De kruisraket vliegt over Canada
ESKIMO'S EN INDIANEN BANG VOOR LAAGVLIEGERS
JEREMY S
e
ZATERDAG 27 JUL11985
EXTRA
Corridor
ZATERDAG 27 JUL11
Pro-am
Vijand
UITGEREKEND in het land
dat al in 1969 besloot zijn
strijdmacht nucleair-vrij te
maken, Canada, worden de
proeven genomen met de
kruisraket, die, als de Sovjet-
Unie op 1 november meer
dan 378 SS-20's blijkt te heb
ben geïnstalleerd, ook in Ne
derland zal worden ge
plaatst.
De afgelopen winter heb
ben drie kruisraketten boven
het afgelegen Canadese
grondgebied hun vlucht ge
maakt en tot en met 1988, het
daadwerkelijke Nederlandse
plaatsingsjaar, zullen jaar
lijks zes proeven worden ge
nomen.
Nadat de Verenigde Staten
gedurende drie jaar de
AGM-86B kruisraket op alle
onderdelen hadden getest
werd op 13 juli 1983 een ak-
koord bereikt met Canada
om daar tot een realistischer
oefenprogramma te kunnen
komen.
De reden daarvoor was dat
Canada's weersomstandighe
den - veel sneeuw en ijs
veel meer overeenkomen met
die van het gebied waar de
kruisraket in oorlogstijd voor
bedoeld is, de Sovjet-Unie.
De Canadese regering ging
akkoord onder de voorwaar
de dat de kruisraket geen nu
cleaire, chemische of biologi
sche lading mee zou dragen.
Vervolgens werd het gebied
voor de vlucht afgebakend.
Men besloot de kruisraket
vanaf een B-52-toestel te
lanceren aan de Canadese
noordelijke kust bij de Mac
kenzie rivier. Vandaar uit
kon de raket in een corridor
van 150 kilometer breed, voor
een gedeelte parallel aan de
Rocky Mountains, met een
gemiddelde snelheid van 700
km. per uur zijn doel berei
ken op een afstand van 2600
kilometer om daar zacht,
hangend aan parachutes, te
kunnen landen.
In de buurt van de corridor
wonen 655.000 mensen in 290
bevolkingscentra, maar de
route van de kruisraket werd
dusdanig bepaald dat zij
nooit dichter in de buurt van
bewoonde gebieden zou ko
men dan 5 kilometer.
Steeds
wordt de raket vanuit vlieg
tuigen, waaronder de Awacs,
en een controlecentrum dus
danig in de gaten gehouden
dat de vlucht gestopt kan
worden op het moment dat
zich iets onverwachts voor
doet. Het gebied waarover de
kruisraket zich op een hoogte
tussen de 300 en 1200 meter
beweegt is zeer gevarieerd en
doet, zeker in de winter
maanden, sterk denken aan
het winterse Russische land
schap.
Het kruisrakettenpro-
gramma heeft in Canada tot
protest en acties geleid, ac
ties, die gering van omvang
waren doordat tot dusver
slechts heel kort vantevoren
de lancering van de raket be
kendgemaakt werd. Bij de
eerste test demonstreerden
ongeveer 50 tegenstanders bij
de poorten van de basis Cold
Lake, ongeveer het einddoel
van de kruisraket, en nog
eens 50 in het centrum van
Winnipeg zonder dat het tot
incidenten kwam. De meest
in het oog springende anti-
demonstratie kwam van
Greenpeace, die de vlucht
van de raket wilde versper
ren met balonnen in een vis
net.
„De kruisraket vloog
over een hoogte van ongeveer
60 meter over onze met he
lium gevulde balonnen
heen", aldus de woordvoer
der van Greenpeace, George
Callies. Jim Bohlen, een an
der lid van Greenpeace, kon
digde aan dat zijn organisa
tie in 1986 in staat zal zijn
met elektronische appara
tuur de vlucht van de kruis
raket te beïnvloeden. Bohlen,
die 12 jaar lang als weten
schapper werkte aan de bal
listische Polarisraketten, zei
dat voor hetzelfde geld dat
men besteedde aan 'het ba-
lonnenproject', ruim 30.000
gulden, het mogelijk moet
zijn elektronische appara
tuur te maken om de kruis
rakettest te dwarsbomen.
Door majoor Dave MacNa-
mee van de Amerikaanse
luchtmacht wordt dat ont
kend. „Er is geen mogelijk
heid om van buitenaf in te
grijpen in de navigatie van
de raket", aldus MacNamee.
Blijft de vraag waarom
Canada, dat zo fel gekant is
tegen het gebruik van nu-
cleaire wapens, volop mee-
werkt aan het testen van üt
kruisraket, die immers voor-
bestemd is een nucleaire la-
ding op de vijand af te vuren.
„Daar zijn", zegt de hoogste
ambtenaar van het ministe-
rie van Defensie (deputy mi
nister) Beverley Dewar,
„twee redenen voor. Ten eer
ste staat Canada achter het
principe van de NAVO dat
afschrikking kan leiden tot
wereldwijde veiligheid en
een stap is op weg naar ont
wapening. Ten tweede wil
Canada tonen dat het een
volledige plaats inneemt in
het bondgenootschap zonder
dat het daarvoor nucleaire
wapens binnen de strijd
macht heeft."
Goose Bay wil nieuwe
NAY O-basis worden
OTTAWA/GOOSE BAY - Als begin dit jaar
minister Job de Ruiter van Defensie een be
zoek brengt aan Canada belooft hij dat nog de
ze zomer Nederlandse vliegers met de F 16 ko
men oefenen boven de uitgestrekte ruimte
rond de basis Goose Bay.
Minister De Ruiters verklaring in Ottawa blijkt een
slag in de lucht te zijn of op zijn minst ingegeven door
een overdreven groot optimisme.
Moeder en kind van de Montagis, de indianenstam in de
buurt van Goos Bay.
Tekst en foto's
Aad Jongbloed
„Want", zegt de Nederland
se militaire attaché kolonel J.
W. A. Boudens in Ottawa,
„zoiets kost meer voorberei
ding dan een paar maanden.
Maar we kunnen er zeker van
zijn dat de Nederlandse lucht
macht met 20 tot 25 man en zes
tot tien F 16's volgend jaar
hier komt vliegen".
Dat gegeven plus het feit
dat de Nederlandse regering
optie heeft genomen op 10 ge
bouwen op de basis Goose Bay
is een flinke duw in de rug van
de Canadese regering, die ge
noemde basis geheel onderge
bracht wil zien bij de NAVO.
Canadese piloten en vliegers
van de RAF en Luftwaffe, die
er al oefenen, zijn enthousiast
over de mogelijkheden, inclu
sief het laag vliegen, een
'must' om voorbereid te zijn op
een oorlogstaak.
Kaper op de kust is Turkije,
dat probeert de NAVO te
overtuigen van het nut Konya
als oefenbasis voor het bond
genootschap te gebruiken,
vlakbij de oostflank van het
NAVO-verdedigingsgebied,
niet ver van de grens met de
Sovjet-Unie. Er duiken dan
De indiaan Bart Jack: „Ik
wil dat onze mensen ook
rechter kunnen worden.
wel wat politieke complicaties
op, want elke beslissing in het
voordeel van de Turken roept
problemen op met aartsvij
and-bondgenoot Griekenland.
De beslissing, die volgend jaar
genomen moet worden, vergt
derhalve de grootst mogelijke
diplomatieke omzichtigheid
van de NAVO-partners en op
rationele gronden zal wellicht
de voorkeur gaan in de rich
ting van Goose Bay.
Goose Bay, waarin dan 2,5
miljard gulden geïnvesteerd
De kruisraket in de takels voor de lancering.
zal worden en dat voor dui
zenden arbeidsplaatsen zal
zorgen, heeft als voordeel dat
een oefengebied bestreken kan
worden dat groter is dan ge
heel West-Duitsland en in de
directe omgeving bewoond
wordt door 1000 indianen en
2500 inuït (eskimo's). De totale
overlast is dus aanzienlijk
minder dan die voor West-
Duitsland en zijn bevolking,
die nu het lawaai van de laag-
vliegende fighters moet on
dergaan.
Die indianen, behorend tot
Door middel van het North Warning System kan op de Canadese basis North Bay het luchtruim volledig gecontroleerd wor
den.
de stam der Montagis, en de
inuït hebben de weg weten te
vinden naar de internationale
pers om blijk te geven van hun
weerstand tegen optimaal ge
bruik van de basis en hun on
gerustheid over wat hun aan
lawaai en andere overlast bo
ven het hoofd hangt. Burge
meester mevrouw Elisabeth
Watts van North West River,
het door de Canadese regering
ingerichte dorp waar de eski
mo's onderdak hebben gevon
den voor zover ze niet op jacht
zijn of vissen, verwoordt de
onrust als volgt: „We willen
alles weten over de effecten op
het milieu en de wildstand als
de hele NAVO hier komt vlie
gen. We willen niet alleen ge
ïnformeerd worden door de
militairen, die dat inderdaad
doen, maar ook door de rege
ring, waarvan we nog steeds
niets gehoord hebben. In ons
dorp hebben we geen pro
bleem met het laag vliegen, we
zijn eraan gewend en boven
dien moeten we er iets voor
over hebben als we voor onze
mensen werkplaatsen kunnen
krijgen bij de basis. Maar, 5
van onze bevolking gaat de
natuur in om vallen te zetten
en 70 probeert een brood
winning te vinden door middel
van jagen en vissen. Zal het
wild niet verjaagd worden? Ik
ken verhalen van vissers, die
zo schrokken van laag vlie
gende toestellen dat zij uit hun
boot tuimelden. Er moet dus
zeker een afspraak komen dat
men niet over plaatsen vliegt
waar gejaagd of gevist wordt."
Zij vertelt over de moeilij k-
heden, die de eskimo's toch al
hebben dank zij bemoeienis
van de 'whiteman'. „Ons volk
maakte jacht op zeehonden,
naast vissen en jagen en wat
hout kappen of groente ver
bouwen de bron van inkom
sten. „Door het verbod van
met name de Europese Ge
meenschap om zeehondenbont
in te voeren werden we ernstig
getroffen. Maar er zijn nu zo
veel zeehonden dat ze alle
zalm opeten, die wij normaal
vingen. Dat scheelt de mensen
duizenden dollars aan inkom
sten. Er blijft voor ons niets
over. Als men met de vliegtui
gen nu ook nog de dieren gaat
afschrikken.We zullen
eerst de studies moeten zien
voor we akkoord gaan met
Goose Bay als NAVO-basis,
ook al worden ons nog zoveel
banen beloofd."
In Sheshutshit, op de andere
oever van de rivier, zijn de
Montagis veel militantere te
genstanders van Goose Bay
als NAVO-basis. De beide
chiefs, Ben Pokue en Daniel
Ashizi, willen er niet eens over
praten. Zij ontvluchten hun
dorp als journalisten hun me
ning willen horen. Bart Jack
(34), de enige Montagi met een
middelbare schoolopleiding,
werpt zich op als woordvoer
der. „De indianen zijn sterk
verdeeld over de komst van de
NAVO", zegt hij, „sommigen
willen er absoluut niets van
weten, anderen willen eerst
eens horen hoe de geluidhin
der zal zijn en hoe de ongeveer
600.000 rendieren in het noor
den erop zullen reageren.
Want de meeste van ons zijn
jagers en vallenzetters. Het
feit dat banen in het vooruit
zicht worden gesteld telt niet
zwaar. Indianen verblijven nu
eenmaal liever in het vrije
veld dan dat zij op een basis
tewerk worden gesteld. Het
probleem is dat niemand van
de indianen er met de regering
over wil praten. Zij vinden dat
hun claims op grond eerst eens
gehonoreerd moeten worden,
maar ik moet eerlijk zeggen
dat toen in 1973 de regering de
claims erkende niemand zich
meldde om dat dan ook te re
gelen."
Jack wil aanvankelijk niet
kwijt hoe de indianen het voor
elkaar kregen de internatio
nale pers te mobiliseren waar
door de lezers in West-Duits
land eerder van hun grieven
vernamen dan de eigen Cana
dese regering. „Dat is merk
waardig", beaamt hij aanvan
kelijk, „want de meesten van
ons kunnen lezen noch schrij
ven en ongeveer een kwart
heeft televisie of radio. Nie
mand wil contacten met de
buitenwereld en het is moei
lijk om de groep te infiltreren.
Toch heeft het marxisme zijn
greep op de militante helft van
de indianen."
Via de commandant van de
basis van Goose Bay, John
David, duikt dan de naam op
van Tony Jenkinson. Terug
daarmee naar Bart Jack. „Dat
is de man", beaamt Jack. „To
ny Jenkinson kwam 10 jaar
geleden naar ons toe, trouwde
met een indiaanse en woont
onder ons. Hij is een Brit, in
Oxford geschoold, noemt zich
adviseur voor indiaanse zaken
,en wordt daarvoor ook een
beetje door ons betaald, niet
genoeg, maar hij is, zegt hij
zelf, van rijke ouders. Hij
heeft boekenplanken vol lite
ratuur over Marxisme en
Afrikaanse bevrijdingsbewe
gingen."
Een vreemde man, volgens
Robin Longfellow, die het in
haar lokale radioprogramma
vaak opneemt voor de india-
nen. „Hij draagt altijd een
honkbalpet, zodat je nauwe
lijks zijn gezicht kunt zien. Hij
zegt te vechten voor de onaf
hankelijkheid van de india
nen, maar ik zet daar vraagte
kens bij."
De hoge ambtenaar in Otta
wa weet zeker dat Jenkinson
geen welgestelde ouders heeft.
„Waar hij het geld vandaan
haalt om van te leven? Wij
hebben zo onze vermoedens
Maar wat Jenkinson daar doet
is niet goed voor de indianen."
„Nee", zegt Bart Jack, „dat
is niet goed. De indianen moe
ten zelfstandig en zonder in
menging van buitenaf beslis
sen of de komst van de NAVO
naar de basis een goede of
slechte zaak voor hen is. Per
soonlijk denk ik dat we af
spraken moeten maken over
het ontwijken van plaatsen
waar mensen van ons jagen en
vissen, maar dat we wel ak
koord moeten gaan met de uit
breiding van de basis. Want de
welvaart die daardoor ont
staat straalt toch ook op ons
af, al was het alleen maar
doordat er goede scholen ko
men. Ik vind dat mensen van
ons volk ook de mogelijkheid
moeten hebben om dokter,
rechter of journalist te wor
den".
Een ondergronds hoofdkwartier van de Canadese lucht
macht in North Bay.
Een straaljager van de Canadese luchtmacht houdt alle bewegingen van de kruisraketten
in de gaten.
Het jaarlijkse hoogtepur
wereld is het 'Open Dut
kampioenschap wordt m
houden.
Nederland telt 15.000
25 banen hun sport bed
zij niet in Noordwijk. D
speeld door enkele van
tenlandse profs. Zij strijd
dank zij een vlotte spons
guldens bedraagt, met
95.300. Onder de deeln
hard Langer, die zijn vor
zendaal behaalde titel v
van de best verdienende
begin dit jaar veel furol
nooi' in Augusta te wim
bijgaand artikel de mets
zijn carrière begon.
Door Wil Kester
NOORDWIJK - Dii
dag doet Noordwij
zijn bijnaam alle ee
aan. De 'koningii
der badplaatsen'
een parel aan d
Noordzee.
Onder een strakblauw
hemel sudderen heup-aan
heup de ingevette lichame:
als stoofvlees in een braai
pan. Het zijn vooral vakar
tievierende Duitsers, d
zo'n beetje elke vierkant
centimeter van het strand i
beslag nemen. Anoniem zij
zij, en met velen.
Niet voor iedereen gel(
dit 'dolce far niente'.
meest prominente Duitse
die zich op deze bloedmooi
warme dag in de Noorc
wijkse dreven bevinc
houdt zich verre van
'heerlijke niets doen'. Op nc
geen steenworp afstand ve
zijn luierende landgenote
in en achter de Noordwijk!
duinen, demonstreert Berr
hard Langer dat hij ni
voor niets als Europa's bes
golfspeler geldt.
Voorafgaande aan
open Nederlandse kan
pioenschap, dat donderd.
is begonnen, werd een zog
naamd pro-am-toernooi g
houden. Vonden bijvoo
HILVERSUM (ANP) -
één punt meten met d
ter wereld. Jeremy Sht
versum zijn derde toe
en daarmee is de basi
spelers weggevallen.
Scheidsrechters en voor:
de heren en dames die de lij
nen bewaken, zijn niet po
pulair in het tennis. Joh
McEnroe bijvoorbeeld grijj
elke gelegenheid aan hen
verketteren en verklaard
zelfs een deel van zijn sala
ris af te willen staan voc
een verbetering van de arbi
trage. Vitas Gerulaitis hee:
nauwelijks een betere rept
tatie en vergelijkt de indivi
duen uit dat deel van hi
blazerkorps het liefst m<
zijn grootmoeder van ruit
80 jaar, die bijna blind is.
Scheidsrechters zijn in d
ogen van beroepstennisser
al jaren vijand nummer éér
Waarom moeten wij, vrage
zij zich af, die van tennis or
beroep hebben gemaakt, or
laten beoordelen door lief
hebbers. Goedwillende mer
sen, maar amateurs, die he
beoordelen en vaak beslis
sen van een tennispartij
even bij doen. Elke verkeer
de waarneming kost punte
en geld.
Aan de oplossing van
problemen wordt al jare
gewerkt. De eerste aanzi
tot verbetering van het pe
van de arbitrage werd geg<
ven door de MIPTC,
Men's International Profe:
sional Tennis Council. Or
het niveau van de umpin