e auteur
lar werk
B,
D,
Noodsprong van Engelse arbeidersvrouwen
Huzarenstuk perfect verlopen
ZATERDAG 29 JUNI 1985
W5
Parachute
Herhaling
Roodgloeiend
Lange 'dag'
Rauwe humor
Grote vraag
Gore clubs
Tante Ada
•rhaalt Ian over zichzelf als verloren zoon.
- FOTO AD MOLENDIJK
:e voor in zijn getekende ver-
Dod ligt in de handen van de be-
leven in de handen van solda-
r de uiteindelijke bestemming in
n van iedereen die leeft", aldus
idt het niet fair ofn alle ellende
-Afrika op het contb van de Ne-
rs en de Engelsen, die het land
seerden, te schrijven. Toch ver-
de Afrikaners met het volk van
at 'geboren werd in het concen-
np'En als blanke Zuid-Afri-
iat hij er wat onthutst bij. Teke-
ijn enig vermogen om dat gege-
te verwerken.
Jell: „Deze negen jaar in Neder-
ben een ander mens van me ge-
M was het allen maar dat ik leer-
eigen pot te koken en kleren te
Vroeger had ik daar de zwarten
lell in Galerie 56/58, Nieuwstraat
Dordrecht. Open: donderdag 18-
rijdag 14-18 uur, zaterdag 10.30-
i zondag 14-17 uur. Tot 6juli.
nbelt zoekt echter te veel achter
ijke' en 'vrouwelijke' thema's in
ituur in relatie met de kwaliteit
boek. In de inleiding vraagt ze
„Maar wie bepaalt dat om vijf
achts over straat lopen wel het
vaar je literatuur van maakt, en
uur 's nachts wachten of hij
nt niet; mannenbloed wel, men-
>loed niet? Kotsen wel, kots rui-
t? Hoeren naaien wel, een hoer
Niemand dunkt me, mits goed
en kunnen beide kanten aange-
orden als literatuur.
Jfsprekend laat een aantal recen-
m) zich naast tamelijk 'objectie-
tstaven leiden door hun eigen,
jk gekleurde waarneming. Dat
ter tot gevolg hebben, we zagen
dat er onzinnige opmerkingen
gemaakt over het vrouw-zijn van
ur. Het zegt echter meer over de
it dan over de schrijfster,
wat in Wie weegt de woorden
sprake komt is het omgekeerde:
boeken worden er niet gepubli-
ist omdat ze door vrouwen zijn
■en en over 'vrouwenthema's'
n. Die boeken zijn er nu eenmaal
adoxaal genoeg bewijst de bun-
er ook kaf tussen het vrouwelijk
skoren zit. Maar misschien kun-
toch met enige voldoening zeg-
het aantal voortreffelijke, door
geschreven boeken toeneemt,
ier en daar toch een trutboek tus-
loteboeken staat. Het boek Wie
e woorden geeft in ieder geval
f tot nadenken over een op zich
vraag.
ij na onopgemerkt door de
westerse wereld hebben de Russen
vorige week een waar huzarenstuk
tot een goed einde gebracht: de
landing van twee robots op Venus
en het uitzetten van twee ballonnen
in de Venusatmosfeer. De
moederschepen Vega-1 en -2, die de
apparaten op onze bloedhete
zusterplaneet afleverden, vervolgen
intussen onverstoord hun weg naar
weer een ander ruimtedoel: de
befaamde komeet van Halley, die in
maart volgend jaar ondezocht zal
worden.
tekst en foto's Piet Smolders
De Russische ruimte-operaties met
de Venus-schepen Vega-1 en Vega-
2 zijn verlopen als volgens het
spoorboekje: onderweg, in de at
mosfeer van Venus en op het opper
vlak van de moeilijk toegankelijke
planeet. De ruimteschepen werden
met enkele dagen tussenruimte in
december vorig jaar gelanceerd.
Onderweg deden ze allerlei metingen
op het 150 miljoen kilometer lange^par-
cours tussen de aarde en onze buurpla-
neet. De kortste afstand tussen de aarde
en Venus is zo'n 45 miljoen kilometer,
maar de beide Vega's vlogen in een lange
boog van de 'buitenbaan', waarop onze
aarde loopt, naar de 'binnenbaan' die
Venus om de zon beschrijft.
De Vega-1 kwam op 11 juni als eerste
in de buurt van Venus. Twee dagen eer
der al stiet het apparaat een bolvormige
capsule af, bekleed met hittebestendig
materiaal. Daarin zaten de Venuslander
en de nog niet opgeblazen ballon. Terwijl
de bol naar Venus toe viel, corrigeerde
het moederschip haar koers, zodat het op
De Venuslander op het oppervlak. Hel scherm bovenaan diende voor de laatste fase van
de afremming. Deze impressie werd geschilderd door de Russische kunstenaar Andrei So-
kolov. - FOTO'S TASS PIET SMOLDERS
25.000 kilometer langs de planeet zou
schieten. Op een hoogte van 125 kilome
ter drong de bol met een vaart van zo'n
40.000 kilometer per uur de atmosfeer
binnen. Door de wrijving met de damp
kring werd de bol sterk afgeremd, waar
bij het hitteschild witgloeiend werd.
Ruim een half uur later (op een hoogte
van 66 kilometer) splitste de bol zich in
tweeën en de lander kwam vrij. Meteen
kwam een remparachute naar buiten, die
de vaart van de lander verder vertraagde.
Op 54 kilometer hoogte werd een kleine
container geopend, de ballon werd opge
blazen en begon zelfstanding in de at
mosfeer te drijven. Aan een 15 meter
lange lijn onder de ballon (diameter
3,4 meter) hingen meetinstrumenten
voor atmosfeeronderzoek.
Het landingsapparaat zakte intussen
verder naar beneden. De parachute werd
afgescheiden en de lander werd verder
afgeremd door een scherm, dat er uitziet
als een hoed met een brede rand. Zo'n
unieke afremmethode kan in de damp
kring van Venus worden toegepast, om
dat die bijna honderd keer zo dicht is als
die van de aarde en bijna als een vloei
stof reageert. En zo kwam de robot op
het Venusoppervlak terecht, niet ver van
de evenaar. Op het oppervlak kon het
apparaat het niet veel langer dan een uur
uithouden, terwijl het de bodemsamen
stelling analyseerde, de sterkte van de
bodem bepaalde en temperatuurmetin-
gen deed. Deze informatie werd via de
sterke zenders van het voortijlende moe
derschip naar de aarde gestuurd.
Intussen dreef de ballon met een snel
heid van 200 kilometer per uur door de
Venusdampkring op ruim vijftig kilome
ter hoogte, waar druk en temperatuur
niet zoveel afwijken van die aan het
aardoppervlak. Grote radiotelescopen
volgden vanaf de aarde de kleine zender
aan de ballon en zo kon de luchtcircula-
tie op die hoogte worden bepaald. De
ballon kon ongeveer twee dagen worden
gevolgd en legde in die tijd een afstand
van tienduizend kilometer af.
Dit hele gebeuren herhaalde zich enke
le dagen later met de Vega-2, die op za
terdag 15 juni de planeet passeerde.
Venusonderzoek is geen gemakkelijke
zaak, omdat Venus een zeer hete en zeer
dichte atmosfeer heeft, terwijl het opper
vlak van Venus permanent schuilgaat
onder een volkomen gesloten wolkendek.
De Venusdampkring bestaat vrijwel he
lemaal uit koolzuurgas - er zit geen zuur
stof in en de druk varieert tussen de 80
en 90 atmosfeer, dat is bijna evenveel
druk als een kilometer diep in de aardse
oceanen. Op Venus is het overal bijna
500 graden Celcius heet, heet genoeg om
zink en lood te doen smelten. Het opper
vlak is waarschijnlijk hier en daar
roodgloeiend. Dat het op Venus zo heet
en letterlijk drukkend is, komt in de eer
ste plaats omdat Venus veel dichter bij
de zon staat dan de aarde: 100 miljoen
tegen 150 miljoen kilometer. Het vele
koolzuurgas veroorzaakt bovendien een
sterk broeikaseffect: de hitte van de zon
kan er wel gemakkelijk in, maar moeilijk
uit.
Heel merkwaardig is tenslotte dat op
Venus het etmaal langer duurt dan het
jaar: Venus draait maar eens in de 243
dagen om haar as en heeft 225 dagen no
dig om een keer om de zon te lopen. De
ze twee bewegingen hebben tot resultaat
dat een Venusbewoner maar eens in de
58 dagen de zon zou zien opkomen en na
evenzoveel tijd ondergaan.
Meer kennis van Venus en haar at
mosfeer is niet alleen voor sterrenkundi
gen van belang. Door vergelijking van
Venus en de aarde krijgen we ook meer
begrip van de aardse weermachinerie en
van de aarde zelf. Het onderzoek dat de
Russen nu op Venus tot een goed einde
hebben gebracht, zal ongetijfeld tot dat
begrip hebben bijgedragen.
Op een hoogte van ruim vijftig kilometer drijft de meetballon in de Venusdampkring.
Een doorsnede van de bot, met daarin de Venuslander. Rechts achter de lander zit een
kleine container met de (nog lege) ballon.
'e Britse premier Thatcher, die
toch niet op haar mondje is
gevallen, praat liefst zo weinig
mogelijk over Groot-Brittannië's
zwaarste probleem: de
werkloosheid. In haar land gaat
immers haast geen week voorbij of
er zijn weer honderden
arbeidsplaatsen minder. Met rond
de vier miljoen werklozen is het
zeker 'geen wonder, dat premier
Thatcher zwijgt in zeven talen. Ze
weet er gewoon geen raad mee. En
ze kan maar hopen dat de betere
tijden, die al zo vaak werden
voorspeld, zich zullen aanmelden
vóór de volgende
parlementsverkiezingen
uitgeschreven moeten worden.
Door Roger Simons
LONDEN - In afwachting van
werk en betere tijden leiden miljoe
nen Britten noodgedwongen een
uitzicht- en doelloos leven. In Lon
den en Zuidoost-Engeland merk je
daar niet zoveel van, maar in andere
delen van het land doen zich drama
tische situaties voor. Het zou na
tuurlijk nog veel erger zijn, als de
moderne welvaartsstaat geen socia
le voorzieningen had. De werklozen
van Groot-Brittannië verhongeren
niet, maar de morele en psychologi
sche schade die zij ervaren, is bij
zonder ernstig.
De Noordengelse toneelschrijver Peter
Terson (53) probeert dit duidelijk te ma
ken in zijn blijspel 'Strippers' dat sinds
enkele weken grote bijval geniet in het
Phoenix Theatre, op Londens Charing
Cross Road. 'Strippers' is tegelijk een ko
medie en een sociale aanklacht. Terson
doet niet aan politiek, maar hij maakt
wel duidelijk, dat het rijk van premier
Thatcher grote tekortkomingen heeft.
Het monster van de werkloosheid slaat
op brutale wijze toe in Noordoost-Enge-
land, de regio waar toneelschrijver Ter
son vandaan komt. Dat is het land van
de 'Geordies' of mensen van Newcastle.
'Geordie' is een verkleinwoord van de
voornaam George, die daar veel voor
komt. De mijnwerkers van het noorden
noemen ook een bepaald type van veilig
heidslamp hun Geordie, naar uitvinder
(in 1881) George Stephenson.
De schrijnende werkloosheid van van
daag de dag in Noordoost-Engeland
werd hoofdzakelijk veroorzaakt door de
sluiting van scheepswerven en aanver
wante bedrijven. Wegens het chronische
gebrek aan nieuwe werkgelegenheid,
houdt voor de meeste arbeiders de toe
komst geen enkele belofte meer in. Wie
van school komt, vindt geen baan; wie
werk had maar de zak kreeg omdat zijn
fabriek geheel of gedeeltelijk gesloten
werd, gaat gebukt onder het deprimeren
de vooruitzicht dat hij de rest van zijn le
ven zal mogen stempelen.
'Strippers' van Peter Terson is gewijd
aan dat soort mensen. Het verhaal vol
rauwe Noordengelse humor speelt zich af
in een regio waar het sociale leven zich
beweegt rond de traditionele arbeiders
clubs en 'pubs' (café's). Dit zijn de gele
genheden waarin zowel werkenden als
werklozen verpozing zoeken. Deze clubs
en pubs zorgen voor ontspanning. Zij en
gageren zangers, zangeressen, komieken
en 'strippers'. Dat is al jaren zo. De
mannen van Noordoost-Engeland be
schouwen het als een verworven recht el
ke zondagmorgen naar hun stamcafé te
gaan en daar van een portie 'striptease'
te genieten, terwijl thuis hun wederhelft,
schoonmoeder, een tante of het oudste
kind de 'Sunday lunch' bereidt.
De krisis die meer en meer om zich
heengrijpt, heeft nu tot gevolg dat in vele
Noordengelse woningen op dergelijke
tijdstippen ook moeder de vrouw ont
breekt. Deze is dan uit werken. Omdat
haar man, geen baan meer heeft, verdient
zij noodgedwongen de kost voor het hele
gezin. Hoe? Gewoon als 'stripper', in
Strippen
voor
de kosi
pubs en arbeidersclubs. Dat kan 200
pond per week opbrengen.
De vraag naar jonge aantrekkelijke
strippers is onvoorstelbaar groot. Som
mige pubs en clubs zoeken nieuwe 'exoti
sche danseressen' (zoals deze dames in
de vaktaal genoemd worden) via plaatse
lijke 'job centres' (arbeidsbureaus). Vroe
ger vonden strippers alleen werk via het
kantoor van gespecialiseerde impressa-
rio's. Vandaag de dag is het zich 'kunst
zinnig' ontkleden bij 'passende' muziek
echter even goed een baan als het werk
dat schoonmaaksters, serveersters, bus
conductrices of onderwijzeressen doen.
En het betaalt beter.
De hoofdfiguren van Peter Tersons
nieuwe komedie zijn drie professionele
strippers en een nieuweling in het vak,
het huisvrouwtje Wendy Robson dat
thuis problemen heeft. Haar man Ber
nard is zijn vaste baan kwijt en zit te
kniezen. Met zijn werkloze vriend Doug-
gie gaat hij nog wel geregeld naar de
club, maar Wendy beseft dat hij wegens
de uitzichtloze beperktheid van de situa
tie een moreel gebroken man is.
Wendy kan het niet langer aanzien en
zoekt zelf werk. Dat is nodig, want zij
hebben een zoontje. Maar van de hele
dag in touw zijn als serveerster in een
kleine theeschenkerij wordt je niet gauw
rijk. Bovendien komt er ruzie van, omdat
Bernard hardnekkig weigert het huishou
den te doen.
De drie strippers vertellen Wendy in
haar theeschenkerij dat zij in acht minu
ten veel meer verdienen dan dit huis
vrouwtje in én week: 35 pond voor één
keer strippen en 50 pond voor twee keer.
Twintig procent voor de impressario en
je zorgt zelf voor de nodige kleren en je
vervoer. Er is zoveel werk, dat zelfs meis
jes die pas van school komen, worden
geëngageerd. Enkele avonden per week
en iedere zondagmorgen er op los strip
pen en je bent binnen.
Wendy laat zich bepraten en wordt in
dienst genomen door Harry, een sluwe
impressario. De dames die bij hem onder
contract staan, geven hem geregeld van
katoen in de gore clubs en café's van
Newcastle en omgeving. Vooral de arbei
dersclubs zijn daar dik gezaaid. Ashing-
ton, een schuwlelijk plaatsje nabij de
oostkust van Noord-Engeland, telt niet
minder dan 28 van dit soort instellingen.
Zeven clubs bevinden zich broederlijk
naast elkaar in één en dezelfde straat.
Maar u moet rekenen dat dit een oord
is, waar God hooguit een keer per jaar
langskomt. De mensen hebben daar wel
tv maar zonderen zich niet graag doorlo
pend af in hun kleine huisjes. De Engels
man van het noorden is veel meer een so
ciaal dier dan zijn broeders en zusters
van het zuiden. Bovendien geeft hij nog
steeds de voorkeur aan wat men in het
Engels 'live entertainment' (ontspanning
van vlees en bloed) noemt.
In de komedie van Peter Terson durft
Wendy Robson natuurlijk eerst niet aan
haar man te vertellen dat ze geregeld een
nummertje gaat strippen, maar hij komt
er toch achter en dat veroorzaakt gedon
der in de glazen. „En jij kleedt je vóór die
varkens uit!", tiert Bernard verontwaar
digd.
„Je zit er toch zelf ook tussen," ant
woordt Wendy laconiek. „Ha, maar dat
is wat anders," replikeert Bernard.
„Schaam jij je niet?" Maar hun oude
Tante Ada doet een wijze uitspraak:
„Waarom zou ze zich schamen als er
geen eer mee gemoeid is?", zegt het
mens. „Als je gaat werken in de mijn en
daar pneumoconioses opdoet of je wordt
soldaat, waar is dan je eergevoel? Je ver
koopt op een of andere manier je li
chaam, maar Wendy heeft ten minste
nog het voordeel dat ze niet ter dood
wordt gebracht."
In het stuk keert de echtelijke vrede
vrij snel terug. En terwijl Wendy als
stripper dagelijks voor drie monden
zorgt, bakt Bernard brood en bereddert
hij het huishouden. Het is geen gelukkige
situatie, maar in Noordoost-Engeland
kunnen ze daar nog om lachen, anders
zouden ze er gek van worden.
Bij gelegenheid van de première van
'Strippers' in het Phoenix Theatre werd
door Londense feministen gedemon
streerd met spandoeken, waarop een al
gemene boycot van het stuk werd geëist.
De betogers dachten dat in 'Strippers' de
seksistische exploitatie van het vrouwelij
ke schoon werd aangemoedigd en toege-
juichd. Dat dit toneelstuk in feite sociale
toestanden aanklaagt waartegen de poli
tieke leiders weinig of niets schijnen te
willen of te kunnen doen, ging hen ken
nelijk boven de petjes.
In Noordoost-Engeland zoeken inmid
dels steeds meer vrouwen van werkloze
arbeiders engagementen als 'exotische
danseres'. Je kunt erom lachen, maar
eigenlijk is het om te huilen. Anne Ro
bertson, een Ierse grootmoeder die als
impressario strippers engageert voor op
tredens in clubs, pubs, op feestjes in fa
brieken en kantoren of op bijeenkomsten
van sociëteiten, huurt tegenwoordig in
Newcastle geregeld een grote zaal om
nieuwelingen enig onderricht te geven.
Zij leren daar de eerste, schuchtere pasjes
van het strippersvak.
Volgens Anne Robertson neemt in
Noord-Engeland de vraag naar mannelij
ke strippers eveneens gestadig toe. Deze
'artiesten' strippen op zogeheten 'hen
parties' (damesfeestjes). Een goede man
nelijke 'exotische danser' verdient ook
gauw 250 pond per week. Zijn al deze
mensen politieke slachtoffers van de kri
sis, geestelijk gestoorden of keiharde op
portunisten? Misschien een beetje van al
les, want vooral wanneer de tijden hard
zijn, valt het velen moeilijk om geen
stommiteiten te begaan.
robots
Russische
op Venus
Zo zien de Vega-1 en -2 er uit. Bovenaan zit de bol die afdaalde naar Venus, de rest
van het toestel is verdergevlogen naar de komeet van Halley.
