even.
UITBLAZEN
Longowal was gematigde leider Sikhs
Moskou: Zwart
werken legaliseren
Banken steeds meer in de verdrukking
MARKT
Meer jt
in de b
aan he
'De allee
is boven'
Uit de hand
DONDERDAG 22 AUGUSTUS 1985
ACHTERGROND
'APOSTEL VAN DE GEWELDLOOSHEID'
Zuid-Afrika
PAPIER
VOOR UW PEN
GROEIENDE WINSTEN GEVEN STERK VERTEKEND BEELD
DONDERDAG 22 AU
Van den Bro<
boycotten rei
Lichte groei
in midden- ei
kleinbedrijf
DE STEM C<
WIMKOCK
WIE regelmatig - als
éénpersoons- of
hoogstens als lid
van een tweepersoons
nunderheid - in het gezel
schap van Vlamingen ver
keert en het geluk heeft
geen moeite te hebben met
het plaatselijk dialect dat
ze spreken, zal af en toe toch
merken dat hem de kwintessens
ontgaat van een uitdrukking.
Vlamingen hebben, net als Bra
banders, Limburgers, Gronin
gers en Friezen, zo hun eigen
manier van gedachten en ge
voelens uitdrukken. Het maakt
bijvoorbeeld een heel verschil
of een Vlaming het heeft over
ons Belzjiekske of over het Belz-
jiekske. Het 'onze' is kozend
bedoeld, net als 'ons landeke',
maar als de Vlaming spreekt
van het Belzjiekske dan is het
een scheldwoord, vooral popu
lair in Vlaams-radicale kring:
„Voor 't Belzjiekske nikske."
Ook over het begrip Belgen
zijn de Vlamingen tweeslachtig.
Ze maken zich kwaad op de
'Hollanders' omdat die de Vla
mingen altijd Belgen noemen
(eenzelfde soort fout als de Vla
mingen maken wanneer zij de
Nederlanders Hollanders noe
men), maar citeren ook met
plezier Julius Caesar die de
(oude) Belgen 'de dappersten
van alle Galliërs' noemde.
Alledaags conversatie-
Vlaams kent een warwinkel van
standaardpatronen, standaard
zinnen en standaardmeningen.
Gaston Durnez, een man die in
het verleden al vaker met het
Vlaams heeft gestoeid en daar
van verslag deed in boekjes,
heeft zojuist de laatste hand ge
legd aan een (voorlopig - want
zo'n werk is nooit klaar) Klein
Belgisch Woordenboek (waarom
niet Vlaams- zie hierboven).
Hij noemt het ook een verza
meling 'Praatklare ideeën voor
conversatie in het Koninkrijk
der Belgen.'
Wij leren eruit dat we in
Vlaams gezelschap onverander
lijk te keer dienen te gaan tegen
de fiscus en fiscale fraude
(vooral door de 'Grote Kop
pen' want het zijn alleen 'de
garnaaltjes' die men af en toe
vangt), tegen het Zwitserse
bankgeheim, tegen ambtenaren
en bureaucratie, tegen formalis
me en vormelijkheid, tegen ge
weld op de televisie en tegen
goedkoop (dat immers maar
zelden een goede koop bete
kent), tegen politiek en politie
kers, de post en de reclame, het
weerbericht en het kijkgeld, te
gen salonsocialisten en over
dreven kerstgeschenken.
Landeke
Een Vlaming wordt weer
eventjes Belg wanneer hij thuis-
keert uit verre oorden. Dan
blijkt hij het in zijn Belzjiekske
nog niet zo slecht te hebben ge
schoten. Nee, hij woont toch
maar in een waar 'landeke van
belofte'. Met goede sociale
voorzieningen bijvoorbeeld. De
werklozensteun vindt de Vla
ming best, maar de dokters
vrouw heeft hij beroofd van een
eerzame reputatie door te pas
en te onpas te klagen: „ak
koord dat er steun moet wor
den gegeven, maar als je dan
ziet dat er doktersvrouwen zijn
die met hun Mercedes komen
stempelen. Soms is het
notarisvrouw die de Mercedes
parkeert voor de pui van het
stempelkantoor. Ook advoka-
ten en journalisten zijn in elk
gezelschap (behalve in dat van
advokaten en journalisten) vo
gelvrij. Advokaten moeten
goed kunnen liegen. Niemand
zou het zelf willen zijn: „Goed
weten dat iemand een moorde-
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllllllllllllll||llli5
naar is en hem doen vrijspre
ken? Néé, ik niet!" Advokaten
leven van andermans ellende.
Van echtscheidingen vooral.
Princesse
Journalisten zijn allemaal
mislukte politici, dito universi-
tairen, paters of schrijvers die
te snel schrijven over dingen
die ze maar half begrijpen.
„Een dineetje en een sigaar
doen wonderen bij die man
nen!" Samen met parlementa
riërs, comitéleden en directeu
ren maken journalisten altijd
reisjes op kosten van de Prin
cesse. De ware tweetalige Vla
ming zegt dat geeltelijk in het
Frans: „Zij maken ginder mooi
weer, aux frais de la Princesse.
Allez is een multifunctioneel
stopwoord dat zelfs in het door
Nederlanders gedolven steen-
kool-Vlaams voorkomt: 'allez
vooroit achteroit!'. 'Allez' kan
van alles betekenen, maar tegen
iemand die het woordje te vaak
gebruikt mag je zeggen: 'de al
lee is boven.' Als je dan ook
nog weet dat met deze allee de
overloop wordt bedoeld zal het
niet moeilijk zijn de terechtwij
zing de klank van gezag mee te
geven.
Een terechtwijzing aan het
adres van de Nederlander zit
overigens ook verscholen in
Durnez' toelichting op het
woordje zulle. Durnez: „Stop
woord om in Hollands gezel
schap Belgen na te bootsen,
vaak in combinaties als Awel
zulle manneke."
Over de jeugd 'van tegen
woordig' valt ook in Vlaamse
conversaties weinig positiefs te
horen. Op wapenstilstandsdag
- 11 november - in Zuid-Ne
derland vooral bekend als 'Bel
gendag' omdat dan auto's met
Belgische kentekens de par
keerplaatsen vullen, is het bon
ton om vast te stellen dat de
jeugd niet eens meer weet wat
er gevierd wordt; dat er nodig
wat aan de Nationale Opvoe
ding moet worden gedaan. Me
nige Vlaming weet dit serieuze
gespreksonderwerp te larderen
met een oud, maar nog graag
gehoord grapje over een Lim
burgse burgemeester die bij het
monument voor de gesneuvel
den van '14-' 18 uitriep: „Lang
leve de gesneuvelde soldaten!"
Het woordenboekje van
Durnez is een vermakelijk
werkje waaruit overigens blijkt
dat Vlamingen over veel zaken
niet anders praten en denken
dan de 'Hollanders', daargela
ten dat een Vlaming geen zon
netjes tekent op zijn prentbrief
kaarten, maar liever vermeldt
dat het in zijn vakantie-omge
ving Goed van eten is. Het is
voor een Hollander bovendien
vermakelijk te mogen constate
ren dat uit hun alledaagse con
versatie blijkt dat Vlamingen
net zo'n hekel hebben aan het
gooien van goed geld naar
kwaad geld als wij. „Je moet ze
niet zaaien, hier groeien ze
niet!" zeggen ze daar wanneer
iemand een paar munten laat
vallen.
Gaston Durnez. Klein Belgisch
Woordenboek. Elsevier Brussel.
Bfrs. 495-
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader,
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat41, 076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
j 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of f 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Ronlrrplfltipc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA
Door onze redactie buitenland
HARCHAND Singh Longowal,
die dinsdag door een extremisti
sche Sikh is vermoord, was een
gematigde Sikh-leider die een
historisch vredesakkoord heeft
gesloten met de Indiase regering
om tot een oplossing te komen
voor de al drie jaar durende cri
sis in de deelstaat Punjab.
De 57-jarige Longowal, die voorzit
ter was van de Akali Dal, werd bescho
ten door vier Sikhs toen hij in het dis
trict Sangrur een openbare bijeen
komst toesprak.
Hij predikte de geweldloosheid en
veroordeelde de eis van militante Sikhs
voor een onafhankelijke staat. De be
storming van de Gouden Tempel vorig
jaar en de gruweldaden jegens de
Sikh-gemeenschap werden door hem
echter fel gelaakt.
De regering had een lijfwacht aan
gesteld die Longowal 24 uur per dag
moest beschermen nadat hij op 24 juli
het vredesakkoord met premier Rajiv
Gandhi had getekend. Functionarissen
waren bang dat hij vermoord zou wor
den door extremistische Sikhs die het
akkoord als verraad beschouwden.
'Het akkoord dient de Panth (de zaak
der Sikhs) en geheel Punjab', zei hij. De
regeling maakte een eind aan de agita
tie die Longowals partij in augustus
1982 in Punjab was begonnen. De cam
pagne voor grotere godsdienstige en
politieke autonomie werd overgeno
men door militante Sikhs en heeft de
afgelopen drie jaar 4.500 levens geëist.
Kort nadat de Gouden Tempel door
het Indiase leger was bestormd om ex
tremistische Sikhs uit het heiligdom te
verdrijven die er een heel arsenaal aan
wapens hadden aangelegd, werd Lon
gowal gevangen gezet. Hij werd negen
maanden later weer vrijgelaten.
Na zijn vrijlating distantieerde Lon
gowal zich van de extremisten. Hij
drong er herhaaldelijk bij de Sikhs op
Longowal
- FOTO AP
aan om met politieke middelen een op
lossing te vinden voor hun grieven.
Hij ging gekleed in het wit en droeg
een blauwe tulband en de traditionele
dolk van de Sikhs, maar hulde zich
nimmer in het saffraangeel, de ver-
zetskleur waarin veel Sikhs gekleed
gaan.
Longowal sprak Punjabi, de taal die
veel gebruikt wordt in de staat waar de
18 miljoen zielen tellende bevolking
voor 52 procent uit Sikhs bestaat.
Longowal ging eind jaren '50 de poli
tiek in en werd in de jaren '60 enkele
keren voor een korte periode gevangen
gezet omdat hij deelnam aan vreedza
me betogingen voor meer rechten voor
de Sikhs.
Hij was een zeer godsdienstig mens
en werd in 1964 gekozen tot partijleider
in het district Sangrur. Die post bezette
hij negen jaar. In 1980 werd hij voorzit
ter van de Akali Dal met steun van
trouwe partijleden die zijn naïviteit en
godsdienstige achtergrond zeer op prijs
stelden.
Vanaf 1983 werd Longowal in de
schaduw gesteld door Jarnail Singh
Bhindranwale, een extremistische lei
der die openlijk geweld predikte en bij
de bestorming van de Gouden Tempel
om het leven kwam.
Na zijn vrijlating in maart probeer
de Longowal enkele maanden zijn po
sitie als onbetwist leider van de Sikhs
zeker te stellen, maar hij werd op een
gegeven moment naar het tweede plan
verwezen door Joginder Sing, de 74-ja-
rige vader van Bhindranwale, die een
militante afsplitsing van de Akali Dal
leidt.
Longowal trad tenslotte naar voren
als leider van formaat toen hij het ak
koord tekende en daarmee zijn tegen
standers verraste, die hem afschilder
den als een zwakke voorman die de
zaak der Sikhs voor een appel en een ei
verkocht.
Maar volgens Longowal was een
meerderheid van de Sikhs voor het ak
koord, omdat de meesten vrede willen
en geen voortzetting van het bloedver
gieten in Punjab.
Na zijn vrijlating had Longowal
openlijk Bhindranwale en de twee
moordenaars van premier Indira
Gandhi geprezen. Maar de regering
was van mening dat Longowal au fond
gematigd was en beschouwde hem als
een leider die de meerderheid van de
Sikhs vertegenwoordigde.
De moordaanslag op Longowal vond
plaats nadat de regering drie dagen
eerder verkiezingen in Punjab had
aangekondigd. Longowal en andere
politici van de oppositie hadden ge
waarschuwd dat de verkiezingen pre
matuur waren en een nieuwe golf van
geweld konden ontketenen.
'Een man van vrede is gevallen door
de kogels van moordenaars', verklaar
de Gandhi in een condoléancebood-
schap. 'Hij laat een leegte achter die
moeilijk te vullen zal zijn'.
Het is niet mijn gewoonte,
ingezonden brieven naar de
krant te sturen, maar na de
belachelijke, racistisch en
fascistisch aandoende toe
spraak van Botha dwing ik
mijzelf ertoe uit soladariteit
toch minstens deze brief te
schrijven. Ik besef dat ik
weinig voor hen doen kan.
Wat ik hoop te bereiken is
dat ik velen ertoe kan bewe
gen ook iets dergelijks te
doen, zodat we niet in slaap
vallen, maar de zwarten in
iÊVW*
Zuid-Afrika een hart onder
de riem steken. Amerika en
Engeland zijn de enige lan
den die positief op Botha's
toespraak gereageerd heb
ben. Amerika durfde er zelfs
de eeuwige vijand Rusland
bij te halen om hun stand
punt goed te praten. Waar
de koude oorlog al niet goed
voor is In principe gaat het
Reagan en consorten alleen
maar om geld, maar dat ar
gument verkoopt in zo'n ge
val uiteraard niet zo lekker.
Dus haal je je eeuwige vij
and erbij en de duffe Ameri
kaan die na Dynasty nog
even het laatste nieuws be
kijkt, wil eigenlijk het liefst
onmiddellijk de defensie
uitgaven weer verhoogd
zien. In Nederland is het
echter helaas ook al niet veel
beter gesteld. Het CDA is net
zo christelijk als mijn deur
bel en de WD gaat zonder
al te veel financiële proble
men over zwarte lijken. Het
wachten is dan ook op poli
tieke leiders met een hart en
die ook zodanig handelen.
Pas dan zal er werkelijk iets
aan het Zuid-Afrikaans
probleem en andere proble
men in de wereld gedaan
kunnen worden.
Breda
H. Heijnen
door onze redactie buitenland
ZWARTWERKERS ver
dienen in de Sovjet-Unie
jaarlijks miljarden roe
bels met verschillende
vormen van dienstverle
ning en het wordt tijd
dat de regering daar een
graantje van gaat mee
pikken, ook al betekent
dat dat enige vorm van
particulier ondernemer
schap moet worden ge
legaliseerd, aldus de
spreekbuis van de Sov
jet-regering, het dag
blad Izvestia dinsdag.
Het binnen of buiten offi
ciële werktijd zwart geld
verdienen is volstrekt in
strijd met de heersende ideo
logie in de Sovjet-Unie, die
bepaalt dat eenieder zijn ta
lenten tegen vastgestelde be
loning ten dienste van de
staat moet stellen.
Illegale particuliere be
drijf es zijn echter een der
mate algemeen verschijnsel,
dat wie de weg weet illegaal
zijn haar kan laten knippen,
maar ook een landhuisje kan
kopen. 'Na levo', aan de lin
kerkant, is de uitdrukking
die de Russen daarvoor ge
bruiken.
Met boetes, celstraffen en
andere sancties heeft de re
gering gepoogd een eind aan
dat verschijnsel te maken,
maar de Izvestia erkent nu
dat die sancties geen effect
hebben gehad. 'Mogelijk
komt dat omdat zij niet aan
sluiten bij de realiteit. Laten
we aannemen dat we een
eind maakten aan het werk
van deze vakmensen. Wie
zou dan hun plaats in ne
men? Onze rammelende
dienstverlening?'. De krant
stelt voor dat de regering de
'Na levo'-bedrijfjes legali
seert en daarmee via belas
ting een deel van de winst
naar zich toe trekt.
Als voorbeeld wordt een
tv-reparatiebedrijfje in Est
land genoemd, dat zelf zijn
prijzen bepaalt en de moe
derorganisatie betaalt voor
onderdelen en andere kosten.
De werknemers werken nu
niet zwart meer en de winst
is enorm gestegen. Het aantal
klanten is gestegen en de sa
larissen van de werknemers
konden omhoog, aldus Izves
tia. De krant schrijft dat der
gelijke experimenten zouden
kunnen worden uitgebreid
en dat mensen die in hun
vrije tijd hun diensten aan
bieden daarvoor een vergun-
ning zouden moeten kunnen
aanvragen, waarvoor zij een
percentage van hun omzet
als belasting zouden moeten
afdragen aan de staat.
In sommige gebieden, zoals
in Georgië, zijn bepaalde
vormen van particulier on
dernemerschap toegestaan,
en Izvestia stelt het Kremlin
voor de beperkingen op de
particuliere sector te verlich
ten om de dienstverlening
aan de consument te verbete
ren.
De illegale industrie
maakt een belangrijk
van de Russische economie
uit. Buitenlanders die in
Moskou gaan wonen merken
al snel dat een elektricien of
loodgieter in zijn lunchpauze
veel harder werkt dan nor
maal, vooral als hij wordt be
taald in wodka of in buiten
landse valuta. Voor veel Rus
sen zijn sommige goederen of
diensten alleen 'na levo' te
verkrijgen.
De grootste en meest alge
mene vorm van zwart wer
ken is het repareren van
auto's. Een Moskoviet die een
garage heeft voor zijn auto is
al snel bereid daar twee
zwarte monteurs in te laten
sleutelen, in ruil voor het on
derhoud van zijn eigen voer
tuig. Veel Russen kopen hun
benzine ook van in staats
dienst rijdende vrachtwa
genchauffeurs.
Bustehouders, panty's en
andere lingerie zijn op het
toilet van het enorme waren
huis GUM, tegenover hef
Kremlin, makkelijker te
krijgen dan op de afdeling
waar ze thuishoren.
Kappers, artsen, tandart
sen en allerlei reparateurs
verdienen er zwart wat
Een Moskoviet vertelde
iemand te kennen die zwarl
een huisje op het platteland
had laten bouwen. Twee
vrouwen zeiden met brei- en
naaiwerk wat bij te verdie
nen. Het materiaal krijgen ze
van vrouwen die dat ook
weer zwart hebben geritseld
De Izvestia schat de om
vang van de zwarte economie
op 5 miljard tot 6 miljard
roebel per jaar (25- tot
miljard gulden). De omzet is
daarmee volgens de krant
even groot als die van de of
ficiële dienstverlening, alleen
krijgt de staat hier niets van.
Izvestia schrijft dat de
overheid vier miljoen zeer
gemotiveerde arbeiclers in
dienst zou moeten nemen om
het nu zwart gedane werk
over te nemen.
door Pieter-Jan Dekkers
DE Nederlandse banken
raken - hoe gek het ook
klinkt - steeds meer in
de verdrukking. On
danks de miljarden gul
dens winst die ze elk
jaar weer weten binnen
te halen, ziet de toe
komst er somber uit.
Tenminste, als de ba
kens niet snel worden
verzet.
Het wekt geen verbazing
dat de sinds enige tijd soms
luid opklinkende jam
merklachten van hoge bank-
bazen op de lachspieren van
kleine spaarders werkt. Als
de winst van bijvoorbeeld de
Rabobank en de NMB het af
gelopen haltjaar weer fors is
gestegen past, zo meent men,
geen klaaglied over de ver
diensten van het bankier
schap.
Toch is de vrees van de
meeste banken dat ze in de
toekomst minder aan de bak
zullen komen, zeker gegrond.
De belangrijkste 'maat
schappelijke' rol van de ban
ken is altijd geweest het be
middelen tussen geldgevers
en geldvragers. Wat door
particulieren wordt gespaard
wordt door de banken via
kredieten weer aan de man
gebracht, vooral in de vorm
van kredieten voor bedrijfs
investeringen.
Veel banken oefenen daar
naast, soms noodgedwongen,
andere activiteiten uit zoals
het verkopen van verzeke
ringen, reizen en hypothe
ken, echter zonder door
slaand succes.
Sinds de economische cri
sis huishield onder de wer
kende bevolking van Neder
land is het bergafwaarts ge
gaan met de zo spreekwoor
delijke spaarzin van de Ne
derlander. Werd er in de pe
riode 1960-1980 jaarlijks voor
een fors bedrag naar de
spaarbank gebracht - zo'n 5
procent van het nationaal in
komen - vanaf 1980 is dat ge
daald tot amper 3 procent.
Dat betekent dat de ban
ken steeds minder geld bin
nen krijgen en dus ook min
der kredieten kunnen uitzet
ten om aan de nodige winst te
komen. Nu moet niet uit het
oog worden, verloren dat
vooral de bedrijven de laat
ste jaren niet om dure bank
kredieten hebben zitten
springen. Toch hebben de
banken het leeuwendeel be
taald van wat in het bedrijfs
leven, vooral in het midden-
Spaartegoeden van gezinnen bij institutionele beleggers en banken
(m van het nationale inkomen
A
4
r
i
e
elegg
irs
E
anke!
'62 '64 '66 '68 '70 '72 '74 '76 '78 '80 '82 '84 '86 '88 '90
Uit bovenstaande grafiek blijkt duidelijk de
groeiende invloed van de institutionele beleggers.
- BRON: RABOBANK
en kleinbedrijf en de land- en
tuinbouw, is geïnvesteerd.
De economische crisis is
echter niet de enige oorzaak
van het inzakken van de
spaar'markt'. Het zijn ook
nieuwe vormen van sparen
die de consument minder vlot
naar het traditionele spaar
bankboekje doet grijpen. De
zogenaamde vrije besparin
gen worden in steeds grotere
mate verdrongen door 'con
tractuele' besparingen: pen
sioen- en levensverzekerin
gen.
De pensioenfondsen en le
vensverzekeraars, ook wel
institutionele beleggers ge
noemd, hebben de (spaar)
banken al van de eerste
plaats verdrongen als het
gaat om het binnenhalen van
(spaar)geld van particulie
ren. Het zijn vooral deze be
leggers die de banken weg
drukken van hun traditione
le werkterrein.
De institutionele beleggers
beheren enorme fondsen, van
waaruit later aanvullende
pensioenen en levensverze
keringen worden uitbetaald.
Het geld in die fondsen wordt
door de pensioenfondsen en
verzekeraars zo veilig moge
lijk belegd. In tegensteling
tot de banken nemen ze wei
nig risico in de besteding van
de aan hen toevertrouwde
gelden.
Geen kredieten dus aan
het bedrijfsleven maar wel
het financieren van bijvoor
beeld de staatsschuld. Tussen
1977 en 1982 is die schuld bij
na verdubbeld tot 205 miljard
gulden. Van die groei is ruim
60 procent door de pensioen
fondsen en verzekeraars ge
financierd.
Behalve de felle concur
rentiestrijd om de spaarcen
ten van de Nederlandse bur
ger beconcurreren de banken
en de institutionele instellin
gen elkaar in steeds fellere
mate ook op andere terrei
nen. Nu de overheid het be
grotingstekort in een gefor
ceerd tempo terugschroeft en
pensioenfondsen en verzeke
raars alleen in het binnen
land beleggen wordt de spoe
ling dun.
De banken vrezen dat de
institutionele beleggers zich
gaan begeven op het specifie
ke terrein van de banken: het
verstrekken van kredieten
aan particulieren en moge
lijk zelfs bedrijven. Immers,
de premies blijven in geld ge
meten groeien en die inkom
sten moeten veilig en risico
loos worden belegd. Als de
schuld van de overheid klei
ner wordt verdwijnt een deel
van de afzetmarkt en is men
wel genoodzaakt zijn heil el
ders te zoeken. De levensver
zekeraars bijvoorbeeld zijn
bezig een groot deel van de
hypotheekmarkt te verove
ren.
Dat de banken daarover
steen en been klagen behoeft
geen verwondering, vooral
niet omdat het een ongelijke
concurrentiestrijd betreft:
pensioenfondsen en levens
verzekeraars bieden hun
klanten nu eenmaal uitste
kende fiscale voorzieningen.
Over z'n met moeite bijeen
gesprokkelde spaarcentjes
moeten particulieren belas
ting betalen zodra ze het op
de bank zetten en er rente
van 'genieten'. Het betalen
van premies aan pensioen
fondsen en levensverzeke
raars echter is tot een bedrag
van ruim 16.000 gulden fis
caal aftrekbaar: dubbele
kassa dus.
Resteert voor de banken de
zakelijke kredietverlening,
maar daar is een erg duur
apparaat voor nodig. Boven
dien kloppen bedrijven
steeds minder vaak bij hun
'meedenkers' aan, hoewel de
economische opleving zorgt
voor een groei van de be
drijfsinvesteringen. Onder
nemingen hebben de laatste
jaren hun sterk gegroeide
winsten in de eerste plaats
besteed om het eigen vermo
gen weer op peil te brengen.
Voor nieuw geld voor inves
teringen plaatsen ze het laat
ste jaar in toenemende mate
nieuwe aandelen om zo risi
codragend kapitaal binnen te
krijgen.
Er is nog andere methode
voor bedrijven om hun in
vesteringen onafhankelijk
van dure bankkredieten te
financieren: ze lenen recht
streeks op de kapitaalmarkt.
Daarmee schakelen ze de
'tussenhandel' cq. de banken
uit en zijn stukken goedko
per uit. In Amerika heeft de
ze trend al een groot aantal
banken in financiële proble
men gebracht en ook in
West-Europa gaan steeds
meer grote ondernemers er
toe over. Zoals onlangs Uni
lever en, gisteren nog, Phi
lips.
Tenslotte worden de ban
ken in toenemende mate ge
confronteerd met het 'Ropar-
co-effect'; instellingen als
Roparco doen alleen maar
via hun bankgironet zaken
met hun klanten. Ze maken
dus erg weinig kosten en
kunnen dus een hogere rente
bieden aan hun klanten.
Het wringt bij de banken
dus aan alle kanten. Hoewel
dat nog niet te merken is aan
hun forse winsten dreigt er
op wat langere termijn
struktureel iets mis te gaan.
Mits de banken bijtijds alle
zeilen bijzetten en hun acti
viteiten gaan verleggen naar
meer rendabele terreinen.
De mogelijkheden zijn
echter beperkt. De Amro-
bank doet een poging alle ac
tiviteiten op het gebied van
geld- en kapitaalmarkt, de
handel in vreemde valuta en
het effectenbedrijf te inte
greren en zich meer te gaan
toeleggen op de handel in
waardepapieren. De ABN
kiest voor de tratiditonele
manier van bankieren: deze
bank gaat via het 'Open
Bank Projekt' proberen een
deel van de traditionele
markt te veroveren op de
concurrentie.
Vrij algemeen wordt dat
laatste gezien als een onver
standige beslissing. De tech
nologische vernieuwing zorgt
voor een verdere automatise
ring van het geldverkeer en
de opkomst van het huiscom
puter maakt het thuisban
kieren steeds aantrekkelij
ker. Het proberen de particu
lier over de bankdrempel te
krijgen voor andere (geld)za-
ken dan alleen het spaar
bankboekje kan op den duur
wel voor meer inkomsten
zorgen, maar het vergt tege
lijkertijd een erg duur appa
raat.
De banken verliezen nu al
jaarlijks op iedere particulie
re betaalrekening 100 gulden.
Dat betekent voor alle ban
ken samen jaarlijks een ver
lies van minstens een half
miljard gulden.
De Amrobank gaat een ge
heel andere weg op: de bank
wil zich meer als handelaar
gaan profileren. Deze activi
teit is overgewaaid uit Ame
rika waar het al een grote
vlucht genomen heeft. Daar
worden door de banken niet
alleen leningen van bedrij
ven op de kapitaalmarkt ge
kocht en verkocht, er wordt
ook steeds vaker gehandeld
in hypotheken en zelfs auto
financieringen gaan grif van
hand tot hand. Ook de handel
in waardepapieren met een
variabele rente is in opkomst,
Gaat het Nederlandse
bankwezen inderdaad onder
aanvoering van de Amro die
kant op dan zal dat wat be
treft het toezicht op de ban
ken tot grote problemen kun
nen leiden. Er is na enkele
nare zaken (Slavenburg, Til-
burgsche Hypotheekbank)
een tendens om de controle
van De Nederlandsche Bank
op de banken te verbeteren.
De toenemende handel in
waardepapieren maakt die
controle echter moeilijker.
Centrale banken krijgen
minder inzicht in de werke
lijke financiële positie van
banken. In Amerika had de
crisis rond de spaarbanken in
Ohio onlangs juist te maken
met die handel.
De banken zelf vinden dat
de Nederlandse regering
maatregelen moet nemen om
het tij te keren. Zo willen de
banken dat er een eind komt
aan de fiscale ongelijkheid
tussen (spaar)banken en pen
sioenfondsen en levensverze
keraars. Bovendien zouden
de banken ook pensioenen en
levensverzekeringen moeten
kunnen verkopen. Met ande
re woorden: banken en insti
tutionele beleggers zouden op
dezelfde financiële markten
onder gelijke voorwaarden
moeten kunnen opereren.
Dat is natuurlijk toe
komstmuziek, want daarvoor
zou het hele stelsel van de
pensioenverzekeringen op de
helling moeten worden gezet,
waarbij de individuele werk
nemer zelf bepaalt hoe hoog
zijn pensioenvoorziening
wordt en welke premie hij
wenst te betalen. Nu is dat
allemaal collectief per be
drijfstak) geregeld.
Het ligt meer voor de hand
dat de banken straks genood
zaakt zullen zijn nauwer met
elkaar samen te werken. Een
verdere concentratie via fu
sies is daarbij niet uitgeslo
ten.
Ook de samenwerking me'
buitenlandse banken word'
steeds waarschijnlijker. Ne
derland is geen groot land, de
thuismarkt is beperkt en bo
vendien nog strak geregel6'
menteerd. 'Als er niets an
ders op zit dan moet gekeken
worden naar fusiemogelijk
heden met buitenlandse ban
ken', zei de onlangs afgetre
den ABN-directeur Baten
burg.
Van onze correspondent
TILBURG - „Ik laat h«
maal geen Turken en IV
Kikkanen toe in mijn za
Ik heb dan ook in vijft
jaar geen problemen geha
De Tilburgse discothei
houder M. K. (34) toonde
gisteren niet het minste I
grip voor dat hij zich voor
kantonrechter moest
antwoorden omdat hij
Marokkaanse jongeren -
maart 1984 de toegang
zijn dancing had geweigei
Hoofdschuddend hoo
K, de officier van just
aan. Die hoopte dat zijn
v
v
of
Brc
DEN HAAG (ANP) - Minisri
zaken en zijn collega van
zijn gisteren weggebleven b
ambassadeur, gehouden ter j
jaar geleden de Republiek w
De afwezigheid van beidi
ministerie van buitenlandse
Amnesty International gerr
hun rol in de couppoging van
Zij hadden „andere verplic
het ministerie desgevraagd n
Buitenlandse zaken kan di
tario en Djoko Untung, op 1,
bevestigen.
Het ministerie van buiter
uitgevaardigd voor het al da
gen voor de receptie.
AMSTERDAM (ANP)
meer jongens onder de
aandeel in het totale bf
eind 1984 acht procent.
Een jaar eerder was dat
procent. Daarmee lijkt e
einde te zijn gekomen aan
DEN HAAG (ANP) - Het mi
den- en kleinbedrijf zal zi
afzet dit jaar met 1,5 proce
zien groeien, iets minder d:
in 1984. De produktiegroei
in 1985 gelijke tred houd
met de afzetgroei.
De winsten kunnen met o
geveer 8 procent toenemen
het reëel beschikbare inkom
yan een zelfstandige kan
jaar vijf procent groeien.
Dat zegt het Economisch I
stituut voor het Midden-
Kleinbedrijf (EIM) in
jaarverslag over 1984.
De export van het midde
en kleinbedrijf blijft zi
krachtig ontwikkelen, aid
het EIM en neemt hierdc
meer toe dan die van het tori
bedrijfsleven.
De werkgelegenheid in
midden- en kleinbedrijf
yolgens het jaarverslag
jaar nauwelijks verder afr
men.
EEN duidelijke meerderheid
recht naar onze mening, no
deze tijd niet zonder krijgs
vioeit niet voort dat marine, I
'a|r zijn. De strijdkrachten w
scnouwd als een noodzakeli
zitten en het grootste deel
bestaat wordt er al gauw o
9ebeuren, die niet door de b
boms is die opwinding o
van de verontwaardigin
h® an onderofficieren van
9ewekt. Volgens de L
Kaderleden 'stelselmatig der
°ienstP|ichtigen opgetre
ad zijn gedaagd en de and
Beroepsmilitairen kunnen
slapjanussen', die volgens
tegenwoordig rijkelijk verte
9 heel ongegrond. De jong
nm ve'*wend dan vroeger
tpn Van hen militairen te ma
kur,worden' geoefend geno
kunnen overleven.
nJlaar'n Oirschot is het op
één b Ult de hand gelopen,
die ^eer maar 'stelselmatig'
riinr, sadistisch moeten w
Of k er^ent dat de ontspori
bevnih aerake is van een o
worn van de 'andst
rden aangetoond.