ITBMUiUö BflffigBEB
oskouse metro: 2
xportsucces
ordt 50 jaar
SIVECARS"
DE SMAAK.
i
A
w
m
STER
W5
Twinkeltje
Schieting
Prijskaarting
kermisschietin-
gen
schieting
schieting
Vijand
'Verontrust'
u
Zwart-wit
Exporteren
Importen
Aanhouder
Verschuiving
Confrontatie
Zwaartepunt
A63
'85
'78
'84
'72-79
'79
,'80-'81-'82
'75
'85
'81
'82
'84-
'81
'84
'77 t/m '84
OCCASIONS
rATERDAG 15 JUN11985
James Bond ingezet in
handelsoorlog
met Japan
^eugens, diefstal en chantage
ehoren tot het arsenaal van de
apanners, zo stelde
r. R. Hamersma, een belangrijke
dviseur van de Phihps-top, in een
interne nota die in het kader van de
'hilips-campagne bij de Europese
xmimissie in Brussel tijdig uitlekte.
)e strijd tussen Philips en de
apanse concurrentie is hevig en
rordt zelfs gestreden via de
iieuwste James Bond-film
voor geloogde grenen I
boerenmeubelen, ge-1
schenkartikelen, jonge
mode. Weststraat 68
01177-1271 Aardenburg.
op zat. 15 juni bijl
J v.Schayck, Vogelwaarde
Aanvang 14.30 uur.
op zondag 16 juni bij W
Blommaert, Hulst. Begin
14.30 uur.
Graauw
in Café V. de Caluwé op de
liggende wip op zat. 15
zon. 16 en maand. 17 juni I
Aanvang 14.30 uur. Op
maandag zonder vizier.
Zondag 16 juni
in Café 't Kuipke te St I
Jansteen. Aanvang 14.301
uur.
Zaterdag 15 juni
in de Herberg te Zuiddor-1
pe. Gratis 50,-, aanvang
14.30 uur.
Door Louis van de Geijn
'A view to a kill' heet de nieuwste
James Bond-film. Bij de première
in Londen behoorde behalve Prins
Charles en Lady Diana ook Philips-
president dr. W. Dekker tot het pu
bliek.
Want Philips figureert met een groot
aantal apparaten in de film, van een om
gebouwde Philishave en een pocket me
mo tot computers en bewakingsinstalla
ties.
De film gaat over een industrieel ge
vecht om de wereldheerschappij in de
micro-electronica. Monopolies en be-
drijfsspionage vormen de elementen
waarin James Bond met het gebruikelijke
kunst- en vüegwerk tot zijn recht kan ko
men.
Er is weinig fantasie voor nodig om de
stap te zetten van het script van deze
door Philips gesponsorde film en de wer
kelijkheid zoals dit Eindhovense concern
die schijnt te zien. Japanse kongsies zijn
vol listen en lagen doende de laatste in
dustriële kansen van Europa te vernieti
gen, zo wil Philips doen geloven. De
Bond-film schijnt heel aardig te passen
in deze beeldvorming.
Philips-woordvoerder Eef Brouwers
deed geen poging om de harde conclusies
van Hamersma over de Japanners te re
lativeren en gaf de man ruimschoots de
gelegenheid om zijn verhaal aan de pers
toe te lichten. Philips ziet de confrontatie
met Japan inderdaad steeds meer in oor
logstermen. „Jullie helpen de kogels ma
ken, die jullie straks zelf zullen treffen",
waarschuwde vice-president Van der
Klugt onlangs in een Amerikaans zaken
blad:
Concern-president dr. Wisse Dekker,
die zelf jarenlang in Japan heeft gewerkt,
verlegt zijn activiteiten steeds meer naar
de internationale katheders waar hij pleit
voor een werkelijke integratie van de
Europese markt en een gezamenlijke in
dustriële strategie. Dat is ook één van de
redenen waarom hij volgend jaar de da
gelijkse leiding van het concern uit han
den geeft. Eén van de middelen die Phi
lips klaarblijkelijk ziet om Europa te ver
enigen is onophoudelijk te wijzen op het
bestaan van een gezamenlijke vijand die
de verdeeldheid van Europa grijnsla
chend aanziet: Japan dus.
Deze beeldvorming door Philips roept
vanzelfsprekend irritaties op bij de Ne
derlandse bedrijven die bij de import uit
Japan zijn betrokken. Directeur
A.G. van Velzen van Sony-vertegen-
woordiger Brandsteder reageerde 'meer
verdrietig dan kwaad' dat Philips naar
dit soort middelen grijpt om de publieke
opinie en de beleidsmakers in Europa te
beïnvloeden.
De 'Dujat' een organisatie van Neder
landse bedrijven die bestaan van de in
voer uit Japan, gaf onlangs een verkla
ring uit waarin zij zich 'ernstig veront
rust' toont over de beschuldigingen van
Philips. De Dujat (Dutch Japanese
Trade Federation) hamert op het grote
dR
P-r
I
0 'A*!,..;'
jL-,
V: A
James Bond (Roger Moore) als Philips-promotor.
belang van vrije handel voor de Neder
landse economie. Een anti-Japanse hou
ding kan bijdragen tot het opwerpen van
Europese tariefmuren en zal de uitvoer
naar Japan en het tot stand komen van
Japanse investeringen in Europa niet hel
pen.
Niet verbazend, zo'n reactie uit de
hoek van het bedrijfsleven dat juist alle
belang heeft bij de Japanse successen.
Dat blijkt wel uit het feit dat de belang
rijkste activiteiten van deze organisatie
van importeurs er op zijn gericht, de uit
voer naar Japan te bevorderen om zo de
politieke druk van de Brusselse ketel te
halen.
Maar ook meer afstandelijke waarne
mers blijken zich te ergeren aan de mys
tificaties die Philips opwerpt en het ver
bale geweldde grofheid van de middelen
die daarbij worden gebruikt. „Dat rap
port geeft wel een heel merkwaardige
zwart-wit-schildering", vindt drs. J. Gie
bel. Hij was tot voor kort directeur van
de Economische Voorlichtingsdienst van
het ministerie van Economische Zaken.
In 1982 schreef hij het boek 'Japan, crea
tieve economie tussen Oost en West'
(Aula Paperback 72). „Japan af te schil
deren als een soort demon, ook al is het
een formidabele concurrentiemacht, dat
gaat mij te ver. Om de eenvoudige reden
dat Japan behoort tot de vrije, hoog ont
wikkelde industriële wereld".
Het beeld dat Philips oproept over Ja
pan doet Giebel te veel denken aan de si
tuatie in de jaren dertig. Toen bediende
Japan zich inderdaad van een agressieve
strategie om de gevestigde textielindus
trie in het westen te ondermijnen, maar
dat gebeurde in een periode dat het land
zich ook militair opmaakte voor een ver
overingstocht.
Eén van de elementen in het Philips-
verhaal over Japan betreft de manier
waarop de Amenkaanse radio- en tv-fa-
brikanten van de kaart zijn geveegd. De
ze strategie richt zich, aldus het Eindho
vense concern, nu op Europa. En als de
industrie eenmaal deze consumenten
markten heeft moeten prijsgeven, is de
nederlaag in de sector van professionele
electronica (computers, telecommunica
tie e.d.) een kwestie van tijd.
Daar zetten objectieve deskundigen
toch een paar kanttekeningen bij. Eén
van de oorzaken van de ondergang van
de Amerikaanse audio/video-industrie
ligt in de volstrekte onderschatting van
de vlucht die deze markt zou nemen. De
fabrikanten heten hun oren te veel han
gen naar de groothandel, die het multi
functionele gebruik van het tv-scherm
grotelijks over het hoofd zag. Toen bleek
dat de industrie een kapitale strategische
fout had gemaakt, was het al te laat. Het
feit dat Philips, zich wél bewust van de
perspectieven, zich (tot dusver) als enige
concurrent van betekenis kon handha
ven, illustreert dat de Amerikaanse indu
strie zelf de boot miste.
„De Japanners hebben het natuurlijk
na de oorlog betrekkelijk gemakkelijk ge
had", geeft de heer Giebel toe. „Ze kre
gen de beschikking over fenomenale af
zetmarkten". Om te beginnen 120 mil
joen Japanners, daarbij gevoegd 230 mil
joen koopkrachtige Amerikanen. Maar
de uitgangspositie voor de industriële ra
ce was verre van ideaal. Japan is een
dicht bevolkt eilandenrijk, vrijwel zonder
grondstoffen en een zeer beperkt land
bouwareaal. Giebel: „Voor Japan geldt
als voor geen ander land: importeren en
exporteren of sterven".
Het succes waarmee dat gebeurt, blijkt
uit de groeiende overschotten op de lo
pende rekening van de handelsbalans.
Typerend voor het aanpassingsvermogen
van de Japanse industrie dat ze juist haar
enorme kwetsbaarheid (de afhankelijk
heid van geïmporteerde energie) na de
oliecrisis van 1973 omzette in haar voor
deel. Door het inzetten van computers,
robots en andere apparatuur steeg de
produktiviteit sneller en nam de kop-
stprijs meer af dan waar ook.
Omdat het niet zo gemakkelijk is toe
te geven dat je concurrent het beter doet,
beklagen industrieën in het westen zich
hartgrondig over de hindernissen op de
Japanse markt. De aandacht wordt niet
zo zeer gevestigd op de export (die overi
gens niet weinig wordt geholpen door de
hoge dollarkoers), maar op de geringe Ja
panse importen.
Inderdaad is er een protectionistische
folklore, zoals het voorschrift dat bloem
bollen eerst een jaar in een quarantaine-
veld moeten staan voordat zij verhandeld
mogen worden. Op veel gebieden zijn de
tariefmuren echter geslecht en de techni
sche valstrikken opgeruimd.
Daarmee is echter de Japanse klant
voor de Europese of Amerikaanse impor
teur nog allerminst binnen bereik geko
men. Zij stuiten vaak op wat de heer Gie
bel noemt 'het commerciële bamboegor
dijn' dat voor de Japanse markt hangt.
Om te beginnen is de Japanse consument
weinig gesteld op buitenlandse produk-
ten. Het welslagen van de merkwaardige
import-promotie onder het Japanse pu
bhek is daarom bij voorbaat twijfelach
tig-
Veel meer dan Franse parfum, Schotse
whisky en dergelijke 'specialty's' met
snob-appeal kon men aanvankelijk niet
importeren. „Maar Japan is een hoog
ontwikkelde markt", aldus de heer Gie-
e Moskouse metro, door de
Russen zelf aangeprezen als het
achtste wereldwonder, zal dit jaar
haar vijftigste verjaardag vieren met
alweer een uitbreiding van het
ondergrondse vervoerssysteem.
Nergens ter wereld wordt er zo
veelvuldig gebruik gemaakt van de
metro als in Moskou. Acht miljoen
reizigers reizen per dag over de
meer dan 200 kilometer lange rails
tussen 120 stations heen en weer.
i:
De Japanse industrie kon zich ontwikkelen achter een 'commercieel bamboegordijn'.
- FOTO'S ARCHIEF DE STEM
bel, „en marketing deskundigen weten
dat daarin alles te verkopen is. Mits het
qua prijs en distributie maar goed wordt
aangepakt. Er zijn aanwijzingen dat het
Japanse importbeleid verandert. Maar
ook hier büjft gelden dat slechts de aan
houder, de agressieve marketeer, zal win
nen".
Maar het is bovenal de structuur van
de Japanse markt die buitenlandse fir
ma's parten speelt. De plaatselijke indu
strie beheerst grotendeels de distributie.
Alleen door kunstgrepen kom je daar
tussen. Zo moest Philips zijn toevlucht
nemen tot de kappersbranche om scheer-
apparaten te slijten. En zo tracht Natio
nale Nederlanden via de benzinestations
verzekeringen aan de Japanse man te
brengen.
Het is duidelijk dat de opmars van Ja
pan als industriële natie aardverschuivin
gen teweeg brengt op de wereldmarkt.
Economische strategen zijn het er over
eens dat het zwaartepunt in de interna
tionale handel zich verlegd van het
westelijk halfrond naar het 'Pacific Ba-
sin', met Japan als centrum, met Korea,
Singapore, Taiwan en straks ook de
Volksrepubliek China als achterland.
Schendt de BV Japan daarbij de inter
nationale orde? Drs. Giebel: „Wat is de
internationale orde? We hebben een at-
lantische, een Europese cultuur. Daar
naast is een andere cultuur in opkomst,
die andere spelregels heeft voor de sa
menleving. Het misbaar dat nu wordt ge
maakt is het wapengekletter, dat gepaard
faat met het feit dat Japan, de V.S. en
luropa elkaar moeten vinden in een heel
nieuw stel spelregels voor de internatio
nale handel".
Organisaties als de GATT (internatio
nale handelsconferentie), de OESO (or
ganisatie van de tien economisch belang
rijkste landen) zijn doortrokken van het
westerse denken de welvaartsmaat
schappij, het individualisme, het socialis
me). Het succes van Japan betekent dat
andere waarden (zin voor samenwerking,
discipline, bereidheid tot sober leven,
aanpassingsvermogen) hun plaats moe
ten krijgen in dergelijke fora.
Japankenner drs. J. Giebel is geneigd
om het handelsconflict tussen Japan en
de westerse industrielanden te zien als de
Door Martin Walker
Een uitbreiding van het metro-sys
teem in Moskou is noodzakelijk,
maar over de manier waarop dat zal
moeten gebeuren, wordt nog heftig
gediscussieerd. Volgens de ene
groep ontwerpers heeft Moskou
nog een ringlijn rond het centrum
nodig om het reizen tussen de nieu
we buitenwijken van de stad te ver
gemakkelijken. Nu is de situatie
nog zo dat iemand, die in het zuid
westen van Moskou woont, vaak
eerst naar het centrum van Moskou
moet reizen om daar vervolgens
over te stappen op een metro die
hem weer naar een ander station in
het zuidwesten brengt.
De tweede groep ontwerpers, die het
f>leit lijkt te gaan winnen, zegt dat er re-
atief gezien te weinig mensen gebruik
zouden maken van deze ringlijn. Volgens
hen is het beter om het aantal lijnen in
het centrum uit te breiden. De moderne
metrostations van Moskou vormen een
scherp contrast met de prachtige kunst
werken die in de jaren dertig werden ge
bouwd en voorzien zijn van schitterende
kroonluchters, marmeren muren, mo
zaïeken en standbeelden. De stations
moesten toonzalen van Sovjet-kunst wor
den: Niets was immers te goed voor de
arbeiders die van de metro gebruik
maakten, aldus Stalin.
Het rijkst versierde en naar moderne
maatstaven meest kitscherige station is
dat van Konsomolskaya, dat super kit
scherigheid combineert met gothische
bouw en zelfs nog iets van een oriëntaal
se bazaar weg heeft.
Andere stations, zoals het Mayakovs-
kaya-station, dat tijdens de oorlog ge
bruikt werd als schuilkelder en waar Sta
lin de inwoners van Moskou nog heeft
toegesproken, bieden nog altijd een ele
gante en imponerende aanblik.
De Moskouse metro is zelfs tot een
van de exportsuccessen van de Sovjet-
Unie uitgegroeid. Ontwerpen en treinen
vinden gretig aftrek in Oost-Europa en
het westen zou heel wat kunnen leren
van de betrouwbaarheid waarmee het
Moskouse systeem functioneert. Tijdens
het spitsuur komt er eens per minuut wel
een trein langs en borden op het perron
geven aan hoeveel minuten en seconden
geleden de laatste trein het station pas
seerde. Langer dan drie minuten op een
aansluiting wachten is genoeg reden om
een klacht in te dienen.
Aan het einde van vorig jaar gaf het
poütbureau toestemming het aantal me
trosystemen in het land aanzienljk uit te
breiden. Tot 1970 waren Moskou, Lenin
grad en Kiev de enige steden met een
metro. Tegenwoordig kunnen ook de in
woners van Tbilisi, Minks, Kharkov,
Tashkent en Yerevan gebruik maken van
de ondergrondse. Later dit jaar zullen er
nieuwe metrolijnen geopend worden in
Novosibirsk in Siberië en in de industrie
stad Gorky, een stad die niet toeganke
lijk is voor buitenlanders maar in het
Westen bekend is als de stad waar An
drei Sakharov naar verbannen is.
„Alles wijst erop dat in steden met een
inwonersaantal boven de een miljoen een
metroüjn verreweg het beste transport
middel is, niet in het minst omdat de
groei in het aantal privé-auto's verkeers
opstoppingen in de stad veroorzaakt en
verhindert dat de bussen op tijd rijden",
zegt Juri Kruk, hoofd van het Moskouse
metrobouwbedrijf. „En wanneer je het
over de echte grote steden hebt, zoals
Moskou en Leningrad, dan is de manier
waarop zo'n metrosysteem uitgebreid
wordt van cruciaal belang."
Omdat Leningrad aan de kust ligt, kan
de metro daar alleen naar het binnenland
toe worden uitgebreid. Het stadsbestuur
heeft het nationale bureau voor ruimtelij-
voorbode van een historische confronta
tie tussen twee culturen. Dat laat zich
niet even op een topconferentie uitpra
ten. „Dat is een groeiproces van jaren".
Hij laat er weinig twijfel over bestaan dat
hij de Japanse als de sterkste ziet. Dra
matisch hoeft dat niet te zijn. Het is in de
geschiedenis meer voorgekomen dat cul
turen elkaar wederzijds beïnvloedden.
Het antwoord van het westen kan in
elk geval niet in de imitatie van de Ja
panse ziel liggen. „De Japanners zijn heel
andere mensen dan wij westerlingen. Zij
zien de werkelijkheid anders dan wij".
Een centraal thema voor de Europese
economie zou het doen herleven van het
ondernemerschap moeten zijn, aldus drs.
Giebel. Hij noemt met ontzag Fokker-di
recteur Swarttouw en...Philips-president
Dekker. „De opgave die deze man zich
stelt is niet gering hoor". Overigens zal
veel van het noodzakelijke nieuwe elan
uit het middelgrote en kleine bedrijf
moeten komen.
Tot een open handelsoorlog zal Japan
het intussen naar de mening van de heer
Giebel niet laten komen. Regering en be
drijfsleven zijn er zich terdege van be
wust dat het land niet zonder de Ameri
kaanse en Europese markten kan. Nóg
niet, want de Japanse strategen zullen in
in toenemende mate ongetwijfeld de ba
kens van de export gaan verzetten naar
de Zuidoost-Aziatische regio. In de eer
ste helft van de éénentwintigste eeuw zal
daar het economische zwaartepunt ko
men te liggen.
Intussen zijn de grote Japanse firma's,
onder regie van het ministerie van han
del, ertoe overgegaan zich in de westerse
afzetmarkten zelf te gaan vestigen. Dat
mes snijdt aan twee kanten: investerin
gen ter plaatse creëren werkgelegenheid
en verminderen de kritiek op de export
overschotten. Tegelijk snuift Japan ge
makkelijker op wat zich hier aan nieuwe
technologie ontwikkelt.
Europa kan daarvan profiteren, meent
drs. Giebel. Zoals de vestiging van vele
Amerikaanse bedrijven in de jaren vijftig
een technologische impuls heeft gegeven,
kan de Japanse inbreng helpen bij de re
novatie van de Europese industrie. Niet
alleen technologisch, maar vooral ook op
het vlak van managementtechnieken kan
Europa veel leren. Als de imitators van
weleer althans worden geaccepteerd als
leermeesters.
De Moskouse metro: drie minuten
wachten? Klacht indienen!
- FOTO ARCHIEF DE STEM
ke ordening weten te overtuigen dat het
economisch gezien gunstig is nu al nieu
we lijnen aan te leggen, zelfs voordat de
nieuwe buitenwijken zijn opgetrokken
waar de passagiers van de toekomst zul
len gaan wonen.
In Moskou is de discussie tussen de
voorstanders van een nieuwe ringlijn
rond het centrum en de aanhangers van
een uitbreiding van het aantal snelle me
troverbindingen in het centrum uitge
groeid tot een discussie over de toekomst
van de stad zelf. Hoewel binnenlandse
paspoorten tien jaar geleden werden af
geschaft, moeten inwoners van Moskou
in het bezit zijn van een woonvergun
ning: Een bureaucratische maatregel die
bedoeld is om de anders onbedwingbare
groei van het aantal inwoners van Mos
kou tegen te gaan.
Volgens de voorstanders van uitbrei
ding van het aantal metrolijnen in het
centrum maakt hun systeem het mogelijk
de uitbreiding van Moskou onder con
trole te houden en te beperken tot de
nieuwe microsteden, die op dit moment
aan de rand van Moskou verrijzen. De
ringlijn-supporters zeggen dat door het
aanleggen van een nieuwe ringlijn deze
microsteden zullen kunnen groeien, zon
der het toch al overvolle metrocircuit in
het centrum van Moskou nog meer te be
lasten.
Copyright The Guardian
