Ondertoezichtstelling: noodzakelijk kwaad?
Profiel va
Kinderbescherming
Kinderrechter
Natuurrecht
Gezinsvoogd
Geboden
Beurtregeling
ZATERDAG 8 JUN11985
7ATERDAG 8 JUN11!
ORIG jaar zijn bij de arrondissementsrechtbank in Breda 140
verzoeken gedaan om ondertoezichtstelling van een minderjarige. Op
het ogenblik staan er zo'n duizend kinderen onder toezicht in het
arrondissement. Voor de ouders houdt een dergelijke maatregel een
beperking in van de ouderlijke macht; zij krijgen begeleiding van een
gezinsvoogd. Alleen de kinderrechter kan besluiten tot
ondertoezichtstelling.
Welke goede bedoelingen er ook achter zitten, er wordt inbreuk
gedaan op een soort natuurrrecht van de ouders om hun eigen kinderen
op te voeden. Ongeveer 80 procent van de ouders staat toch achter een
dergelijke maatregel. „Ik zie het als een stok achter de deur", zegt een
vader. De kinderrechter: „Het meest frappante is dat het opvoeden
bijna altijd goed gaat zonder dat er enige bekwaamheid voor is vereist.
Slechts in heel weinig gevallen gaat het fout."
4
Dan bel ik op en ze
t is weer bal thuis
Door Nell Westerlaken
Frans en Jenny van Gils kregen
met gedwongen hulpverlening te
maken toen hun oudste zoon, nu 16,
met justitie in aanraking kwam; hij
werd betrapt bij een inbraak in een
supermarkt. „Het begon eigenlijk al
toen-ie op school zat", vertelt Jen
ny. „Dat was een school met veel
buitenlandse kinderen, die extra
aandacht kregen. Hij deed nooit
iets stiekem. Als-ie een klap kreeg,
achter de rug van de onderwijzer,
dan sloeg-ie terug. Ook als de on
derwijzer dat zag. Hij is van school
getrapt. Ook de jongste zoon (nu
14, red.) moest toen van die school.
Waarom? Dat weet ik eigenlijk nog
steeds niet.
Op die volgende school mochten ze op
proef komen. Daar zijn ook wat inciden
ten geweest en dan zaten die kinderen op
de schopstoel." Richard, de oudste zoon:
„Daar gingen we dus ook niet meer naar
toe." Jenny vervolgt: „Als de jongste iets
niet snapte ging-ie naar buiten zitten kij
ken. Of met z'n penneke zitten tikken en
daar konden ze op school ook niet tegen
natuurlijk. Ze hebben van 't begin af aan
nooit goede begeleiding gehad. Van be
gin af aan zijn er strubbelingen geweest
en daar zijn ze op school nooit op in ge
gaan."
Niet dat oorzaak van de problemen op
school ligt. Frans en Jenny geven toe dat
het thuis ook niet goed zat. „In die tijd
had ik geen werk. Ik ging nogal veel op
stap. Ik had een zesdaagse werkweek in
de kroeg", vertelt Frans. „Als ik dan
thuis kwam was 't weer raak hè. De meu
bels vlogen weieens door het huis." Jen
ny vertelt dat de jongste weieens met z'n
vader naar de kroeg ging. „Dan zat dat
manneke daar te slapen." Een van de ge
volgen van de echtelijke ruzies was dat
de kinderen hun ouders tegen elkaar gin
gen uitspelen. Het echtpaar vroeg een
scheiding aan maar kwam later toch
weer bij elkaar. „Jullie kunnen niet zon
der elkaar", zegt gezinsvoogd Piet Senne-
ma.
Een ondertoezichtstelling is een maat
regel van gedwongen hulpverlening die
door de kinderrechter wordt uitgespro
ken. Voordat het zover is heeft het gezin
meestal al heel wat leed te verwerken ge
had. Allereerst moet iemand constateren
dat er iets grondig fout zit. Die meldin
gen kunnen uit verscheidene hoeken ko
men. Soms kloppen de ouders zelf aan
bij de Raad voor de Kinderbescherming,
soms komen er signalen van de politie,
de huisarts of het reguliere maatschappe
lijk werk.
Wie de zaak ook aan het rollen brengt,
de kinderbescherming moet een onder
zoek doen naar de gezinssituatie. „Wan
neer we menen dat er een kans is op een
kinderbeschermingsmaatregel, zoals een
ondertoezichtstelling, starten we een on
derzoek", zegt mr. B. van Gent, secreta
ris voor de Raad voor de Kinderbescher
ming in Breda. In de meeste gevallen
wordt dit onderzoek uitgevoerd door een
maatschappelijk werker van de raad.
„Behalve dat hij de zaak daar komt taxe
ren, want zo voelen de meesten dat in het
begin, tracht de maatschappehjk werker
ook al wat duidelijkheid te scheppen
voor de mensen zelf. Ze zitten vaak met
een dubbele houding; aan de ene kant
willen ze niet dat er ingegrepen wordt,
aan de andere kant voelen ze dat er iets
moet gebeuren omdat het gezin zo niet
verder kan." De maatschaapelijk werker
rapporteert aan de kinderrechter.
De kinderbescherming doet overigens
meer dan het vervullen van deze zwarte-
pietenrol. De raad adviseert en verwijst
ook cliënten die met hun gezinsproble
men op het spreekuur komen. Bovendien
heeft de raad bemoeienis met voogdijza
ken zoals bij weeskinderen en als een
moeder afstand wil doen van haar baby.
De kinderbescherming kan bevorde
ren dat er een maatregel, zoals een on
dertoezichtstelling, wordt uitgelokt. Van
Gent is voorzichtig: „We bekijken altijd
of het wel nodig is dat wij ons er mee be
moeien. We zeggen: jongens, is dit wel
een zaak voor ons of moeten we dit geval
nog verwijzen. Het uitgangspunt is dat
we zorgvuldig en altijd met een redelijke
grondslag binnentreden in het privéleven
van mensen. We proberen het kind zo
lang mogeüjk in z'n eigen sociale con-
tekst te houden. Bij de ouders dus. Maar
als je ziet dat zo'n kind naar de verdom
menis gaat kun je niet anders."
De spil bij de hele ondertoezichtstel
ling is de kinderrechter, die naar de letter
van de wet de verantwoordelijkheid
draagt voor de ondertoezichtgestelden.
Die verantwoordelijkheid komt in de
praktijk grotendeels op de schouders van
de gezinsvoogd. Mr. J. van der Goes van
Naters is een van de kinderrechters van
de Bredase rechtbank. Aan hem de taak
om in te grijpen als 'het kind met licha
melijke of zedelijke ondergang wordt be
dreigd', want dat staat al zo'n 75 jaar let
terlijk in de wet.
Een omschrijving die voor nogal wat
interpretaties vatbaar is. Van der Goes:
„Wat is bijvoorbeeld zedelijke onder
gang Als een meske na de oorlog een
beetje teveel met een Canadees omging,
kon dat beschouwd worden als zedelijke
ondergang. Daar lachen we nu om, maar
je moet in de gaten houden dat er toen
geen bijstand was voor ongehuwde moe
ders. De maatschappij was ook minder
tolerant tegenover een meisje met een
kind. Het hangt dus ook af van de tijd
waarin je leeft hoe je de term 'zedelijke
ondergang' invult. Wat mij betreft is het
een open term die je invult om hulp te
verlenen waar dat nodig is."
Zo'n situatie doet bijvoorbeeld voor,
volgens Van der Goes, als het kind ern
stig wordt beperkt in z'n ontwikkelings
mogelijkheden. 'Lichamelijke ondergang'
is iets gemakkelijker te constateren, bij
voorbeeld bij verwaarlozing of verloede
ring van kinderen.
„Een ondertoezichtstelling is een vorm
van hulpverlening, ook al is het tegen de
wil van de ouders, wat meestal niet het
geval is. Je probeert toch een stuk van de
opvoeding veilig te stellen." Van der
Goes stelt zich op het standpunt dat een
kind dat zich op het criminele pad be
geeft meestal meer is gebaat bij hulpver
lening dan bij een strafvervolging.
Behalve een ondertoezichtstelling kan
de rechter ook besluiten om de ouders te
ontheffen of te ontzetten uit de ouderlij
ke macht, twee zwaardere maatregelen
waarbij de ouders het gezag over het
kind verliezen. Van der Goes probeert
dit grof geschut in de kast te laten.
Het gevoerde justitionele beleid in de
ze is voor een deel afhankelijk van de
persoonlijke invulling van de kinderrech
ter. Het streven van de Bredase kinder
rechters is om zo intensief mogelijk be
trokken te blijven bij het proces, voor
zover dat mogelijk is voor 'hun' vijfhon
derd kinderen. Ouders en kinderen wor
den zoveel mogelijk gehoord. Toch ziet
Van der Goes zichzelf niet als een soort
'superopvoeder'.
„Je praat over opvoeden, over het bie
den van opvoedkundige hulp. Er is na
tuurlijk weieens gejeremieer van de
ouders. Ze voelen zich soms best zielig.
Maar het gaat dan bijvoorbeeld om de
verantwoordelijkheid dat de kinderen de
school afmaken. Eerst het kind en dan de
ouders, hoewel je probeert beiden te hel
pen. In sommige gevallen faal je ook ge
woon. Bij oudere minderjarigen van 16,
17 jaar bijvoorbeeld. Dan voel je: t' is op,
Als de band lussen kind en gezin verbroken is: Zo'n internaal, daar word je ook niet beter van
fotoarchief de stem
't kan niet meer. Dan moet je maar kij
ken waar het schip strandt. Maar geluk
kig zijn dat uitzonderingen. Er wordt zo
veel geveild en geschaafd dat je mag aan
nemen dat ze er wat van meepikken."
Hoe je het ook wendt of keert, een on
dertoezichtstelling blijft een inbreuk op
een soort natuurrecht van ouders om hun
eigen kind op te voeden. Van der Goes:
„Het meest frappante is dat het opvoe
den bijna altijd goed gaat zonder dat er
enige bekwaamheid voor is vereist.
Slechts in heel weinig gevallen gaat het
fout. Wij als kinderbeschermers kunnen
heel veel van die zaken positief afsluiten,
zowel voor de kinderen als voor de
ouders."
Soms geeft de situatie onmiddelijk aan
dat het kind in een internaat of een ob
servatiekliniek moet worden geplaatst.
Een 13-jarige die zijn moeder volledig
terroriseert kan niet meer thuis worden
gehandhaafd In beider belang wordt hij
onmiddelijk voorlopig onder toezicht ge
steld en in een internaat geplaatst.
Richard van Gils werd op vordering
van de officier van justitie in een inter
naat geplaatst. Op deze manier werd
voorkomen dat hij strafrechtelijk zou
worden vervolgd. „Maar zo'n internaat,
daar word je ook niet beter van", zegt hij
zelf. „Daar zitten allemaal van die crimi
neeltjes. We gingen nogal eens op stap."
De jongste werd geplaatst in een behan
delingstehuis. „Maar als ik na het week
end weer terug moest, dan stapte ik in
Tilburg uit de trein en ging weer naar
huis."
Door toedoen van de ouders zijn beide
jongens weer thuis. De ondertoezchtstel-
ling is echter nog wel van kracht, zodat
het gezin nog steeds de hulp moet accep
teren van Piet Sennema, gezinsvoogd van
de Katholieke Stichting Jeugd en Gezin.
De gezinsvoogden die de rechter aanwijst
komen onder meer van dit instituut.
„Kinderen worden pas onder toezicht
gesteld als het uitslaande brand is", zegt
directeur Thoolen van de stichting. „Veel
kinderen komen uit gebroken gezinnen.
Dat is ook niet zo verwonderlijk, want
voordat het aankomt op een scheiding is
er vaak al heel wat gebeurd in zo'n gezin.
Soms hebben kinderen al traumatische
ervaringen. De redenen voor een maatre
gel als een ondertoezichtstelling üggen
maar zelden bij het kind zelf. Crimineel
gedrag bijvoorbeeld, is een veel voorko
mende uiting van problemen in het ge
zin. Het kind jat een brommer om de
aandacht van pa op zich te vestigen."
Het is geen toeval dat veel ondertoe
zichtstellingen voorkomen in sociaal
zwakkere gezinnen. De weggetjes in het
hulpverleningscircuit zijn voor de sociaal
zwakkeren moeilijker zijn te vinden. Ge
brek aan sociale vaardigheden en het
binnenshuis willen houden van de pro
blemen spelen daarin ook een rol.
Als de kinderrechter, oordeelt dat er
verplichte hulpverlening moet komen,
wordt er een gezinsvoogd aangesteld van
een voogdij-instelüng. Thoolen: „De
ouders zijn verplicht de hulp te aanvaar
den, maar wij zijn verplicht om die hulp
optimaal te geven en te blijven geven."
De ondertoezichtstelling duurt maximaal
een jaar. De maatregel kan jaarlijks door
de kinderrechter met eenzelfe periode
worden verlengd. Een gezinsvoogd: „Je
bent een intermediair, maar ook een buf
fer tussen de ouders en het kind. Vaak
krijgt de gezinsvoogd de schuld als er iets
fout gaat. Dan is het: die klootzak dit en
die klootzak dat. Dat is voor de ouders
natuurlijk iets waar ze zich achter kun
nen verschuilen. Aan de andere kant
schakelen ze wel de gezinsvoogd in als
het fout loopt. Dan zijn ze büj dat hij er
is."
„Je kunt een gezin hebben dat zit te
wachten tot er iemand ingrijpt", vertelt
Tholen, die zelf ook jaren gezinsvoogd is
geweest. „Er zijn ook gezinnen waar je
niet binnenkomt. Dat loopt nogal via
uitersten. Maar meestal zijn ze blij datje
komt. Eerst moet je zien het vertrouwen
te winnen. Je moet kunnen praten over
'de problemen. Een van de weinige mid
delen van de cliënt is om over de proble
men te vertellen. Soms merk je dat er bij
voorbeeld bij de moeder iets fout heelt
gezeten in haar jeugd en dat ze daarom
niet kan opschieten met haar eigen kin
deren."
Niet alleen door de complexiteit van
de oorzaken maar ook door de late be
moeienis van de (gedwongen) hulpverle
ning kan verbetering slechts met zeer
kleine stapjes worden bereikt. Het ma
ken van een afspraak tussen ouders en
kinderen, bijvoorbeeld over de etenstijd,
kan al een hele vooruitgang zijn. Het na
komen van die afspraken is vers twee.
Ook in het gezin Van Gils zijn derge
lijke afspraken gemaakt. „Tien huishou
delijke punten", zegt Jenny, „over mee
helpen en etenstijd enzo." Richard: „De
tien geboden." Twee weken ging het
goed. Jenny: „Als ze in dat internaat te
laat binnen zijn 's avonds, komen ze de
volgende dag de deur niet meer uit. Hier
zijn ze natuurlijk zo weer verdwenen. En
trouwens, als ik ze binnen wil houden
moet ik zelf de hele dag ook binnen zit
ten."
De ondertoezichtstelling, die in het ge
zin nu al drie jaar duurt, is geen slechte
maatregel, vindt de familie. „Als hij niet
over de vloer kwam", vertelt Frans, wij
zend op gezinsvoogd Piet, „dan zat ik
hier niet." Richard: „Maar ik ook niet.
Hij heeft de zaak al dikwijls gered." Ri
chard belt af en toe nog eens naar Piet
als het thuis uit de klauw loopt. „Dan bel
ik op en zeg: 't is weer bal." Richard zit
inmiddels weer op school en wil later
werk in de bouw. De jongste, die tame
lijk zwijgzaam is geweest tijdens het ge
sprek, is al een paar maanden van school
maar zegt dat hij het ook weer wil gaan
proberen.
Bij ruzies in het gezin kan de gezins
voogd bemiddelend of sussend optreden.
„Als het weer zo hoog oploopt praat ik
met pa en ma", zegt Sennema, „om ze
wat nader tot elkaar te brengen. Als het
heel erg fout gaat kaffer ik ze ook wei
eens uit." Frans: „Dat is ook weieens
goed, denk ik. Misschien zou het anders
helemaal uit de hand lopen. Nu word je
op tijd afgeremd."
De twee kinderrechters in het arron
dissement Breda hebben in het jaarver
slag van de rechtbank uitgesproken zo
veel mogelijk betrokken te willen blijven
bij de uitvoering van de ondertoezicht
stelling. Het gezin Van Gils heeft enkele
malen met de kinderrechter gesproken.
Richard: „Hij zei tegen mij dat ik maar
oude vrouwtjes moest gaan helpen met
oversteken. Toen heb ik gevraagd of-ie
zich wel lekker voelde. Daar kon hij wel
om lachen." Richard zelf vindt verlen
ging van zijn ondertoezichtstelling over
bodig. „Ik kan het zelf wel regelen. Dal
heb ik wel gezegd tegen de rechter maar
ze luisteren toch niet." Jenny: „Ik zie hel
als een soort bescherming, voor jou. De
kinderrechter geeft je best veel kansen
Voor 't zelfde geld was je naar een tucht
school gestuurd."
Wij als kinderbeschermers kunnen heel veel
kinderen als voor de ouders".
van die zaken positief afsluiten, zowel voorde
foto archief de stem
Ko Bootsgezel uit Ternei
terdam vliegt de vracht lan
om het bord, maar niet 1
kant". - fot
Door Paul de
„DE reders hadden
veel. Die verkochtei
ticuliere schippers,
niet naar de smelt
kochten ons het pro
capaciteit. Hebben z
nodig dan laten ze i
per varen. Die gebr
serve en tegen lag
schipper moet keiha
varen voor een pa
vaart zich het lazert
en verdienen de cent
Schipper Nico Deen
Ier dan zijn zwoegende
varen. Deen is woordvi
tiecomitê Noord-Zuid i
vertegenwoordigt de
schippers die deze w
heeft laten weten dat h
zijn met het verder uit
staande tarieven.
De binnenvaart kent
in Nederland het wette
de Evenredige Vrachtvi
uit 1933. Fabrikanter
aanbieden doen via
schippersbeurzen. Via
kan iedere schipper een
bod vervoeren en zod
ham verdienen.
De route van het Ne
naar België en Frankri
niet gelegaliseerd vrac
opgezet door de schip
verlangen hun vervoe
bodemprijs te voorzien.
De vrijwillige
Noord-Zuid ontstond ii
'Opsti
John Foreman is postbol
op het eerste gezicht niet
over naar huis te schrijver
klein en tenger van gestali
verzorgd blond haar en ee
snorretje. Hij ziet er zacht
maar elke zaterdagmidd
een of andere voetbalstad
jan. Want dan vecht hij.
Door Andrei
ELKE voetbalzatei
Foreman het punt
minste in de ogen 1
- keihard is en si
woon slim.
John is hard genoi
mogelijke tijd maxin
brengen aan elke sup
currentie die hem in i
slim genoeg om nog i
geweest. En op een
het enige team dat vo
heeft de kudde vrie
rondloopt.