'DREES WAS KEIHARDE POLITICUS'
Drees over
kruisraketten,
Centrumpartij,
Den Uijl en PvdA
UITBLAZEN
Willem Drees drukte ook negatiefstempel op Nederlandse politiek
TOPADVISEUR
Kwalijk
Zelfvernietiging
Kanaal
tunnel
VRIJDAG 5 JUL11985
ACHTERGROND
Rechtlijnig
Integer
Grote fout
Pijnlijk
VRIJDAG 5 JUL11985
Wiaardering
voor 4snip
Proces tegen
Eurometaal
DEN
heid
onde
en st
DE STEM COMM]
T5 PAGINA 2
Vandaag wordt oud-premier Willem Drees, 'Het orakel
van de Beeklaan', 99 jaar. Een man die er nog steeds
in slaagt op gezette tijden met soms pittige uitspraken
in het nieuws te komen. Een man met een enorme
staat van dienst, die in zijn eenvoudige Haagse
woonkamer de dagen van zijn leven slijt. Af en toe
opgefleurd door de komst van familie, politici,
wetenschapsmensen en journalisten, die bezig zijn
met het zoveelste boek over hem.
Zoals Frits Huis en René Steenhorst, die aan de hand
van gesprekken met Drees zelf hebben geprobeerd
een 'levensschets van een groot vaderlander' te
maken. Simpel, recht door zee, zoals Drees zelf. 'Bij
monde van Willem Drees' is geen politiek boek
geworden, niet echt diepgravend, maar zeer
lezenswaardig, vooral voor die generatie die de 'Oude
Drees' alleen nog maar uit overlevering kent.
Door Pieter-Jan Dekkers
Verleden en heden ver
enigd in één man: Wil
lem Drees. Vroeger en
nu, twee uitersten, die
elkaar vaak raken. Ver
schillen en overeenkom
sten, een voortdurende
toetsing van de geschie
denis aan hetgeen nog
geschiedenis moet wor
den.
Vroeger: de crisis, de enor
me inflatie, de werkloosheid,
het naderende oorlogsgevaar,
de NSB die op dergelijke bo
dem gedijde. Nu: opnieuw de
ingredieënten voor een wel
licht duistere periode in de
geschiedenis. De Centrum
partij als exponent daarvan.
Dezelfde spanning, dezelfde
verontrusting, dezelfde acties
en dezelfde discussies.
Maar dan heeft men toch
buiten de waard gerekend.
De man, die al ruim vóór de
Tweede Wereldoorlog waar
schuwde tegen het opkomend
nazisme, doet niet mee met
de wolven die in het bos hui
len: van hem geen harde ver
oordeling van de Centrum
partij. Wel een genuanceerd.
Drees: „De Centrumpartij
wordt fascistisch genoemd.
Dat berust niet op de gedach
te dat zij voorstander zou zijn
van een dictatuur. Het natio-
naal-socialisme was gericht
op een volstrekte dictatuur
zonder enige vrijheid van
meningsuiting. Ik weet niet
of de Centrumpartij daar ook
op gericht is.
Voor zover ik weet heeft
zij één element dat men met
fascistisch aanduidt: haar
bezwaar tegen buitenlanders
in ons land. Ik ben dus tegen
die partij. Maar ik acht haar
niet fascistisch. De NSB was
toch iets anders. Dat waren
fascisten, bewonderaars van
het Duitse nationaal-socia-
lisme. Die Centrumpartij is
heel niet zo gewichtig als de
NSB was. Ik moet er niets
van hebben hoor, begrijp me
goed, maar ik zie haar niet zo
gevaarlijk als de NSB".
Overigens, dat enige 'fas
cistische' punt in het pro
gram van de Centrumpartij,
dat door tegenstanders zo op
de voorgrond wordt ge
plaatst, ontloopt Drees na
drukkelijk niet.
„Ik vindt dat de regering
in dat opzicht grote fouten
heeft gemaakt. Door te veel
buitenlanders toe te laten is
een aantal problemen ge
schapen op het terrein van
werkloosheid, woning en on
derwijs en de grote fout die
men heeft gemaakt is dat,
toen de werkgelegenheid te
rugliep, men ervoor is terug
geschrokken de harde bepa
ling te aanvaarden dat bui
tenlandse werknemers zou
den moeten terugkeren naar
hun land".
Integendeel. Drees: „Men
heeft gezegd 'Blijf maar hier
en laat uw gezinnen overko
men'. Die gezinnen zijn tal
rijker dan de Nederlandse
waardoor de moeilijkheden
nog groter zijn geworden".
Toch distancieert Drees
zich niet van de gevolgen van
dat zijns inziens verkeerde
beleid: „Toch vind ik, dat, nu
die buitenlandse mensen er
eenmaal zijn, wij hun na
tuurlijk geen enkel verwijt
kunnen maken. Men kan me
nen dat de Nederlandse rege
ring een verkeerde politiek
heeft gevoerd door te veel
buitenlandse arbeiders zo
maar toe te laten, maar nu zij
hier wettig hun plaats heb
ben gekregen met hun gezin
nen, moet men hen redelijk
behandelen".
En dus is Drees tegen de
Centrumpartij.
Pragmatisch en rechtlij
nig. Twee eigenschappen
waarom Drees z'n hele leven
lang is geroemd en - soms -
verguisd. Rechtlijnig. Dat
moge blijken uit zijn perti
nente weigering de eerste
maanden van de Duitse be
zetting op welke manier dan
ook samen te werken met de
'Nieuwe Orde'.
„Ik heb in die tijd allerlei
mensen op bezoek gekregen
die mij probeerden te bewe
gen ook een funktie te aan
vaarden, waartoe ik be
noemd zou worden door de
regering. De Duitse regering
wel te verstaan".
Drees ontkent niet dat er
toen enige pressie aan te pas
is gekomen. Zijn weigering
werd 'beloond' met het con
centratiekamp Buchenwald,
waar hij samen met 500 an
dere prominente Nederlan
ders werd gegijzeld, in een
poging hen te 'germaniseren'.
Het liep even anders. Bu
chenwald - en later het
klein-semenarie Beekvliet in
Sint Michielsgestel - werd de
'bakermat' voor politieke
vernieuwing na de oorlog.
Hoewel Drees niet lang in
Beekvliet is geweest, raakte
hij er in ernstig conflict met
partijgenoot jonkheer mr.
Van der Goes van Naters.
Dat is enigszins navrant:
Van der Goes van Naters
wilde de natie na de oorlog
opbouwen langs geheel nieu
we politieke strukturen en
daarvoor zelfs de SDAP op
offeren. Dat ging Drees te
ver: hij blijft de partij trouw.
Het was dezelfde Van der
Goes van Naters die Drees fel
attaqueerde toen hij in 1971
de PvdA verliet. De rollen
omgekeerd.
Een dramatisch jaar, dat
1971. Drees is dan 67 jaar lid
van de partij. Hij bedankt
vanwege de koerswijziging
van de partij onder invloed
van Nieuw Links en zijn
'nieuwlichters' Han Lam-
mers, Hans van den Doel en
André van der Louw. In 1971
wordt het socialistisch begin
sel uit het partijprogram ge
haald en vervangen door de
'progressieve' samenwer
king. Voor Drees betekent
dat het einde van het socia
listische ideaal: 'De rode va
nen hebben voor het laatst
gewapperd'.
Anno 1985 zegt Drees dat
niet zozeer hij uit de partij is
gestapt maar dat de partij
zich in 1971 feitelijk als socia
listische partij heeft opgehe
ven. Dat het socialistische
beginsel twee jaar later via
een achterdeur weer binnen
wordt gehaald, doet hem niet
op zijn schreden terugko
men: „Ik had onvoldoende
vertrouwen in de partijlei
ding". Achteraf bezien zijn
de jongeheren van Nieuw
Links allemaal aardig 'gou
vernementeel' terecht geko-
vattingen die soms veel ver
der gaan dan die van zijn po
litieke erfgenaam Den Uyl.
In het boek laten de
auteurs een aantal 'tijdgeno
ten' opdraven om de loftrom
pet over Drees te steken. Zo
als Marga Klompé, de eerste
vrouwelijke minister, die
Drees de laatste Nederlandse
staatsman noemt: „Een poli
ticus kijkt naar de volgende
verkiezingen, een staastman
naar de volgende generatie".
Ook Joseph Luns heeft, net
als Nijpels, een enigszins
vertekend beeld van Drees.
En dat kan men een 'tijdge
noot' meer kwalijk nemen
dan een politicus, die Drees
'van horen zeggen' kent.
„Drees was hoogst fatsoen
lijk en in de beste zin van het
woord patriottisch. Geen
starre partij man en helemaal
niet aan de socialistische
ideologie verkocht". Ver
knocht, zal hij bedoelen.
men, maar rechtlijnig als
Drees is: gedane zaken ne
men geen keer.
Er was trouwens nog een
reden voor Drees om niet
meer terug te keren: dr. Joop
den Uyl en diens 'te royale
inzichten' ten opzichte van de
overheidsuitgaven. Een stok
paardje van Drees, die niet
alleen thuis erg zuinig was
maar ook 'op het werk'.
„Ik meen dat in de jaren
van 1973 tot 1977 de grote fout
is begaan door de stijging
van de overheidsuitgaven te
laten doorgaan en die zelfs
bij de verkiezingen toe te jui
chen. Dat leidde tot een goede
uitslag voor Den Uyl. Men
heeft toen in vier jaar de uit
gaven met 43 miljard gulden
doen toenemen, hoewel daar
eigenlijk geen ruimte voor
was. Men heeft de moeilijk
heden laten oplopen in een
tijd waarin men ze eigenlijk
had moeten keren. Er werd
maar uitgegeven zonder dat
men voldoende begrip had
voor financiën".
Daar kunnen Den Uyl en
dr. Willem Duisenberg, de
toenmalige minister van Fi
nanciën, het mee doen. Dat
Den Uyl er niet wakker van
zal liggen, laat zich raden,
maar voor de huidige presi
dent van De Nederlandsche
Bank moet het toch geen
pretje zijn achteraf zó te
worden gediskwalificeerd.
Drees is overigens niet he
lemaal eerlijk om steeds ka
binetten met Den Uyl erin te
'pakken'. Immers, juist gedu
rende het optreden van het
kabinet Van Agt-Wiegel liep
het overheidstekort pas goed
uit de hand. Misschien dat
juist daarom vanuit VVD-
kring de oude SDAP'er met
zoveel liefde aan de politiek
borst wordt gedrukt.
In het boek gebeurt dat
door VVD-leider Nijpels, die
na het opsommen een een
reeks hoogdravende kwalifi
caties ('nationaal politicus',
'ware Hollander', 'Vader des
Vaderlands') het niet kan na
laten te citeren uit Drees'
'Herinneringen en Opvattin
gen, 1983': 'Dit (het beleid van
het kabinet-Den Uyl, pjd)
was regelrecht in strijd met
een verantwoord beleid'.
„Helaas, hij heeft gelijk ge
kregen", voegt Nijpels er
fijntjes aan toe.
Dat Nijpels er niets van
heeft begrepen, blijkt wel uit
zijn constatering dat Drees
voor hem 'het symbool is van
de sociaal-democraat, waar
mee wij als liberalen graag
zaken zouden willen doen'.
Volgens Nijpels heeft Drees
een visie op de taak van de
overheid die 'vergaand aan
de in onze kringen levende
opvattingen tegemoet komt'.
Hij gaat daarmee volledig
voorbij aan het feit dat juist
onder Drees de fundamenten
van het sociaal zekerheids
stelsel zijn gelegd en dat juist
onder Nijpels dat stelsel weer
wordt uitgekleed.
Maar dat terzijde. Wie
enigszins op de hoogte is van
de geschriften van Drees,
kan niet anders concluderen
dan dat Drees, zeker voor de
oorlog, een radicaal sociaal
democraat was, bezeten van
Troelstra, gecharmeerd door
Marx. De tijd mag de scherpe
kantjes dan wat van zijn re
volutionaire instelling heb
ben afgeslepen, Drees koes
tert nog steeds politieke op-
In het boek komen ook
twee socialisten aan het
woord, die hun partij altijd
trouw zijn gebleven en enige
kritische kanttekeningen
plaatsen na alle lof die ook zij
voor Drees uiten. Zoals dr.
Sicco Mansholt, lid van alle
kabinetten-Drees. „Drees
was een uiterst integer man,
rechtlijnig, zakelijk, zuinig",
zegt hij. Maar Drees heeft
volgens hem ook in negatieve
zin zijn stempel op politiek
Nederland gedrukt. „Hij kon
zich moeilijk verplaatsen in
nieuwe ontwikkelingen. Op
het terrein van de buiten
landse politiek was hij niet
soepel. Een Verenigd Europa
zag hij volstrekt niet zitten".
Hij kon zich ook maar
moeilijk verplaatsen in de
mentaliteit van anderen. Dat
was een van de redenen
waarom de onderhandelin
gen over de oprichting van de
Benelux zo moeizaam verlie
pen. 'Als Drees het Belgische
Albertkanaal oversteekt, dan
komt hij op een andere pla
neet' dateert uit die tijd.
En dan was er natuurlijk
Indonesië. Terwijl Drees wel
inzag dat Indonesië zelfstan
dig moest worden, behoorde
hij tot de meest behoudende
figuren, zegt Mansholt. Drees
kon zich niet verplaatsen in
die Indonesische vrijheis-
strijd. Hij gebruikte ook de
woorden: „Onderhandelen
met Soekarno? Nooit!".
Drees heeft nog meer te
kortkomingen, zegt Mans
holt. Hij staat bij de mensen
dan wel bekend als 'Vadertje
Drees', hetgeen iets vriende
lijks suggereert, hij was ook
keihard. Mansholt: „Het was
de hardste politicus in Ne
derland die ik ooit heb mee
gemaakt". Voor de bevolking
bood die hardheid wel enig
houvast. Zo van: zolang
Drees daar zit, zullen er geen
gekke dingen gebeuren.
Den Uyl's visie op Drees
getuigt van veel eerbied,
vooral voor de 'fabuleuze'
kennis van de man. Toch kon
hij soms met veel venijn en
sarcasme zijn tegenstanders
om de oren slaan, herinnert
Den Uyl zich.
„Zijn vroeggevormde op
vattingen over de rol van de
overheid tegenover de parti
culiere economische krach
ten is hij altijd trouw geble
ven. Het klonk mij soms ra
dicaler in de orén dan ik in
staat was uit de onvermijde
lijke compromissenpolitiek
van de door hem geleide ka
binetten af te lezen. Aan zijn
socialistische gezindheid heb
ik nooit getwijfeld", aldus
Den Uyl.
Terug naar de oude st. ats-
man zelf die, anno 1985, nog
maar weinig lichtpuntjes ziet
in de Nederlandse economi
sche ontwikkeling. 'De grote
stap terug over de hele linie'
is niet helemaal geëffec
tueerd. Nog drastischer be
zuinigen dus?.
Drees: „Dat zal heel pijn
lijk zijn. Maar zelfs in deze
tijd van werkloosheid wordt
er voor de werklozen betrek
kelijk goed gezorgd. We heb
ben een ruime sociale zeker
heid. We moeten alleen op
passen dat we de belangrijk
ste elementen daarvan had
haven".
Niet lukraak bezuinigen
dus. Hij blijkt trouwens ook
op dat terrein niet zover te
staan van sommige opvattin
gen van zijn vroegere partij
genoten: degenen die de be
zuinigingen het best kunnen
dragen, moeten ook het
meest belast worden. Drees:
„De hogere inkomens moeten
meer offeren dan de lagere".
Alleen deze uitspraak al zou
voor VVD-leider Nijpels re
den moeten zijn z'n visie op
Drees nog eens nadrukkelijk
te herzien.
Dat geldt zeker ten aan
zien van Drees' standpunten
over de Defensie. Met de
plaatsing van Amerikaanse
kruisraketten voor de deur
ontloopt Drees een uitspraak
daarover niet: „Ik ben er vol
strekt tegen dat» men in
West-Europa nieuwe atoom
wapens gaat plaatsen. Dat
men Rusland vraagt raket
ten te verwijderen is een an
dere zaak, die moet losstaan
van de dreiging om er in
West-Europa nieuwe te gaan
neerzetten. Ik ben bepaald
tegen de gedachte dat West-
Europa geroepen zou zijn om
tegenover Rusland nog meer
raketten op te stellen".
En, met het oog op de be
zuinigingen: „Daarbij vindt
ik het zonde van het geld".
PvdA-leider Den Uyl
schrijft aan het slot indertijd
zeer pijnlijk te zijn getroffen
door het uittreden van Drees.
„Ik heb dat gezien als een
grote vergissing. Er is voor
een democratisch socialist
geen andere bedding dan die
van de grote democratisch
socialistische partij, die de
PvdA was en door alle stor
men heen gebleven is".
Echter: „Niet de wrok,
maar het inzicht in zijn uit
spraken blijven bepalen. On
ze persoonlijke verstandhou
ding is er in de loop der jaren
alleen maar beter op gewor
den. Het kost mij dan ook
geen enkele moeite zonder
wrok te denken aan zijn
unieke rol in de vaderlandse
geschiedenis. Er is geen en
kele reden van Drees een hei-
ligenprentje te tekenen. Zijn
grootheid heeft de tijd ver
duurd".
En zo is het.
■'Bij monde van Drees' door
Frits Huis en René Steenhorst,
uitg. Spectrum.
Vervolg van pagina 1
Van Dam wil macht, niets
"ian macht; en bij voorkeur de
hoogste macht die in dit land
te vergeven is. Daar is hij vrij
openlijk op uit. Een hoogstper
soonlijke ambitie" aldus Kos-
to, die vervolgens niet nalaat
het drankgebruik van Van
pam aan de orde te stellen.
„De wijze waarop Van Dam
met drank omgaat en daarmee
ook openlijk koketteert draagt
ontegenzeggelijk een risico
factor in zich. Hij is een stevi
ge innemer."
Al c
van he
weten,
Kosto i
gaan.
passen
giale v
Uyl, d
van D
uitnod:
Dam r
recht t(
T ekoi
op te
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM - De
meeste Nederlanders
vinden de bankbiljetten
van 100 en 50 mooi.
Maar drie procent vindt
de 'snip' lelijk en slechts
acht procent kan geen
waardering opbrengen
voor de zonnebloem op
het biljet van 50.
De Nederlandsche
Bank laat regelmatig uit
zoeken hoe het publiek de
bankbiljetten waardeert
en wat de mensen er van
weten. Het tweede hangt
samen met het eerste.
Wie iets mooi vindt, weet
beter hoe het er uit ziet.
En dat laatste is belang
rijk met het oog op falsi
ficaties.
Van onze correspondent
BRUSSEL-De Belgische mi
nister van Defensie, Freddy
Vreven, heeft bij een Brussel
se rechtbank een proces aan
gespannen tegen het Neder
landse bedrijf Eurometaal we
gens 'laster en eerroof'.
De Belgische minister van
Defensie voelt zich beledigd
door geruchten als zou zijn ka
binet gepoogd hebben smeer
geld te krijgen van het Zaanse
bedrijf Eurometaal bij de aan
koop van munitie voor de
nieuwe 155 mm houwitser.
1,6 miljoen
EEN schilderij van land
schapsschilder Salomon van
Ruysdael heeft op een veiling
van werken van oude mees
ters bij Sotheby's in Londen
een recordbedrag van 1,6 mil
joen gulden opgebracht.
Als
op de
schat
het rt
van 1
de gu
ging1
Dat
een cc
naren
Planb
senbei
Bank
le Ec
uitgeb
ten b
tingso
buigt
defini
bezuir
Het
rug v<
regeln
versla
beleid
lager
vies n
wing
kabini
De
oVerh<
tot 8
gend j
van
Ook R
In
gen kc
orde o
schott
ten go
de o
gunsti
sen is
ringer
en doo
sociale
kunne
voor
mers
verliet
Het
verhoj
de BT
maatr
nen z
Israël zal niet aarzelen het internationale
strijd tegen het terrorisme, heeft de Isra
fensie Yitzak Rabin gisteren gezegd.
spraak. Immers, Israel gaat op deze mar
die het internationaal recht ook met voe
tand ometand, moge dan als een rode d
geschiedenis lopen, zodra het land das
vdgens internationaal recht vastgestelde
hst zich op het pad van degenen, die hi
terroristen.
Aad Kosto heeft diep in het stof moeten t
ran de PvdA in de Tweede Kamer heeft
hjn excuses moeten aanbieden aan Mar
het weekblad Vrij Nederland ongekend 1
zijn partijgenoot.
Formeel gesproken is met de bolw,
spraakmakende affaire uit de wereld Ma,
enigszins bekend is met de gang van zal
Haagse circuit weet dat dit slechts schon
In iedere politieke partij doen zich ove
terne rellen voor, maar de kwestie waar
Van Dam om draait kan zo langzamerhar
PvdA worden beschouwd. Van Dam hac
vraaggespraak voor de VARA-radio te
Joop den Uyl niet als kandidaat-lijsttrekk
kiezingen beschikbaar zou stellen, alles
Uyl op te volgen. De kroonprins van dr
zonder last of ruggespraak met zijn partij
presenteerd. Een actie die niet onbesprc
al jaren wordt binnen de PVDA gevochte
opvolger' van Den Uyl. Een aantal promii
menade, Van der Louw) zijn in dit gevec
gaan.
Omdat Kosto van mening is - hij sta;
niet alleen - dat de bij de modale kiezer
nooit in aanmerking mag komen voor he
hij hem op weinig elegante wijze onderu
to kan met deze onbesuisde actie nooit
°og hebben gehad. Persoonlijke naijver
'e zijn geweest. Een goedkope houding
Kamerlid. Des te meer omdat de Pvd7
gunst van de kiezer mag verheugen. Wa
waardige drang tot zelfvernietiging vandi
de kop opsteekt wanneer het ze elector
caat?
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie drs. J.H.M. Brader
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26. 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41, ©076-236326
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, ©01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13 30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
f 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258.- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
f 1,80 per kwartaal, 7,20 per |aar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W
Voor post-toezending geldt een toeslag
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice
Informatie over Stem-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-1 7 00 uur)
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19 00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rfrnkrolstioc
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447
NCB rek. 230301584 - Rabo rek 101053738.
DE VASTE oeverver
binding tussen En
geland en Frankrijk,
zou er die nu echt komen?
Er wordt al zo lang over
gepraat en er zijn al zoveel
plannen geweest dat je er
sceptisch van zou worden,
maar zoals het gisteren in
de krant stond klonk het op
eens allemaal heel bereikbaar.
Ik lees dit alles met gemengde
gevoelens omdat ik m'n hart al
lang geleden heb verpand aan
het veerwezen. Sinds ik in 1966
voor het eerst een roll-on roll-
off-scYwp of kortweg ro-ro-schip
opreed met een Lelijke Eend,
heb ik precies 120 oversteken in
beide richtingen gemaakt.
Maar een keer of tien met een
vliegtuig en verder altijd per
veerschip of hovercraft.
In 1966 gingen we met een
Belgisch schip van de Oosten
de-Dover-dienst. Met de nacht
boot want we dachten dat die
goedkoper was. Over de oude
E-3 via Gent naar Oostende.
Achter Gent wat omleidingen,
geploeter in het donker maar
dan stond je ineens op de auto
weg Brussel-Oostende. Dik
tweeëneenhalf uur deed je er
over. Van die reistijd is al lang
een uur afgehaald door de nieu
we E-3.
De veerboot (ik spreek als
oud-zeeman eigenlijk liever van
een veerschip, maar eerlijk ge
zegd vind ik dat die Oostende-
boten die titel niet verdienen.
Kent u overigens het onder
scheid tussen een boot en een
schip? Een boot kun je aan
boord van een schip meevoe
ren, maar een schip kun je niet
op een boot laden), de veerboot
dus had houten dekken waarop
we wat rondwandelden door de
nacht, luisterend naar het rui
sen van de boeggolf en het ge
ronk dat uit de schoorsteen
kwam. Voor mij was de laatste
zeereis elf jaar geleden, mijn
reisgenoot was nog nooit op zee
geweest. Slapen konden we
niet. Dat hebben we later ge
daan, onder de stadsmuren van
Canterbury, althans de chauf
feur, terwijl ik de benen strekte
in de omgeving van de kathe
draal, wantrouwig nagestaard
door een bobby. Het was half
zes in de morgen.
White cliffs
Je reed toen nog "in Dover
zó de kade op, vrijwel aan de
voet van de door Vera Lynn
beroemd geworden whi(e cliffs.
Tegenwoordig rij je er over
draaiende viaducten zo de
douanehal binnen. Terminals
en opslagplaatsen belemmeren
het uitzicht op de rotsen. Er ko
men nu in Dover jaarlijks mil
joenen meer mensen aan dan in
1966. We hebben het met de
nachtboot nóg een keer gedaan
eer we in de gaten hadden dat
het niet goedkoper was dan de
dagdienst. Het kostte je boven
dien je nachtrust.
In 1971 gingen voor het
eerst de kinderen mee. Die ke
ken al weken uit naar hun eer
ste zeereis. Ik tastte dus wat
dieper in de buidel, koos de
Hoek van Holland-Harwich-
dienst en nam de dagboot: de
inmiddels naar elders verkoch
te „Koningin Juliana", het
vriendelijkste ro-ro-schip dat
sinds die bestaan, tussen het
Vasteland en Engeland op en
neer heeft gevaren. Je was er
nog passagier.
Opgewonden klauterden de
jongens over trappen en rai
lings tot hun moeder er bijkans
een rolberoerte van kreeg, maar
na anderhalf uur waren ze uit
gekeken op de scheepvaart en
vroegen ze wanneer we nu ein
delijk in Harwich zouden zijn.
WIM KOCK
Sindsdien hebben we op de lan
gere afstanden altijd de nacht-
dienst-met-hut genomen. Kon
je tenminste behoorlijk slapen.
Pier Hotel
Die eerste keer met de kin
deren sliepen we in het Pier
Hotel te Harwich. Vriendelijke
mensen. Ze hadden twee ka
mers naast elkaar met een tus
sendeur voor ons gereserveerd.
Twee weken geleden zagen
mijn vrouw en ik door een pa
trijspoort het Pier Hotel weer
voorbijglijden. „Weet je
nog?....Die twee ramen op de
hoek." Het gebouw zag er zelfs
uit de verte opgedirkt uit. Het
zou me niet verbazen als er te
genwoordig een disco inzit.
Europoort-Huil vonden we
wel duur, maar met als reisbe-
stemming Wales ook wel weer
praktisch. Bovendien waren de
maaltijden, avondmaal en ont
bijt, bij de passageprijs inbegre
pen. De hofmeesters waren
zwarten zodat ik me eventjes
op een passage to India of een
andere exotische reis waande,
veel lachende mannen met ha
gelwitte tanden waar onze
jongste die eerste keer z'n ogen
niet van af kon houden. Willem
Duys was dat jaar ook aan
boord. Met z'n Jaguar. Hij
werd als een speciale gast be
handeld want later aan de bar
hoorde ik de purser tegen de
barman zeggen dat de heer
Duys veilig naar zijn hut was
afgevoerd. De snug bar zat vol
Rotterdamse voetbalsters met
lange benen die in Manchester
een toernooi gingen spelen.
Engtevrees
Later sloeg de praktische
zin toe. Snelle ochtendritten
naar Calais. Korte oversteken
met de hovercraft of de snelle
schepen van Townsend-Thores-
sen - echt Engels met alles wat
daarbij hoort, van fish and
chips tot batterijen gokautoma
ten - en tegen de lunch in de
buurt van Canterbury. Ander
half uur later in Londen of,
dankzij de nieuwe autosnelweg
M-25 'London Orbital', al een
aardig stuk noordelijk daarvan.
Het begint op zee steeds
leuker en comfortabeler te wor
den. De prachtige drijvende ho
tels van Olau op de Vlissingen-
Sheerness dienst, met hun hau
te cuisine en Scandinavische
buffetten, krijgen steeds meer
concurrentie. De St. -Nicholas
van Sealink en de tijdelijk ge
huurde Zeeland van de gelijk
namige Stoomvaart Mij. zijn
nog maar een begin van de ver
nieuwing op de lijn Hoek van
Holland-Harwich. Een nieuw
veerschip loopt nog dit jaar van
stapel. Ook de beide schepen
van de dienst Europoort-Huil
worden vervangen door grote
re, nog comfortabeler schepen.
Wie wil er eigenlijk door
zo'n nauwe koker van Calais
naar Dover of terug worden
vervoerd. Dat is toch om engte
vrees van te krijgen. Al dat wa
ter boven je. Ik geef al extra gas
als ik door de Scheldetunnel
moet.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliïi?