t
m:
ER WORDT WJ
EXTRA
'DE BESTE DESKUNDIGEN ZIJN AFRIKANEN ZELF
Sporen
Ontwikkeling?
Plaatsje in
de schaduw
Beslissing
jrv./
mèft
Contact
Protest
Dialoog
bootste stad
ZATERDAG 4 ME11985
T48
DoorJos Timmers
BULAWAYO - Een dorpje op
het platteland van Matabele-
land, in het zuidwesten van
Zimbabwe. Tussen de uit leem
opgetrokken hutten met rieten
daken staat een vrouw driftig
maïs te stampen, maar het op
haar rug gebonden kind slaapt
ongestoord door. Uit een van
de hutten kringelt wat blauw
witte rook. Daar staat een pot
met groenten op het open
houtvuur te koken. Even ver
derop spelen kleine kinderen
spelen zorgeloos in het rulle
zand.
Terwijl de zon langzaam
naar de horizon zakt, slaat P.
P. Sikhuthali het schouwspel
met een tevreden blik gade.
Deze boer heeft weer hoop
voor de toekomst. Sinds vorig
jaar november is er hier na
driejaar van droogte eindelijk
weer voldoende regen geval
len. Omdat bijna zijn hele vee
stapel door de droogte is ge
storven, heeft hij samen met
zijn vrouw de uitgedroogde,
steenharde akker met de hand
moeten bewerken. Die zware,
lichamelijke arbeid lijkt
vruchten te gaan afwerpen.
Achter de hutten steken de
halmen van sorghum en millet
fier de hoogte in.
Het dorpje Tsholotsho ligt
middenin een van de commu
nale gebieden, die delen van
Zimbabwe waarin de vroegere
blanke overheersers de Afri
kaanse bevolking concen
treerde en waar, vijf jaar na
de onafhankelijkheid, nog
steeds de overgrote meerder
heid (drie kwart) van de be
volking woont.
Er staan geen grote borden
langs de weg, die de overgang
van het voormalige blanke ge
bied naar de communale ge
bieden aangeven. De natuur
dient hier als gids. Rond Bula-
wayo, de hoofdstad van Mata-
beleland, liggen uitgestrekte
blanke ranches. Dit deel van
het land is vooral een veeteelt-
gebied. De koeien hebben wei
nig meer te klagen. Het gras
staat hoog en als het 's mid
dags warm wordt, bieden de
bomen voldoende schaduw.
Van het ene op het andere
moment verandert het land
schap. In de communale gebie
den is de kleur van de bodem
anders, het gras groeit er min
der hoog, er staan minder bo
men en het vee loopt gewoon
vrij rond.
De mensen in de communale
gebieden zijn (keuter)boeren
en moeten leven van wat het
land opbrengt. Dat is als ge
volg van de verwaarlozing
door de blanke regeringen, de
overbevolking en, vooral in
Matabeleland, de miserabele
natuurlijke omstandigheden
in 'normale' jaren al een hele
opgave. De droogte, gecombi
neerd met het geweld van le
ger en politie tegen het 'op
standige' Matabeleland,
Genève, symbool bij uitstek van de
Zwitserse rijkdom en welvaart, bood in
maart onderdak aan regeringsleiders en
ministers uit de hele wereld, die zich
gezamenlijk bogen over het grootste ar-
moede-vraag stuk van onze moderne
tijd: de hongersnood in Afrika.
Volgens het speciale bureau van de
Verenigde Naties voor noodhulp aan
Afrika is voor de bestrijding van de erg
ste gevolgen van de hongersnood onder
tientallen miljoenen Afrikanen alleen
al in 1985 een extra bedrag nodig van
anderhalf miljard dollar. Of dat bedrag
er ook komt, is nog steeds de vraag.
Ondanks alle goede intenties van de
deelnemers heeft zo'n conferentie iets
onwerkelijks. Natuurlijk: als het 'rijke'
Westen niet met voedsel, geld en andere
hulpmiddelen over de brug komt, is de
ramp niet te overzien. Tegelijkertijd
dreigt hongersnood echter te worden
gereduceerd tot een voornamelijk fi
nancieel en politiek probleem. Maar het
is veel meer. Bovendien waren de men
sen waar het in Afrika om gaat, de boe
ren, niet op de conferentie aanwezig.
Zoals zo vaak werd er over hen, maar
zonder hen gepraat.
Veel geld en voldoende regenval zul
len slechts kortstondige oplossingen
bieden, ais voorbijgegaan wordt aan de
structurele oorzaken van droogte en
hongersnood. Dat was ook de boodschap
van de actie 'Een voor Afrika', waarmee
Nederland eind vorig jaar een bedrag
van 100 miljoen gulden bijeenbracht
voor nood- èn structurele hulp in een
groot aantal landen in Afrika. En an
ders dan het geven van voedsel, is struc
turele hulp ook vooral een zaak van de
Afrikanen zelf.
Als vervolg op 'Een voor Afrika'
houdt een groot aantal Nederlandse mi
lieu- en Derde Wereld-organisaties van
20 tot 27 april een actieweek met als
thema 'Honger hoeft niet.' Tijdens die
actie zal met name aandacht worden
besteed aan die structurele oplossingen
voor de voedselvoorziening in Afrika.
Het gaat daarbij niet simpel om méér
voedsel verbouwen, maar ook om het
verband tussen hongersnood en land
bouwbeleid, milieuzorg en de rol van
multinationale bedrijven.
Op uitnodiging van de Novib, die me
de-organisator is van de actieweek,
reisde onze verslaggever Jos Timmers
naar Afrika. Hij bezocht Zimbabwe, een
van de landen in zuidelijk Afrika die de
afgelopen drie jaar werden getroffen
door een rampzalige droogte. Hij ging
op zoek naar boeren die niet afhanke
lijk willen zijn van wat door regerin
gen en op conferenties zoals nu in Ge
nève wordt besloten, maar zelf de strijd
hebben aangebonden tegen armoede,
honger en droogte.
Traditie wapen
tegen droogte
maakte de afgelopen drie jaar
tot een tijd van ongekende
hongersnood.
De overvloedige regens van de
afgelopen maanden hebben de
uiterlijke sporen van de
droogte weggewist. Bomen en
struiken staan uitbundig in
bloei. Achter de dammetjes in
de rivieren heeft zich voor vele
maanden water verzameld. En
de gewassen op het land staan
er voor het eerst sinds jaren
weer prachtig bij. „Vorig jaar
rond deze tijd kwam de sorg
hum nog niet tot mijn middel.
De hele oogst ging verloren",
zegt Sikhuthali, waarna hij
stram in de houding tussen
meer dan twee meter hoge
halmen voor een foto poseert.
Het vee dat de droogte heeft
overleefd, heeft zich al volop
aan het opgeschoten gras te
goed kunnen doen. Maar voor
de mensen zijn de problemen
nog niet helemaal voorbij.
„Wij zullen moeten wachten
tot de oogst van het land
komt", aldus Sikhuthali. Dan
hebben we echt genoeg te eten.
Voor die tijd zullen we trou
wens onze voorraadschuren
moeten opknappen. Die staan
er nog leeg en vervallen bij.
Misschien dat ORAP ons
daarbij kan helpen."
ORAP (Organisation of Rural
Associations for Progress) is
een begrip voor duizenden
zwarte boeren in Matabele
land en de aangrenzende pro
vincie de Midlands. Het is een
organisatie die zich sinds de
onafhankelijkheid in 1980 op
een geheel eigen manier bezig
houdt met de ontwikkeling
van het verwaarloosde Zim-
babweaanse platteland. ORAP
wordt vanuit Nederland ge
steund door de Novib.
„Ontwikkeling? Wat is dat
eigenlijk? Het is vaak zo'n loze
kreet. Alsof men de mensen
hier zomaar een nieuwe toe
komst cadeau kan doen", al
dus Sithembiso Nyoni, de wel
bespraakte Zimbabweaanse
die eigenlijk de geestelijke
moeder van ORAP is. „Er is
pas sprake van ontwikkeling
als de mensen waar het om
gaat zich bewust worden van
hun positie. Als zij zich reali
seren dat er altijd over hen is
beslist, zonder dat zij daar iets
in te zeggen hadden. Er is pas
sprake van ontwikkeling, als
men in staat is zelf zijn moei
lijkheden te onderkennen,
maar tegelijkertijd oplossin
gen kan aandragen om daarin
verandering te brengen. Als
men individueel of gezamen
lijk, zijn lot in eigen handen
neemt."
„Dat is eigenlijk niets
nieuws voor ons", vervolgt
Nyoni. „Het met elkaar zoeken
naar oplossingen was vroeger
heel gebruikelijk. Maar de
blanken hebben het ons niet
toegestaan. Toen werd er voor
ons gedacht. ORAP probeert
die Afrikaans traditie weer te
laten herleven, als eerste stap
in het proces dat wij ontwik
keling noemen. We hebben
geen behoefte aan allerlei des
kundigen die ons even komen
vertellen hoe de vork in de
steel zit. De grootste deskundi
gen, dat zijn de mensen zelf."
De aangesloten boeren hebben
het in ORAP voor het zeggen.
Vertegenwoordigers worden
per regio gekozen in de Advi
sory Board, het bestuur van
ORAP, waar alle belangrijke
beslissingen worden genomen.
Dat dat niet alleen op papier
maar ook in de praktijk zo is,
blijkt als we een vergadering
bijwonen van het bestuur, die
wordt gehouden op het hoofd
kwartier van ORAP, aan de
rand van Bullawayo.
's Ochtends vroeg zoeken de
afgevaardigen een plaatsje
onder de schaduw van een
grote boom. De mannen zitten
op lage stoeltjes, de vrouwen
bij elkaar op kleden op de
grond.
Uit de discussie komt naar
voren dat iedereen weliswaar
blij is met de regen van de
voorbije maanden, maar dat
voldoende neerslag maar een
van de elementen is, die nodig
zijn voor wat ORAP 'ontwik
keling' noemt. De indruk ont-
Zorgvuldiger omgaan met water draagt bij aan de oplossing van het probleem.
- FOTO ARCHIEF DE STEM
staat dat er voor deze mensen
geen twijfel bestaat over het
verband tussen onder meer
hongersnood, landbouwpoli
tiek) en de zorg voor het mi
lieu.
ORAP zou, zoals zoveel an
dere organisaties in de Derde
Wereld doen, zijn toevlucht
kunnen nemen tot buitenland
se deskundigen en technisch
geavanceerde hulpmiddelen.
Toch de organisatie heeft wel
bewust gekozen voor het ge
bruik van (oude) Afrikaanse
waarden, gebruiken en tradi
ties, die in het verleden hun
nut hebben bewezen. „We
moeten een bepaalde waarde
toekennen aan onze eigen ken
nis, ideeën en tradities. We
moeten eerst onderzoeken wat
wij zelf allemaal kunnen doen.
Pas als we dat op papier heb
ben, kunnen we besluiten of
we inderdaad (financiële) hulp
van buiten nodig hebben en zo
ja, wat en hoeveel", zegt i
van de boeren.
Het terrein waarop dit streve]
het duidelijkst naar vore
komt is de landbouw. yj
vormt de belangrijkste ij
komstenbron voor de met:
in Matabeleland. Maar op hu
akkertjes verbouwen ze J
wassen, om voor een belang!
rijk deel in hun eigen voedsel
behoefte te kunnen voorzien, f
Door de droogte hebben i
verbetering van die voedsel;]
tuatie en het beter benui
van het aanwezige water
het programma van ORAP
hoogste prioriteit gekregeï
Gezocht wordt naar van oui
her aanwezige kennis en
wassen, die in het verledj
droogteperiodes hebben hel
pen overleven.
Een van de ORAP-boerei
„Er zijn factoren waar
niets aan kunnen verandere
Zoals de slechte grond en
gebrek aan regen. Wat wem
kunnen doen is het efficiënt
bewerken van de grond, zorg
vuldiger met water omgaan
produkten verbouwen die
stand zijn tegen de drooi
Want wat heeft het voor
om maïs te verbouwen, een®
was dat sterk afhankelijk
van een bepaalde hoeveelhei]
regen, terwijl we de beschil
king hebben over sorghum
millet, gewassen die veel bel
tegen de droogte kruinen?"
Het streven naar het op vi
grotere schaal verbouwen v:
sorghum en millet in Matal
leland dient nog een am
doel. Boeren die maïs verbot
wen, moeten elk jaar niei
zaaigoed kopen. Boeren
sorghum en millet op hun lat
hebben staan, kunnen een
van hun oogst als zaad bem
ren. Daarmee vermindert
afhankelijkheid van de (mt
tinationale) zaadhandel, die]
nauwe samenwerking met
Zimbabweaanse regering
zwarte boeren bestookt
campagnes, waarbij di
complete paketten zaaigi
kunstmest en bestrijding
middelen krijgen opgedro;
gen.
„De regering ziet het vi
bouwen van traditionele
wassen niet zo zitten. Mn
voor ons is het de beste mogi
lijkheid. Als je mais verbout
en je hebt een misoogst dat
met de geringe regenval 1
heel goed mogelijk zit je ge
diep in de schulden," zegt
boer. „Dan hebben we hel
maal geen geld meer voor
dere belangrijke zaken als
bouw van meer voorraadschJ
ren, om de oogsten in de d«j
pen zelf op te kunnen slaan,
een betere waterbeheei
met behulp van dammetjes
een locaal irrigatie-sysi
We proberen minder afhai
lijk te worden van regent
droogte en de moderne a|
industrie. Als we doen wat
regering allemaal wil, lukti
ons nooit."
ITERDAG 4 ME11985
Nieu
GRETNA GREEN(ANP) -1
in Gretna Green.
Maar niet alleen weerkundig
den aangebroken in dit van
Schotse huwelijksoord, even v<*
Engeland. Er wordt ook weer gei
lieve lust is.
De motieven van de
trouwlustigen in Gretna
hebben echter een duidelijke
verandering ondergaan.
Was het vroeger vooral een
wijkplaats voor jongelieden
wier ouders niet toestemden
in hun huwelijk, vandaag de
dag spelen het verlangen
naar romantiek en afkeer
van formaliteiten een rol.
Wat de drijfveren ook
mogen zijn, Patricia Bryden
(53), ambtenaar van de bur
gerlijke stand in Gretna is
tevreden. 'We doen het goed.
Er worden hier nu per week
meer mensen in de echt ver
bonden dan in vergelijkbare
plaatsen per jaar', zegt ze
zonder overdrijving.
Vorig jaar sloot ze maar
'liefst 914 huwelijken, tegen
426 het jaar ervoor. Ze boek
te daarmee een nieuw re
cord. Het oude record stamt
uit 1966, toen 521 paren in de
echt traden. Ruwweg 2,5
procent van de stellen is Ne
derlands. 'Romantiek en het
gemak waarmee je hier
trouwen kunt' geeft Bryden
op als de voornaamste rede
nen van de explosieve stij
ging.
In 1834 schreef de toen 26-
jarige Nederlandse dichter
De Schoolmeester tijdens
een verblijf in Londen een
brief aan een 18-jarig meisje
dat hij had gekoosd en ge
kust, maar van wie hij bij
nader inzien toch liever af
wilde. Een van zijn smoesjes
luidde dat hij geen penny
had om naar Gretna Green
te gaan.
Door Rob Simons
JERUZALEM - In de tuin van een riant
huis in het villadorp Herzlija ten noorden
van Tel Aviv geniet Dennis Goldberg weer
van de vrijheid, de lentezon, bloemen en
planten en vooral van de vrijheid om zijn
mening te uiten.
Als blanke, 52 jaar geleden in Kaapstad geboren,
werd hij vrijheidsstrijder die door het apartheids-
regime na bijna 22 jaar uit de gevangenis van Pre
toria werd vrijgelaten en als jood op het vliegtuig
naar Israël gezet, straalt hij een enorme levens
vreugde uit. De golven van emotie die tijdens ons
gesprek duidelijk zichtbaar in hem opwellen weet
hij te bedwingen door met veel gevoel voor humor
grapjes te maken en anekdotes te vertellen.
Als lid van de 'speer van
de natie', de militaire vleu
gel van het verboden Afri
kaans Nationaal Congres,
die verantwoordelijk was
voor de militaire logistiek
van het bevrijdingsleger in
oprichting werd hij tot vier
maal levenslange gevange
nisstraf veroordeeld wegens
deelname aan een samen
zwering om de Zuidafri-
kaanse regering met geweld
omver te werpen. Tijdens
het proces waar ook ANC-
leiders Nelson Mandela,
Walter Sisulu en Govan
Mbeki moesten getuigen,
werden Goldberg en zijn
medeverdachten ervan be
schuldigd 189 sabotagedaden
te hebben beraamd. Sinds
het in 1964 gevoerde proces
heeft hij geen van zijn zwar
te kameraden ooit nog te
ruggezien. Ook in de Zuid-
afrikaanse gevangenissen
wordt de apartheid namelijk
bijzonder strikt nageleefd.
Premier Pieter Botha had
op 31 januari 1985 verklaard
dat de Zuidafrikaanse rege
ring bereid is de levenslange
politieke gevangenen gratie
te verlenen als zij de gewa
pende strijd willen opgeven.
Goldberg is nu in Israël een
vrij man die zich afvraagt of
hij wel de juiste beslissing
heeft genomen door de ver
klaring te tekenen waarin
hij belooft zich te onthouden
van gewapende strijd tegen
het Zuidafrikaanse bewind.
Zijn zwarte kameraden heb
ben in zijn ogen hun plicht
gedaan door net verleidelij
ke aanbod van de regering
af te slaan. Goldberg, die de
verklaring in eerste instan
tie enkele weken eerder ook
had afgewezen, kon de druk
van vrienden, familieleden
en medegevangenen en van
uit het diepst van zijn ziel
uiteindelijk niet langer
weerstaan.
„Ik was niet sterk genoeg
en heb de verklaring gete
kend. Ik was doodop en had
gewoon de kracht niet meer.
Na 22 jaar had ik de ontzet
tende wil om te leven, om
het licht te zien. Ik bewon
der alle zwarte leiders die
samen met mij werden
gearresteerd. Ik moest er uit.
Ik wilde weer politiek actief
zijn in plaats van als het
symbool fungeren van blan
ke solidariteit met mijn
zwarte kameraden. Ik moest
ook weer met mijn zintuigen
leven en mijn emoties voe
len. Ik geloof dat zij die heb
ben gekozen om in de gevan
genis te blijven juist hande
len en het ware leiderschap
tonen."
In Israël, waar zijn 30-ja-
rige dochter Hilary in een
kibboets woont, werd Den
nis Goldberg als de verloren
zoon binnengehaald die
naar het beloofde vaderland
is teruggekeerd. Goldberg
neemt geen blad voor zijn
mond, ook niet als het om
zijn tijdelijke thuishaven
gaat. Israël is zijn vaderland
tenslotte niet. Volgens Gold
berg is het politieke en eco
nomische bondgenootschap
van Israël met Zuid-Afrika
in strijd met de belangen
van de joodse staat op lange
termijn. Door de banden met
Zuid-Afrika verleent Israël
actieve steun aan het voort
bestaan van een regime van
onderdrukking. „Dat Israël
zich met landen als Zuid-
Afrika, Chili, Paraguay en
Taiwan heeft verbonden
zegt heel wat over het ge-
Den nis Goldberg geniet van
Ook na 22 jaar gevan
genschap heeft Dennis
Goldberg zijn strijdlust
niet verloren.
f i
v
•4». d
4,
leven in Israël
brek aan aandacht voor de
gevolgen van het beleid. De
staat die uit de nood en de
onderdrukking van het
joodse volk geboren is, zou
best wat gevoeliger kunnen
zijn voor de noden van an
deren."
De Israëlische politiek te
genover de Palestijnen be
oordeelt hij naar dezelfde
maatstaven als de apart
heidspolitiek van Pretoria
tegenover de zwarte bevol
king van Zuid-Afrika. Voor
Goldberg is Israël het Zuid-
Afrika van het Midden-Oos
ten. Terreurdaden van Pa
lestijnen zijn volgens hem
even gerechtvaardigd als
aanslagen van zwarten in
Zuid-Afrika. Als middel om
hun rechten te verkrijgen
ook als daarbij onschuldige
slachtoffers vallen. Derge
lijke uitspraken hebben hem
de gram van veel Israëli's op
de hals gehaald. Het natio
nalistische Knesseth-lid
Geula Cohen van de Renais
sance Partij heeft al zijn uit
wijzing uit Israël geëist.
Goldberg blijkt volgens Co-
hen een gevaarlijk man te
zijn die de PLO-terreur
rechtvaardigt en zelfs ter
reur tegen onschuldige
vrouwen en kinderen goed
keurt en van zijn herwon
nen vrijheid gebruik maakt
om Israël te treffen.
Knesseth-lid Cohen is
door Goldberg op haar wen
ken bediend want Zuid-
Afrika en niet Israël is zijn
vaderland. Hij zal Israël
verlaten en met zijn vrouw
naar Londen gaan teneinde
contact met zijn kameraden
van het Afrikaans Nationaal
Congres op te nemen. In de
toekomst wil hij zijn krach
ten geven om buiten Zuid-
Afrika de politieke strijd te
gen de apartheid voort te
zetten. Vanuit Londen zal
hij naar de Verenigde Staten
reizen en vervolgens zou hij
graag Nederland bezoeken
dat in zijn ogen een nog be
langrijker rol in de anti-
apartheidscampagne kan
gaan spelen. „De Nederlan
ders kunnen veel meer doen
om de strijd tegen de apart
heid te steunen. Ik hoop en
verwacht dat de mensen in
Holland druk zullen uitoefe
nen op hun regering om de
banden met Zuid-Afrika te
verslappen. Ik denk dat de
Zuidafrikaanse regering
contacten probeert aan te
gaan om de status quo te
handhaven. Aan Nederland
se politici en journalisten
worden visa geweigerd als
ze de Zuidafrikaanse rege
ring niet welgevallig zijn.
Maar Nederland laat Zuid
afrikanen ongehinderd toe.
Ik vind dat onverstandig.
Door mensen buiten Neder
land te houden zou de Ne
derlandse regering druk op
de Zuidafrikaanse regering
kunnen uitoefenen. Voor
studenten en sportorganisa
ties, vakbonden, culturele
organisaties en vereni
gingen van kunstenaars is
het niet genoeg om te zeggen
hoe verschrikkelijk de
apartheid is. Zij moeten hun
protest tot in details uitwer
ken."
Goldberg was aanvanke
lijk als student bij politieke
anti-apartheidsactiviteiten
betrokken geraakt. In het
begin van de jaren '60 werd
echter duidelijk dat vreed
zame protesten niets zouden
uithalen. „Protestbetogin
gen, demonstraties, petities,
wat we ook voor politieke
acties ondernamen, het liep
altijd uit op arrestaties,
schietpartijen en doodslag
door de politie. Tegenover de
toenemende intimidatie van
de politie stond ons niets an
ders te doen dan de wapens
op te nemen tegen de staat."
In het oorspronkelijke
handvest van de 'speer van
de natie' wordt uitgegaan
van een steeds verder
groeiende gewapende strijd
tegen het Zuidafrikaanse
bewind, tenzij de regering
de gewelddadige onder
drukking van de zwarte be
volking staakt. „Het is niet
alleen maar het opbreken
van stakingen van zwarte
arbeiders, de arrestatie van
zwarte vakbondsleiders en
het neerschieten van zwarte
schoolkinderen op straat.
Totdat het geweld van de
autoriteiten ophoudt kan er
geen vreedzame oplossing
zijn."
Van alle gevolgen van zijn
langdurige vrijheidsbero
ving vond hij het ontbreken
van kranten het moeilijkst
te verdragen. Gedurende de
eerste jaren van zijn gevan
genschap was hij verstoken
van nieuws over wat er in de
buitenwereld gebeurde. Pas
de laatste 4 jaar mocht hij
Zuidafrikaanse dagbladen
lezen die niet werden gecen
sureerd, en Amerikaanse en
Engelse tijdschriften. „Als je
16 Vi uur per dag alleen bent
is er een boel tijd om te le
zen. Verder mochten we
naar de „erg informatieve"
radio-uitzendingen van de
Suidafrikaanse Uitsei Cor
poratie luisteren. Ik heb
nooit televisie gezien totdat
ik naar Israël kwam."
De moeilijkste, meest de
primerende periode heeft hij
8 tot 6 jaar geleden doorge
maakt toen de gevangenen
bijna 3 jaar lang in strafcel-
len met ter dood veroordeel
de gevangenen werden vast
gehouden nadat 3 gevange
nen er in geslaagd waren te
ontsnappen, en de gevange
nis werd herbouwd. Gemid
deld werden per week 3 of 4
gevangenen opgehangen.
„Je was je er altijd van be
wust wanneer er weer ge
vangenen zouden worden
opgehangen. Als de zwarte
gevangenen te horen kregen
dat hun doodvonnis zou
worden voltrokken begon
nen ze te zingen. Dat gezang
zwol langzaamaan tot een
crescendo. Ze zongen volks
liedjes, hymnes en religieuze
liederen om in een staat van
gevoelloosheid te geraken."
Op de binnenplaats, waar de
gevangenen gelucht werden,
konden ze horen hoe de gal
gen in elkaar getimmerd
werden.
Hoewel hij zich soms in
periodes van depressie al
leen in een „emotionele
woestijn" Waande heeft
Goldberg zich nooit door
wanhoop laten overwinnen.
Door steun van zijn kame
raden in de gevangenis, be
zoekers en brieven van
vrienden en familie heeft hij
geestelijk stand kunnen
houden. Eén keer is hij, in
het begin tijdens de periode
van ondervraging, ontsnapt.
Zijn vrijheid duurde echter
maar 45 minuten. In de loop
der jaren toen hij door de
autoriteiten als een erg be
langrijke politieke gevange
ne werd beschouwd, heeft
hij geen vluchtpogingen
meer ondernomen omdat na
zijn geslaagde ontsnapping
het risico voor zijn kamera
den buiten de gevangenis te
groot zou zijn geweest.
Na al die jaren gevangen
schap betekent vrijheid voor
Goldberg: „Je eigen deur op
slot doen en in staat zijn om
hem weer open te maken I
Daar gaat het om. Vrij zijn
om geld uit te geven. Einde-1
lijk kan ik weer mijn eigen
besluiten nemen."
„Sportlieden die overwe-l
gen naar Zuid-Afrika te
gaan moeten zich realiseren]
dat ze aan wedstrijden met]
hoofdzakelijk blanke atleten]
zullen deelnemen. De druk]
van sportlieden op Zuid-
Afrika heeft de deur een
beetje geopend voor zwarte
sportlieden. Tegen de sport-]
lieden die zeggen dat deel
name aan sportieve activi-1
teiten in Zuid-Afrika bij-]
draagt aan de ontspanning
tussen blank en zwart zeg ik
dat zij het oppermachtige]
blanke bewind steunen. Het]
zou helpen als er een volle
dige boycot van Zuid-Afrika]
op elk gebied, sport, cultuur]
en vakbeweging zou komen]
Als de sportlieden het be-1
lang van de boycot begrij
pen kunnen zij een beroep
op zakenlieden doen om j
geen handel met Zuid-Afri
ka te drijven."
In zijn dagen was het vol-
gens de Schotse huwelijks
wetten nog mogelijk dat een
man en vrouw al vanaf hun
zestiende huwden, door el
kaar tegenover twee wille
keurige getuigen trouw te
beloven. Niet-Schotten,
vooral Engelsen, van wie de
huwelijksplannen thuis in
familiekring op weerstand
stuitten, vonden het een uit
komst. In horden meldden ze
zich in het Schotse grens-
plaatsje.
Omdat iedereen de plech
tigheid mocht voltrekken,
wierpen leden van de plaat
selijke beroepsbevolking
zich al snel op als betaalde
'huwe
bij vd
aardia
manm
bij hf
met
aamb
verkld
De
beerdd
wetten
passen
de bu
men.
lend,
mumll
lijk gj
die ir
komstl
daani
Tocl
nieuv
gangej
kia va
en Td
Meertf
Goldberg is tegen elke
dialoog met de Zuidafri
kaanse regering om veran
deringen te bewerkstelligen
„De Nederlandse regering
heeft Zuid-Afrika niet
soleerd. De Zuidafrikaanse
regering vindt baat bij een
dialoog in zoverre dat zij >n'
staat wordt gesteld om te
blijven praten en de tijd te
laten voorbijgaan. Geduren
de die tijd wordt de onder
drukking, de doodslag en J*
uitbuiting van de bevolking
onverminderd voortgezet."
Toch is hij er geen voor
stander van dat Den Haag
de diplomatieke betrekkin
gen met Pretoria verbreekt
„Het zou een goede stap zijn
om druk uit te oefenen maar
ik geloof niet dat als
land dat zou doen het enige
goede uitwerking zou heb
ben. Als het door de Veilig
heidsraad van de Verenig®
Naties wordt gedaan als ge
volg van het feit dat
Zuidafrikaanse regering to
een vijand van de vre®]
wordt veroordeeld en
sancties van het Handves
van de Verenigde Naties op
Zuid-Afrika wordt toege
past, zou het heel goed zijn
Mozambique, Angola en
Zimbabwe worden d°o'
Zuid-Afrika aangevallen
Daar moet druk worden uit
geoefend."
Door Carl Manning,
Associated Press
X1CO STAD(AP) - Een
ip van 100 vooraanstaande
ilectuelen en kunstenaars
'ft onlangs een verklaring
l'gegeven dat er in Mexico
led niet meer behoorlijk te
'en valt. De groep doet een
Ingend beroep op de Mexi-
lanse regering om maatrege-
te treffen tegen wat als de
tigste luchtvervuiling ter
ireld beschouwd wordt,
bat milieugroepen steeds
teer voor het voetlicht treden
een nieuwe ontwikkeling in
exico, een reactie op een oud
lobleemeen atmosfeer die
'geven is van de koolmono-
jde, zwaveldioxide, rioolgas-
en andere schadelijke stof-
De regering heeft een Natio-
aa' Milieuprogramma ont-
Wpen om de vervuiling te
lt te gaan. President Miguel
Ha Madrid zegt dat er stap
pa ondernomen worden om
^situatie te verbeteren.
Voor wie het probleem al-
'sn maar ziet groeien klinken
beloftes over toekomst-
pannen echter hol. 'Wij, die
ponen onder deze schadelijke
Hdestoel die ons dag en
a«tt overspant, wij hebben
e' recht om te leven. Een le-
an Waarin we de kans lopen
onherstelbare schade is
tttl leven meer,' aldus de
"of van Los Cien, De Hon-
eru, onder wie de schrijver en
pobeiprijswinnaar Gabriel
4fcia Marquez.
Daarom vragen wij de re-
',ng op te houden met mooie
gorden en plannen die toch
uitgevoerd worden en
'ddellijk tot actie over te
"t om de inwoners van deze
te beschermen en behoe-
n tegen de langzame dood,
I artoe ze veroordeeld zijn
laren van corruptie en
0nachtzaming.'
i mm0'
1 Hgens cijfers van de Ver-
.Naties zal Mexico Stad
Ikm -ï-et eind van decen-
L|. Tokio-Yokohama inge-
tnJr aebben als grootste me-
ter wereld,
ondertekenaars van de
Slacht
stadsdee
brief vej
probleen
lemmerq
groeien i
tijd opgd
wij wille
de kantI
schrijve^
Aridjis,
naars.
goed da|
weinig 1
nen ech|
het gev
blijft