Ondertoezichtstelling: noodzakelijk kwaad? Profiel va Kinderbescherming Kinderrechter Natuurrecht Gezinsvoogd Geboden Beurtregeling ZATERDAG 8 JUN11985 7ATERDAG 8 JUN11! ORIG jaar zijn bij de arrondissementsrechtbank in Breda 140 verzoeken gedaan om ondertoezichtstelling van een minderjarige. Op het ogenblik staan er zo'n duizend kinderen onder toezicht in het arrondissement. Voor de ouders houdt een dergelijke maatregel een beperking in van de ouderlijke macht; zij krijgen begeleiding van een gezinsvoogd. Alleen de kinderrechter kan besluiten tot ondertoezichtstelling. Welke goede bedoelingen er ook achter zitten, er wordt inbreuk gedaan op een soort natuurrrecht van de ouders om hun eigen kinderen op te voeden. Ongeveer 80 procent van de ouders staat toch achter een dergelijke maatregel. „Ik zie het als een stok achter de deur", zegt een vader. De kinderrechter: „Het meest frappante is dat het opvoeden bijna altijd goed gaat zonder dat er enige bekwaamheid voor is vereist. Slechts in heel weinig gevallen gaat het fout." 4 Dan bel ik op en ze t is weer bal thuis Door Nell Westerlaken Frans en Jenny van Gils kregen met gedwongen hulpverlening te maken toen hun oudste zoon, nu 16, met justitie in aanraking kwam; hij werd betrapt bij een inbraak in een supermarkt. „Het begon eigenlijk al toen-ie op school zat", vertelt Jen ny. „Dat was een school met veel buitenlandse kinderen, die extra aandacht kregen. Hij deed nooit iets stiekem. Als-ie een klap kreeg, achter de rug van de onderwijzer, dan sloeg-ie terug. Ook als de on derwijzer dat zag. Hij is van school getrapt. Ook de jongste zoon (nu 14, red.) moest toen van die school. Waarom? Dat weet ik eigenlijk nog steeds niet. Op die volgende school mochten ze op proef komen. Daar zijn ook wat inciden ten geweest en dan zaten die kinderen op de schopstoel." Richard, de oudste zoon: „Daar gingen we dus ook niet meer naar toe." Jenny vervolgt: „Als de jongste iets niet snapte ging-ie naar buiten zitten kij ken. Of met z'n penneke zitten tikken en daar konden ze op school ook niet tegen natuurlijk. Ze hebben van 't begin af aan nooit goede begeleiding gehad. Van be gin af aan zijn er strubbelingen geweest en daar zijn ze op school nooit op in ge gaan." Niet dat oorzaak van de problemen op school ligt. Frans en Jenny geven toe dat het thuis ook niet goed zat. „In die tijd had ik geen werk. Ik ging nogal veel op stap. Ik had een zesdaagse werkweek in de kroeg", vertelt Frans. „Als ik dan thuis kwam was 't weer raak hè. De meu bels vlogen weieens door het huis." Jen ny vertelt dat de jongste weieens met z'n vader naar de kroeg ging. „Dan zat dat manneke daar te slapen." Een van de ge volgen van de echtelijke ruzies was dat de kinderen hun ouders tegen elkaar gin gen uitspelen. Het echtpaar vroeg een scheiding aan maar kwam later toch weer bij elkaar. „Jullie kunnen niet zon der elkaar", zegt gezinsvoogd Piet Senne- ma. Een ondertoezichtstelling is een maat regel van gedwongen hulpverlening die door de kinderrechter wordt uitgespro ken. Voordat het zover is heeft het gezin meestal al heel wat leed te verwerken ge had. Allereerst moet iemand constateren dat er iets grondig fout zit. Die meldin gen kunnen uit verscheidene hoeken ko men. Soms kloppen de ouders zelf aan bij de Raad voor de Kinderbescherming, soms komen er signalen van de politie, de huisarts of het reguliere maatschappe lijk werk. Wie de zaak ook aan het rollen brengt, de kinderbescherming moet een onder zoek doen naar de gezinssituatie. „Wan neer we menen dat er een kans is op een kinderbeschermingsmaatregel, zoals een ondertoezichtstelling, starten we een on derzoek", zegt mr. B. van Gent, secreta ris voor de Raad voor de Kinderbescher ming in Breda. In de meeste gevallen wordt dit onderzoek uitgevoerd door een maatschappelijk werker van de raad. „Behalve dat hij de zaak daar komt taxe ren, want zo voelen de meesten dat in het begin, tracht de maatschappehjk werker ook al wat duidelijkheid te scheppen voor de mensen zelf. Ze zitten vaak met een dubbele houding; aan de ene kant willen ze niet dat er ingegrepen wordt, aan de andere kant voelen ze dat er iets moet gebeuren omdat het gezin zo niet verder kan." De maatschaapelijk werker rapporteert aan de kinderrechter. De kinderbescherming doet overigens meer dan het vervullen van deze zwarte- pietenrol. De raad adviseert en verwijst ook cliënten die met hun gezinsproble men op het spreekuur komen. Bovendien heeft de raad bemoeienis met voogdijza ken zoals bij weeskinderen en als een moeder afstand wil doen van haar baby. De kinderbescherming kan bevorde ren dat er een maatregel, zoals een on dertoezichtstelling, wordt uitgelokt. Van Gent is voorzichtig: „We bekijken altijd of het wel nodig is dat wij ons er mee be moeien. We zeggen: jongens, is dit wel een zaak voor ons of moeten we dit geval nog verwijzen. Het uitgangspunt is dat we zorgvuldig en altijd met een redelijke grondslag binnentreden in het privéleven van mensen. We proberen het kind zo lang mogeüjk in z'n eigen sociale con- tekst te houden. Bij de ouders dus. Maar als je ziet dat zo'n kind naar de verdom menis gaat kun je niet anders." De spil bij de hele ondertoezichtstel ling is de kinderrechter, die naar de letter van de wet de verantwoordelijkheid draagt voor de ondertoezichtgestelden. Die verantwoordelijkheid komt in de praktijk grotendeels op de schouders van de gezinsvoogd. Mr. J. van der Goes van Naters is een van de kinderrechters van de Bredase rechtbank. Aan hem de taak om in te grijpen als 'het kind met licha melijke of zedelijke ondergang wordt be dreigd', want dat staat al zo'n 75 jaar let terlijk in de wet. Een omschrijving die voor nogal wat interpretaties vatbaar is. Van der Goes: „Wat is bijvoorbeeld zedelijke onder gang Als een meske na de oorlog een beetje teveel met een Canadees omging, kon dat beschouwd worden als zedelijke ondergang. Daar lachen we nu om, maar je moet in de gaten houden dat er toen geen bijstand was voor ongehuwde moe ders. De maatschappij was ook minder tolerant tegenover een meisje met een kind. Het hangt dus ook af van de tijd waarin je leeft hoe je de term 'zedelijke ondergang' invult. Wat mij betreft is het een open term die je invult om hulp te verlenen waar dat nodig is." Zo'n situatie doet bijvoorbeeld voor, volgens Van der Goes, als het kind ern stig wordt beperkt in z'n ontwikkelings mogelijkheden. 'Lichamelijke ondergang' is iets gemakkelijker te constateren, bij voorbeeld bij verwaarlozing of verloede ring van kinderen. „Een ondertoezichtstelling is een vorm van hulpverlening, ook al is het tegen de wil van de ouders, wat meestal niet het geval is. Je probeert toch een stuk van de opvoeding veilig te stellen." Van der Goes stelt zich op het standpunt dat een kind dat zich op het criminele pad be geeft meestal meer is gebaat bij hulpver lening dan bij een strafvervolging. Behalve een ondertoezichtstelling kan de rechter ook besluiten om de ouders te ontheffen of te ontzetten uit de ouderlij ke macht, twee zwaardere maatregelen waarbij de ouders het gezag over het kind verliezen. Van der Goes probeert dit grof geschut in de kast te laten. Het gevoerde justitionele beleid in de ze is voor een deel afhankelijk van de persoonlijke invulling van de kinderrech ter. Het streven van de Bredase kinder rechters is om zo intensief mogelijk be trokken te blijven bij het proces, voor zover dat mogelijk is voor 'hun' vijfhon derd kinderen. Ouders en kinderen wor den zoveel mogelijk gehoord. Toch ziet Van der Goes zichzelf niet als een soort 'superopvoeder'. „Je praat over opvoeden, over het bie den van opvoedkundige hulp. Er is na tuurlijk weieens gejeremieer van de ouders. Ze voelen zich soms best zielig. Maar het gaat dan bijvoorbeeld om de verantwoordelijkheid dat de kinderen de school afmaken. Eerst het kind en dan de ouders, hoewel je probeert beiden te hel pen. In sommige gevallen faal je ook ge woon. Bij oudere minderjarigen van 16, 17 jaar bijvoorbeeld. Dan voel je: t' is op, Als de band lussen kind en gezin verbroken is: Zo'n internaal, daar word je ook niet beter van fotoarchief de stem 't kan niet meer. Dan moet je maar kij ken waar het schip strandt. Maar geluk kig zijn dat uitzonderingen. Er wordt zo veel geveild en geschaafd dat je mag aan nemen dat ze er wat van meepikken." Hoe je het ook wendt of keert, een on dertoezichtstelling blijft een inbreuk op een soort natuurrecht van ouders om hun eigen kind op te voeden. Van der Goes: „Het meest frappante is dat het opvoe den bijna altijd goed gaat zonder dat er enige bekwaamheid voor is vereist. Slechts in heel weinig gevallen gaat het fout. Wij als kinderbeschermers kunnen heel veel van die zaken positief afsluiten, zowel voor de kinderen als voor de ouders." Soms geeft de situatie onmiddelijk aan dat het kind in een internaat of een ob servatiekliniek moet worden geplaatst. Een 13-jarige die zijn moeder volledig terroriseert kan niet meer thuis worden gehandhaafd In beider belang wordt hij onmiddelijk voorlopig onder toezicht ge steld en in een internaat geplaatst. Richard van Gils werd op vordering van de officier van justitie in een inter naat geplaatst. Op deze manier werd voorkomen dat hij strafrechtelijk zou worden vervolgd. „Maar zo'n internaat, daar word je ook niet beter van", zegt hij zelf. „Daar zitten allemaal van die crimi neeltjes. We gingen nogal eens op stap." De jongste werd geplaatst in een behan delingstehuis. „Maar als ik na het week end weer terug moest, dan stapte ik in Tilburg uit de trein en ging weer naar huis." Door toedoen van de ouders zijn beide jongens weer thuis. De ondertoezchtstel- ling is echter nog wel van kracht, zodat het gezin nog steeds de hulp moet accep teren van Piet Sennema, gezinsvoogd van de Katholieke Stichting Jeugd en Gezin. De gezinsvoogden die de rechter aanwijst komen onder meer van dit instituut. „Kinderen worden pas onder toezicht gesteld als het uitslaande brand is", zegt directeur Thoolen van de stichting. „Veel kinderen komen uit gebroken gezinnen. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want voordat het aankomt op een scheiding is er vaak al heel wat gebeurd in zo'n gezin. Soms hebben kinderen al traumatische ervaringen. De redenen voor een maatre gel als een ondertoezichtstelling üggen maar zelden bij het kind zelf. Crimineel gedrag bijvoorbeeld, is een veel voorko mende uiting van problemen in het ge zin. Het kind jat een brommer om de aandacht van pa op zich te vestigen." Het is geen toeval dat veel ondertoe zichtstellingen voorkomen in sociaal zwakkere gezinnen. De weggetjes in het hulpverleningscircuit zijn voor de sociaal zwakkeren moeilijker zijn te vinden. Ge brek aan sociale vaardigheden en het binnenshuis willen houden van de pro blemen spelen daarin ook een rol. Als de kinderrechter, oordeelt dat er verplichte hulpverlening moet komen, wordt er een gezinsvoogd aangesteld van een voogdij-instelüng. Thoolen: „De ouders zijn verplicht de hulp te aanvaar den, maar wij zijn verplicht om die hulp optimaal te geven en te blijven geven." De ondertoezichtstelling duurt maximaal een jaar. De maatregel kan jaarlijks door de kinderrechter met eenzelfe periode worden verlengd. Een gezinsvoogd: „Je bent een intermediair, maar ook een buf fer tussen de ouders en het kind. Vaak krijgt de gezinsvoogd de schuld als er iets fout gaat. Dan is het: die klootzak dit en die klootzak dat. Dat is voor de ouders natuurlijk iets waar ze zich achter kun nen verschuilen. Aan de andere kant schakelen ze wel de gezinsvoogd in als het fout loopt. Dan zijn ze büj dat hij er is." „Je kunt een gezin hebben dat zit te wachten tot er iemand ingrijpt", vertelt Tholen, die zelf ook jaren gezinsvoogd is geweest. „Er zijn ook gezinnen waar je niet binnenkomt. Dat loopt nogal via uitersten. Maar meestal zijn ze blij datje komt. Eerst moet je zien het vertrouwen te winnen. Je moet kunnen praten over 'de problemen. Een van de weinige mid delen van de cliënt is om over de proble men te vertellen. Soms merk je dat er bij voorbeeld bij de moeder iets fout heelt gezeten in haar jeugd en dat ze daarom niet kan opschieten met haar eigen kin deren." Niet alleen door de complexiteit van de oorzaken maar ook door de late be moeienis van de (gedwongen) hulpverle ning kan verbetering slechts met zeer kleine stapjes worden bereikt. Het ma ken van een afspraak tussen ouders en kinderen, bijvoorbeeld over de etenstijd, kan al een hele vooruitgang zijn. Het na komen van die afspraken is vers twee. Ook in het gezin Van Gils zijn derge lijke afspraken gemaakt. „Tien huishou delijke punten", zegt Jenny, „over mee helpen en etenstijd enzo." Richard: „De tien geboden." Twee weken ging het goed. Jenny: „Als ze in dat internaat te laat binnen zijn 's avonds, komen ze de volgende dag de deur niet meer uit. Hier zijn ze natuurlijk zo weer verdwenen. En trouwens, als ik ze binnen wil houden moet ik zelf de hele dag ook binnen zit ten." De ondertoezichtstelling, die in het ge zin nu al drie jaar duurt, is geen slechte maatregel, vindt de familie. „Als hij niet over de vloer kwam", vertelt Frans, wij zend op gezinsvoogd Piet, „dan zat ik hier niet." Richard: „Maar ik ook niet. Hij heeft de zaak al dikwijls gered." Ri chard belt af en toe nog eens naar Piet als het thuis uit de klauw loopt. „Dan bel ik op en zeg: 't is weer bal." Richard zit inmiddels weer op school en wil later werk in de bouw. De jongste, die tame lijk zwijgzaam is geweest tijdens het ge sprek, is al een paar maanden van school maar zegt dat hij het ook weer wil gaan proberen. Bij ruzies in het gezin kan de gezins voogd bemiddelend of sussend optreden. „Als het weer zo hoog oploopt praat ik met pa en ma", zegt Sennema, „om ze wat nader tot elkaar te brengen. Als het heel erg fout gaat kaffer ik ze ook wei eens uit." Frans: „Dat is ook weieens goed, denk ik. Misschien zou het anders helemaal uit de hand lopen. Nu word je op tijd afgeremd." De twee kinderrechters in het arron dissement Breda hebben in het jaarver slag van de rechtbank uitgesproken zo veel mogelijk betrokken te willen blijven bij de uitvoering van de ondertoezicht stelling. Het gezin Van Gils heeft enkele malen met de kinderrechter gesproken. Richard: „Hij zei tegen mij dat ik maar oude vrouwtjes moest gaan helpen met oversteken. Toen heb ik gevraagd of-ie zich wel lekker voelde. Daar kon hij wel om lachen." Richard zelf vindt verlen ging van zijn ondertoezichtstelling over bodig. „Ik kan het zelf wel regelen. Dal heb ik wel gezegd tegen de rechter maar ze luisteren toch niet." Jenny: „Ik zie hel als een soort bescherming, voor jou. De kinderrechter geeft je best veel kansen Voor 't zelfde geld was je naar een tucht school gestuurd." Wij als kinderbeschermers kunnen heel veel kinderen als voor de ouders". van die zaken positief afsluiten, zowel voorde foto archief de stem Ko Bootsgezel uit Ternei terdam vliegt de vracht lan om het bord, maar niet 1 kant". - fot Door Paul de „DE reders hadden veel. Die verkochtei ticuliere schippers, niet naar de smelt kochten ons het pro capaciteit. Hebben z nodig dan laten ze i per varen. Die gebr serve en tegen lag schipper moet keiha varen voor een pa vaart zich het lazert en verdienen de cent Schipper Nico Deen Ier dan zijn zwoegende varen. Deen is woordvi tiecomitê Noord-Zuid i vertegenwoordigt de schippers die deze w heeft laten weten dat h zijn met het verder uit staande tarieven. De binnenvaart kent in Nederland het wette de Evenredige Vrachtvi uit 1933. Fabrikanter aanbieden doen via schippersbeurzen. Via kan iedere schipper een bod vervoeren en zod ham verdienen. De route van het Ne naar België en Frankri niet gelegaliseerd vrac opgezet door de schip verlangen hun vervoe bodemprijs te voorzien. De vrijwillige Noord-Zuid ontstond ii 'Opsti John Foreman is postbol op het eerste gezicht niet over naar huis te schrijver klein en tenger van gestali verzorgd blond haar en ee snorretje. Hij ziet er zacht maar elke zaterdagmidd een of andere voetbalstad jan. Want dan vecht hij. Door Andrei ELKE voetbalzatei Foreman het punt minste in de ogen 1 - keihard is en si woon slim. John is hard genoi mogelijke tijd maxin brengen aan elke sup currentie die hem in i slim genoeg om nog i geweest. En op een het enige team dat vo heeft de kudde vrie rondloopt.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 26