'Stout' Indonesië krijgt toch zakgeld
De geest van
Bhindranwale
waart nog
rond door India
Duitse CDU in ontreddering
Verhaal
Nederlandse
windturbine
moet veel
goedkoper
Op IGGI-conferentie liggen 'suikerooms' niet wakker van executies
MEER
ËEStemcomiv
POSITIE KOHL IN HET GEDING
Wolken boven C
DINSDAG 4 JUN11985
ACHTERGROND
MEER RUKSSTEUN NODIG VOOR
EXPORT EN PARTICULIEREN
ORGANISATIES E
Prima rapport
Oproer
Suite
BESTORMING GOUDEN TEMPEL
BLIJFT BRON VAN ONRUST
Afgrond
Gebrandmerkt
Démontage
Stugge
bezuiniger
WOENSDAG 5 JUN1191
WD wil invoering
legitimatieplicht
Harder rijden
dan honderd km
onverantwoord9
T5 PAGINA
Door Laur Cronzen
PETTEN/BONN - Wat
betreft de toepassing
van windturbines voor
het opwekken van elec-
triciteit is in Nederland
weer wat optimisme op
gestoken. Want een
nieuw onderzoekspro-
jekt moet op niet al te
lange termijn een betere
en vooral goedkopere
windmolen opleveren.
In West-Duitsland daar
entegen is een windmolen-
projekt onder de codenaam
'Growian' ter waarde van 100
miljoen gulden na vier jaar
tobben op een falikante mis
lukking uitgelopen. De 100
meter hoge windmolen aan
de Noordzeekust, die is uitge
rust met een 50 meter lange
propellor, wordt volgend jaar
gewoon afgebroken omdat
hij eigenlijk nooit goed heeft
gewerkt. De molen had jaar
lijks 12 miljoen kilowattuur
moeten leveren.
Grond voor het gunstige
briesje in eigen land is niet
alleen het feit, dat deze week
de experimentele windmolen
HAT met een 'draaicirkel'
van 25 meter de 10.000 draai
uren vol maakte. Deze proef-
molen wordt sinds juli 1981 in
de duinen bij Petten door het
Energie-onderzoek Centrum
Nederland (ECN) in bewe
ging wordt gehouden.
Feit is ook dat de Neder
landse windturbinefabrikant
Bouma een order voor het
plaatsen van 34 20 meter-mo
lens in de Amerikaanse staat
Californie wist te bemachti
gen. Bovendien ging verleden
week de eerste paal voor het
windmolenpark van 18 turbi
nes van de Samenwerkende
Elektriciteits Producenten
(SEP) in het Friese Sexbie-
rum in de grond. En tenslotte
komt na inschrijving van en
kele Nederlandse windmo
lenfabrikanten het onder
zoek naar en het ontwerp
van een tweede generatie
Nederlandse windturbine
van de grond.
Het ministerie van Econo
mische Zaken stelde er enke
le miljoenen voor beschik
baar en het nieuw opgerichte
Projektbeheerbureau Ener
gie Onderzoek (PEO) te
Utrecht moet de inspannin
gen van de Nederlandse fa
brikanten en de overheids-
stichting ECN te Petten coör
dineren.
De nieuwe Nederlandse
windmolen, beter gezegd
windturbine omdat de kracht
van de wind onmiddellijk
wordt omgezet in elektrici
teit, moet in ieder geval fle
xibeler maar vooral ook
goedkoper worden. Dat flexi
bel slaat in de eerste plaats
op de eigenschappen van de
wieken of rotorbladen van de
molen. Door toepassing van
nieuwe materialen, zoals met
glasvezel en later nylon ver
sterkte kunststoffen, moeten
de bladen de enorme krach
ten, waarmee de wind eraan
rukt, beter opvangen. En in
de tweede plaats moet het
systeem, dat de energie van
de wieken naar het elektrici
teitsnet overbrengt, flexibe
ler inspelen op de verande
rende snelheid, kracht en
richting van de wind in Ne
derland.
De ervaring met de tien
duizend draaiuren van de
ECN-molen in de Pettense
duinen heeft namelijk ge
leerd, dat de wind nog veel
wispelturiger is dan aanvan
kelijk werd verwacht. De
windsnelheid blijkt in veel
sneller tempo en met vaak
De HAT-molen in Pet
ten. - FOTO ANP
kleine verschillen te veran
deren dan werd aangenomen.
Dat brengt met zich mee, dat
molenconstructies door zoge
naamde vermoeiingsver-
schijnselen in het materiaal
schade oplopen. „Als er wat
los te trillen valt aan een
windmolen, trilt het gega
randeerd los en breekt een
verkeerd geconstrueerd blad
niet op het ene punt, dan wel
op het andere", zo omschreef
een ECN-onderzoeker deze
week de niet aflatende en
vaak onderschatte kracht
van de wind.
Ondanks de trots, waar
mee de ECN gisteren de tien
duizend uren van de 25-me-
ter-turbine aankondigde,
wilde de 'ouwe trouwe' aan
vankelijk niet rondkomen
met de wieken omdat minder
wind stond dan de vereiste 6
meter per seconde.
Dat is eigenlijk symbolisch
voor het wind-energie-on-
derzoek en de produktie van
windmolens in Nederland.
Na een eerste geweldige
vlaag van enthousiasme in
Nederland is de belangstel
ling snel weggeëbd vanwege
de enorme technische proble
men en soms zelfs omgesla
gen in pessimisme. Dat laat
ste was vaak te danken aan
de afhoudende opstelling van
de 'uitbaters' van de traditio
nele aardgas-, kolen, en
kernenergie-centrales, die
concurrentie vreesden van de
volstrekt schone windener
gie. Ook de gemeentelijke
overheden wierpen nogal
wat drempels op in de vorm
van vergunningen en daar
aan klevende formulieren.
De Samenwerkende Elek
triciteits Producenten (SEP)
zijn nu met de bouw van het
molenpark in Sexbierum ge
deeltelijk om, al heeft men
bij het parallel lopende on
derzoek de ECN buiten de
deur gehouden. Ook de lage
re overheid doet minder
moeilijk. Resultaat daarvan
is, dat er nu in Nederland
zo'n tweehonderd moderne
windmolens in bedrijf zijn en
dat dat aantal groeit en wel
volgens de ergste optimisten
tot enkele duizenden in het
jaar 2000.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28 ©01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 1401140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, ©01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, ©01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920
Vlissingen, Torenstraat 5. 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
J 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezendmg geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8 30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenti.es uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Hans Toonen
NATUURLIJK vindt
minister Eegje Schoo
van ontwikkelingssa
menwerking het om te
huilen dat de Indone
sische regering alsnog
de vakbondsleider Mu-
nir - na 17 jaar wachten
in de dodencel - tegen de
muur zette.
Uit protest heeft mevrouw
Schoo, na ruggespraak met
premier Lubbers en haar
buitenlandse 'evenknie' Van
den Broek, tijdens haar re
cent bezoek aan Jakarta ge
weigerd de kant en klare
overeenkomst over rechts
wetenschappelijke samen
werking te ondertekenen.
Bovendien heeft ze stamp
voetend tegenover president
Soeharto gestaan.
Maar om nu de Nederland
se verontwaardiging openlijk
door te laten klinken op de
zer dagen in het Sonesta-ho-
tel in Amsterdam te houden
IGGI-conferentie is buiten
gewoon onzorgvuldig. Indo
nesië stevig over de knie zou
-om minister Van den Broek
te citeren - wel eens „contra-
produktief kunnen zijn."
Trouwens, vergelijkingen
met Suriname vindt het ka-
binet-Lubbers nergens op
slaan. Daar zijn in december
1982 weliswaar 15 kopstuk
ken vermoord, maar dat was
een executie in koelen bloede.
Die van Munir was de finale
van een wettige procesgang.
Bovendien, zo stelt mevrouw
Schoo, is de Nederlandse ont
wikkelingshulp aan Surina
me zwart op wit gekoppeld
aan het handhaven van de
mensenrechten. Vandaar dat
er geen dukaat meer naar
Paramaribo gaat. Een derge
lijk verdrag zou door het
Soeharto-regime met een mi
trailleur zijn ondertekend.
Toch zit de Indonesische
delegatie vandaag en morgen
niet kamerbreed te lachen als
de elf IGGI-landen aandach
tig luisteren naar de rappor
ten en aanbevelingen van zo
wel de Wereldbank en de In
ternationaal Monetair Fonds
(IMF). Want in de suites van
Sonesta hebben in ieder ge
val Nederland en Zwitser
land nogmaals van hun af
schuw over de executie blijk
gegeven. Standjes van een
'suikeroom' kunnen zakgeld
kosten.
Of de andere negen 'suike
roompjes', te weten Austra
lië, België, Engeland, Frank
rijk, Italië, Japan, Nieuw-
Zeeland, West-Duitsland en
de VS, hun 'lastig' neefje ook
stevig de oren zullen wassen,
is echter zeer onwaarschijn
lijk. Japan en de VS, die
jaarlijks het merendeel van
de 2,4 miljard donor-dollars
naar Jakarta overschrijven,
zweren in eigen huis toch ook
bij het nut van de doodstraf.
En, niet te vergeten, Japan is
een van de betere klanten
van Indonesië.
Bovendien zijn de 'rap-
port-cijfers' van Soeharto c.s.
prima. Een economische
groei van zeker 7,5 procent,
zo juicht het nu in Amster
dam op tafel liggende rap
port 'Financial resources and
human development in the
Eighties' van de Wereldbank.
Toegegeven, de export is te
zeer afhankelijk van de olie
prijs. Maar daarentegen holt
het nationaal inkomen per
Indonesiër naar de 3000 gul
den; de inflatie is terug van
600% (in 1965 vóór de in bloed
gesmoorde coup van overste
Untung, ht) naar amper 15%;
en de staatsschuld van bijna
25 miljard dollar wordt keu
rig afgelost.
Wie zeurt er dan nog over
een handvol executie-
s..Amnesty International al
jaren. Het Nederlandse par
lement heel even. En de CPN
in Rotterdam iets langer.
Maar daar ligt 'Jakarta' geen
nacht wakker van.
Waar Soeharto, bijge
naamd 'Bapak Pembangu-
nan' ofwel 'vader van de
vooruitgang', blijkbaar wel
nerveus van wordt, is de op
borrelende kritiek binnen
'zijn' leger. En de aanzwel
lende woede van de santri's,
de orthodoxe moslems.
Van communisten heeft hij
sinds 30 september 1965 wei
nig of niets rpeer te duchten.
Na de krakkemikkige Un-
tung-coup - meer bedoeld als
paleisoproer tegen de corrup
te militaire top van president
Soekarno - leidde Soeharto
als generaal de meedogenloze
afrekening met de commu
nistische partij PKI. Even la
ter telde Indonesië bijna een
miljoen al dan niet vermeen
de communisten minder.
Het handjevol overleven
den van dit bloedbad krijgt
óf de kogel (na Munir zitten
er nog vier ter dood veroor
deelde PKI-ers op hun beul
te wachten) óf is nu mond
dood gemaakt door de zoge
heten 'Pancasila-wet'.
Deze wet, die onlangs dank
zij de ja-knikkende Golkar-
partij zonder slag of stoot is
aangenomen, is Soeharto's
stok achter de deur tegen nog
maar 'subversieve elemen
ten'. Want voortaan moet el
ke vereniging, organisatie of
instelling in die 160 miljoen
Indonesiërs tellende eilan
denrijk, de 'Pancasila' vijf
zuilen) in haar statuten op
nemen. Daarmee aanvaardt
eenieder de staatsideologie
die uitgaat van vijf princi
pes: menselijkheid, nationa
lisme, godsgeloof, sociale
rechtvaardigheid en volks-
souvereiniteit.
Bovendien verbiedt deze
nieuwe wet het aanhangen
van het communisme, al dan
niet marxistisch-leninistisch
gekleurd. Wie deze wet niet
eerbiedigt, is een staatsvij
and. Want hij/zij brengt de
opgebouwde orde en veilig
heid van dit meest stabiele
land in Zuidoost-Azië in ge
vaar.
Juist door het accent voor
de opbouw en ontwikkeling
van Indonesië te leggen op
orde en stabiliteit, verschaft
het bewind zichzelf altijd een
reden om een loopje te nemen
met mensenrechten en poli
tieke wensen van groepen of
individuen. Want geen enkel
volk houdt zich decennia
koest terwille van 's lands
welvaart als men tegelijker
tijd ziet hoe de machthebbers
zich verrijken. Corruptie
leidt altijd tot ontevreden
heid, onrust en eindigt in op
roer.
Vooral de zogeheten san
tri's, de orthodoxe moslems
in Indonesië ballen steeds
openlijker een vuist naar de
'steenrijke Soeharto-kliek'.
Zeker nu zij eerder voor de
Pancasila moeten buigen dan
voor hun heilige Koran,
staan deze fanatieke gelovi
gen te koken van woede. Sep
tember vorig jaar bestorm
den zij een politiepost in de
haven van Jakarta. Even la
ter explodeerden er bommen
onder een munitiedepot.
Zelfs van de heilige Borobu-
dur-tempel vlogen brokstuk
ken af.
Hoewel negen van de tien
Indonesiërs voor islamiet
doorgaan, blijven de ortho
doxen onder hen een minder
heid. Maar wel eentje waar
voor Soeharto op zijn tellen
moet passen. Want via de
moskees en de zogeheten pe-
santres (mohammedaanse
kloosters) beschikken deze
fanatieke moslems over een
uitstekend 'ondergronds'
vuur van verzet.
Zodra admiraal Soedomo
met zijn Kopkamtib - het ge
heime politiekorps dat belast
is met handhaven van orde
en veiligheid - een moslim
leider te pakken heeft,
diens dagen snel geteld,
gin februari van dit
kreeg Salman Hafidz, le
van Islamitische fundameri'
talisten, de kogel wegens
dermijnende activiteiten.
eind vorige week is Sispoy(
bevelhebber van extrem,
moslems op Midden-Java, tet
dood veroordëeld. Over eet
tijdje staat ook hij voor hei
vuurpeleton.
Intussen buigen in het
Amsterdamse Sonesta-hote;
de 'suikerooms' zich over be-
talingsbalansen, ontwikfe.
lingsprogramma's en lovende
rapporten van meedenkende
banken. Dat zelfs oud-vice-
president Adam Malik vorig
jaar, op de vooravond van
zijn overlijden, verzuchtte
dat de IGGI-hulp het groot-
ste, dus armste deel van zijn
volk niet ten goede komt, zet
blijkbaar geen donor aan het
denken.
Toegegeven, minister
Schoo huilde bijkans bij het
bericht over de executie van
Munir. Maar net als haar
voorhangers Van Dijk en De
Koning blijft ook zij beste
maatjes met 'Jakarta'.
En komt de IGGI-club elk
jaar bijeen in sterren-hotels
a la Sonesta. Waar een luxe
suite per nacht 790 gulden
kost.
Voor een keer overnachten
in Sonesta moet een Indone
sische boer twee jaar hard
ploeteren. En op straffe van
de kogel zijn mond houden.
Van onze Haagse redactie
«EN HAAG - Er dreigt een
herhaling van de verwarring
roals die rond de voordeurde-
lersnorm bestaat, als het kabi-
net doorgaat met de plannen
om de bijstand van gescheiden
vrouwen te laten 'verhalen' op
ge ex-echtgenoot.
Dat zei gisteren de heer Van
de Kerkhof, hoofd van de af-
xtrerrt jeling maatschappelijke aan-
jelegenheden van de Vereni
ging van Nederlandse Ge-
Vrij
NEW DELHI (RTR) -
Een jaar na de bestor
ming van de Gouden
Tempel van Amritsar
door het Indische leger
waart de geest van sikh-
extremistenleider Sant
Jarnail Singh Bhin-
dranwale nog steeds
door India.
Wijlen premier Indira
Gandhi werd door sikh-lijf-
wachten vermoord, het leger
controleert nog immer de
door sikhs gedomineerde
deelstaat Punjab, aanslagen
door sikhs blijven mensenle
vens kosten en een oplossing
voor de eis van de sikhs voor
een onafhankelijke sikh-
staat is verder weg dan ooit.
Reizen door Punjab levert
opnieuw een confrontatie op
met een verscheurde staat.
In Punjab, waar vele sikhs
Bhindranwale's radicalisme
tijdens zijn leven afwezen,
wordt de vermoorde sikh-lei
der nu vereerd als een mar
telaar, die sneuvelde voor de
zaak van de sikhs. De tegen
de sikhs gerichte onlusten na
de moord op Indira Gandhi
en de voortgaande aanvallen
van sikh-extremisten tegen
hindoes fungeren evenals de
preken van wijlen Bhindran-
wale als splijtzwam in de
sikh-gemeenschap.
Veel Indiërs vragen zich af
of de bestorming van de
Gouden Tempel de prijs
waard was van het bloedver
gieten dat erop volgde. Het
stellen van Punjab onder mi
litair gezag, dat gepaard ging
met razzia's in dorpen waar
bij 2.000 vermeende terroris
ten in hechtenis werden ge
nomen, betekende niet het
einde van aanslagen. Dat
bleek onder andere uit de
bommencampagne op 10 mei
die aan 86 mensen het leven
kostte.
Premier Rajiv Gandhi's
belofte om aan het oplossen
van de crisis in Punjab via
politieke besprekingen top
prioriteit te geven, heeft nog
tot weinig constructiefs ge
leid.
Bhindranwale vereerd als martelaar.
Op 5 en 6 j uni is het precies
een jaar geleden dat het Indi
sche leger het heiligste der
heiligen van de sikhs be
stormde. Evenals vorig jaar
staat Punjab door het geweld
en de politieke impasse dezer
dagen weer aan de rand van
de afgrond. De spanning is te
snijden en de autoriteiten
hebben allerlei voorzorgs
maatregelen genomen om de
herdenking vreedzaam te la
ten verlopen.
Wegens het uitblijven van
enig uitzicht op een oplossing
en wegens gebrek aan een ef
fectief politiek leiderschap,
dat zou kunnen onderhande
len met de regering, voorzien
vele sikhs alleen maar meer
sektarisch geweld. De tradi
tioneel als hardwerkende en
kundige boeren en als eerste
klas soldaten geprezen sikhs
hebben in het afgelopen jaar
moeten leren wat het is om
onder spanning te leven en
gehaat te worden door veel
van hun hindoe-landgenoten.
Als reactie daarop zoeken
ze steeds meer steun bij hun
godsdienst. In het afgelopen
jaar hebben duizenden sikhs
zich laten herdopen als 'Am-
ritdharis' (zij die nectar heb
ben gedronken) en zich uit
drukkelijk uitgedost met de
uiterlijke kenmerken van het
sikh-geloof, zoals het dragen
van kirpan en turban (tul
band) en het laten groeien
van haar en baard. Groepen
rondtrekkende sikh-predi
kers reizen door Punjab en
zingen religieuze liederen
waarin de martelaren uit de
Gouden Tempel en de twee
sikh-lijfwachten die Indira
Gandhi vermoordden, wor
den geprezen.
Gurbax Singh Shergill,
hoofd van het Khalsa College
in Amritsar, de belangrijkste
sikh-universiteit in Punjab,
is ervan overtuigd dat de cri
sis de klok eeuwen heeft te
ruggezet, naar de tijd van het
ontstaan van het sikh-geloof
(eind 15e eeuw). „Het sikh-
geloof werd gesticht als pro
test tegen het discrimineren
de kastesysteem van de hin
doe-maatschappij. Het was
vanaf het begin meer een op
positiebeweging tegen het
onderdrukkende systeem
dan een nieuwe vorm van ge
loofsbeleving", aldus Sher
gill.
De stichters van het sikh-
geloof hielden hun volgelin
gen voor dat ze zich zouden
onderscheiden als leeuwen
tussen de jakhalzen. „Maar
nu worden ze beschouwd als
verdachten. Zij zijn gebrand
merkt als landverraders.
Daarom zoeken zij steun en
veiligheid bij hun geloofsge
noten en worden ze aange
trokken door het in sikh
kringen in aanzien staande
martelaarschap".
Harish Puri, professor in
de politieke wetenschappen
aan de Goeroe Nanak Dev
Universiteit, is van mening
dat het sektarische geweld
tussen sikhs en hindoes veel
sikhs, en in het bijzonder de
jongeren, heeft vervreemd
van de Indische samenleving.
„Ze zijn zwaar aangeslagen
en er is een diep gevoel van
woede en verlangen om
wraak te nemen", aldus Puri.
Volgens Shergill is de cri
sis nog omvangrijker gewor
den als gevolg van de econo
mische problemen die volg
den op de 'groene revolutie'
uit de jaren zestig. Door een
kwalitatieve verbetering van
het zaaigoed en de mechani
sering van de landbouw
werd Punjab de graanschuur
van India, maar het leidde
tevens tot een vermindering
van de werkgelegenheid in
de agrarische sector en een
uittocht van jongeren van
het platteland naar de stad,
waar de werkloosheid steeds
grotere vormen begon aan te
nemen.
Het opkomende sikh-fun-
damentalisme en sikh-acti-
visme, zoals dat werd gepre
dikt door de charismatische
sikh-leider Bhindranwale,
kreeg steeds meer aanhang
onder de landloze boeren, in
1971 nog 32 percent van de
agrarische beroepsbevolking
en in 1984 al 48 percent. In
steden als Amritsar met zijn
handwerkslieden en kleine
industrie kregen goed opge
leide sikh-jongeren steeds
minder kans op een passende
baan, omdat ze uit de markt
werden geprijsd door een
overschot aan vaklieden. Ook
deze gefrustreerde, gestu
deerde jongeren, vormden en
vormen nog steeds een
vruchtbare voedingsbodem
voor de uitgezette kiemen
van het sikh-terrorisme.
Door Gerard Kessels
BONN - Drie weken na
de vernietigende neder
laag bij de deelstaatver
kiezingen van Noord-
rij nland-W estf alen
maakt de christen-de
mocratische CDU van
kanselier Kohl nog
steeds een ontredderde
indruk.
Achter de schermen woedt
een discussie over de vraag
of Kohl, net als indertijd
Ludwig Erhard, niet tussen
tijds vervangen moet wor
den. In ieder geval heeft de
Beierse christen-democrati
sche zusterpartij CSU van
Franz Josef Strauss gedreigd
het kabinet te verlaten als
Kohl volgend jaar bij de
deelstaatverkiezingen in Ne-
dersaksen opnieuw struikelt.
Het is opmerkelijk hoe snel
Kohl, twee jaar geleden nog
een stralende winnaar van
de bondsdagverkiezingen,
zijn krediet in buiten- en
binnenland verspeeld heeft.
De betrekkingen tussen Bonn
en Parijs, van levensbelang
voor de Europese samenwer
king, hebben zware averij
opgelopen. Kohl, die voortdu
rend van mening verandert,
is onberekenbaar geworden,
zo klaagt Mitterrand bitter.
Ook in Washington heeft
Kohl prestige verloren na het
debacle van Bitburg. De
zware gang met president
Reagan over het kerkhof met
de SS-graven kan Kohl nog
duur te staan komen. Volko
men onnodig is hij in een po
sitie terecht gekomen dat hij
tegenover Washington iets
goed te maken heeft.
Maar ook in eigen land is
de démontage van de reus uit
Mainz begonnen. Alle kritiek
die tot nu toe op de kanselier
werd afgevuurd, leek af te
stuiten op Kohl's pantser van
gemoedelijkheid. De bijna
kwetsende zelfverzekerdheid
die hij ten toon spreidde, im
poneerde ook zijn vijanden.
De gevaarlijke Flick-affaire
wist hij tot nu toe heelhuids
te doorstaan en zijn CDU-re-
gering slaagde er in de eco
nomie weer uit het dal te
krijgen. Alleen, de werkloos
heid is niet verminderd.
Ruim 2,3 miljoen Duitsers,
oftewel tien procent van de
beroepsbevolking, zit duimen
te draaien. Deze onveranderd
hoge werkloosheid is de
achilleshiel van Kohl. Dat is
gebleken bij de verkiezingen
in Noordrijnland-Westfalen.
„Deze hele economische ople
ving", verklaarde de socialis
tische minister-president Jo
hannes Rau van Noordrijn
land-Westfalen, „kan mij ge
stolen worden als het resul
taat ervan alleen maar hoge
re winsten en hogere divi
denden zijn en de werkloos
heid er niet door vermin
dert." Deze uitspraak werd
de meest geciteerde uit de he-
Helmut Kohl. - fotoap
le verkiezingscampagne.
Rau's SPD kreeg 52,1 procent
en de CDU viel met 36,5 terug
tot een historisch dieptepunt.
In de CDU wordt beseft
dat het met een werkloosheid
van twee miljoen een hek
sentoer wordt om de verkie
zingen van 1987 te winnen.
Vakbeweging en socialisten
roepen luidkeels om forse
werkgelegenheidsprogram
ma's. Maar ook in de eigen
rijen gaan stemmen op mil
jarden mark uit te trekken
voor meer werk. Ernst Al-
brecht bijvoorbeeld, de am
bitieuze minister-president
van Nedersaksen, roert zich.
Hij wil zo snel mogelijk een
vermindering van de werk
loosheid, omdat er volgend
jaar in Nedersaksen verkie
zingen zijn en deze deelstaat
met ruim 12 procent werk
loosheid toch al royaal boven
het gemiddelde zit. Ook de
CSU van Franz Josef Strauss
eist maatregelen tegen de
werkloosheid, die snel resul
taat hebben.
Hoewel de verleiding en de
druk om meer geld uit te ge
ven groot is, wil de meerder
heid van de CDU de koers
echter niet wijzigen. Die
koers, belichaamd door mi
nister Gerhard Stoltenberg
van Financiën, is gericht op
terugdringing van het over
heidstekort en een verminde
ring van de belastingen. Voor
de stugge bezuiniger Stolten
berg is het woord 'werkgele
genheidsprogramma' een
vloek. Toen het presidium
van de partij na het debacle
van Noordrijnland-Westfa
len koortsachtig over maat
regelen vergaderde om de
werkloosheid te verminde
ren, verzette 'baby-face'
Stoltenberg zich met hand en
tand tegen elke koerswijzi
ging. De minister won. Al
leen voor stadsvernieuwing
werden enkele honderden
miljoenen meer uitgetrok
ken. Een schijntje en een
druppel op de gloeiende
plaat.
Stoltenberg had weer eens
gelegenheid zich als de sterke
man van het kabinet te pre
senteren. Hoewel hij als een
Cerberus de overheidsfinan
ciën bewaakt, lijkt zijn popu
lariteit niet stuk te kunnen.
Hij wordt, zo blijkt uit elke
opinie-peiling, als verreweg
de bekwaamste minister be
schouwd en hij kan rustig af
wachten tot Kohl het veld
moet ruimen. Voor de opvol
ging van Kohl heeft Stolten
berg slechts één concurrent:
Lothar Spath, minister-pre
sident van Baden-Württem-
berg.
Het zwaarste geschut te
gen Kohl wordt vanuit Mün-
chen in stelling gebracht.
Friedrich Zimmermann,
CSU-minister van Binnen
landse Zaken, verweet Kohl
openlijk een gebrek aan
steun bij zijn pogingen het
demonstratierecht te ver
scherpen. Kohl laat de zaken
op hun beloop, kritiseerde
Zimmermann bitter. Een
dergelijke directe aanval van
een minister op de kanselier
is in de politieke verhoudin
gen in Duitsland ongehoord.
Maar Zimmermann ope
reerde niet op eigen houtje.
CSU-voorzitter Frans Josef
Strauss had als zo vaak niets
dan hoon voor Kohl. „Vol
gens onze grondwet stelt de
kanselier de richtlijnen van
in de komende tijd wel eens
willen beleven", sneerde de
corpulente Beier, die verder
over 'de ambtsdrager, de
heer Kohl' sprak.
Een grote mond open ma
ken, dat heeft Strauss wel
vaker gedaan. Dit keer heelt
het gebrul van de leeuw uit
München echter een serieuze
ondertoon. Strauss neemt
duidelijk afstand van de
christen-democratische zus
terpartij, omdat de politiek
van Bonn hem ook in Beieren
stemmen kost. En volgend
jaar wordt er, drie maanden
na Nedersaksen, ook in Beie
ren gestemd. Bij een nieuwe
duidelijke nederlaag van de
CDU in Nedersaksen, is voor
Strauss de maat vol. In da'
geval, zo verklaarde csl-
parlementariër GÜ?S? Bussen
Von onze Haagse redactie
PEN HAAG - De VVD is vóór
invoering van de legitimatie
plicht. VVD-senator Feij heeft
;isteren tijdens de behande
ling van de begroting van Bin
nenlandse Zaken in de Eerste
kamer daarnaar' gevraagd.
Volgens de VVD-er moet elke
Nederlandse verplicht worden
zich te legitimeren, zodra de
politie denkt dat er een straf
baar feit gepleegd is.
Bovendien deed Feij een
klemmend beroep op minister
Rietkerk (Binnenlandse Za
ken) om het Nederlandse poli
tiekorps sterk uit te breiden.
Volgens Feij is het onvol
doende om in Nederland 1600
gevangeniscellen erbij te bou
wen en niet te denken aan een
uitbreiding van het politie
korps. „Met die uitbreiding
kan de misdaad voorkomen
worden," zo liet hij weten.
Van onze Haagse redactie
UTRECHT - Verhoging van
de maximumsnelheid van 100
kilometer op autosnelwegen is
onverantwoord gezien de te
verwachten toename van
energieverbruik, luchtvervui-
geluidhinder en ver
keersonveiligheid.
Deze boodschap heeft de
stichting Natuur en Milieu ge
geven aan staatssecretaris
Scherpenhuizen van Verkeer
en Waterstaat. Bovendien
meent de stichting in een brief
aan de bewindsman dat „de
geringe naleving van de maxi-
de politiek vast. En dat zou ik .mumsnelheid geen argument
i IQ Am j.a._
om de snelheidslimieten te
verhogen, maar juist een re
uen om de controle te verbete
ren".
De stichting Natuur en Mi-
ieu meent dat invoering van
sn 'strafpuntensysteem' bij
net rijbewijs - zoals inmiddels
ul gebeurt in West-Duitsland
!n Oostenrijk - zorgt voor be
tere naleving van de maxi
mumsnelheid. Daarnaast zou
snelheid vaker gecontro-
teerd moeten worden.
w
ni
T
st
m
m
sii
h<
hi
ve
m
w
m
vc
hc
V(
zv
st
sl<
DE
Bu
op
pre
ge'
exi
Ee
tij'
dat
tin
lan
I
Bn
wo
uit
rin
siti
ker
mo
aar
rici
sta
var
kei
de
Var
ministers weer aan
nets tafel
ouauso, .--O -""Hdium va
zeventig wordt, heeft g ,^romejev dat
grote ^rsoonlijke amb jes BM-akk^at
meer. De hoop Genscher op
oen Ronald Reagan aantrad als pres
vond hij op zijn bureau SALT
Müller^zuÏÏen de vier CSU- ^en >ver beperking van strategisc
ministers zich uit Kohl's ka- £»ziin voorganger Jimmy Carter, rr
binet terug trekken. De ach- ff»i omdat het nog moet worden gc
tergrond van die opmerking «van Afgevaardigden. Dat verdrE
is duidelijk: alleen via een 'Plannen om de vermeende Anr
demonstratieve breuk met '«ra weg te werken. Omdat hij het e
het kabinet zou de CSU kun; wniddelijk naar de prullemand te v<
nen voorkomen dat de partij ag niet ter goedkeuring aan het Ami
zijn almachtige positie 1 «ygen, maar zich er vrijwillig aan te
Beieren verliest. Strauss r y k zou doen. Voor het overige begok
geert de 'vrijstaat Beier 1 Amerika als de onbetwistbaar ster
momenteel met 58 pro. «vat toen niemand gedacht had, is
van de stemmen. «neve Zltten Russen en Amerikan<
Een breuk inn_ beperking van de atoombewaper
Strauss nog een J.r^eek begonnen. Dergelijke ondei
den spelem P zou d met speldeprikken en dreigeme
SiSSSl-; S «li*e opP„lrl. Mogen ?e be
tekenen van CDU-kanseUer «in op te hangen ofwel de gesp
Kohl Rii het beantwoorden te spelen. Tot deze categorie
van de vraag welke CDU-!»" s Jongen gerekend worden dat c
liticus Kohl opvolgt en «ar ook zo'n verklaring als van
partij bij de bondsdagverwe et Russische Amerika-instituut c
wat zwaarder kaliber is het Rus
zingen van w ,7 "a»
Strauss dan de beslissen®
stem in het kapittel heb® ng van de lopende gesprekken In
Alleen bij een kandidaat^ ^vasthoudt aan zijn 'S
zijn zegen heeft, zouh 0^._ -^mden voor wanhoop.
loten nemen- nieuwsfei,en van de a'gelopt
plaats latei l 7orgen baren over de kansen va
Strauss, die volgen ultimatum' van Russische chef v;
een strikte naleving
meer De hoop Genscne. «e;- t0o^?aK°Ord over beperking van
™1terToi= mfnister van Bui;. ictl, ®arde is voor succes in Genev
tenfandse Zaken schijnt W- |,t| Ult Washington dat Reagan t
te hebben opgegeven. Ma® Beide zak^r Wi'90n W''
het genoegen beslissende „iszaken zijn een aanwijzing d
vloed uit te oefenen op dep, e aam bereikte resultaten wil opof
litiek in Bonn zal de w nj|, uwe bewapeningsronde van de
zich niet laten ontnemen. intwa^r'n9 van ruimte. Boven
waPeningswolken.