even.
UITBLAZEN
IvabiiH
Nationale ec
Verre
eilanden
m
ÏJMEEGS J
WIMKOCK
zaterdag 18 me11985
ACHTERGROND
zaterdag
Degelijk
Bisschoppen
18 me1191
VOORTAAN L
IJMEGEN - Baarmoe
maal verdwijnen, wa
aanvankelijk om de d
'ijf jaar - blijft bestaan
Na bijna negen jaar
roefregio Nijmegen is er
evallen sprake van een v<
erhalskanker. Het onderz<
ren tussen de 35 en 54 jaar.
Uit een eind deze maand
irschij nende verantwoor-
ng van de Nijmeegse patho-
og-anatoom prof. dr. G.P.
ooijs en de sociaal-genees-
jndige mevrouw Y. van der
raaf onder de titel 'Scree-
dagen heeft hij goed geluis- ngsonderzoek op baarmoe-
terd. Maar de laatste dagen erhalskanker' blijkt dat het
heeft hij flink uitgehaald
Over het gezin, huwelijk a
sexualiteit. Die laatste
van zijn bezoek vond ik een
zwarte dag. Die eucharistie
viering op Beek heeft mij
niets gedaan.
Protest
taatssecretaris
rouwenurine voor 2
destemcoi
Maanden geleden
dook, tweemaal
kort achter elkaar,
de naam van het eiland
Tristan da Cunha op in
mijn lektuur. Omdat ik
nogal gefascineerd ben
door verre eilanden in rui
ge zeeën, was dat voor mij
aanleiding dit eiland in kort be
stek te beschrijven. Het feit dat
ik er nooit was geweest weer
hield me daar niet van. Als Ne
derlandse journalisten niet
mochten schrijven over de gang
van zaken in oorden waar ze
nooit een voet hebben gezet
dan zouden de buitenlandpagi
na's grotendeels wit blijven.
Wat dat betreft hebben Britse
journalisten betere kansen,
dankzij de langzamerhand
hoogst merkwaardig wordende
koloniale erfenis van het Impe
rium.
Tristan da Cunha is Brits,
maar het ligt ver in het zuiden
van de gigantische watermas
sa's van de Atlantische Oceaan,
3000 mijl ten westen van Kaap
de Goede Hoop. Omdat dit wat
ver is van Londen, houdt de
gouverneur van Sint Helena
een oogje op de gang van zaken
op Tristan, waar 250 Britse on
derdanen zitten samengedromd
op een niet onvruchtbaar pla-
teautje tegen de helling van de
2000 meter hoge vulkaan, die in
feite het hele eiland vormt.
Nu ligt St.-Helena óók een
dikke 3000 mijl van Tristan da
Cunha. Bovendien is er op
Tristan geen vliegveld en heli
copters die zo'n afstand kun
nen overbruggen bestaan nog
niet. De gouverneur komt dus
zelden op Tristan. Wil hij er
heen dan moet hij daarvoor een
onveranderlijk ruw verlopende
zeereis maken want Tristan ligt
op de drempel van de Roaring
Forties, het beruchte stormge-
bied rond de veertigste breedte
graad 7Wv/anr-spelers moeten
dit onthouden!). Met andere
woorden; er moeten belangrij
ke redenen zijn voor de gouver
neur om zee te kiezen en koers
te zetten naar Tristan.
Eilandraad
De tweede reden voor de
komst van de gezagsdrager lag
meer direct in de bestuurlijke
sfeer. Op het eiland wordt de
dienst uitgemaakt door de de
mocratisch gekozen eilandraad,
bestaande uit vierentwintig
mannen. (Voor zaken die speci
fiek vrouwen aangaan, is er ook
een vrouwenraad aan wier be
slissingen die van de mannen
wel niet Ooostindisch doof
voorbij zal durven gaan.) Voor
zitter van de eilandraad is de
administrateur. Welnu, deze ge
zagsdrager, indirect de verte
genwoordiger van de verre ko
ningin, was onlangs overleden
en er moest een nieuwe worden
gekozen en geïnstalleerd. Dit
laatste moest natuurlijk door
de gouverneur van Sint Helena
(die overigens behalve de eilan
dengroep Tristan da Cunha
ook het eenzame eiland Ascen
sion onder zijn hoede heeft!)
worden gedaan.
Simon Winchester vertelde
dat de administrateur tevens de
politie-autoriteit is op het
eiland, maar - zo zei hij erbij -
„in die funktie heeft de man
niet veel te doen. Tristan da
Cunha kent geen misdaad, zelfs
geen kleine criminaliteit." On
beschrijflijk hard en saai moet
het leven zijn op Tristan da
Cunha en toch zou ik er best
eens willen gaan kijken.
Toerisme
Ik heb in mijn leven al heel
wat eilanden bezocht en daar
waren heel exotische bij. Als ik
de namen opschrijf, krijg ik een
aardig rijtje vind ik zelf en dan
blijk ik niks te mopperen te
hebben. En toch: op de Buiten-
Hebriden na zijn ze niet het
soort eilanden dat het meest tot
mijn verbeelding spreekt. Dat
zijn namelijk eilanden als Tris
tan da Cunha, op de rand van
de bevaarbare wateren. De
eilanden van het noorden als
Spitsbergen, Nova Zembla, Be
reneiland, maar ook de Shet
land eilanden, de Orkaden en
de Far Oer. IJsland natuurlijk
en helemaal aan de andere
kant, in het verre zuiden van de
Atlantische Oceaan, de Falk
land Eilanden van vóór de
Brits-Argentinse oorlog en het
geheimzinnige Bouvet'dat zee
vaarders zelfs met moderne na
vigatiemiddelen soms niet kun
nen vinden door de mist en de
onmetelijke ruimte waarin het
eiland dan schuilt.
Maar wat heet vandaag de
dag nog afgelegen? Naar Spits
bergen kun je met het toeristen
schip Plancius, cruiseschepen
wagen zich tot onder de glet-
schers van Alaska aan de Be
ring Zee. Jaren heb ik er over
gedacht om eens per veerboot
van Schotland naar de Far Oer
en vandaar naar IJsland te va
ren. Dat leek me wel avontuur
lijk tot ik in de krant las dat er
een soort cruise Denemar-
ken-Shetlands-Far Oer-IJs-
land v.v. bestaèt. Kun je eigen
lijk nog wel ergens heen zonder
in aanraking te komen met het
georganiseerde toerisme. Nou
ja, behalve naar Tristan da
Cunha dus?
Radioverslag
Dit voorjaar had hij zulke
redenen en de journalist Simon
Winchester, die naam maakte
met zijn reportages over de kor
te oorlog op de Falkland Eilan
den in 1983, reisde met hem
mee. Dat bedoelde ik met de
betere kansen voor Britse jour
nalisten om naar de meest on
waarschijnlijke uithoeken van
de wereld te kunnen reizen.
Toevallig ving ik het radio
verslag op dat Winchester gaf
voor de BBC Worldservice. Si
mon was één en al enthousias
me want de bij de aankomst
van het schip samengestroomde
eilanders lieten er geen misver
stand over bestaan dat ze zich
British voelden en ik kan me
voorstellen dat zoiets, aan de
andere kant van de wereld in
een eindeloze oceaan, duizen
den mijlen verwijderd van an
der menselijk leven, laat staan
beschaving, het Britse hart nog
altijd goed doet. Op Tristan da
Cunha hielden ze zelfs de Britse
voetbalcompetitie bij, vertelde
Winchester en er waren vol
doende Union Jacks op het
eiland voorradig om de gouver
neur in een passend decorum te
kunnen ontvangen.
Het schip waarmee de be
stuurder was gekomen had ook
twee Landrovers aan boord, de
eerste auto's die het eiland ooit
had gekend en tevens één van
de twee belangrijkste redenen
voor de komst van de gouver-
neur: hij moest op 'fristan een
verkeersreglement afkondigen en
een kentekenregistratie invoeren.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiniü
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie; drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
"2? 076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie® 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur.
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
J 22,97 per maand; 66,30 per kwartaal of j 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17,00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20,30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rqnlfrolstioc'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
DE MAN die deze week het nieuws domineerde, was de
vandaag 65 jaar wordende paus Johannes Paulus 2.
De vrouw die opeens in de spotlights kwam te staan was
Hedwig Wasser
Als lid van de Nederlandse Missieraad mocht ze de paus
toespreken. Ze hield zich niet aan de officiële tekst. Ze
voegde er een kritische hartekreet aan toe.
„Gaan we op een geloofwaardige manier om met de be
vrijdende boodschap van het evangelie, als er met een
opgestoken vinger gepredikt wordt in plaats van met een
toegestoken hand? Als er geen ruimte is, maar uitsluiting
wordt aangezegd aan ongehuwd samenwonenden, ge-
scheidenen, homosexuelen, gehuwde priesters en vrou
wen?
Gaan we op een geloofwaardige manier om met het her
derschap in Christus, als bisschoppen bóven ons in plaats
van midden ons op weg zijn? De kerkelijke ontwikkelingen
van de laatste tijd hebben velen van ons gedwongen uit
kritische trouw en christelijke gehoorzaamheid de kerk
ongehoorzaam te zijn. Maar wij zijn allen de kerk."
Op zichzelf weinig schokkende woorden. Maar het werd
een 'incident' omdat de bisschoppen geen kritiek wilde
horen tijdens het bezoek van de paus. Helemaal niet van
een vrouw. Daarom stond Hedwig Wasser opeens in het
nieuws. Was ze de held van de mensen voor wie ze een
T5 PAGINA
pleidooi gehouden had.
Wie is de vrouw die de paus de les wilde lezen?
Hedwig Wasser (45) is een huisvrouw uit het Drentse Pei.
ze, tien kilometer ten zuiden van de stad Groningen. Ge
trouwd. Moeder van drie kinderen. Actief in de katholieke
kerk. Lid van de Missieraad.
Hedwig Wasser voelt zich progressief katholiek. Ze gaai
ter kerke in een kleine oecumenische gemeenschap in
Peize. Ze voedt haar kinderen op met de christelijke waar
den. Tijdens de vasten leeft ze nog echt sober. Ze is lit
van Vrouwen voor Vrede.
Het woord aan Hedwig Wasser. Een gezicht van de ande
re kerk.
Door Mick Salet
„HEDWIG Wasser. Het
is een naam die precies
bij mij past. Hedwig was
een Silezische hertogin.
Een heilige. Het bete
kent de strijdlustige. En
Wasser. Dat is water.
Daar zit beweging in.
Dat klopt ook. Ik hou
niet van stilstand. Hed
wig Wasser. Dat bén ik.
Vroeger noemden ze me
Hetty. Toen ik in de derde
klas van de lagere school zat,
vond ik een doopprentje met
mijn namen Hedwig Maria
Margaretha. Daar ben ik mee
naar mijn meester gegaan en
heb gezegd dat ik voortaan
dan ook Hedwig genoemd
wilde worden. Daar heeft hij
zich consequent aan gehou
den. De anderen ook.
Na mijn huwelijk liet ik
me Hedwig van Leijen noe
men. De achternaam van
mijn man. Dat ik opeens zijn
achternaam moest gebrui
ken, vond ik wel erg. Maar je
deed het. Het was zo vanzelf
sprekend. Ik deed alles wat
hoorde. Trouwen. Kinderen
krijgen. De naam van je man
gebruiken. Alles volgens de
regels.
Drie, vier jaar geleden ben
ik mijn meisjesnaam weer
gaan gebruiken. Ik werd me
toen bewust van mijn eigen
identiteit. Sindsdien heet ik
weer Hedwig Wasser. Dat al
leen de naam van mijn man
nog in het telefoonboek staat,
is een foutje van de PTT. Ik
heb allang opgegeven dat ik
er ook met mijn eigen naam
in wil staan.
Nee, ik ben niet opeens een
felle feministe geworden.
Nog niet. Ik denk ook niet dat
ik het zal worden. Dat komt
waarschijnlijk omdat ik in
een prima situatie zit. Als ik
een man had die overal tegen
was, die me geen ruimte gaf,
dan was ik misschien nu ook
wel een felle feministe. Maar
ik hoef dat niet te zijn. Ook
niet het tegendeel. Ik sta zo'n
beetje in het midden van de
vrouwenbeweging.
De vrouwenstrijd is voor
mij het breekpunt geweest.
Niet de 'ontwikkelingen in de
kerk. Door de vrouwenbewe
ging ben ik me bewust ge
worden van mijn eigen iden
titeit. Dat is zo'n vijf jaar ge
leden. Ik ben nu vijfenveer
tig. Ik vind dat ik tot mijn
veertigste dood ben geweest.
Ik kom uit een degelijk ka
tholiek gezin. Niet streng.
Wel degelijk. Als ik terug
kijk, kan ik zeggen dat ik een
prima jeugd heb gehad. Een
middle class milieu. Zeven
kinderen. Mijn broers gingen
naar kostschool in Limburg.
Naast ons huis was een open
bare HBS. Maar wij moesten
naar katholieke scholen.
Ik ging naar een middelba
re school in Doetinchem.
Iedere dag met de trein op en
neer vanuit Winterswijk. Ik
heb daar nooit spijt van ge
had. Geen rancune. Ik ben
juist reuze blij dat ik op een
katholieke school ben ge
weest. Niet alleen vanwege
de godsdienstlessen. Vooral
de sfeer. De christelijke
waarden die ik uit mijn op
voeding heb overgehouden,
waardeer ik nog steeds posi
tief.
Negatief vind ik dat we als
vrouwen toen onderdrukt
werden. Je werd dom gehou
den. Mijn ouders hebben de
regels van de kerk altijd
strikt opgevolgd. Dat is geen
verwijt. Ze waren ook kinde
ren van hun tijd. Maar toen
ik veertig was, drong het pas
tot mij door. Ik was woedend.
Ik voelde me het slachtoffer
van een kerk. Je werd in een
rol gedrukt. Er werd je niet
geleerd om zelf te denken.
Ik deed alles zoals het
hoorde. Wel ging ik naar de
sociale academie. Maat
schappelijk werk. Daarna
ben ik gaan werken in de
zwakzinnigenzorg. Daar
leerde ik mijn man kennen.
We trouwden. Kregen drie
kinderen. Ik gaf mijn baan
op om de kinderen op te voe
den. Daar heb ik nu spijt van.
Maar toen was het allemaal
vanzelfsprekend. De man
maakte carrière. De vrouw
was voorwaardescheppend.
Op mijn veertigste kwam
ik in opstand. Misschien wel
de midlife crisis of hoe ze dat
ook mogen noemen. Mis
schien ook wel omdat de kin
deren ouder werden en vra
gen gingen stellen. Waarom
hoort dat zo? Ze waren veel
kritischer dan ik.
Toevallig was dat ook net
de tijd dat ik begonnen was
met een cursus aan de pasto
rale school. Dat was een op
leiding van twee jaar met
wekelijks een avond les. Bij
bel, pastorale vorming, theo-
De vrouw die de
paus de les las
Hedwig Wasser: ...ik ben niet opeens een felle feministe geworden....
logie enzo. Ik had er altijd al
behoefte aan gehad me daar
meer in te verdiepen.
Ik was al heel lang bezig in
het parochie-werk. Daar
ging ik steeds verder in. Ik
kwam hier in de diocesane
raad. Een raad van leken die
de bisschop advies geven. Je
kwam weinig vrouwen tegen.
Een of twee in een collega
van vijftien. Ik deed dan ont
zettend mijn best om me aan
te passen in die mannenwe
reld. Om die mannentaal ook
te spreken. Ik dacht dat die
mannen het allemaal beter
wisten. Ik luisterde goed.
Daardoor heb ik overigens
heel wat van ze geleerd.
Maar op een gegeven mo
ment dacht ik: waar ben ik
mee bezig. Er werd een ver
gadering gehouden over de
positie van de vrouw in de
kerk. Dat was naar aanlei
ding van dat boek Openba
ring door Ervaring. Daar
zouden we het in de raad
over hebben. Maar toen bleek
dat die heren daar van toeten
noch blazen wisten. Ik weet
niet of ik ze dat kwalijk moet
nemen. Maar ik vond het af
schuwelijk. Ik voelde me
daar niet meer thuis. Ik ben
toen opgestapt.
Ik was erg bezig met de
vrouwenstrijd. Nee. Dat is
zo'n groot woord. Maar
emancipatie dat is weer te
weinig zeggend. Maar goed.
Ik dacht: waarom heb ik me
altijd aangepast? Stukje bij
beetje begon ik te verande
ren. Ik kreeg een eigen in
breng. Nam een eigen positie
in. Dat riep natuurlijk oppo
sitie op. Wat ben jij veran
derd, zeiden de mensen dan.
Dat vond ik het mooiste com
pliment dat ik kon krijgen.
Dat betekende dat ik niet
stilstond.
Door het feminisme begon
dat me allemaal duidelijk te
worden. Eerst was ik woe
dend. Ik ging me vreselijk af
zetten tegen het mandom.
Niet tegen individuele man
nen, maar tegen het man-
dom. Wat hebben ze ons toch
onderdrukt. Ik was daar vre
selijk mee bezig. Maar je kan
niet in woede blijven steken.
Je moet er met creativiteit
uit zien te komen. Wat min
der fel.
Ik begon meer belangstel
ling te krijgen voor de vre
desbeweging. Van mijn lage
re schooltijd af was ik al lid
geweest van Pax Christi.
Maar toen speelde die kern
wapentoestand. Ik heb mee
gelopen in de demonstratie
tegen de plaatsing van kern
wapens. Ik stond helemaal
achter de IKV-leus. Het werd
me ook duidelijk dat de kern-
wapenproblematiek alles te
maken heeft met ontwikke
lingssamenwerking.
Toen ik uit de adviesraad
stapte had ik gevraagd of ik
op ander terrein iets kon
doen. Zo kwam ik als verte
genwoordigster van het bis
dom m Groningen in de Mis
sieraad. Dat is vooral be
leidswerk. Aan de basis
wordt veel gedaan aan be
wustwording en aan vor
ming in de parochies. Die
groepen ondersteunen wij.
We helpen ze bij hun actie
programma's.
Aan een betaald baantje
had ik geen behoefte. Het
hoeft niet voor het geld. Maar
het gaat me ook niet om zo'n
carrière. Ik doe liever dit
werk. Ik ben er erg bij be
trokken. Gestalte geven aan
de kerk in de samenleving.
Liturgie en catechesatie trekt
me niet zo. Ik heb meer be
langstelling voor de politieke
kant. Ik ben meer iemand
van de barricades. Als de be
vrijdende boodschap van het
evangelie in gedrang komt,
kom ik in het geweer.
Al maanden voordat ik die
rede voor de paus moest hou
den, wist ik dat ik het ging
zeggen. Ik heb er met bijna
niemand over gesproken.
Maar ik kreeg de kans en ik
moest het dus doen. Je kan
toch niet alleen opkomen
voor onderdrukten die ver
weg zijn. Je moet ook opko
men voor de onderdrukten
hier. De homofielen. Geschei
den mensen. Gehuwde pries
ters. Vrouwen. Ik heb hun
stem vertolkt, omdat ik de
kans kreeg.
Het was niet zomaar een
incidentje. Het is veel meer.
Dat bleek al uit de positieve
reacties. Mijn telefoon staat
roodgloeiend. Ik kreeg tele
grammen van mensen die me
steunen. Veel bloemen. De
eerste dag kreeg ik al zeven
tig brieven. De dag daarop al
honderd. Allemaal van men
sen die me steunen. Me be
danken. Ze hoeven me niet te
bedanken. Maar ze vinden
het fijn dat ze als groep ge
noemd zijn. Dat heeft bevrij
dend gewerkt.
De negatieve reacties vie
len wel mee. Een paar brie
ven. Ook anonieme. Dat ik
Zijne Heiligheid heb bele
digd. Dat ik door de duivel
bezeten ben. Dat ik zelf ook
wel lesbisch zal zijn. Van de
bisschoppen heb ik persoon
lijk nog niks gehoord.
Wel heb ik reacties in de
krant gelezen. Dat het
schaamteloos was. Dat ik de
sfeer van het bezoek bedor
ven zou hebben. Daar heb je
het weer. We moeten alle
maal braaf en gehoorzaam
zijn. Naar de paus en de bis
schoppen luisteren. Anders
bederf je de sfeer. Maar als
het gaat om een onrechtvaar
dige zaak dan moét je toch
opstaan. Dan moet je je ver
zetten. Het is toch krankjo-
....op m'n veertigste kwam
ik in opstand... - foto oe stem
rum dat we niet mogen opko
men voor de onderdrukten.
Veel mensen vragen zich
ook af waarom de bisschop
pen dat niet willen horen. Ik
denk dat de bisschoppen
Ernst en Muller zeker gevoe
lig zijn geweest voor mijn
oproep. Ik hoop dat de bis
schoppen straks hierover met
me willen praten. Niet met
mij alleen, maar met al die
kritische groepen van katho
lieken. Ik hoop dat dat zal ge
beuren. Als de bisschoppen
doen alsof er niets gebeurd is,
dan komt er een verzetskerk.
Een ondergrondse kerk. Dat
zijn grote woorden.
Maar wat er daar zondag
gebeurd is na mijn toespraak
en wat er op 8 mei gebeurde
op de manifestatie van Het
Andere Gezicht Van De
Kerk, dat krijg je niet meer
- foto de stem
weg. Als je dat de kop in
drukt, komt het er op een an
dere plaats weer uit. Ik ge
loof heilig in de Heilige
Geest.
De bisschoppen hebben het
zelf opgeroepen. Als ze niet
hadden verboden dat de paus
tijdens zijn bezoek ook kriti
sche geluiden, zoals van Tine
Halkes, had mogen horen,
was dit nooit een incident ge
worden. Het bijzondere is
niet wat ik gezegd heb, maar
het bijzondere is de situatie
waarin ik het gezegd heb.
Dat is het gevolg van de hou
ding van de bisschoppen zelf.
Als dan gezegd wordt dat
de paus hier niet kwam om
naar kritiek te luisteren,
maar om het geloof te vieren,
dan vraag ik: hoe kan je nu
het geloof vieren, als je niet
met de menselijke werkelijk
heid geconfronteerd wil wor
den. Dat is niet te scheiden.
Dan mogen de bisschoppen
toch niet zeggen, dat ik die
kritiek maar had moeten uit
stellen. Ze zeggen: als de
paus hier op bezoek is, komt
dat niet gelegen. Dat kan
toch niet. Als dat zo zou zijn,
dan zijn we toch wel erg ver
afgedwaald. Christus zei toch
juist dat mensen de ruimte
moeten krijgen.
De bisschoppen opzij
schuiven wil ik niet. Geen
schisma. We zijn met zijn al
len de kerk. Daar bedoel ik
ook de bisschoppen me. We
mogen niet iedereen uitslui
ten die niet tot de progressie
ve katholieken behoren. We
moeten het niet zo zwart-wit
stellen. Niet polariseren. Als
je dat doet is er gelijk een
kloof. Dat mag niet gebeuren.
We moeten het gesprek
gaande houden. Die spanning
is juist goed. Conflicten kun
nen positief werken. In een
gesprek steek je iets van el
kaar op. We moeten hopen
dat die dialoog iets kan ople
veren. Maar dan moeten bei
de kanten willen. Wij willen
wel. Maar de paus die wil
geen veer laten. Die zegt: zo
is het, zo blijft het, tot in de
eeuwen der eeuwen. Amen.
De kerk heeft leiding no
dig. Daar heb ik ook geen be
zwaar tegen. Maar ik vind
niet dat die leiding in één
persoon geconcentreerd moet
zijn. Omdat de paus paus is
weet hij nog niet alles. Van
de autoritaire houding van
de paus en bisschoppen ben
verbiedt, komt iemai
gén ih opstand.
ik vervreemd. Dat heeft niet
met mijn leven te maken. 6
zit geen dynamiek in. Een
brek aan geloof. Ze hebbes
geen vertrouwen in de men
sen.
Kinderen in de puberteiij
moet je ook niet steeds zeg.
gen: dit mag niet en dat maJ
niet. Je moet ze de ruimte
ven. Dan lijkt het soms wei|
scheef te gaan. Maar dai
groeien ze zelf weer naar
evenwicht. Als je iemand al.
les
daar tegèri
Dat geldt ook voor de ketl
Soms slaat de slinger
beetje te ver door. Maar
komt ie vanzelf weer terugl
Dat is toch de les uit de gJ
schiedenis. We moeten hope;)
dat de bisschoppen en
paus ons die ruimte willes
geven. Dat moet je hope:
Maar je moet er niet
wachten. We moeten gewi
doorgaan met waar we mes|
bezig zijn.
Ik zou wel eens gewoos
met de bisschoppen willet)
praten. Ze zijn zo bang hur,
gezicht te verliezen. Maar;;
hebt toch niets te verliezei
als je voor de goede zaal)
strijdt. Ik zou ze willen
gen: wees jezelf en doe toch
niet zo belangrijk. Ik zoude
bisschoppen best eens de zin
nen willen voorlezen die ih
zondag ook heb gelezen. Dat
zou ik ze willen vragen. Zegt
u nu eens wat u voelt. Weesti
zelf. Denk niet: wat moetih
hierover als bisschop zeggen
Nee. Zeg het zelf. Wat u voelt
Ook bisschoppen moeten zich
kwestbaar kunnen opstellen.
De paus heeft het bezoeh
mooi opgebouwd. De eersli
Van onze Haagse redact
DEN HAAG - Het kabinet wi
medailles verbonden aan de
Oranje Nassau afschaffen.
Het goud, zilver of bron:
vervangen door een lidmaats
de orde van Oranje Nass;
draagteken dat alle huidige I
van de eremedailles alsnog ui
krijgen.
aar
Als de bisschoppen ze
dat het pausbezoek goed ver
lopen is, dan vraag ik me
wat ze daarmee bedoelen
Het was toch opmerkelij k da
de belangstelling ver bene-
ze opeens dat ,ze het klein
schalig Wilden houden. Ge
loof het maar niet. Dat
gen ze alleen om hun t
positie goed te praten.
zijn niet gek. We geloven niet
dat de bisschoppen alle wijs
heid in pacht hebben.
Ik laat me bij de burgelijkt
stand niet uitschrijven
rooms katholiek. Rome
me niets meer. Maar wat is
het effect van zo'n protest. Is
voel me katholiek en ik bl
katholiek. Absoluut. I
woordje Rooms dat zeg ik
niet bij. Dat heeft alles
maken met het autoritaire
instituut. Het gaat mij niel
om die leer. Het gaat me on
het leven.
De mensen die wel dolblij
waren met het bezoek van de
paus en het een hoogtepunt
van hun leven vonden? Er is
wel eens gezegd: sommigf
mensen zijn levend dood. Ei
zit geen beweging in. Dal
heeft alles met angst te ma
ken. Ze durven geen nieuw
standpunten in te nemen. He
is ook niet makkelijk om al
les wat altijd zo belangrijk
voor je is geweest opeens op
losse schroeven te zetten.
Maar dat is nu juist de
Exodus die nodig is. Weg
trekken uit oude zekerheden
Naar nieuwe plaatsen,
daar ook weer weg durven
trekken. Wanneer mense»
bang zijn, komen ze niet in
beweging. Als de bisschope»
dat niet doen, moeten de ver
anderingen van de basis ko
men. Wij zijn toch met zijl
allen de kerk. Als wij
mtal gevonden gevallen in
loop van de jaren is terug
slopen van 2,8 per 1000 vrou
wen via 1,9; 1,3 en 1,2 naar 0,3.
Volgens Vooijs is het onder-
aek naar kanker aan de baar-
oederhals het enige, waarbij
inker in een voorstadium te
if kan worden gegaan.
Als het ware wordt een
/entuele toekomstige kanker
iconstateerd aan de hand
in de structuur van de cellen
den de maat was. Dan zeggerHit het slijmvliesweefsel. Bij
meer zouden geven, dan z')i
de bisschoppen toch nergeï
meer.
Of ik nu in een bepaal»
rol geduwd wordt als s
buis voor groepen die te v»
nig ruimte krijgen in de
tholieke kerk? Er is al d®;
een krant geschreven dat i»
het idool van de verdrukte!
ben. Dat is om te lachen. Ia
ten we reëel zijn. Ik sta nu?
het lijstje van opstandig'
vrouwen in de katholiek'
kerk. Ik ben na die rede val
zondag een adres voor men
sen voor wie ik gesprok"
heb. Dat is begrijpelijk.
Maar je moet nuchter blij
ven. Ik kan daar niet de W
dag voor thuis aan de tele
foon blijven. Ik kan geen tl*
rapheutische gesprekk"
gaan voeren. Ik ben wel be
moedigd door al die reactie»
Dat vind ik ook het positie);
van het pausbezoek. Dat1»;
nu allemaal zo duidelijk
geworden. Het heeft ons
kritische katholieken, dichte-
bij elkaar gebracht. Dat
toch schitterend."
iderzoek aan andere organen
oals de borst) is er al kanker
inwezig op het moment dat
iets wordt ontdekt.
Naast de beide andere be-
EN HAAG (ANP) - Staatssecr
ikele reden om van hogerhand
ibruik van urine van zwang
ruchtbaarheidbevordering van
De bewindsman heeft dit la
ihriftelijke vragen van het Pvd
Van der Reijden zegt dat er
opzetten of beperken van het b
n behoeve van betere vrucht!
!t oogpunt van volksgezondheid
Hij wijst er op dat vaststelier
ees en vleeswaren die schadeli
n zaak is van de vleeskeuring
«Is De Pree had geopperd.
ZIET eruit als een dik, gemo
kan spijkerhard zijn. De Bei
in Landbouw heeft zijn Europe
J wanhoop gebracht, maar he~
nun slaap gehouden,
in het overleg over de landb
éenschap weigert Kiechle op
éar iets toe te geven.
Kiechle verzet zich met al zijn
ln die prijzen. De andere lande
h iets te doen aan de enorme g
vanwaar de onverzettelijkheid
ln zelden hun binnenlandse p
n boven die van de EG? Het
■jilsland zelf, waar Kiechle nerg
'net gunstigste geval uitgejouw
10 met eieren en tomaten. In
masse geen kerkbijdrages is aus dem Allgau' genoemd e
moor m„rion „»on Hor o«moedelijkheid en jovialiteit do
Je Duitse boeren hebben, ev
'«en: de verlaging van de mei
^ecties, aantasting van het
■éfde subsidies, kortom inkom
- éen self made-man die het t
■a verweten medeschuldig te
*e verkiezingsnederlaag in
M'oneel CDU- en CSU-ste
is, want, zeiden zij, Kiechle h
°n zijn kabinet kreeg Kiechl
opdracht zich in Brussel keih
van de boeren voorl
a®vT zeker mee, dat de co
n tig 'nein' in Brussel de des
'i'é opstelling van Bonn in de E
"deten constateren, dat uitg
- r?en van de meerderheids
r oere landen die zich tege
oiet realistisch en dwars', zi
nd'gd
trieste vertoning in Bruss
in rve raad van regeringslei
irti',0? moet zich met de bes
kaUltsebreide EG gaan be
,rt oe starre opstelling van I
tinr ,de West-Duitsland, i
nale echo's gaan overhee
moeite heeft om met één s
°u de EG niet alleen nog
e9 in de EG zelfs onmogelij
