UITBLAZEN
EG laat wereldsuikermarkt instorten
Ex-dictator en volksheld strijden
om presidentschap in Bolivia
UIT
Belangri
omzetsti
in detaili
even
Brinkman
V eronica 1
Opkomst en
neergang
WIM KOCK
ZATERDAG 13 JUL11985
■ACHTERGROND1
Stotteraars
Niet aantrekkelijk
Mosterdzaadje
PAPIER^
VOOR UW PEN
Industrieterrein
Moerdijk
Geen afspraak
Superheffing
nog niet geïnd
De betonnen
vloer ligt veertig me
ter onder me. Ik kan
hem zien door de roosters
waarover ik loop. Mijn
gang wordt wat zweverig.
Ik krijg last van hoogte
vrees tegenwoordig. Het
hekwerk dat verhinderen
moet dat ik wordt opgeslokt
door de immense ruimte erach
ter lijkt breekbaar. Bovendien
ligt er een laag vet stof op. Het
is een lange wandeling. Bijna
zeshonderd meter. Een grote
gele portaalkraan giert voorbij
en even üjkt het of de giganti
sche hal kantelt. Pikzwart komt
mijn hand weer van de railing
af.
Ik bevind me in (op?) Euro
pa's grootste overdekte
scheepsbouwhelüng in Krim
pen aan de IJssel. Van der
Giessen de Noord, Nederlands
laatste grote scheepsbouwer en
pas nog in het nieuws vanwege
ontslag voor 1200 van de 1600
ambachtslieden. Het is voor het
eerst dat ik op een scheepswerf
kom. Ik heb in m'n marinejaren
met verschillende schepen wel
in droogdokken gelegen, maar
zoiets als dit heb ik nog nooit
gezien.
Cursieven
De hal is 264 meter lang, 97
meter breed en 52 meter hoog.
Dat is een onvoorstelbaar gro
te, ingepakte ruimte. Schuin
beneden me ligt het nieuwe
veerschip in aanbouw waar ik
net nog op ben geweest. Ik was
diep onder de indruk geweest
van de afmetingen van de auto-
dekken en de hoogte van het
schip toen ik er nog onder
stond, maar nu ik er vanaf de
hoge gaanderij aan de andere
zijde van de hal op neerkijk
lijkt het niet veel meer dan een
pont voor de dienst Vhssingen-
-Breskens. Toch is dat schip
straks zelf 161 meter lang en zal
het meters boven zijn directe
voorganger uittorenen.
Het schip in aanbouw is
voor de Stoomvaart Mij. Zee
land (SMZ), die dit jaar 110 is
geworden. Omdat boeg en ach
tersteven elders in de hal apart
gebouwd worden, lijkt het
schip op het eerste oog meer op
een booreiland in aanbouw,
maar Hendrik Lobbe, hoofd
passage van de SMZ ziet in zijn
ongeduld al heel iets anders:
een blinkend wit schip, gedeco
reerd in de nieuwe huisstijl, met
de tekst Hoek-Harwich in enor
me cursieven op de romp.
Kilometer
Het nieuwe veerschip zal
straks 2100 passagiers kunnen
vervoeren. De autodekken bie
den plaats aan 500 auto's of
220 auto's en 80 vrachtwagen
combinaties. Tachtig vrachtwa
gens; dat is een file van ruim 'n
kilometer! De passagiers van
dit drijvende hotel annex par
keergarage zal het uiteraard
aan niets ontbreken.
De vraag is welke naam er
op boeg en achtersteven komt
te staan. Lobbe lacht geheim
zinnig. Daarover wenst hij niets
los te laten. Schepen van de
SMZ zijn tot nu toe altijd ver
noemd naar leden van de fami
lie Oranje. Dat is nog een ge
volg van de intensieve bemoeie
nissen die prins Hendrik de
Zeevaarder heeft gehad met de
opkomst én het behoud van de
SMZ. Gaat het nieuwe schip
'Prins Willem Alexander' heten
of wordt het de 'Koningin Bea
trix'? Ik gok op Willem Alexan
der. Er vaart nog een 'Beatrix',
nog als prinses weliswaar en dit
schip wordt met de komst van
het nieuwe afgestoten, maar
twee Beatrixen vlak na elkaar;
ik denk niet ze dat zelf leuk
vinden. Ik denk dat de SMZ
eerder blij is dat er eindelijk
weer eens een mannennaam be
schikbaar is. Hoewel: de 'Prin
ses Beatrix' dateert van 1978 en
toen waren er ook al prinsjes
voorhanden.
Neergang
Het nieuwe schip komt vol
gend voorjaar in de vaart. De
'Koningin Juliana' is al ver
kocht, de 'Prinses Beatrix' volgt
dan, de gecharterde 'Zeeland'
gaat terug naar z'n Scandinavi
sche eigenaars en de SMZ is
dan een één-schip-maatschap-
pij geworden. Het nieuwe schip
zal voorlopig in alle opzichten
het vlaggeschip zijn van de ver
zamelde Noordzee- en Kanaal-
vloten; de SMZ boekt de mil
joenste passagier elk jaar weer
een maand vroeger en verheugt
zich in de gunst van jaarlijks
zo'n 200.000 zakenlieden die
het schip verkiezen boven het
vliegtuig. Ook het aanbod van
vracht stijgt gestaag. Je kunt
dus zeggen dat de SMZ aardig
in de lift zit. Toch dringt de ge
dachte aan neergang zich op.
De neergang van de Neder
landse scheepsbouw en scheep
vaart. Staande in die grote hal,
met in de herinnering nog de
berichten over de massa-ontsla
gen, realiseer ik me dat dit wel
eens het laatste op een Neder
landse werf gebouwde grote
schip zou kunnen zijn.
Voor een zeevarend land
met zijn rijke scheepsbouwtra-
ditie zou het bijna landverraad
zijn als de laatste grote scheeps
werf, nota bene geoutilleerd
voor de 21ste eeuw, gedwongen
zou worden de poorten te slui
ten en de helling te slopen.
sak;
MM a,
tfOZK-f/AffW/Cf/!.g
Een drijvend hotel-annex-parkeergarage.
Illllllllllillllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllinf
JDlOfüM.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55. Breda.
Postadres Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41©076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, ©01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9. 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur ©076-236394/236911
Rank rolatioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA 2
Door Jan van de Ven
Suikerproducenten in de Derde
Wereld klagen steen en been.
Hun produkt is sterk in waarde
gedaald sinds de Europese ge
meenschap een overschot aan
suiker op de wereldmarkt
dumpt. De prijzen zijn in vijf
jaar viervijfde gezakt.
De boeren in de EG lijden geen pijn
aan het dumpen. Zij krijgen van de ge
meenschap een gegarandeerd inkomen
voor bieten. Buiten de gemeenschap
hebben producenten geen prijsparaplu
ter bescherming. Zij moeten op grond
van vraag en aanbod aanvaarden wat
men voor suiker over heeft.
De klachten komen van overal, waar
men rietsuiker produceert. Maar het
sterkst weerklinkt het geweeklaag uit
de (Britse) Gemenebestlanden, die nog
altijd een sterke band en een vertegen
woordiging met en in Engeland heb
ben. Hun klachten komen via Londen
in Brussel.
Men vindt het in de Derde Wereld
een schande, dat de afzet van rietsui
ker een klap krijgt, omdat die landen
in belangrijke mate afhankelijk zijn
van een mono-cultuur. Van de inkom
sten dient een complete bevolking ëen
jaar te leven. Toch al niet zo florissante
economieën - afhankelijk zijn van de
wereldmarkt heeft altijd een groot ele
ment van instabiliteit gekend - storten
ineen. Bevolkingen worden tot de be
delstaf veroordeeld.
In het wereldspel van verdienen en
geld lenen komen die landen niet meer
aan bod. IMF en Wereldbank, zo leert
de praktijk, zijn over het algemeen be
reid met geld of plannen een natie uit
de zorgen te helpen. Maar die organi-
saites willen geleend geld wel terug
zien. Is daarop geen uitzicht dan zal
hulp minimaal zijn. Lenen in de han
delsbankwereld gaat ook al moeilijk,
gezien de slechte ervaringen die de
banken hebben met bijvoorbeeld Zuid-
amerikaanse landen.
Dan maar anderszins de problemen
opgelost? Hoe, luidt de vraag in de
Derde Wereld. Om wat meer variatie
in het nationaal produkt te krijgen
heeft men immers geld nodig. Met de
rijke landen zijn zij van mening, dat
afhankelijkheid van één produkt om
moeilijkheden vraagt. Graag zouden
zij een spreiding van het risico hebben.
Hoewel een spreiding nog geen garan
tie is voor een minder zorgelijk leven.
Gemenebestlanden, die op advies
van de EG zorgden voor spreiding,
kwamen andere problemen tegen. Wil
den zij een nieuw produkt op de Euro
pese markt brengen dan vonden zij in-
voerbepalingen en andere hindernissen
op hun weg.
Voor naties, die speciale banden met
de gemeenschap hebben, in het Lomé-
verdrag (een vorm van ontwikkelings
werk), hoeft de klap van de suikerprijs
niet met volle kracht aan te komen. Zij
krijgen immers een gegarandeerd in-
Westerse suikerproducenten zorgen voor donkere wolken boven de suiker
markt. - FOTO DE STEM BENSTEFFEN
komen. Van dat gegarandeerde inko
men moet het rijke westen zich niet te
veel voorstellen, want meer dan een
minimum wordt onder speciale om
standigheden niet weggegeven. Bij een
redelijk prijspeil op de vrije markt zijn
producenten meer gebaat.
Het oude zeer van de Derde Wereld
komt, nu de suikerprijs zo is gekelderd,
weer bovendrijven. 'Vroeger' (kort na
de tweede wereldoorlog) zag Europa
geen kans de eigen bevolking te voe
den. Veel moest worden geimporteerd.
Bij de totstandkoming van de EG in
1957 ging de buitengrens op slot. Wie
toch wilde importeren moest over een
hoge invoerdrempel. En boeren binnen
de gemeenschap kregen stijgende prij
zen voor hun produkten bij wijze van
produktiestimulans.
Iedereen weet inmiddels hoe de pro
tectie van de interne markt afliep: sui
kerbergen, boterbergen, wijnpiassen,
enz. Het in gang gezette proces verliep
prima. Zo goed dat er overschotten
ontstonden. En 'Brussel' zag zich ge
noodzaakt door te betalen, omdat gega
randeerde prijzen zich niet snel laten
afbreken. Zeker niet als er een sterke
groene lobby bij het eerste alarmsig
naal in actie komt.
De wal keert echter het schip en
commissaris Andriessen (Landbouw)
in Brussel draait mee aan het stuur. De
gemeenschap kan het geld niet meer
opbrengen om de uit de hand gelopen
landbouw nog te betalen. Dus moeten
er maatregelen worden genomen. Min
der geld uitkeren voor landbouwpro-
dukten is een zo'n middel. Saneren van
boeren een ander.
Andriessen heeft voor wat betreft de
suiker gekozen voor het verlagen van
garanties. Nederlandse suikerprodu
centen reageren 'meteen: minder geld
uit Brussel, dan de prijs voor de consu
menten omhoog. Zij zoeken wegen geen
veer te hoeven laten. Een menselijke
reactie, maar als Andriessen het on
verantwoord vindt de Europese belas
tingbetaler nog meer te laten opbren
gen voor het groene front, dan zouden
andere overheden in navolging daar
van omwegen om alsnog de belasting
betaler-consument te laten bloeden
moeten afsnijden. In ons land mag de
suikerprijs echter stijgen.
Brussel heeft echter ook de voorraad
te lozen. Vandaar de dumping van sui
ker op de wereldmarkt. In pakhuizen
opgeslagen laten liggen kost immers
ook geld. Een snel oplopend bedrag,
omdat er voor alles steeds meer opslag
ruimte nodig is.
Afzet tegen afbraakprijzen op de
vrije markt kost eveneens veel geld. In
1980 kostte de suiker 1300 gulden per
eenheid, nu op de vrije markt een klei
ne drie honderd gulden. De EG heeft er
tot nu toe, laat ons zeggen, 1300 voor
betaald, zodat het verschil met de
martkprijs moet worden bijgelegd
vanwege inkomensgaranties.
De Europese Commissie heeft het
moeilijk. Opslag maakt een produkt
alsmaar duurder. Wachten met afzet
tot een redelijke prijs voor het produkt
kan worden gemaakt vraagt te veel
tijd. Dan maar bij opbod verkopen,
zelfs wanneer de gevolgen voor bij
voorbeeld de Derde Wereld kunnen
worden voorzien. En sceptici krijgen
gelijk: wanneer het in Europa drup
pelt, stortregent het in de arme landen.
Lachende derden zijn de Sovjet-Unie
en de Arabische landen, die de kans
schoon zien om voor een habbekrats
aan suiker te komen. De arme landen
mogen hopen, dat de nieuwe land-
bouwmaatregelen van de Europese
Commissie dermate ingrijpend zijn dat
meer stabiliteit in de markt optreedt.
Zelf geloven zij er niets van, want een
economisch machtig blok blijft 'altijd'
de sterkste.
HET politieke leven in
Bolivia heeft de afgelo
pen weken in het teken
gestaan van de strijd die
een voormalige militaire
dictator en een bejaarde
volksheld om het presi
dentschap voeren.
Zij lijken de favoriete kan
didaten voor de verkiezingen
die op 14 juli in het land in
het hartje van Zuid-Amerika
worden gehouden. Behalve
een nieuw staatshoofd moe
ten de ongeveer 3 miljoen
kiesgerechtigden, voor zover
ze zich althans hebben laten
registreren, ook een nieuw
parlement kiezen.
Inzet van de strijd is de lei
ding van een der armste lan
den ter wereld, een land dat
wordt geteisterd door stakin
gen en onrust en dat in als
maar dieper wordende eco
nomische crisis verkeert.
Van een veilige positie voor
de president is bovendien
geen sprake - Bolivia heeft
sinds de onafhankelijkheid
in 1825 een gemiddelde van
meer dan een staatsgreep per
jaar gekend.
Uit opiniepeilingen blijkt
dat de voormalige dictator
generaal Hugo Banzer (59) en
de vroegere centrum-presi
dent Victor Paz Estenssoro
(78) op de meeste stemmen
kunnen rekenen. Op de favo-
rietenlijst worden zij opge
volgd door ex-president Jai
me Paz Zamora en de voor
malige minister van plan
ning Roberto Jordan Pando.
In totaal hebben 18 presi
dentskandidaten zich laten
inschrijven. Om de zetels in
de senaat (27) en in het Huis
van Afgevaardigden (130)
wedijveren kandidaten van
66 partijen. Hieruit blijkt dat
in Bolivia nog steeds het ge
zegde geldt: „Zodra er vijf
mensen in een taxi gaan zit
ten, ontstaat er een nieuwe
partij."
De huidige situatie in Boli
via staat in scherp contrast
met de volksvreugde die zich
van het hele land meester
maakte toen de huidige pre
sident, Hernan Siles Zuazo,
in 1982 aan de macht kwam.
Hij was het eerste gekozen
staatshoofd na 17 jaar mili
tair bewind. Onder druk van
de machtige vakcentrale
COB (Central Obrera Boli-
viana) en het door de opposi
tie gedomineerde parlement
en nadat de linkervleugel
van zijn regeringscoalitie
ontslag had genomen schreef
Siles enkele maanden gele
den vervroegde verkiezingen
uit. Hij beloofde op 6 augus
tus, de nationale feestdag in
Bolivia, de macht aan zijn
opvolger over te dragen. Vol
gens de Boliviaanse grond
wet mag de zittende presi
dent zich niet kandidaat stel
len voor een tweede opeen
volgende termijn.
Maar de met een jaar ver
vroegde verkiezingen kun
nen de ontgoocheling van de
Bolivianen niet wegnemen.
Zowel de arbeiders en de
mijnwerkers als de indiaanse
boeren op de hoogvlakte van
de Altiplano zijn herhaalde
lijk in opstand gekomen te
gen het regeringsbeleid. In de
steden moeten huisvrouwen
uren lang in de rij staan om'
produkten voor de eerste le
vensbehoeften - zoals melk,
brood en vlees - te kunnen
kopen. Olie is in de hoofdstad
niet meer te krijgen, ook niet
op de zwarte markt. De
werkloosheid is in een jaar
verdubbeld, de gemiddelde
levensverwachting ligt onder
de vijftig jaar.
Door de stakingen in het
hele land moesten de verkie
zingen, die oospronkelijk
voor 16 juni waren uitge
schreven, met een maand
worden uitgesteld tot 14 juli
omdat er geen tijd en geld
meer was voor het drukken
en verzenden van stembiljet
ten. Pas drie dagen voor de
verkiezingsdatum werd be
sloten de verkiezing toch
doorgang te laten vinden op
14 juli, hoewel de stembus
voorbereidingen nog lang
niet waren voltooid. De sterk
opgelopen spanning tussen
voor- en tegenstanders van
uitstel heeft de vrees voor ge
welddadige incidenten, of
voor een ingrijpen van het
leger, aangewakkerd.
In maart 1984 heeft de re
gering eenzijdig besloten
geen rente en aflossing meer
te betalen over haar buiten
landse schuld, die ruim 13
miljard gulden bedraagt. Te
gen de achtergrond van deze
problemen hebben de politie
ke partijen verkiezingspro
gramma's opgesteld met de
bekende onderwerpen: sti
mulering van de produktie
en van de export, reële prij
zen voor goederen en dien
sten, bestrijding van de be
lastingontduiking en van
smokkelhandel, met name
van cocaïne, zonder dat daar
bij echter precieze doelstel
lingen met cijfers zijn gefor
muleerd.
Ook Siles probeerde de il
legale handel van cocaïne,
die op grote schaal uit het
land wordt gesmokkeld om
voor miljoenen dollars via
onder andere Colombia en
Peru in de Verenigde Staten
te worden verkocht, aan te
pakken. De verbouw van co
ca-planten, waarvan de bla
den de belangrijkste grond
stof voor de vervaardiging
van cocaïne zijn, is echter
moeilijk tegen te gaan. De
coca wordt traditioneel door
de indiaanse bevolking ge
kauwd en maakt eigenlijk
deel uit van het volksvoedsel.
Het helpt de boeren en mijn
werkers vanouds het gevoel
van honger te onderdrukken.
De voormalige dictator
Hugo Banzer Suarez (59), die
in 1971 met een staatsgreep
aan de macht kwam, leidde
het land tot 1976 met harde
hand. Het militaire regime
stelde zich tot taak de arbei
dersbeweging te onthoofden
en te handelen volgens de
theorie van de Nationale Vei
ligheid, in navolging van de
Braziliaanse generaals en die
later ook door de militaire
junta's in Chili en Argentinië
zou worden overgenomen:
tegen marxisme en extremis
me en voor democratie,
christendom en de waarden
van het vrije Westen. Op eco
nomisch gebied steunde Ban
zer de banken en de particu
liere ondernemingen om het
voor buitenlandse investeer
ders zo aantrekkelijk moge-
lijkte maken.
Banzers belangrijkste op
ponent, de 78-jarige Victor
Paz Estenssoro, bekleedde al
twee maal eerder het hoogste
ambt, in 1952 en 1960. Paz was
de held van de revolutie van
1952 waarbij de tinmijnen
werden genationaliseerd,
landhervormingen werden
doorgevoerd en het algemeen
kiesrecht van kracht werd.
Paz, uit wiens Revolutio
naire Nationalistische Bewe
ging (MNR) een aantal links
georiënteerde formaties zijn
voortgekomen, is beter ge
plaatst om met andere par
tijen een regering te vormen.
Banzer is vooral populair
in de steden, waar na de golf
van stakingen en door voed
seltekorten steeds meer be
hoefte lijkt te zijn aan een
sterke regering. Maar zijn
autoritaire leiderschap in de
jaren '70 ligt nog vers in het
geheugen van de arbei
dersklasse.
Paz geniet daarentegen de
meeste aanhang op het plat
teland, waar hij een goede
reputatie verwierf door het
invoeren van landhervor
mingen in 1952. Verwacht
wordt dat hij door het ver
trouwen dat hij bij links
heeft minder tegenstand van
de vakbonden zal ondervin
den bij het voeren van een
streng economische beleid.
Beide partijen pleiten voor
een akkoord met het Interna
tionale Monetaire Fonds
(IMF) om nieuw kapitaal aan
te trekken en de economische
crisis te boven te komen. Dit
zal dan samen gaan met een
strenge bezuinigsingspolitiek
om de inflatie in te dammen
en een einde te maken aan fi
nanciële speculaties.
Ondanks die nijpende si
tuatie heerst in politieke
kringen in La Paz toch enig
optimisme over een verbete
ring van de economie, die
binnen enkele maanden met
bezuinigingen en een ak
koord met het IMF tot stand
zou moeten komen. Gewezen
wordt daarbij op de land-
bouwproduktie die langza
merhand haar dieptepunt te
boven komt en weer op het
zelfde niveau staat als drie
jaar geleden. Alle kandidaten
hebben beloofd de landbouw,
de belangrijkste economische
sector waarin ongeveer de
helft van de bevolking werk
zaam is, te zullen uitbreiden.
(Studies hebben uitgewezen
dat slecht drie procent van
het bebouwbare land wordt
bewerkt).
Het land is rijk aan delf
stoffen als gas en tin (Bolivia
is een van de belangrijkste
tin-exporterende landen ter
wereld) en beschikt over re
serves van lood, olie, koper,
zilver en goud, maar het
heeft de middelen niet om de
grondstoffen te bewerken en
de voorraden te exploiteren.
Men hoopt in La Paz dat de
produktie weer zal oplopen
en dat betere prijzen op de
wereldmarkt Bolivia zullen
helpen zijn economie weer op
de been te krijgen. Of dat
voldoende zal zijn om de 6,5
miljoen Bolivianen, een be
volking waarvan meer dan
de helft uit indianen bestaat,
te eten te kunnen geven blijft
evenwel zeer de vraag. (ANP)
E ndrew Bell (41) ad-
A* verteert in Britse
JL .^L-kranten, dat hij stot-
teraars kan 'genezen'.
E behandeling is uniek,
E maar niet weten
schappelijk. En
E hoewel de kansen
E op succes blijk-
baar vrij groot zijn,
E wordt lang niet el-
E ke stotteraar perma-
E nent afgeholpen van
E zijn spraakgebrek
E Bell verdient in ieder geval
E met dit werk goed zijn brood.
E Zijn naam verraadt zijn af-
E komst: hij is een Schot, een ge-
E wezen stotteraar die tegenwoor-
dig heel behoorlijk praat omdat
E hij zichzelf heeft 'genezen'.
De eerste 25 jaar van zijn le-
E ven kon Andrew Bell geen zin-
nig gesprek voeren zonder drif-
E tig te hakkelen. Uiteindelijk be
ll sloot hij daar wat aan te doen.
E Door middel van zelf-analyse,
die hij trapsgewijze deed, slaag-
5 de Bell er na verloop van tijd in
E zijn oude spreekstem te likwide-
E ren en helemaal opnieuw te le-
ren praten. Sedertdien houdt hij
E zich met niets anders meer bezig
E dan met hulp aan andere stotte-
E raars.
Patiënten krijgt Bell meer dan
E genoeg, want Groot-Brittannië
E telt minstens een half miljoen
stotterende inwoners. Sommige
E logopedisten geloven dat dit iets
E te maken heeft met de Engelse
E taal, die zich gemakkelijk schijnt
te lenen om op een stotterende
S manier te worden uitgesproken.
E Britse hakkelaars steken echter
zelf de schuld op andere dingen.
E Heel vaak blameren zij hun dure
E particuüere kostsschool, waar
E bepaalde leerkrachten een waar
schrikbewind uitoefenden en
E praktisch alle nieuwelingen on-
E afgebroken gepest werden door
klassieke bullebakken.
E Net zoals overal elders zijn
E sommige Britse stotteraars een
beetje achterlijk. Maar er zitten
5 ook briljante figuren tussen. Be-
E roemde mensen zoals de laatste
Britse koning, George VI, Sir
E Winston Churchill, de roman-
E schrijver Somerset Maugham en
de wetenschapper Charles Dar-
E win gaven geregeld al stotteren-
E de van katoen. Net zoals alle an-
dere hakkelaars schuilde in het
E diepst van hun gemoed een hef-
E tig verlangen om normaal te
kunnen praten.
Om door Andrew Bell gehol-
E pen te worden, moet de stotte-
raar het Engels volledig onder
E de knie hebben en bovendien
E bereid zijn deze ongewone logo-
E pedist een fors honorarium te
E betalen. Bell behandelt telkens
E niet meer dan acht stotteraars in
E één week. Hij geeft zesmaal per
jaar cursus in een hotel van het
E Schotse Kirkcaldy. Zijn metho-
E de schrijft komplete afzondering
en concentratie voor. De acht
E cursisten logeren met hem onder
E hetzelfde dak.
E De eerste vier dagen mogen
zij zelfs niet naar huis telefone-
E ren. Andrew Bell drukt hen op
E het hart, dat zij hun oude ma-
nier van spreken dienen te ver
is geten; zij moeten zich een geheel
E nieuwe stijl aankweken en pra-
E ten met een andere stem. Bell
leert de acht stotteraars ook zich
E volledig te ontspannen. Hij
E maakt gebruik van bandrecor
ders en dwingt zijn studenten dt
opnamen te beluisteren.
In het begin praten de cursis
ten heel traag en praktisch rtifr
nosyllabisch, net zoals Andrew
Bell het hen heeft aangeleerd
Bij het begin van elke dag bei
groeten zij hem rechtstaande u
koor: „Goe-de mor-gen, me.
neer Bell." Het klinkt onnatuur.
lijk en een beetje zangerig. Bell
gaat er kennelijk van uit, dat
stotteraars nooit hakkelen wan
neer zij zingen.
Na vier dagen worden de cur
sisten al verondersteld over vol-
doende zelfvertrouwen te be
schikken om naar huis te bellen
en met zorgvuldig afgemeten
woorden een gesprek te voeren
zonder nog te stotteren. Elke
cursist krijgt bovendien
op.
dracht het hotel even te verlaten
Door Roger Simons
om iets te gaan kopen. Andrew
Bell deelt zelf de bestellingen
uit.
De BBC zond onlangs een tv-
programma uit over Bells unieke
antistotter-therapie. Onder de
acht cursisten bevonden ach
een 25-jarige verpleegster van
Dublin, die in 't begin geweldig
veel moeite had met het uitspre
ken van haar naam, en
brandweerman uit Noord-Ier-
land. De vijfde dag konden zij
voor het eerst van hun leven
converseren zonder te stotteren.
Toen zij na afloop van de cursus
naar huis vertrokken, spraken
deze gewezen hakkelaars wel
traag, maar toch normaal. An
drew Bell gaf hen de raad nog
minstens twee maanden lang
iedere dag spreekoefeningen te
houden en hem elke week te te
lefoneren.
Omdat hij niet meer stottert,
heeft de Noordierse brandweer
man John Harper, die vroeger
geen bevelen kon geven, inmid
dels flink promotie gemaakt.
Ook met verpleegster Lucia
Fitzsimons gaat het goed. Korl
na de cursus was ze betrokken
in een klein autoongeluk, waar-i
aan zij geen schuld had. „Vroe
ger zou ik makjes alles op mij
hebben genomen," zei ze na
dien, „maar nu kreeg de tegen
partij van mij de volle laag. Nog
nooit had ik zoveel geluk ge
smaakt!"
Het is nu iets meer dan een
jaar geleden, dat het tv-pro-
gramma over het anti-stottersys-
teem van de Schot Andrew Bell
werd gemaakt. Twee van de acht
cursisten, die erin voorkwamen,
zijn sedertdien opnieuw aan 't
hakkelen gegaan. De anderen
beschouwen Andrew Bell als
hun redder. Hij heeft hen de
vrijheid van het woord gegeven
door hen het stotteren af te le-j
ren.
TdlIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIINIIIIilllllllllllllllllllllillllllllilllll
Enkele dagen geleden las ik
in De Stem dat men gezins
verzorgsters aanspreekt met
'daar komt de werkster'.
Men kan wel tegen hen zeg
gen 'lost die wagen met
aardappelen eens', maar
daar zijn ze niet voor. Het
zijn gezinsverzorgsters. Ik
zie ervan komen, dat ze er in
de naaste toekomst allemaal
het bijltje bij neerleggen.
Hun werkkring is niet meer
aantrekkelijk, het wordt
niet op passende wijze be
loond.
Groenendijk
Fr. v. Leuven
Bijna overal in de wereld le
ven en werken voor Christus
en Zijn kerk Nederlandse
missionarissen. De beste ja
ren van hun leven hebben ze
erop zitten en nu is hun
eigen vaderland een missie
land geworden! Treurig
maar waar! Vaticanum II
heeft helaas veel verwar
ring, ongeloof en verdeeld
heid gezaaid in de Neder
landse kerkprovincie met
alle gevolgen vandien! Veel
priesters en ook leken haak
ten af. In plaats van het le
vende water kwamen we in
het brakwater terecht, waar
wij inmiddels 'doodziek' van
geworden zijn. Het allererg
ste is wel dat de Kerk van
binnenuit wordt aangeval
len door de zich noemende
kritische katholieken o.a. de
Mariënburggroep. Zij rich
ten hun aanvallen speciaal
op het instituut Kerk waar
wij, rooms-katholieken, al
lemaal deel van uitmaken
van dit organische geheel, de
liefde tot Jezus maakt ons
tot ledematen van Zijn
Kerk. Het is Zijn liefde, die
ons bindt, niet de horizonta
le overlegstructuren van de
gedemocratiseerde pasto
raal. De paus blijkt nu het
doelwit van hun spot en
hoon te zijn in de Mariën-
burgbode. Maar laten we
niet wanhooen. integendeel!
Het bijbelse mosterdzaadje
ontkiemt hier en daar weer
in Nederland. Ziet maar
naar het groeiende aantal
priesterstudenten en de on
stuimige groei van diverse
werkgroepen van katholieke
jongeren o.a. in Didam en
verder van studentenclubs
waar niet mee te spotten
valt. Zij zijn allemaal de
hoop van onze r.-k. kerk in
duistere tijden geworden!
Oosterhout
H. Hoegen
Door de discussies over de
opslag van kernafval op het
terrein van het Industrie- en
Havenschap Moerdijk vra
gen wij ons niet af waarom
dit havenschap in financiële
problemen zit, maar het is
nuttig in dit verband de vol
gende vragen te stellen: 1
Wie is ooit op de gedachte
gekomen om daar een in
dustrieterrein aan te leg
gen? 2. Wie zaten in de ver
antwoordelijke overheidsor
ganen en welke betrekkin
gen onderhielden zij met be
langhebbende wegenbou
wers, bouwbedrijven en le
veranciers? 3. Wie legt nu
een dergelijk terrein aan
zónder behoorlijke gefun
deerde stellingen over de te
verwachten winsten? 4. Om
welke redenen is het tekort
nu al rond de ƒ250 miljoen.
5. Hoe denkt men dit tekort
weg te werken en hoeveel
belastingbetalers moeten
hierin bijspringen? Onze ac
tiegroep Burgerbelangen
vreest dat de gewone man
weer de dupe is!
Breda
Tom Dinnesen
tHUAla i<i juli it>Ö
Van onze Haagt
pEN HAAG - Veronica won
roep. Minister Brinkman (W
niet voldoende heeft kunnen
nroeporganisatie het vereiste
telt, dat nodig is om tot de grt
horen.
Veronica-directeur Rob Out
liet weten „zeer teleurgesteld
en diep verslagen" te zijn over
(je negatieve beslissing van
Brinkman. Veronica zal bij de
Baad van State in beroep gaan
tegen, wat Out noemde, „deze
onrechtmatige beslissing, die
tegen alle redelijkheid in-
Als A-omroep zou Veronica
9 uur TV- en 63,5 uur radio
zendtijd per week hebben ge
kregen. De omroeporganisatie
moet het nu nog blijven doen
met 5,5 uur TV en 28,5 uur ra
dio per week.
Een onderzoek van het Cen
traal Bureau voor de Statis
tiek heeft uitgewezen dat Ve
ronica 448.447 leden heeft. Re
kening houdend met een be
trouwbaarheidsfactor van
95% moet het aantal Veronica-
leden per 31 maart van dit jaar
geschat worden tussen 444.099
(benedengrens) en 451.504 (bo
vengrens). Toen hij op 10 mei
Vervolg van pagina 1
Intussen heeft de PvdA-
fractie in de Kamer de positie
van Van Aardenne opnieuw in
het geding gebracht. In een
radio-interview zei fractielei
der Den Uyl dat het erop lijkt
dat de bewindsman van Eco-
aomische Zaken de Kamer on
juist heeft geïnformeerd over
zijn gesprekken met de Com
missarissen der Koningin Van
Agt en Kremers over de bouw
van kerncentrales in Moerdijk
en Borssele.
Het Amsterdamse actieblad
Bluf heeft inmiddels een lijst
met adressen van hoge ambte
naren van Economische Zaken
gepubliceerd.
Bij het lijstje
staat ook vermeld wanneer de
betreffende ambtenaren met
vakantie zijn. Het weekblad
roept iedereen op in te breken
bij hoge ambtenaren van EZ.
De politie surveilleert op ver
zoek van EZ al geruime tijd in
de nabijheid van de woningen
van EZ-ambtenaren. Omdat
niemand weet wie Bluf uit
geeft, kunnen geen juridische
stappen worden genomen.
DEN HAAG De inning van
de superheffing is opnieuw
uitgesteld. Minister Braks
heeft hiertoe vrijdag besloten
omdat de zuivelfabrieken die
de heffing moeten innen (of
liever gezegd moeten afhou
den van het melkgeld dat aan
de melkveehouder wordt uit
betaald) de zaak administra
te! nog niet rond hebben.
De heffing wordt nu geïnd
m de periode van 28 juli tot 11
'UgUStus.
Braks heeft tevens de Euro
pese Commissie verzocht om
uitstel van het afdragen van
de heffing, de boete op te veel
geproduceerde melk, aan
Brussel. De verwachting is dat
de Commissie over twee we
ten akkoord zal gaan met uit
stel van de afdracht tot sep
tember.
V olgens de j ongste cij -
fers moet er ongeveer 87 mil
joen gulden superheffing aan
Brussel worden afgedragen.
HAAG (ANP) - De geld-
mzetten in de detailhandel
bus zowe' april als In mei
j belangrijk toegenomen.
L tn opzichte van de overeen-
„ttlst'8e maanden van 1984
J^gen de omzetten in deze
aanden respectievelijk met
4 Procent en 6,3 procent,
de ri VrD wel alle branches van
0J^tailhandel was de omzet-
hvikkeling in deze maanden
v,sit'ef- Dit blijkt uit gegevens
dov. Centraal Bureau voor
I Sin iek tCBS), die vrijdag
bin ®epubliceerd. De gegevens
ij.. Dog niet gecorrigeerd voor
Dsveranderingen.
omzetstijgingen werden in
2''j 1985 ten opzichte van
-I '984 onder andere gere-
reerd in de voedings- en
1
