mm
Doel economische zaken en NRIT:
X
DE COMPUTER ONTWERPT COMPUTERS
Recreatie en onderzoek
(toUOTHM
W3
Planontwikkeling
Onmogelijk
Contacten
Vrije loop
Japanners
Heeft u Ja-
I? Het is een
let één oog.
I gesabbeld in
van Japie is
Ihet ingedikte
^nt te lekken
Jen der eerste
lis zitten lang
ne kindertra-
lstallijne plek-
|e lammetjes-
I banaan. Het
(roma van zu-
ordat we de
fiepen om met
kl Japie op te
i per ongeluk
I geadopteerd?
(weggeworpen
ie plekken? Er
Japie opge-
trzoek om in-
lat er met één
Hers wordt de
vonden.
Ier te maken
fma. Vele kin
hun vader
|eer. De beer
t krib en daar
lee praten die
Igroter wordt,
(ldmaarschalk
yan Alamein
trok zonder
Izijn ransel te
Ier heeft alle
I meegemaakt.
voorname rol
eld in de we-
I als spionnen
■es genaaid in
Keiaars (op de
Tio werd een
I teddy aange-
Ipdromen van
lan de wereld
jid zitten); als
In wereldreizi-
hs bekend (zie
of Teddy Be-
ugementadvie-
een andere,
i resideerde in
Ja de Winter,
ll bezeten. Hij
Tare ritmische
bwonden oude
Is na een aan-
|e-ritueel van
leestelijke Da-
Ist.
I hebben geen
pe mysterieuze
beer als kin-
fcegrijpt u pas
apie wordt ge
net één oog is
fcher dan een
■gen, maar dat
vermoeden.
lus is door een
Re pad geraakt.
bij de Spoor-
I nog aan per-
I ze, met papil-
br, half aange-
■regenjas en op
enorme ker-
arm per fiets
[werd gejaagd,
len landerig en
■je staan dat
1 niet kon sla-
Ima tenminste
pd was inmid-
de trein ge-
arend bij oma
Maar de ijlbo-
illotten en de
perronkaartje
verlaten. Zij
eruggezonden,
oen zij op han-
temidden van
;ers langs het
P-
in het station
evoeld als een
imte en erger
oma van het
rmisbeer ver
arde zich ach-
ichuilen; maar
ze wanhopig,
het leer zei dat
;on zijn uit een
irichting, of uit
en hij wees op
:eft de man op
in een rood
e, geslagen. De
God zal hem
ak, veroordeel-
tig gulden boe-
>m in die tijd.
toen nog recht
harteloosheid,
wisten ze toen
flOl-v
■aTERDAG 20 JUL11985
)e vrijetijdsmarkt blijkt een
jlie speeltuin voor mensen,
stellingen en bedrijven die het
ste met de recreant en hun eigen
jieiTionnaie voor hebben. De
jiste vier jaar zijn er met groot
ilhousiasme honderden miljoenen
istende projekten voor dag- en
rblijfsrecreatie gelanceerd, maar
it een ervan is tot nu toe
rwezenlijkt. De gouden bergen
eken slechts luchtkastelen. Het
jerlands Research Instituut voor
ecreatie en Toerisme in Breda
,alyseert in een studie waar de
pek knelt en doet een aantal
mesties.
financiers die belangstelling
:()ben voor grote investeringen in
toeristisch/recreatieve sector
oeten met economische zaken, de
ireca en deskundigen uit de
ereld van het dag- en
bijfstoerisme gaan samenwerken
i ie bekijken of er in ons land nog
ogelijkheden zijn echt grote
nekten van de grond te krijgen
zo ja welke. Het NRIT in Breda
J hiertoe na de grote vakantie het
oortouw nemen.
lil
De Efteling in Kaatsheuvel ervaart de laatste jaren dat
de gemiddelde verblijfsduur van bezoekers aan het
sprookjespark sterk toeneemt. Van 3,5 uur enkele jaren
geleden is dat nu al langer dan 6 uur geworden, bij een
openstelling van 8 uur per dag. Dat betekent, volgens
een woordvoerder, dat heel wat mensen aan een bezoek
van een dag niet meer genoeg hebben om alles te kun
nen zien en doen.
Daarom wordt overwogen het bungalowpark Kraan
ven van 40 naar 200 bungalows uit te breiden, zodat men
bij het park kunnen overnachten. Men hoopt bij De Ef
teling deze uitbreiding over twee jaar gereed te hebben.
Naar de haalbaarheid is een uitvoerig onderzoek inge-
steld, waarbij nauw is samengewerkt met het NRIT. Er
wordt overwogen in een later stadium, afhankelijk van
de resultaten van de eerste fase, nog meer bungalows en
dan ook staplaatsen voor kampeerders tot stand te bren
gen.
Inmiddels is vorige week besloten dat er in Midden- en
West-Brabant een onderzoek zal worden verricht naar
de vraag welk verband er gelegd kan worden tussen de
verblijfsrecreatie en grote attractieparken. De achterlig
gende gedachte is na te gaan of echt nieuwe doelgroepen
aangezocht kunnen worden, waarbij met name wordt
gedacht aan West-Duitsland. Er zullen dan arrangemen
ten komen waarin verblijf en bezoek aan meerdere par
ken zijn opgenomen.
Vorig jaar meldde de WV Hart van Brabant dat in de
omgeving van Oisterwijk een elk-weer-voorziening
voor verblijfsrecreanten van diverse parken gebouwd
zou gaan worden. Sinsdien zijn er veel geruchten ge
weest, maar geen concrete plannen. Volgens een woord-
voerdster van de VW is juist vorige week het haalbaar
heidsonderzoek gereed gekomen en ziet alles er veelbelo
vend uit. Zij kon niet vertellen of de financiering al
rond is, maar meldde wel dat er voor het deel dat de
VVV zelf moet inbrengen interessante plannen zijn.
mMmMm
;i" f rlitfilhl h iViïii liil h!
Door Wippel Houben
Als het aan de ideeënmakers had
gelegen was Nederland in een paar
jaar tijd éen groot pretpark gewor
den. Naast alles wat we al hebben
zouden er o.a. moeten bijkomen:
een themapark over de relatie VS-
Nederland in Ter Worm (270 mil
joen gulden), Water Wonderland in
Almere (40 miljoen), Cosmocenter
bij de Beekse Bergen, Futurama
van Zwolsman in Groningen (50
miljoen), Atmosferium in dezelfde
provincie (25 miljoen gulden), wa
terrecreatiepark Limburg (50 mil
joen).
Verder ook het themapark Transport
en Beweging in Rotterdam (45 miljoen),
het pretpark Rijnmond (50 miljoen), een
doe-park bij Maastricht (150 miljoen),
het recreatiepark Assen (30 miljoen), het
themapark water en zee bij Bergen op
Zoom, Disneyland-park in de Ooster-
schelde, het Wuppiespark van Vader
Abraham bij Maasbree (100 miljoen gul
den). Dan praten we nog maar niet over
1500 bungalows bij de Beekse Bergen,
het Vrijetijds Centrum in Breda, het bun
galowcentrum Surae bij Dorst en de al
snel na de openstelling geflopte Recrea
Eindhoven en Vrijetijdsstad Etten-Leur.
Gelukkig hebben plannenmakers het
niet alleen voor het zeggen en kunnen fi
nanciers en de overheid al te wilde
ideëen indammen. Die dijken bleken zo
sterk dat bijna geen enkel plan het sinds
1980 heeft gehaald. In de sfeer van de
dagattractieparken zelfs niet één, hoewel
Plannen attractiep
uit de sfeer van
Sommige ambitieuze plannen werden
verwezenlijkt, zoals hier in de Beekse Ber
gen, maar veel ideeën voor grote attracties
belandden na veel publiciteit in de onderste
la. - FOTO AHCHIEF DE STEM
het ene voorstel al spectaculairder was
dan het andere.
Alleen op het gebied van de verblijfs
recreatie zijn er enkele uitbreidingen van
vakantiecentra en een enkel nieuw cen
trum verwezenlijkt. Toch is de overheid,
lees de nota toeristisch beleid, zeker niet
tegen meer attractieparken en meer
spreiding van de verblijfsrecreatiemoge-
lijkheden.
De in opdracht van economische za
ken verrichte studie heeft het NRIT ge
leerd, dat de planontwikkeling in bijna
alle gevallen veel, zo niet alles, te wensen
overliet. In een aantal gevallen werd di
rect een architect in de arm genomen of
lanceerden architecten zelf plannen in de
hoop er een opdrachtgever voor te vin
den. Dit meestal op basis van 'nu cure no
pay' (alleen betalen als het projekt door
gaat).
Bijna steeds bliezen de initiatiefne
mers in een veel te vroeg stadium veel te
hoog van de toren. Dat werkte later ne
gatief uit omdat de plannen gewijzigd
moesten worden en de verwachtingen
niet meer uitkwamen. Het NRIT vindt
dat de planmakers zich nuchterder en
vooral bescheidener moeten opstellen.
Belangrijker nog is dat zij hun ideëen
markttechnisch, planologisch en bedrijfs
economisch veel beter moeten onderbou
wen. Te gemakkelijk wordt op een ach
ternamiddag een idee geboren en gaat
men er 'flitsend' mee aan het werk.
Dan
is helemaal niet of nauwelijks onderzocht
waar de bezoekers vandaan gehaald
moeten worden en of ze wel zullen ko
men. De benadering was bijna uitslui
tend dat de overheid wel stimulerend zou
gaan helpen als er een x-aantal bezoekers^
gehaald zou worden.
Ons land telt 46 dagattractieparken en
die halen samen tussen de 18 en 19 mil
joen mensen per jaar binnen. Nederland
heeft per duizend inwoners al vier a vijf
maal zoveel pretparken als de Verenigde
Staten, het grote voorbeeld voor de
ideénmakers. Om de bedrijfseconomi
sche vooruitzichten van de initiatiefne
mers te verwezenlijken hadden we met
z'n allen 38,5 miljoen bezoeken per jaar
aan attractieparken moeten brengen, een
onmogelijk aantal. En dat terwijl de
meeste pretparken in ons land, enkele
uitzonderingen daargelaten, nog maar
nauwelijks het hoofd boven water kun
nen houden.
Volgens drs. Jac Zom van het NRIT is
de wat klungelige benadering waarin de
ideeënmakers in de speeltuin van recrea
tie en toerisme bezig zijn geweest typisch
Nederlands. „Men heeft onvoldoende
kennis van deze sector en overschat zijn
eigen mogelijkheden. Bovendien heeft
men onvoldoende eigen geld. De praktijk
wijst uit dat je ca 25 procent van het be
nodigd kapitaal zelf op tafel moet leggen,
anders gaat het niet door.
De initiatiefnemers schermen in hun
opgeblazen publiciteit vaak met het gege
ven dat ze 60 tot 70 procent van de inves
tering al gefinancierd hebben. Maar ver
der hoor je ze niet meer, omdat ze zelfs
onvoldoende eigen geld hadden voor de
kosten van een haalbaarheidsonderzoek.
De grote financiers (banken, beleggings
maatschappen, Nederlandse Investerings
Bank) zijn door die bevindingen alleen
maar nog argwanender geworden ten op
zichte van projektplannen in toerisme en
recreatie. Daar komt nog bij dat het om
diepte-investeringen gaat die pas op lan
ge termijn voldoende rendement opleve
ren, dat onroerend goed in deze sector
niet veel waard is en dat kantorenbouw
veel interessanter is", aldus Zom.
Hij vindt dat initiatiefnemers voor hun
plannen zo snel mogelijk de plaatselijke
overheid en externe adviseurs op plano
logisch en markttechnisch gebied moeten
inschakelen. Contacten met financiers,
exploitatiemaatschappijen en architecten
kan beter in een later stadium plaatsvin
den.
De overheid kan de verwezenlijkings
kans sterk verhogen door ontwikkelings
mogelijkheden te concretiseren via be
leidsplannen of lokale Toeristisch Re
creatie Ontwikkelings Plannen. Zo krijgt
het particulier initatief de handvaten die
het nodig heeft. Publiciteit zonder toeters
en bellen verdient verre de voorkeur, al
dus het NRlT-rapport. En de initiatief
nemers zullen flexibel moeten zijn om
hun plannen waar nodig snel aan te pas
sen.
De onderbouwing van het projekt zal
planologisch, markttechnisch en bedrijfs
economisch goed moeten zijn. Samen
stellen van een werkgroep van betrokken
partijen kan die onderbouwing verge
makkelijken. Financiers en in sommige
gevallen ook de overheid moeten meede
len in de kosten van een haalbaarheids
onderzoek.
Bij de financiering moet men uitgaan
van een kwart zelf ingebracht geld. Ga
rantieregelingen van de overheid en ga
rantiestellingen door exploitatiemaat
schappijen kunnen de financiering posi
tief beïnvloeden. En concrete en gestruc
tureerde samenwerking van financiers bij
toeristische projekten zal voor alle partij
en zeer positief werken. Het NRIT zal
daartoe zelf binnenkort het initatief ne
men.
„Een grote manco", zegt Jac Zom, „is
het ad hoe denken van de overheid. In
een middelgrote stad kosten de zwemba
den steeds meer geld. In plaats van een
totaalstudie naar de problematiek te
doen komt men met het voorstel een van
de baden te verkopen aan een particulier.
Dat die er een subtropisch zwemparadijs
van gaat maken met een grote aantrek
kingskracht en dat daarmee de andere
baden nog meer in het verdomhoekje ko
men, wordt kennelijk door niemand
voorzien. Scheveningen heeft een totaal
plan gemaakt voor haar ontwikkelingen.
Het blijkt een succes. Valkenburg, Eg-
mond aan Zee, Noordwijk, Hellevoet-
sluis en Harlingen zijn andere voorbeel
den hoe het ook kan".
e vorige aflevering in deze serie
)nd in De Stem van vorige week
terdag (13 juli). In krant van
terdag 27 juli is het derde deel te
rwachten, waarin de avonturen
Philips in Silicon Valley
arden beschreven.
Door Mare De Koninck
SAN FRANCISCO - Daisy Sys
tems Corp. ademt de dynamiek van
Silicon Valley. De drie splinternieu
we gebouwen zijn stijlvolle platte
ontwerpen van wit marmer en don
ker glas, waarin de tropische gewas
sen op het parkeerterrein weerspie
gelen. „Ik ben hier nog maar drie
weken", verontschuldigt 'account
executive' Marilee haar nog be
perkte kennis van Daisy's produc
ten. Ze zal net in de twintig zijn.
Iedereen is jong en nog maar pas in dit
succesvolle computer-bedrijf, dat zelf
nog maar vijf jaar oud is. Oprichter/di
recteur/eigenaar Aryeh Finegold telt 37
lentes. Twee van de 'senior vice-presi
dents' zijn nog maar net hun twintiger ja
ren voorbij. „Het hele management, nou
ja, zeker tachtig procent van de staf is
beneden de veertig", aldus de ook al
scholier-achtige Jayaram Bhat, „custo
mer marketing manager".
De jeugd heeft niet slecht geboerd.
Daisy Systems, maker van 'computers
die computers maken', had in 1982 voor
het eerst iets wat op een omzet leek: 2
miljoen dollar. In 1984 was die omzet ge
stegen tot 96 miljoen en bedroeg de winst
20 miljoen. In de eerste helft van dit jaar,
toen voor vrijwel alle computerbedrijven
in de VS de verkoop- en winstcijfers op
slag gingen dalen, is over de hele wereld
al voor 56 miljoen dollar aan Daisy com
puters verkocht.
Negenhonderd schrandere 'guys and
gals' werken er nu in deze fabelachtig ge
groeide onderneming. Veel van hen heb
ben tevoren al bij meerdere andere high
tech-bedrijven in Silicon Valley gewerkt.
De vallei is een 'yuppie-sce bij uitstek,
een oord waar pas afgestr iden van de
ik-generatie - niet geh rd door veel
maatschappelijk engage, .ent of trouw
aan de werkgever - snel de weg naar een
luxe levensstijl kunnen afleggen. „Ja",
bevestigt Jayaram, die uit Indie afkom-
'Bijna heel de staf is nog in de dertig
S1UCQN
stig is, „we zijn allemaal heel erg onge
duldig. We springen over van het ene be
drijf naar het andere. Iedereen kent
iedereen. Als je geen twee telefoontjes
per week krijgt van een ander bedrijf met
de vraag of je daar niet wilt komen wer
ken, dan is er iets mis met je. Als ik ga
lunchen zitten er altijd wel achttien vroe
gere collega's in het restaurant".
Die praktijk heeft de salarissen hoog
opgestuwd in dit centrum van Amerika's
computerindustrie. Ook bij Daisy Sys
tems, waar relatief veel software wordt
vervaardigd en veel van de 300 'wiz kids'
die er voortdurend nieuwe programma's
zitten te verzinnen, inkomens van tegen
de 50.000 dollar per jaar genieten.
„In de wereld van de electronica is
concurrentie het enige vaste gegeven",
zegt de sjieke verkoopfolder van Daisy.
„Concurrentie vergt de kortst mogelijke
ontwerpcyclus. De Daisy-werkstations
zijn daarvoor het aangewezen gereed
schap".
Feingold was tot 1980 ontwerper van
micro-geheugens bij Intel, een van de
grootste 'faundry's' (chipbakkers) in Sili
con Valley. Het ontwerpen van zo'n elec-
tronische schakeling gebeurde, en ge
beurt nu nog vaak, met de hand. De plat
tegrond van één chip kan een van lijnen
wêmelend tekenvel ter grootte van een
kamermuur zijn. Als de chip is ontwor
pen moet ie daadwerkelijk worden ver
vaardigd en dient tenslotte getest of het
tot een paar vierkante millimeter terug
gebrachte circuit 't doet".
Feingold vond dat dat hele ontwerp
proces, niet alleen voor chips maar voor
alle denkbare electronische apparaten,
oneindig veel beter, sneller en inventiever
zou kunnen verlopen met behulp
van...uiteraard, een computer. Als Daisy
Systems begon hij apparaten te ontwik
kelen die inmiddels onder de namen Lo
gician, Megalogician, Gatemaster, Sili-
conmaster en Chipmaster te koop zijn.
Het zijn 'werkstations' voor ingenieurs
die nieuwe electronische systemen ont
werpen. Ze zien eruit als een fors uitge
vallen personal computer. De meest spe
ciale voorziening van zo'n workstation is
de simulator: de computer kan met 100
procent nauwkeurigheid testen of het
ontworpen - en op het scherm zichtbare -
electronisch circuit functioneert op de
door de ingenieur bedoelde wijze, omdat
ze de gang van electronen door het cir
cuit kan nabootsen.
„Er zijn 400.000 tot een half miljoen
design-engineers in de wereld. Dat is on
ze markt. De tijd om bij voorbeeld een
nieuwe chip te ontwerpen is verkort van
enkele maanden tot enkele weken of da
gen. Het risico dat de investering voor
niets is geweest, omdat het ding niet naar
behoren werkt, is verdwenen. Het is nu
betaalbaar om voor speciale doeleinden
aparte chips te maken die niet voor mas
saproductie in aanmerking komen. De
ingenieur heeft geen begrenzingen meer,
hij kan zijn fantasie de vrije loop laten
omdat hij telkens weer de haalbaarheid
van verifieren", aldus Jayaram Bhat.
Hij is na zijn middelbare school in In
dia naar de VS gekomen om er te stude
ren. „Er werken heel veel buitenlanders
in Silicon Valley. Voor mensen in de der
de wereld heeft Amerika een geweldige
aantrekkingskracht. Ik zat met 40 leerlin
gen in de laatste klas en 38 daarvan pro
beerden een studiebeurs in de VS te krij
gen".
Behalve om er te werken, vindt hij Sili
con Valley ook aantrekkelijk om te wo
nen. „De zon schijnt bijna altijd, San
Francisco is vlakbij en in één weekeinde
kan je zowel skieen in de Siera Nevada
als zeilen in de baai".
Hoe goed het ook met Daisy Systems
§aat, Jayaram probeert realist te blijven,
al de malaise in de computerindustrie
niet onvermijdelijk ook bij de computer-
ontwerpende-computers arriveren? De
marketing manager van Daisy Systems is
er wel bang voor. Hij voorziet dat een
heel groot concern, voorbeeld 1MB of
Hewlett-Packard, een van Daisy's con
currenten (die intussen ook 'computer
aided engineering workstations' vervaar
digen) zou kunnen opkopen zodra zo'n
concurrent tekenen van verzwakking ver
toont. Met de zo verworven kennis zou
een gigant dan zelf die specialistische
markt kunnen inpalmen.
Daisy heeft sedert haar ontstaan nog
maar twee mededingers gekregen: Men
tor Graphics en Valid Logic. De laatste
dacht ook onaantastbaar te zijn maar
moest dezer dagen de eerste ontslagen
aankondigen... Er wordt nog maar door
weinigen goud gevonden in Silicon Val
ley en niemand lijkt het monopolie te
hebben op de resterende aders.
In totaal 2400 workstations heeft Dai
sy Systems nu in de wereld geinstalleerd.
Ze kosten 58.000 tot 128.000 dollar per
stuk. Tot de beste klanten van het bedrijf
behoren de Amerikaanse lucht- en ruim
tevaartindustrie en het Pentagon. Ook
Philips heeft zich Daisy-ontwerpmachi-
nes aangeschaft. En...hoe kan het anders,
de Japanners zijn sedert kort enthousias
te klanten. Ze kopen Daisy's in Amerika
om nog betere chips en andere lectronica
te kunnen gaan produceren, waarmee ze
de Amerikaanse computerindustrie in
nog meer ademnood zullen brengen.
"Tja", zegt Jayaram Bhat, „als dat zo is,
dan ligt dat toch aan Amerika. Alles is
gebaseerd op concurrentie. Onze machi
nes zijn hier net zo goed te koop als in
Japan. Wie er het meeste uithaalt, die
heeft gewonnen".
Mijn ziel is onbrandbaar,
bestaat niet uit stof,
belandt niet in urnen;
post-mortem een bof!
Van bo/is geen sprake!
En wat ik verkies
is dat mijn ziel zij gezegend met geheugenverlies,
zich niets meer herinnert van al wat ik haat
en wat ik aan dierbaars in gevaar achterlaat.
Mocht ik - onsterfelijk- posthuum toe moeten kijken
op mijarden verkoolde atoomoorlog lij ken,
dan is 't achteraf misschien niet zo'n kwaad
als mijn ziel met mijn lichaam te samen vergaat.
Dat spaart 'n hiernamaals plus hemels gericht
en 't Bid voor mijn Ziel (- nu nog Uw plicht!)
't Is wel een afwijkend hiernamaalsgeloof
waarmee ik de priesters van werkkring beroof.
Catch 22! Dus het hoofd toch maar buigen
voor een eeuwig leven met Jehova's Getuigen.
1
