even. UITBLAZEN Longowal was gematigde leider Sikhs Moskou: Zwart werken legaliseren Banken steeds meer in de verdrukking MARKT Meer jt in de b aan he 'De allee is boven' Uit de hand DONDERDAG 22 AUGUSTUS 1985 ACHTERGROND 'APOSTEL VAN DE GEWELDLOOSHEID' Zuid-Afrika PAPIER VOOR UW PEN GROEIENDE WINSTEN GEVEN STERK VERTEKEND BEELD DONDERDAG 22 AU Van den Bro< boycotten rei Lichte groei in midden- ei kleinbedrijf DE STEM C< WIMKOCK WIE regelmatig - als éénpersoons- of hoogstens als lid van een tweepersoons nunderheid - in het gezel schap van Vlamingen ver keert en het geluk heeft geen moeite te hebben met het plaatselijk dialect dat ze spreken, zal af en toe toch merken dat hem de kwintessens ontgaat van een uitdrukking. Vlamingen hebben, net als Bra banders, Limburgers, Gronin gers en Friezen, zo hun eigen manier van gedachten en ge voelens uitdrukken. Het maakt bijvoorbeeld een heel verschil of een Vlaming het heeft over ons Belzjiekske of over het Belz- jiekske. Het 'onze' is kozend bedoeld, net als 'ons landeke', maar als de Vlaming spreekt van het Belzjiekske dan is het een scheldwoord, vooral popu lair in Vlaams-radicale kring: „Voor 't Belzjiekske nikske." Ook over het begrip Belgen zijn de Vlamingen tweeslachtig. Ze maken zich kwaad op de 'Hollanders' omdat die de Vla mingen altijd Belgen noemen (eenzelfde soort fout als de Vla mingen maken wanneer zij de Nederlanders Hollanders noe men), maar citeren ook met plezier Julius Caesar die de (oude) Belgen 'de dappersten van alle Galliërs' noemde. Alledaags conversatie- Vlaams kent een warwinkel van standaardpatronen, standaard zinnen en standaardmeningen. Gaston Durnez, een man die in het verleden al vaker met het Vlaams heeft gestoeid en daar van verslag deed in boekjes, heeft zojuist de laatste hand ge legd aan een (voorlopig - want zo'n werk is nooit klaar) Klein Belgisch Woordenboek (waarom niet Vlaams- zie hierboven). Hij noemt het ook een verza meling 'Praatklare ideeën voor conversatie in het Koninkrijk der Belgen.' Wij leren eruit dat we in Vlaams gezelschap onverander lijk te keer dienen te gaan tegen de fiscus en fiscale fraude (vooral door de 'Grote Kop pen' want het zijn alleen 'de garnaaltjes' die men af en toe vangt), tegen het Zwitserse bankgeheim, tegen ambtenaren en bureaucratie, tegen formalis me en vormelijkheid, tegen ge weld op de televisie en tegen goedkoop (dat immers maar zelden een goede koop bete kent), tegen politiek en politie kers, de post en de reclame, het weerbericht en het kijkgeld, te gen salonsocialisten en over dreven kerstgeschenken. Landeke Een Vlaming wordt weer eventjes Belg wanneer hij thuis- keert uit verre oorden. Dan blijkt hij het in zijn Belzjiekske nog niet zo slecht te hebben ge schoten. Nee, hij woont toch maar in een waar 'landeke van belofte'. Met goede sociale voorzieningen bijvoorbeeld. De werklozensteun vindt de Vla ming best, maar de dokters vrouw heeft hij beroofd van een eerzame reputatie door te pas en te onpas te klagen: „ak koord dat er steun moet wor den gegeven, maar als je dan ziet dat er doktersvrouwen zijn die met hun Mercedes komen stempelen. Soms is het notarisvrouw die de Mercedes parkeert voor de pui van het stempelkantoor. Ook advoka- ten en journalisten zijn in elk gezelschap (behalve in dat van advokaten en journalisten) vo gelvrij. Advokaten moeten goed kunnen liegen. Niemand zou het zelf willen zijn: „Goed weten dat iemand een moorde- Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllllllllllllll||llli5 naar is en hem doen vrijspre ken? Néé, ik niet!" Advokaten leven van andermans ellende. Van echtscheidingen vooral. Princesse Journalisten zijn allemaal mislukte politici, dito universi- tairen, paters of schrijvers die te snel schrijven over dingen die ze maar half begrijpen. „Een dineetje en een sigaar doen wonderen bij die man nen!" Samen met parlementa riërs, comitéleden en directeu ren maken journalisten altijd reisjes op kosten van de Prin cesse. De ware tweetalige Vla ming zegt dat geeltelijk in het Frans: „Zij maken ginder mooi weer, aux frais de la Princesse. Allez is een multifunctioneel stopwoord dat zelfs in het door Nederlanders gedolven steen- kool-Vlaams voorkomt: 'allez vooroit achteroit!'. 'Allez' kan van alles betekenen, maar tegen iemand die het woordje te vaak gebruikt mag je zeggen: 'de al lee is boven.' Als je dan ook nog weet dat met deze allee de overloop wordt bedoeld zal het niet moeilijk zijn de terechtwij zing de klank van gezag mee te geven. Een terechtwijzing aan het adres van de Nederlander zit overigens ook verscholen in Durnez' toelichting op het woordje zulle. Durnez: „Stop woord om in Hollands gezel schap Belgen na te bootsen, vaak in combinaties als Awel zulle manneke." Over de jeugd 'van tegen woordig' valt ook in Vlaamse conversaties weinig positiefs te horen. Op wapenstilstandsdag - 11 november - in Zuid-Ne derland vooral bekend als 'Bel gendag' omdat dan auto's met Belgische kentekens de par keerplaatsen vullen, is het bon ton om vast te stellen dat de jeugd niet eens meer weet wat er gevierd wordt; dat er nodig wat aan de Nationale Opvoe ding moet worden gedaan. Me nige Vlaming weet dit serieuze gespreksonderwerp te larderen met een oud, maar nog graag gehoord grapje over een Lim burgse burgemeester die bij het monument voor de gesneuvel den van '14-' 18 uitriep: „Lang leve de gesneuvelde soldaten!" Het woordenboekje van Durnez is een vermakelijk werkje waaruit overigens blijkt dat Vlamingen over veel zaken niet anders praten en denken dan de 'Hollanders', daargela ten dat een Vlaming geen zon netjes tekent op zijn prentbrief kaarten, maar liever vermeldt dat het in zijn vakantie-omge ving Goed van eten is. Het is voor een Hollander bovendien vermakelijk te mogen constate ren dat uit hun alledaagse con versatie blijkt dat Vlamingen net zo'n hekel hebben aan het gooien van goed geld naar kwaad geld als wij. „Je moet ze niet zaaien, hier groeien ze niet!" zeggen ze daar wanneer iemand een paar munten laat vallen. Gaston Durnez. Klein Belgisch Woordenboek. Elsevier Brussel. Bfrs. 495- Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader, Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236883. Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Breda, Nwe. Ginnekenstraat41, 076-236326. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Goes, Klokstraat 101100-28030. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen: j 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of f 258,- per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W. Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice: Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Ronlrrplfltipc Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. T5 PAGINA Door onze redactie buitenland HARCHAND Singh Longowal, die dinsdag door een extremisti sche Sikh is vermoord, was een gematigde Sikh-leider die een historisch vredesakkoord heeft gesloten met de Indiase regering om tot een oplossing te komen voor de al drie jaar durende cri sis in de deelstaat Punjab. De 57-jarige Longowal, die voorzit ter was van de Akali Dal, werd bescho ten door vier Sikhs toen hij in het dis trict Sangrur een openbare bijeen komst toesprak. Hij predikte de geweldloosheid en veroordeelde de eis van militante Sikhs voor een onafhankelijke staat. De be storming van de Gouden Tempel vorig jaar en de gruweldaden jegens de Sikh-gemeenschap werden door hem echter fel gelaakt. De regering had een lijfwacht aan gesteld die Longowal 24 uur per dag moest beschermen nadat hij op 24 juli het vredesakkoord met premier Rajiv Gandhi had getekend. Functionarissen waren bang dat hij vermoord zou wor den door extremistische Sikhs die het akkoord als verraad beschouwden. 'Het akkoord dient de Panth (de zaak der Sikhs) en geheel Punjab', zei hij. De regeling maakte een eind aan de agita tie die Longowals partij in augustus 1982 in Punjab was begonnen. De cam pagne voor grotere godsdienstige en politieke autonomie werd overgeno men door militante Sikhs en heeft de afgelopen drie jaar 4.500 levens geëist. Kort nadat de Gouden Tempel door het Indiase leger was bestormd om ex tremistische Sikhs uit het heiligdom te verdrijven die er een heel arsenaal aan wapens hadden aangelegd, werd Lon gowal gevangen gezet. Hij werd negen maanden later weer vrijgelaten. Na zijn vrijlating distantieerde Lon gowal zich van de extremisten. Hij drong er herhaaldelijk bij de Sikhs op Longowal - FOTO AP aan om met politieke middelen een op lossing te vinden voor hun grieven. Hij ging gekleed in het wit en droeg een blauwe tulband en de traditionele dolk van de Sikhs, maar hulde zich nimmer in het saffraangeel, de ver- zetskleur waarin veel Sikhs gekleed gaan. Longowal sprak Punjabi, de taal die veel gebruikt wordt in de staat waar de 18 miljoen zielen tellende bevolking voor 52 procent uit Sikhs bestaat. Longowal ging eind jaren '50 de poli tiek in en werd in de jaren '60 enkele keren voor een korte periode gevangen gezet omdat hij deelnam aan vreedza me betogingen voor meer rechten voor de Sikhs. Hij was een zeer godsdienstig mens en werd in 1964 gekozen tot partijleider in het district Sangrur. Die post bezette hij negen jaar. In 1980 werd hij voorzit ter van de Akali Dal met steun van trouwe partijleden die zijn naïviteit en godsdienstige achtergrond zeer op prijs stelden. Vanaf 1983 werd Longowal in de schaduw gesteld door Jarnail Singh Bhindranwale, een extremistische lei der die openlijk geweld predikte en bij de bestorming van de Gouden Tempel om het leven kwam. Na zijn vrijlating in maart probeer de Longowal enkele maanden zijn po sitie als onbetwist leider van de Sikhs zeker te stellen, maar hij werd op een gegeven moment naar het tweede plan verwezen door Joginder Sing, de 74-ja- rige vader van Bhindranwale, die een militante afsplitsing van de Akali Dal leidt. Longowal trad tenslotte naar voren als leider van formaat toen hij het ak koord tekende en daarmee zijn tegen standers verraste, die hem afschilder den als een zwakke voorman die de zaak der Sikhs voor een appel en een ei verkocht. Maar volgens Longowal was een meerderheid van de Sikhs voor het ak koord, omdat de meesten vrede willen en geen voortzetting van het bloedver gieten in Punjab. Na zijn vrijlating had Longowal openlijk Bhindranwale en de twee moordenaars van premier Indira Gandhi geprezen. Maar de regering was van mening dat Longowal au fond gematigd was en beschouwde hem als een leider die de meerderheid van de Sikhs vertegenwoordigde. De moordaanslag op Longowal vond plaats nadat de regering drie dagen eerder verkiezingen in Punjab had aangekondigd. Longowal en andere politici van de oppositie hadden ge waarschuwd dat de verkiezingen pre matuur waren en een nieuwe golf van geweld konden ontketenen. 'Een man van vrede is gevallen door de kogels van moordenaars', verklaar de Gandhi in een condoléancebood- schap. 'Hij laat een leegte achter die moeilijk te vullen zal zijn'. Het is niet mijn gewoonte, ingezonden brieven naar de krant te sturen, maar na de belachelijke, racistisch en fascistisch aandoende toe spraak van Botha dwing ik mijzelf ertoe uit soladariteit toch minstens deze brief te schrijven. Ik besef dat ik weinig voor hen doen kan. Wat ik hoop te bereiken is dat ik velen ertoe kan bewe gen ook iets dergelijks te doen, zodat we niet in slaap vallen, maar de zwarten in iÊVW* Zuid-Afrika een hart onder de riem steken. Amerika en Engeland zijn de enige lan den die positief op Botha's toespraak gereageerd heb ben. Amerika durfde er zelfs de eeuwige vijand Rusland bij te halen om hun stand punt goed te praten. Waar de koude oorlog al niet goed voor is In principe gaat het Reagan en consorten alleen maar om geld, maar dat ar gument verkoopt in zo'n ge val uiteraard niet zo lekker. Dus haal je je eeuwige vij and erbij en de duffe Ameri kaan die na Dynasty nog even het laatste nieuws be kijkt, wil eigenlijk het liefst onmiddellijk de defensie uitgaven weer verhoogd zien. In Nederland is het echter helaas ook al niet veel beter gesteld. Het CDA is net zo christelijk als mijn deur bel en de WD gaat zonder al te veel financiële proble men over zwarte lijken. Het wachten is dan ook op poli tieke leiders met een hart en die ook zodanig handelen. Pas dan zal er werkelijk iets aan het Zuid-Afrikaans probleem en andere proble men in de wereld gedaan kunnen worden. Breda H. Heijnen door onze redactie buitenland ZWARTWERKERS ver dienen in de Sovjet-Unie jaarlijks miljarden roe bels met verschillende vormen van dienstverle ning en het wordt tijd dat de regering daar een graantje van gaat mee pikken, ook al betekent dat dat enige vorm van particulier ondernemer schap moet worden ge legaliseerd, aldus de spreekbuis van de Sov jet-regering, het dag blad Izvestia dinsdag. Het binnen of buiten offi ciële werktijd zwart geld verdienen is volstrekt in strijd met de heersende ideo logie in de Sovjet-Unie, die bepaalt dat eenieder zijn ta lenten tegen vastgestelde be loning ten dienste van de staat moet stellen. Illegale particuliere be drijf es zijn echter een der mate algemeen verschijnsel, dat wie de weg weet illegaal zijn haar kan laten knippen, maar ook een landhuisje kan kopen. 'Na levo', aan de lin kerkant, is de uitdrukking die de Russen daarvoor ge bruiken. Met boetes, celstraffen en andere sancties heeft de re gering gepoogd een eind aan dat verschijnsel te maken, maar de Izvestia erkent nu dat die sancties geen effect hebben gehad. 'Mogelijk komt dat omdat zij niet aan sluiten bij de realiteit. Laten we aannemen dat we een eind maakten aan het werk van deze vakmensen. Wie zou dan hun plaats in ne men? Onze rammelende dienstverlening?'. De krant stelt voor dat de regering de 'Na levo'-bedrijfjes legali seert en daarmee via belas ting een deel van de winst naar zich toe trekt. Als voorbeeld wordt een tv-reparatiebedrijfje in Est land genoemd, dat zelf zijn prijzen bepaalt en de moe derorganisatie betaalt voor onderdelen en andere kosten. De werknemers werken nu niet zwart meer en de winst is enorm gestegen. Het aantal klanten is gestegen en de sa larissen van de werknemers konden omhoog, aldus Izves tia. De krant schrijft dat der gelijke experimenten zouden kunnen worden uitgebreid en dat mensen die in hun vrije tijd hun diensten aan bieden daarvoor een vergun- ning zouden moeten kunnen aanvragen, waarvoor zij een percentage van hun omzet als belasting zouden moeten afdragen aan de staat. In sommige gebieden, zoals in Georgië, zijn bepaalde vormen van particulier on dernemerschap toegestaan, en Izvestia stelt het Kremlin voor de beperkingen op de particuliere sector te verlich ten om de dienstverlening aan de consument te verbete ren. De illegale industrie maakt een belangrijk van de Russische economie uit. Buitenlanders die in Moskou gaan wonen merken al snel dat een elektricien of loodgieter in zijn lunchpauze veel harder werkt dan nor maal, vooral als hij wordt be taald in wodka of in buiten landse valuta. Voor veel Rus sen zijn sommige goederen of diensten alleen 'na levo' te verkrijgen. De grootste en meest alge mene vorm van zwart wer ken is het repareren van auto's. Een Moskoviet die een garage heeft voor zijn auto is al snel bereid daar twee zwarte monteurs in te laten sleutelen, in ruil voor het on derhoud van zijn eigen voer tuig. Veel Russen kopen hun benzine ook van in staats dienst rijdende vrachtwa genchauffeurs. Bustehouders, panty's en andere lingerie zijn op het toilet van het enorme waren huis GUM, tegenover hef Kremlin, makkelijker te krijgen dan op de afdeling waar ze thuishoren. Kappers, artsen, tandart sen en allerlei reparateurs verdienen er zwart wat Een Moskoviet vertelde iemand te kennen die zwarl een huisje op het platteland had laten bouwen. Twee vrouwen zeiden met brei- en naaiwerk wat bij te verdie nen. Het materiaal krijgen ze van vrouwen die dat ook weer zwart hebben geritseld De Izvestia schat de om vang van de zwarte economie op 5 miljard tot 6 miljard roebel per jaar (25- tot miljard gulden). De omzet is daarmee volgens de krant even groot als die van de of ficiële dienstverlening, alleen krijgt de staat hier niets van. Izvestia schrijft dat de overheid vier miljoen zeer gemotiveerde arbeiclers in dienst zou moeten nemen om het nu zwart gedane werk over te nemen. door Pieter-Jan Dekkers DE Nederlandse banken raken - hoe gek het ook klinkt - steeds meer in de verdrukking. On danks de miljarden gul dens winst die ze elk jaar weer weten binnen te halen, ziet de toe komst er somber uit. Tenminste, als de ba kens niet snel worden verzet. Het wekt geen verbazing dat de sinds enige tijd soms luid opklinkende jam merklachten van hoge bank- bazen op de lachspieren van kleine spaarders werkt. Als de winst van bijvoorbeeld de Rabobank en de NMB het af gelopen haltjaar weer fors is gestegen past, zo meent men, geen klaaglied over de ver diensten van het bankier schap. Toch is de vrees van de meeste banken dat ze in de toekomst minder aan de bak zullen komen, zeker gegrond. De belangrijkste 'maat schappelijke' rol van de ban ken is altijd geweest het be middelen tussen geldgevers en geldvragers. Wat door particulieren wordt gespaard wordt door de banken via kredieten weer aan de man gebracht, vooral in de vorm van kredieten voor bedrijfs investeringen. Veel banken oefenen daar naast, soms noodgedwongen, andere activiteiten uit zoals het verkopen van verzeke ringen, reizen en hypothe ken, echter zonder door slaand succes. Sinds de economische cri sis huishield onder de wer kende bevolking van Neder land is het bergafwaarts ge gaan met de zo spreekwoor delijke spaarzin van de Ne derlander. Werd er in de pe riode 1960-1980 jaarlijks voor een fors bedrag naar de spaarbank gebracht - zo'n 5 procent van het nationaal in komen - vanaf 1980 is dat ge daald tot amper 3 procent. Dat betekent dat de ban ken steeds minder geld bin nen krijgen en dus ook min der kredieten kunnen uitzet ten om aan de nodige winst te komen. Nu moet niet uit het oog worden, verloren dat vooral de bedrijven de laat ste jaren niet om dure bank kredieten hebben zitten springen. Toch hebben de banken het leeuwendeel be taald van wat in het bedrijfs leven, vooral in het midden- Spaartegoeden van gezinnen bij institutionele beleggers en banken (m van het nationale inkomen A 4 r i e elegg irs E anke! '62 '64 '66 '68 '70 '72 '74 '76 '78 '80 '82 '84 '86 '88 '90 Uit bovenstaande grafiek blijkt duidelijk de groeiende invloed van de institutionele beleggers. - BRON: RABOBANK en kleinbedrijf en de land- en tuinbouw, is geïnvesteerd. De economische crisis is echter niet de enige oorzaak van het inzakken van de spaar'markt'. Het zijn ook nieuwe vormen van sparen die de consument minder vlot naar het traditionele spaar bankboekje doet grijpen. De zogenaamde vrije besparin gen worden in steeds grotere mate verdrongen door 'con tractuele' besparingen: pen sioen- en levensverzekerin gen. De pensioenfondsen en le vensverzekeraars, ook wel institutionele beleggers ge noemd, hebben de (spaar) banken al van de eerste plaats verdrongen als het gaat om het binnenhalen van (spaar)geld van particulie ren. Het zijn vooral deze be leggers die de banken weg drukken van hun traditione le werkterrein. De institutionele beleggers beheren enorme fondsen, van waaruit later aanvullende pensioenen en levensverze keringen worden uitbetaald. Het geld in die fondsen wordt door de pensioenfondsen en verzekeraars zo veilig moge lijk belegd. In tegensteling tot de banken nemen ze wei nig risico in de besteding van de aan hen toevertrouwde gelden. Geen kredieten dus aan het bedrijfsleven maar wel het financieren van bijvoor beeld de staatsschuld. Tussen 1977 en 1982 is die schuld bij na verdubbeld tot 205 miljard gulden. Van die groei is ruim 60 procent door de pensioen fondsen en verzekeraars ge financierd. Behalve de felle concur rentiestrijd om de spaarcen ten van de Nederlandse bur ger beconcurreren de banken en de institutionele instellin gen elkaar in steeds fellere mate ook op andere terrei nen. Nu de overheid het be grotingstekort in een gefor ceerd tempo terugschroeft en pensioenfondsen en verzeke raars alleen in het binnen land beleggen wordt de spoe ling dun. De banken vrezen dat de institutionele beleggers zich gaan begeven op het specifie ke terrein van de banken: het verstrekken van kredieten aan particulieren en moge lijk zelfs bedrijven. Immers, de premies blijven in geld ge meten groeien en die inkom sten moeten veilig en risico loos worden belegd. Als de schuld van de overheid klei ner wordt verdwijnt een deel van de afzetmarkt en is men wel genoodzaakt zijn heil el ders te zoeken. De levensver zekeraars bijvoorbeeld zijn bezig een groot deel van de hypotheekmarkt te verove ren. Dat de banken daarover steen en been klagen behoeft geen verwondering, vooral niet omdat het een ongelijke concurrentiestrijd betreft: pensioenfondsen en levens verzekeraars bieden hun klanten nu eenmaal uitste kende fiscale voorzieningen. Over z'n met moeite bijeen gesprokkelde spaarcentjes moeten particulieren belas ting betalen zodra ze het op de bank zetten en er rente van 'genieten'. Het betalen van premies aan pensioen fondsen en levensverzeke raars echter is tot een bedrag van ruim 16.000 gulden fis caal aftrekbaar: dubbele kassa dus. Resteert voor de banken de zakelijke kredietverlening, maar daar is een erg duur apparaat voor nodig. Boven dien kloppen bedrijven steeds minder vaak bij hun 'meedenkers' aan, hoewel de economische opleving zorgt voor een groei van de be drijfsinvesteringen. Onder nemingen hebben de laatste jaren hun sterk gegroeide winsten in de eerste plaats besteed om het eigen vermo gen weer op peil te brengen. Voor nieuw geld voor inves teringen plaatsen ze het laat ste jaar in toenemende mate nieuwe aandelen om zo risi codragend kapitaal binnen te krijgen. Er is nog andere methode voor bedrijven om hun in vesteringen onafhankelijk van dure bankkredieten te financieren: ze lenen recht streeks op de kapitaalmarkt. Daarmee schakelen ze de 'tussenhandel' cq. de banken uit en zijn stukken goedko per uit. In Amerika heeft de ze trend al een groot aantal banken in financiële proble men gebracht en ook in West-Europa gaan steeds meer grote ondernemers er toe over. Zoals onlangs Uni lever en, gisteren nog, Phi lips. Tenslotte worden de ban ken in toenemende mate ge confronteerd met het 'Ropar- co-effect'; instellingen als Roparco doen alleen maar via hun bankgironet zaken met hun klanten. Ze maken dus erg weinig kosten en kunnen dus een hogere rente bieden aan hun klanten. Het wringt bij de banken dus aan alle kanten. Hoewel dat nog niet te merken is aan hun forse winsten dreigt er op wat langere termijn struktureel iets mis te gaan. Mits de banken bijtijds alle zeilen bijzetten en hun acti viteiten gaan verleggen naar meer rendabele terreinen. De mogelijkheden zijn echter beperkt. De Amro- bank doet een poging alle ac tiviteiten op het gebied van geld- en kapitaalmarkt, de handel in vreemde valuta en het effectenbedrijf te inte greren en zich meer te gaan toeleggen op de handel in waardepapieren. De ABN kiest voor de tratiditonele manier van bankieren: deze bank gaat via het 'Open Bank Projekt' proberen een deel van de traditionele markt te veroveren op de concurrentie. Vrij algemeen wordt dat laatste gezien als een onver standige beslissing. De tech nologische vernieuwing zorgt voor een verdere automatise ring van het geldverkeer en de opkomst van het huiscom puter maakt het thuisban kieren steeds aantrekkelij ker. Het proberen de particu lier over de bankdrempel te krijgen voor andere (geld)za- ken dan alleen het spaar bankboekje kan op den duur wel voor meer inkomsten zorgen, maar het vergt tege lijkertijd een erg duur appa raat. De banken verliezen nu al jaarlijks op iedere particulie re betaalrekening 100 gulden. Dat betekent voor alle ban ken samen jaarlijks een ver lies van minstens een half miljard gulden. De Amrobank gaat een ge heel andere weg op: de bank wil zich meer als handelaar gaan profileren. Deze activi teit is overgewaaid uit Ame rika waar het al een grote vlucht genomen heeft. Daar worden door de banken niet alleen leningen van bedrij ven op de kapitaalmarkt ge kocht en verkocht, er wordt ook steeds vaker gehandeld in hypotheken en zelfs auto financieringen gaan grif van hand tot hand. Ook de handel in waardepapieren met een variabele rente is in opkomst, Gaat het Nederlandse bankwezen inderdaad onder aanvoering van de Amro die kant op dan zal dat wat be treft het toezicht op de ban ken tot grote problemen kun nen leiden. Er is na enkele nare zaken (Slavenburg, Til- burgsche Hypotheekbank) een tendens om de controle van De Nederlandsche Bank op de banken te verbeteren. De toenemende handel in waardepapieren maakt die controle echter moeilijker. Centrale banken krijgen minder inzicht in de werke lijke financiële positie van banken. In Amerika had de crisis rond de spaarbanken in Ohio onlangs juist te maken met die handel. De banken zelf vinden dat de Nederlandse regering maatregelen moet nemen om het tij te keren. Zo willen de banken dat er een eind komt aan de fiscale ongelijkheid tussen (spaar)banken en pen sioenfondsen en levensverze keraars. Bovendien zouden de banken ook pensioenen en levensverzekeringen moeten kunnen verkopen. Met ande re woorden: banken en insti tutionele beleggers zouden op dezelfde financiële markten onder gelijke voorwaarden moeten kunnen opereren. Dat is natuurlijk toe komstmuziek, want daarvoor zou het hele stelsel van de pensioenverzekeringen op de helling moeten worden gezet, waarbij de individuele werk nemer zelf bepaalt hoe hoog zijn pensioenvoorziening wordt en welke premie hij wenst te betalen. Nu is dat allemaal collectief per be drijfstak) geregeld. Het ligt meer voor de hand dat de banken straks genood zaakt zullen zijn nauwer met elkaar samen te werken. Een verdere concentratie via fu sies is daarbij niet uitgeslo ten. Ook de samenwerking me' buitenlandse banken word' steeds waarschijnlijker. Ne derland is geen groot land, de thuismarkt is beperkt en bo vendien nog strak geregel6' menteerd. 'Als er niets an ders op zit dan moet gekeken worden naar fusiemogelijk heden met buitenlandse ban ken', zei de onlangs afgetre den ABN-directeur Baten burg. Van onze correspondent TILBURG - „Ik laat h« maal geen Turken en IV Kikkanen toe in mijn za Ik heb dan ook in vijft jaar geen problemen geha De Tilburgse discothei houder M. K. (34) toonde gisteren niet het minste I grip voor dat hij zich voor kantonrechter moest antwoorden omdat hij Marokkaanse jongeren - maart 1984 de toegang zijn dancing had geweigei Hoofdschuddend hoo K, de officier van just aan. Die hoopte dat zijn v v of Brc DEN HAAG (ANP) - Minisri zaken en zijn collega van zijn gisteren weggebleven b ambassadeur, gehouden ter j jaar geleden de Republiek w De afwezigheid van beidi ministerie van buitenlandse Amnesty International gerr hun rol in de couppoging van Zij hadden „andere verplic het ministerie desgevraagd n Buitenlandse zaken kan di tario en Djoko Untung, op 1, bevestigen. Het ministerie van buiter uitgevaardigd voor het al da gen voor de receptie. AMSTERDAM (ANP) meer jongens onder de aandeel in het totale bf eind 1984 acht procent. Een jaar eerder was dat procent. Daarmee lijkt e einde te zijn gekomen aan DEN HAAG (ANP) - Het mi den- en kleinbedrijf zal zi afzet dit jaar met 1,5 proce zien groeien, iets minder d: in 1984. De produktiegroei in 1985 gelijke tred houd met de afzetgroei. De winsten kunnen met o geveer 8 procent toenemen het reëel beschikbare inkom yan een zelfstandige kan jaar vijf procent groeien. Dat zegt het Economisch I stituut voor het Midden- Kleinbedrijf (EIM) in jaarverslag over 1984. De export van het midde en kleinbedrijf blijft zi krachtig ontwikkelen, aid het EIM en neemt hierdc meer toe dan die van het tori bedrijfsleven. De werkgelegenheid in midden- en kleinbedrijf yolgens het jaarverslag jaar nauwelijks verder afr men. EEN duidelijke meerderheid recht naar onze mening, no deze tijd niet zonder krijgs vioeit niet voort dat marine, I 'a|r zijn. De strijdkrachten w scnouwd als een noodzakeli zitten en het grootste deel bestaat wordt er al gauw o 9ebeuren, die niet door de b boms is die opwinding o van de verontwaardigin h® an onderofficieren van 9ewekt. Volgens de L Kaderleden 'stelselmatig der °ienstP|ichtigen opgetre ad zijn gedaagd en de and Beroepsmilitairen kunnen slapjanussen', die volgens tegenwoordig rijkelijk verte 9 heel ongegrond. De jong nm ve'*wend dan vroeger tpn Van hen militairen te ma kur,worden' geoefend geno kunnen overleven. nJlaar'n Oirschot is het op één b Ult de hand gelopen, die ^eer maar 'stelselmatig' riinr, sadistisch moeten w Of k er^ent dat de ontspori bevnih aerake is van een o worn van de 'andst rden aangetoond.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 2