha-opvatting.
De FNV- en CNV-ambtena-
ren voelen niet voor deze plan
nen.
OVER EEN JAAR o! vijftien zal
Je huidige VUT-regelingen. Ve
herhaaldelijk gewaarschuwd da
lopende zaak zou worden, rric
voorspelbare ontwikkelingen ('t
reageren pas als ze met de neus
De rijksoverheid, de 'grootsti
nu bij monde van minister Rietk
'anger genegeerd kan worden, i
zers zullen, zo heeft hij de Tw
duur weer tot hun 65-sfe moete
einde komt aan de huidige VUT-
niet precies zeggen. De koment
anderen maar daarna.
Wat voor de ambtenaren geld
particuliere bedrijfsleven: door
als gevolg van het lage geboor
zou rond het jaar 2000 bij onge'
Jat een kleiner wordende groep
ter wordende groep niet-actiev'
ren Die kosten, die via pren
nwerkgevers moeten worden c
meer op te brengen.
Hel gaat hier overigens niet
Dieem. Arbeidsduurverkorting, i
Tensen aan werk te kunnen hel
een vroegtijdige uitstoot van kei
trekkende economie en de hero
allerlei nieuwe ontwikkelingen r
neri bewijzen. Waar zou, om ma
ae PvdA zonder Den Uyl zijn?
i iet jaar 2000 lijkt nog ver we
pnjpende veranderingen als do
f1m®er nodig dan een ministerii
an hele andere veronderstelling
eiwachtingen tijdig moeten bijs
ki°et®n er nu al op gaan inspele
aarheid te komen over de fina
dl ?,?£ale U|tkeringen. Dezelfdi
e vut, spelen straks immers c
onaantastbaar lijkende sociale v
r,n bo°Jschap van Rietkerk f
'n<3 in om bij het opstellen van
meer bescheidenheid in act
toekomstbeeld ons tien, vijftien
'enschappers concreet werd
uaarvan geworden is, kan de c<
?e toekomst niet 'maakbaar' is.
en met onzekerheden te lerei
