Truus als de Grote Liefde van Frits Huijsmans
G
E
R
Je Boef
Befaamd model
nu te boek en
tentoon-gesteld
Hermitage liet 41 schilderijen gaan naar Rotterdam
Vleugje
Armoede
Het lukt de museumwereld
de laatste jaren prima om
iapklare brokken kunst aan te
bieden. De Grande Parade en de
Traders liggen nog maar nauwelijks
achter ons of daar komt Boymans-
Van Beuningen te Rotterdam maar
weer eventjes met 41 machtige
schilderijen van het befaamde
museum Hermitage uit het
(ussische Leningrad. Het feit dat
deze doeken van onder meer
Rembrandt en Hals eerst na 200
aar weer eens terug zijn in het land
van oorsprong en een snufje
(usland maken het extra spannend
en zijn volgens verwachtingen goed
voor ruim 200.000 bezoekers. De
dranghekken staan klaar bij de
ingang!
Bevestigen
Opvallend
Tilburg
]recteur
ri d'Or
Het Hermitage Museum in Leningrad: de rivierzijde van het Winterpaleis. Een deel van
de kunstschatten is tijdelijk naar Rotterdam overgebracht.
Russische
Nederlanders
logeren
bij Boymans
Wij moesten dus wel met onze beste
spullen komen. We bezitten in Leningrad
zo'n 1300 schilderijen van Hollanders en
Vlamingen uit die bloeiperiode... De
Rotterdamers pikten er de beste spullen
uit, zodat de mensen die niet in staat zijn
via Intourist naar de Hermitage te ko
men (3.5 miljoen bezoekers per jaar) toch
nu in Rotterdam een vleugje kunnen zien
van hetgeen tsaar Peter de Grote en Ca-
tharina de Grote (let wel 2x 'de Grote')
aan kunst uit Holland in Rusland inves
teerde.
Het Hermitage-museum ontstond na
de revolutie uit een roemruchte tsarenpa-
leis in Leningrad met geconfisceerde
kunstschatten voor het volk. 'Het' volk
zou waarschijnlijk nooit die aankopen in
Nederland gedaan hebben. Geschiedenis
bestaat uit contradicties, uit tegenspra
ken. Het Nederlandse aandeel in het
Russische kunstbezit is onschatbaar,
zodat de verzekeringscijfers ook niet bo
ven tafel komen. Eigenlijk wel wat
vreemd, want het gaat om gemeenschap
pelijk ('communistisch') belastinggeld.
Los van alle theoretische beschouwin
gen en kritiek: wat is er in Rotterdam te
zien? Op de eerste plaats: je kunt er
voordelig met openbaar vervoer (NS) ko
men; vanuit Bergen op Zoom bijvoor
beeld ben je (inclusief museum) voor
29.70 uit en thuis. Er ligt een folder op
de stations waarmee je kunt bekijken wat
deze Russich-Nederlandse culturele hap
pening je kost.
Nog een ander 'vooraf: het museum
dat normaal van dinsdag tot en met zon
dag van 10 (zo. 11)-17 uur geopend is,
heeft voor deze expositie ook donderdag
avond tot 22.00 uur de tent open inclu
sief lezingen op deze avond; op 30 mei
Bob Haak over de schilderkunst van de
17e eeuw; 6 juni dr. Blankert over Hen-
drick ter Brugghen; 13 juni dr. H. Vlieg-
he over Rubens; 20 juni drs. E. v.d. We
tering over Rembrandt; 27 juni prof. E.
de Jongh over de 17e eeuwse schilder
kunst; 4 juli dr. E. Reitsma over verza
melen en 11 juli drs. J. Giltaij over Jacob
van Ruisdael. Telkens om 20.00 uur.
Slecht verhaal. Want wat is er op de
expositie nou te zien? In de catalogus
25) met slechte reprodukties, staat al
les aifgebeeld en beschreven. Maar dat
kan natuurlijk niet op tegen de cleane
Door Henk Egbers
DIRECTEUR Wim Beeren, op weg
naar Amsterdams Stedelijk en bezig
met de Hermitage-expositie zijn
Rotterdamse carrière meesterlijk af
te sluiten, raakte op het slot van de
persconferentie geïrriteerd.
Hem werd de - overigens onhandig
gestelde - vraag voorgelegd wat de Rem
brandt Research (de Nederlandse autori
taire commissie die de laatste jaren over
de hele wereld Rembrandts ongeldig zit
te verklaren) denkt over de Rembrandts
van de Hermitage?
Beeren, die wat meer souplesse wordt
toegewenst bij de waarschijnlijk heel wat
lastiger vragen die hij straks in Amster
dam moet beantwoorden, wees op de
broze draad die Nederland met Rusland
verbindt. Het woord 'kruisraketten' viel
niet, maar je voelde ze in het museum
achter Van Ruisdael en Hondecoeter
staan. Bovendien had Beeren het hoofd
van de afdeling westerse kunst in de Her
mitage - een 65-jarige dame in een jurk
uit 1954 en een kapsel uit 1927 - naast
zich, waartegen hij 'höflich' (ze sprak
perfect Frans en Duits) wilde blijven.
Had hij niet juist verteld hoe moeilijk de
ze expositie tot stand was gekomen.
Kijk, Rotterdam en Leningrad hebben
wat gelijksoortige belangen als wereldha
vens. Daar waren ze in 1977 al achter ge
komen toen een Rotterdamse delegatie
in Leningrad was. Toen al ontstond de
idee dat 'cultuur' een prima vredelieven
de vlag zou zijn boven al die containers.
Mensen van goede wil, die CDA, PvdA
of communistisch regime verder 'Wurst'
is. En Beeren vertelde dat het ministerie
van WVC, met een vinger in de pap,
soms nogal moeilijk had gedaan, afhan
kelijk van politieke verkoelingen en toe
naderingen. Hij accentueerde dat de pro
blemen méér bij de Nederlandse dan de
Russische regering gelegen hadden. En
fin, de staf van Boymans reisde vier keer
naar Leningrad om 41 schilderijen uit te
zoeken, die voor het eerst Rusland zou
den verlaten.
Het Russische hoofd, aanwezig in
Boymans, gaf tekst en uitleg: kijk, die
Hollanders wisten waarover ze het had
den. Ze kennen hun Gouden Eeuwers.
ET is een geniaal idee geweest
om dit onderwerp nu eens
niet te bekijken vanuit de
kunstenaar of het genre, maar
vanuit het specifieke model. Dat is
nooit eerder gebeurd". Aldus prof.
Evert van Uitert bij zijn inleiding
op de tentoonstelling 'Honderden
ogen zagen één model' en het
daarbij horende boek 'Truus
Trompert, een leven als model'. Dat
'geniale idee' is van de Bredanaar
Frits Huijsmans, die al een jaar of
zeven 'Truzen' verzamelt; getekend,
geschilderd of gekneed 'naar den
Ejve'.
Door Henk Egbers
FRITS Huijsmans uit Bergen op
Zoom en voormalig gemeenteamb
tenaar van Breda heeft als hobby
model- en portretfotografie. Maar
bij gebrek aan goede modellen is
dat wat de mist in gegaan. Met een
tic voor beeldende kunst en contac
ten in de kunstwereld werden hij en
zijn vrouw verzamelaars van model
len.
Daarbij kwam al spoedig de in 1977
overleden Truus Trompert om de hoek
kijken. Zij had immers veertig jaar lang
heel beroepsmatig als model gestaan
voor studenten en kunstenaars, die nu
vaak een grote naam hebben. Willem
Snitker, die ook Truus als studie-object
had en in wiens galerie te Heemstede nu
de eerste expositie van een grote serie
door Nederland, België en Duitsland
plaatsvindt, zei: „Ik heb uitgerekend, dat
die vrouw zo'n 250.000 keer getekend
moet zijn!".
Frits Huijsmans is er de man niet naar
om zijn verzameling (op dit moment
ruim 400 Truzen van 90 kunstenaars)
stilletjes in de map te houden. Hij heeft
er iets mee gedaan. Zo ligt er nu een fraai
hoek, uitgegeven door Van Spijk. Na een
levensschets van Truus Trompert (haar
vader was een Bredase metselaar), haalt
de kunstenaar Ben Guntenaar herinne
ringen aan Truus op. Hij werkte 25 jaar
met haar; 7 jaar als student en 18 jaar als
Drie maal Truus: de versies van Char
lotte van Pallandt, Willem Snitker en
Henk Dannenburg (v.l.n.r.)
men. Truzen getekend e.d. door kunste
naars als Piet Landkroon, Willem Snit
ker, John Radecker, Charlotte van Pal-
landt, Jo Mulder, Koo Huigen, Mark
Kolthoff, Gerrit Jan van der Veen, Joh.
Wertheim, Piet Damsté, Fred Carasso,
Jan Batterman, les Jacobs, Will Gubbels,
Cornelius Rogge, Eric Claus, Jan Bud
ding, Arie Teeuwisse, Henk Broer, Marja
Proper, Constant Nieuwenhuijs, Cephas
Stauthamer etc. Een boeiende collectie
naakttekeningen, die 'leken' meer inzicht
verschaffen in dit thema en kunste
naars/academiestudenten kunnen inspi
reren. Opvallend is bijvoorbeeld hoe cen
traal het lijf en hoe weinig de kop daarbij
'in the picture' zijn. Portrettekenen is he
lemaal losgemaakt van het model-teke
nen. Het is voer voor psychologen om te
onderzoeken welke psychologische ach
tergronden daarbij meespelen...
De tentoonstelling in Heemstede toont
75% van de kunstwerken, die in het boek
staan afgebeeld. Heel spannend. Boven
dien zijn er tekeningen en olieverven te
zien, die Truus zelf maakte op afgekrab
de doeken van 'haar' studenten. Anecdo-
tisch van waarde. In de nalatenschap van
Truus zijn bovendien tekeningen e.d. ge
vonden die zij uit de vuilnisbak haalde.
Zelfs drie gipsen beeldjes, die Charlotte
van Pallandt op haar maakte heeft ze uit
de vuilnisbak gehaald. Unica's die Van
Pallandt nu wel graag terug zou hebben.
Opvallend op de expositie (en in het
boek) zijn de foto's die in 1942, mogelijk
door Piet Damsté, van Truus tijdens haar
werk gemaakt zijn. Ze laten zien, dat het
'bloot zitten' voor zoveel spiedende ogen
veel kanten heeft, die Truus Trompert
thema is. Iedere dag bijna wordt Huijs
mans benaderd door kunstenaars die
Truus ook 'gebruikt' hebben en werk wil
len inzetten voor dit project. Exposeren
de instituten vragen om de tentoonstel
ling, zodat zich op dit moment kandidaat
gesteld hebben: Groningen, Tilburg,
Castricum, Nieuwegein, Den Helder,
Zeist, Heerlen, Hasselt, Bonn en Amster
dam. De culturele raad van Noord-Hol
land wil er een educatief project van ma
ken. De opening van de expositie, met
honderden aanwezigen, leek op een re-
unie van kunstenaars die ooit Truus gete
kend hadden.
„Van modellen is eigenlijk bitter wei
nig bekend", zei Evert van Uitert bij de
opening. Mannen stonden door de eeu
wen model op academies. Vrouwen
mochten daar niet staan. Vanaf de 19e
eeuw werd dat taboe wat doorbroken, al
mochten aanvankelijk alleen getrouwde
mannen met een vrouwelijk model wer
ken. De man 'steelt' immers het leven
van een model door het op papier te
brengen. Een soort hypnose van de des
betreffende vrouw; hetgeen allerlei psy
chologische processen tot gevolg had. De
positie van het model was daarbij zwak.
Truus is een goed prototype. Armoede
was meestal de aanleiding om model te
staan. Je kon prostituee of model wor
den. De scheidslijn tussen beide vrouwe
lijke beroepen was vaag. Je moest een
soort roeping hebben om het vol te hou
den. Truus was ook een écht model; ze
moesten haar maar pikken zoals ze eruit
zag. Ook kunstenaars hebben wat dat be
treft hun jeugddromen en geïdealiseerde
beelden van de vrouw moeten overwin
nen. Aanvankelijk maakten kunstenaars
hun beelden uit bijvoorbeeld drie model
len: van de een de voorkant, van de an
der de achterkant en van een derde de
onderkant.
Truus Trompert is de Nederlandse
maagd op het nationaal monument op de
Dam in Amsterdam. John Radecker ge
bruikte haar daarbij als model. Zo begint
het levensverhaal, zoals dat weergegeven
wordt in het boek. Het vertelt over dit
meisje geboren in een gezin dat het niet
Zelfportret van Samuel van Hoogstraten
(1627-1678).
rijze wanden met perfecte informatie
lokken en schilden als decor voor de
schilderijen in gouden tsarenlijsten met
Russische opschriften. Er is ook een af
zonderlijk ingerichte kantine met koffie
voor 2. Nog steeds niets over de schil
derijen!
Als regelmatig bezoeker van musea
e.d. denk ik: ik heb het allemaal al ge
zien! Rembrandt, Hals, Terborgh, Van
Ostade, Potter, Van Ruisdael, Steen, Jor-
daens, Rubens, De Hoogh, Metsu, Van
Goyen, Van de Velde, Wouwerman, Van
Dijck, Snyders etc. Dat is natuurlijk niet
niks. En deze jongens kwamen na enkele
eeuwen terug naar Nederland om.... te
bevestigen wat we al wisten. Maar wat
wil je? Als je tot de bon ton in de kunst
wereld wilt blijven behoren, 'moet' je dit
natuurlijk wel gezien hebben, ook al
voegt het weinig toe aan wat je al wist
over genoemde schilders.
Natuurlijk is het aardig om nu te kun
nen flirten met Saskia van Uylenburg als
de godin Flora (opgevoerd als het para
depaardje van de expositie) van de hand
van Rembrandt. Er zijn 31 Hollandse en
10 Vlaamse schilders uit de Gouden
Eeuw te zien. Van Rembrandt zijn er ook
nog van reprodukties bekende Heilige
Familie (1645) en mannenportret uit
1661. De Hermitage beschikt over 40
werken van Rubens, waarvan er hier
twee zijn: Landschap met Regenboog en
het typische Caritas Romana, waarop de
dochter de vader in leven houdt door
hem de borst te geven. Frans Snyders zit
onmiddellijk in het voetspoor met
Vruchten in een schaal en Het Vogelcon
cert.
De Utrechtse Caravaggisten hebben
een eigen hoek met Ter Brugghen, Van
Honthorst, Van Barburen en Bloemaert
(Landschap met Tobias en de engel).
Heel opvallend: een merkwaardig werk
uit de laatste periode van Paulus Potter;
de Kettinghond en een doek van Frans
Hals de Jonge - indertijd binnengebracht
als van de Oude - 'De jonge soldaat', een
indrukwekkend genrestuk. Ook de Ita
liaans georiënteerden als Both, Weenix
en Wouwerman vertegenwoordigen een
typerend verschijnsel uit die tijd. Portret
ten van Anthony van Dijck (zelfportet)
of Frans Hals (prachtig specimen uit ca.
1650) of van Jordaens (zelfportet met
ouders, broers en zusters) illustreren
prachtig een facet uit de schilderkunst
van die periode.
Ook al voegt deze tentoonstelling al
leen nog maar toe aan de kennis die we
al hebben en is ze een beetje een prestige-
slag, zodat je er niet wakker van zult lig
gen als het om een werkelijke geënga
geerdheid met de beeldende kunst gaat,
het is mooi meegenomen. Dus past het in
ons straatje, maakt ze wat los onder
de kunstliefhebbers. Zo wordt in Breda
op 29 mei in het museum Justinus van
Nassau een avond georganiseerd met le
zingen daaromtrent door Edith Gosjjjigs
en Gerrit Dinsbach. Op 13 juni is van-
daaruit zelfs een avondlijke bustocht
naar Rotterdam. Voor de rest kunt u het
doen met een catalogus 25), vouwblad
(ƒ2.50), 12 dia's 15), 8 ansichtkaarten
8), affiche 10) en 3 reprodukties
15). Kijk maar wat u ermee doet.
Meesterwerken uit de Hermitage. Museum Boy
mans-Van Beuningen, Rotterdam. Open: di.-zo. 10
(zo. 11)-17 uur. Entree 6.50. Tot 14 juli.
docent. „Een hele generatie kunstenaars
heeft haar getekend en geboetseerd en ze
was voor al die mensen het favoriete mo
del. Door haar inzet nam ze deel aan de
creaties. Truus was een ongewone bond
genoot van de leraar".
Evert van Uitert schetst verder het
model vanuit de kunsthistorie. Hoewel
hij zijn beschouwing eindigt met: „Wat
het werkelijke leven van de modellen be
treft, is het wachten op meer gedegen on
derzoek. Hun kijk vanaf het podium
waarop ze urenlang stonden, heeft nog te
weinig aandacht en waardering onder
vonden heeft Van Uitert in dit verhaal
veel interessante voorbeelden verteld
over het functioneren van de vrouw als
model in de kunsthistorie. Met name
over de psychologisch/erotische relatie-
Êatronen tussen kunstenaar en model,
'e fantasie daarover bij het publiek kent
geen grenzen. Natuurlijk speelde dat ook
bij Truus. Maar in haar levensschets zijn
die anecdotes weggelaten, omdat de
meeste desbetreffende kunstenaars nog
leven.
Verder zijn in het boek 154 afbeeldin
gen (waarvan een deel in kleur) opgeno-
heel intens heeft doorgemaakt. Door dit
boek en deze expositie heeft Frits Huijs
mans de verdienste de functie van het
model breder uitgelicht te hebben.
Van Uitert wees erop, dat met de re
novatie van het figuratieve in de laatste
tijd ook het model-tekenen weer een top
ic op de academies van nü is geworden.
Het eeuwenoude thema is weer actueel.
Daarom zal de volgende expositie rond
het model Truus in Tlburgs schouwburg
(4 september-6 oktober a.s.) niet alleen
nog meer Truus-schilderijen, -tekeningen
en -beelden bevatten, maar ook activitei
ten rond de betekenis van het model (o.a.
symposium). Daarbij zullen de vier Bra
bantse kunstacademies ingeschakeld
worden.
Werd Frits Huijsmans aanvankelijk
als een soort dwaze verzamelaar beke
ken, en werd hij maar door weinigen ge
volgd, nu lijkt het erop dat steeds meer
mensen (kunstenaars, docenten, geïnte
resseerden) ontdekken hoe boeiend dit
Wat is de reden dat een mens een
mens wil tekenen, schoon aan de haak?
Dat klinkt banaal, maar het feit is even
banaal als poëtisch. Wat Frits Huijsmans
in dit boek en deze tentoonstelling bij
eengebracht heeft rond dit thema is alles
zins de moeite waard en een aanzet voor
verdere studie en beschouwing.
'Tnius Trompert, een leven als mode1' (uite. Van
Spijk- J 29.50).
Honderden ogen zagen één model. Galerie De
Bleeker, Blekersvaartweg 18. Heemstede. Open
wo., za. en zo. van 12.00-17.00 uur. Tot en met 9
juni.
Inu in ons bedrijf komt,
lie maanden getraind voor-
Ihet diepe water wordt ge-
psen die in het begin kwa-
bg geen uur getraind. Daar
■ine: draaien met dat ding.
[uur kunnen we natuurlijk
dat is een duidelijk zaak.
en alle politieke en maat-
ptwikkelingen in.
persoonlijk hoeft arbeidstijd-
denk ik nog altijd dat de
Ir week een goede zaak is, ik
Blijk een tegenstander van
J. Werken is gedeeltelijk een
|me. Ik durf ook eerlijk te
niet voor het geld werk. Ik
bon leuk om een bedrijf mee
Ibben. Er zijn hier een hele-
1 die daar hun inkomen van
J hebben een bedrijf opge-
Innen onze marktsector dui-
Egrip is geworden. Ik denk
i heleboel mogelijkheden en
ekomst voor ons liggen bin-
Ik vind het leuk daar aan
1 te zien dat er mensen rond-
zier in hun werk hebben.
hnen vier jaar van aardappel-
vgeklommen tot fabrieksdirec-
\honderd man personeel onder
I van die status?
is het laatste wat ik zou wil-
misschien wel een beetje in
rgrond: één van de beste
ien van de mens is grootmoed
igmoed. Het is oh zo'n klein
mcces naar niets, dat is echt
el klein stapje. Er zijn zo ont-
factoren binnen het bedrijfs-
goed manager toch niet kan
prijzen van onze grondstof-
i ontzettend. Eén misoogst
cht wel overleven, maar nou
:wee misoogsten hebben, dan
niet omgekiept, maar je slaat
een succesvol bedrijf naar
dend bedrijf.
ebeente als je jezelf op een
at plaatsen! Blijf met beide
grond slaan! Dat komt ook
ijn geloofsopvatting. Een ze
inatie, een calvinistische ach-
n zekere soberheid.
oordat we dit bedrijf hadden,
;rkt en daar ging het niet an-
je dan bij dit bedrijf, Ik kan
lauwelijks meer uren werken
het vorig bedrijf gedaan heb.
ia altijd als eerste op kantoor,
ochtendmens. Om half acht
kantoor en ik ga nooit voor
naar huis.
dat de mens de opdracht heeft
ken, dat is een persoonlijk uit-
Zeker gezien mijn leeftijd zou
mijn lauweren gaan rusten, zo
ton. Ik heb er geen enkele be-
integendeel.
elijk gesetlled.
:nk het wel. Maar ach. Ik vind
5g zo ontzettend veel dingen
oen, over tien jaar moeten we
eens kijken.
teeft het beste met U voorgehad.
op ik (lacht), dat hoop ik. Ik
st geen bourgondiër. Ik ben
avalsvierder, ik werk die dagen
oor. Ik kan de zon best in het
schijnen, maar wat dat aan-
k toch mijn eigen levensstijl en
t houden.
'Het huwelijkscontract' van Jan Steen (1625-1679), even terug in Nederland. fotos museum boymans-van beuningen
breed had. Vader was vanuit Breda naar
Amsterdam gekomen, omdat daar bij de
volkswoningbouw in het begin van deze
eeuw mogelijk meer werk lag als metse
laar. Hij ging te vroeg dood. De zussen
Truus en Rie en broer Cor brachten geld
binnen door model te staan. De Rijks
academie was daarbij het centrale gege
ven voor Truus. Nu hangen er heel wat
schilderijen en tekeningen en staan er
nogal wat (bevrijdings)beelden in Neder
land, die Truus Trompert als model heb
ben voor....
