even..L UITBLAZEN Nieuwe financiële crisis dreigt nog steeds voor Latijns-Amerika Directeuren komen er bekaaid van af examens Bouw en staken Kiesrecht buitenlanders dwingt gemeenteraden tot meer interesse Grote dank ver Plastic geld DE STEM COM ZATERDAG 4 ME11985 ACHTERGROND Schok MAAR MANAGERS VOELEN NIETS VOOR 'LOON NAAR RESULTAAT' VWO Havo Lbo ZATERDAG 4 ME11985 Kartonindustrie Suikerwerk Bank-cao Artsen WIMKOCK OVER de credit card wordt in de 'gewo ne' media meestal meesmuilend geschreven, maar steeds meer journa listen, vooral zij die moe ten reizen, lopen er zelf mee op zak. Credit cards zijn gewoon handig. Een paar voorbeelden. De trossen van het veerschip Prinses Beatrix worden losge gooid. Ik voel het dek onder mijn voeten trillen. Precies op dat moment schiet me te bin nen dat ik vergeten ben girobe taalkaarten bij me te steken. Hoewel ik weet dat het ijdel zal zijn koester ik toch een sprank je hoop terwijl ik naar m'n por tefeuille tast. Er zit inderdaad maar één girocheque in. Goed voor £50,-. Daar zal ik het geen tien dagen op uithouden. Contant geld heb ik nauwelijks. Nog wat ponden van een vorige reis. Mijn reisgenoot heeft Euro cheques, maar ook, weer niet zoveel dat we er iallebei van rondkomen, tenzij we in de wegberm slapen. Nu biedt de credit card uitkomst. Reisge noot wisselt zijn Eurocheques, betaalt in contant geld zijn aan deel in de hotel- en verblijfs kosten aan mij en ik betaal voor ons beiden met de credit card. Zo kom ik dus toch aan voldoende contanten en hoef ik niet eens een beroep te doen op de credit card-organisatie. Die kan me ook contanten ver schaffen, maar dat lijkt me om slachtig, temeer daar we Lon den niet aandoen. Een mooie, zomerse zater dagmorgen in Dinan. Voor we doorreizen naar Chartres moet ik naar het postkantoor om geld te halen. Ja, maar het blijkt zaterdag 14juli te zijn. Het postkantoor, de banken, alles is dicht. De Fransen vie ren feest. Ik tel mijn franken. „Als ik hiervan nog moet tan ken kunnen we de lunch wel vergeten", zeg ik tegen m'n zoon en dan móeten we in Chartres een hotel hebben waar ze credit cards accepteren. De tankstations langs de tolweg accepteren allemaal de Euro card, maar het duurt lang eer ik een vignet met mijn merk zie. Hoewel m'n tank dan nog lang niet leeg is, laat ik bijvullen. Ik heb dan meer dan genoeg ben zine om in Chartres te komen en ook geld genoeg voor de lunch en zelfs voor een paar glazen bier op een terras bij de kathedraal. Het hotel accep teert mijn kaart en wij zijn uit de brand. Prestige Het plastic geld is dus echt wel gemakkelijk en niet alleen in 'noodsituaties'. Prestige zit er niet (meer) aan vast. Ik heb tenminste nog nergens gemerkt dat je met meer égards wordt behandeld omdat je een card trekt. Het tegendeel is eerder het geval. In The Royal Goat Hotel in Beddgelert (Wales) hebben ze een bordje op de ba lie staan met een rij namen van credit cards in volgorde van voorkeur. De mijne staat onder aan. Beschaamd bijna bied ik mijn Diners Card aan, me heilig voornemend me een Eurocard aan te schaffen want die heeft niet alleen een wat gedemocra- tiseerder imago, maar is boven dien gekoppeld aan de Engelse Access-caid en dat is degene die bovenaan staat op de lijstjes 'in volgorde van voorkeur". Een paar maanden later - ik heb dan mijn Eurocard - stel ik in Salisbury een winkelier bij wie ik een porseleinen vaasje koop, voor de keuze: Diners of Euro. Hij kiest ook de Euro- lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli? card. Waarom? „Dan hoef ik niet zo lang op mijn geld te wachten meneer. Scheelt drie weken." Tja, de Diners Club paait mij juist met haar 'rente loos' krediet van zes weken, want zoveel tijd verloopt er na mijn aankoop eer het bedrag van mijn bankrekening wordt afgeschreven. De rente die mij wordt bespaard, betaalt de win kelier in de vorm van commis sie aan de card-maatschappij. Zo werkt dat. Bij Austin Reed in Regent Street, Londen (dat klinkt heel wat deftiger dan het is), waar ik een sportjasje wilde betalen met m'n card, ging de winkel bediende zelfs zover om, terwijl ik erbij stond, de centrale com puter van de Diners Club op te bellen om te checken of ik wel kredietwaardig was. Over pres tige van de kaart en égards voor de kaarthouder gespro ken! Supercard Er is één card die wel presti ge heeft, égards uitlokt en een legertje dienstwillige dienaren in beweging zet. Gratis! Dat is de gouden Premier Services card van American Express. Voorbeeld: Stel - het zal me heus niet echt overkomen - ik sta in New York op het punt om naar de luchthaven te gaan! waar ik het vliegtuig naar Zü- rich moet halen. Net voor ik in de taxi stap komt er een tele foontje. Een belangrijke Arabi sche relatie vliegt naar Londen en wil mij daar graag de vol gende dag spreken. Hoe regel ik dat? O ja. Ik draai het num mer dat achter op mijn Premier Services card staat en leg mijn probleem voor aan een vriende lijke juffrouw. „Oké meneer, gaat u maar gauw naar het vliegveld. Alles wordt gere geld." Op het vliegveld liggen in derdaad al nieuwe tickets klaar voor Londen. Bovendien blijkt er daar al een hotel voor me te zijn geboekt en een tafel voor twee in mijn favoriete restau rant. Men heeft zelfs kans ge zien twee plaatsen te bespreken voor een show die al maanden uitverkocht is. Mijn hoofdkan toor is op de hoogte gesteld van m'n gewijzigd reisschema ter wijl ook de onderweg naar Londen zijnde Arabische rela tie een boodschap krijgt waar hij me in Londen kan treffen. Puntgave, snelle service en he lemaal gratis. Hemingway noteerde al dat de zeer rijken verschillen van alle andere mensen, niet alleen omdat ze veel geld hebben maar ook omdat ze meer gratis krijgen. Van de Premier Servi ces cardhouder wordt dan ook wél verwacht dat hij via die kaart links en rechts een paar ton per jaar laat rondslingeren. Het is een kaart voor de echt rijken dus. Niet voor 'alle ande re mensen'. Zo blijft er onder scheid. Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236883. Sportredactie 076-236884. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Goes, Klokstraat 101100-28030. Hulst, Steenstraat 14,® 01140-13751. Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen: f 22,97 per maand; J 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van 1per maand, 1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W. Voor post-toezending geldt een toeslag. Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice: Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Rünlffolfitipc Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. T5 PAGINA 2 Door Mathieu Kothuis PRINS Claus riep deze week tijdens de jaarver gadering van de Finan cieringsmaatschappij voor Ontwikkelingslan den Nederlandse bedrij ven op tot meer en rechtsstreekse investe ringen in de Derde We reldlanden. De economi sche achterstand van de ontwikkelingslanden is zo groot dat alle midde len moeten worden aan gegrepen om die achter stand te verkleinen. Het tegendeel gebeurt ech ter. De westerse wereld be schermt de eigen economie door importbeperkingen en handelsrestricties en de dure dollar doet de Derde Wereld nog verder de das om. De ontwikkelingslanden raken steeds verder in het slop, de buitenlandse schulden groeien boven hun hoofd, de armoede en politieke instabi liteit nemen toe en als er niets gebeurt dreigt binnen kort een nieuwe 'schulden crisis'. Er ging een schok door de belangrijkste financiële cen tra in de wereld toen Mexico in '82 plotseling aankondigde dat het niet langer aan zijn schuldenverplichtingen kon voldoen. In één klap werden de ontwikkelde landen wak ker uit hun droomwereld. Want niet alleen Mexico had zich diep in de schulden ge stoken, ook andere grote La- tij nsamerikaanse landen hadden in voorgaande jaren grote schulden opgebouwd en bovendien ernstige economi sche problemen. De terugbe talingen kwamen daardoor in gevaar. In de afgelopen jaren heb ben die landen het aangaan van nieuwe schulden dras tisch teruggebracht. De pro blemen zijn er inmiddels niet minder om. Integendeel, de schuldencrisis in de ontwik kelingslanden is nog zo ern- stig dat ze vorige maand tij dens de jaarvergadering van het Internationale Monetaire Fonds (IMF) aandrongen op de instelling van een perma nente werkgroep voor het zoeken naar een oplossing van de schuldenproblema tiek. Verder drongen de schuldenlanden aan op een 'positief economisch aanpas singsbeleid'. De totale schuld van de grote Latijnsamerikaanse schuldenlanden steeg explo sief van 110 miljard dollar in '77 naar 315 miljard dollar vorig jaar. In de jaren '82 en '83, de jaren van een wereld wijde recessie, daalden er de investeringen en de particu liere consumptie drastisch. In '83 halveerde Mexico bijvoor beeld zijn invoer. In Argenti nië was de invoer in '83 nog maar de helft van die in '80. Die scherpe dalingen waren een rechtsstreeks gevolg van de ingezakte financiële geld stromen in '82. De rentebetalingen op de schulden van de Lastijnsa- merikaanse landen liepen in middels op van 6 miljard dol lar in '77 tot 35 miljard in '84. Het overschot op de handels- belans vertoonde daarente gen in '84 een bedrag van 25 miljard (tegen 0 in '77). De stijging van de uitvoer in de laatste anderhalf jaar wordt inmiddels toegeschre ven aan het economisch her stel in de VS die zich vertaal de in grotere importen uit Latijns-Amerika. Die stij ging van de uitvoer en een daling van de invoer worden verder verklaard door de scherpe devaluatie van de meeste Latijnsamerikaanse valuta. Kortom, de recessie heeft wel bijgedragen aan een ver betering van de handelsba lans van de schuldenlanden De armoede in Latijns-Amerika betekent een voort durende bron van instabiliteit voor de jonge democra- tiën. - FOTOARCHIEF maar nog maar weinig aan land, kan nog geen sprake zijn van een al te groot opti misme. En éls de uitvoer van Latins-Amerika naar de VS niet verder kan groeien dat moet een groter overschot op de handelsbalans komen uit een oplossing voor de interne onevenwichtigheden van de betreffende landen. Dat her stel is gediend met een lang durig herstel van de econo mie in de VS en gezien de laatste terugslag in de econo mische groeicijfers in dat een verdere beperking van de 'invoer. Maar er zijn nog meer on zekerheden voor de grote schuldenlanden. De waarde van de uitvoer wordt sterk bepaald door de sterk wisse lende wereldmarktprijzen en bovendien is de stijging van de internationale rente hard aangekomen. Al met al wei nig optimistische geluiden dus voor Latins-Amerika. Naast de sterk opgelopen rentelasten moeten de schul den in de komende jaren na tuurlijk worden afgelost. Tot en met '81 was het aantal dol lars dat de Westerse landen in Latijns-Amerika pompten groter dan het aantal dollars dat nodig was om bestaande leningen én de rente daarop af te lossen. De rekening werd gepresenteerd toen de Westerse wereld, geschrok ken van de reactie van Mexi co, niet langer bereid bleek meer geld in Latijns-Ameri ka te pompen. Sinds '81 nam de kapitaalstroom dan ook af van 43 miljard tot omgeveer 19 miljard dollar in '84. Door al die ontwikkelingen zijn de schuldenlanden ge dwongen tot een streng bin nenlands aanpassingsbeleid. Minder invoer betekent een verbetering van de handels balans en daarmee een groter vertrouwen van de financiële wereld in de Latijnsameri kaanse economie. De keerzij de houdt echter in dat het in komen van de bevolking en de binnenlandse consumptie daalt terwijl de werklosheid toeneemt. Juist in een perio de dat in de meeste Latijnsa merikaanse landen een voor zichtig begin wordt gemaakt met een terugkeer van de de- moncratie roept een dergelijk overheidsbeleid grote span ningen op waartegen veel re geringen niet opgewassen zijn. Nu al wijzen de burger oorlog in Peru en betogingen in Chili, Brazilië en Argenti nië op een toeneming van de spanningen. Tegen deze ach tergrond kan de Westerse wereld niet achterblijven bij nieuwe investeringen in La tijns-Amerika. Want naast het aflossen van de grote schulden aan het buitenland kunnen de jonge democratiën niet zonder financiële midde len om de economie te her structureren, de werkloos heid aan te pakken en het le ven van de verpauperde be volking te helpen verlichten. In het andere geval staat een nieuwe financiële crisis én, wellicht nog erger, politieke instabiliteit en een falikante mislukking van het demo cratiseringsproces in Latijns Amerika voor de deur. Door Pie ter-Jan Dekkers ZO op het oog worden directeu ren van Nederlandse bedrijven behoorlijk voor hun verdiensten gehonoreerd. Ze blijken bruto evenveel te verdienen als hun Westeuropese collega's: van ge middeld 109.000 gulden voor de directeur van een klein bedrijf tot 317.000 gulden voor een direc teur van een grote onderneming. Maar netto komen de Nederlandse directeuren er in vergelijking met hun Westeuropese vakbroeders er bekaaid vanaf. De netto salarissen zijn de laag ste van heel West-Europa. In vrijwel alle andere westerse industrielanden zijn de netto-salarissen van directeu ren de afgelopen twee jaar bovendien sterker gestegen dan in Nederland. Dat zijn enkele resultaten van een onderzoek dat door het Nederlands Centrum van Directeuren en Commis sarissen (NCD) en het management on derzoekbureau Hay is ingesteld naar de financiële positie van directeuren en commissarissen. De meeste directeuren voelen er niets voor hun salaris te koppelen aan de resultaten van hun bedrijf. Geen loon naar prestatie (werken) dus, te gengesteld aan wat van de kant van de werkgevers ten aanzien van werkne mers de laatste wel eens wordt gepro pageerd. Nu nodigen de bedrijfsresultaten van de laatste jaren bepaald niet uit tot het koppelen van het salaris van de di recteur aan de resultaten die het be drijf onder zijn leiding boekt. Maar nu het in veel bedrijven weer goed tot uit stekend gaat zou men verwachten dat directeuren wat meer geneigd zouden zijn hun inkomen daarop af te stem men. Het onderzoek wijst echter anders uit. Het totale inkomen van een direc teur bestaat uit een basissalaris, ver meerderd met een variabel inkomen: bonus, tantième, winstuitkering eet. Dat variabel deel van het salaris is de laatste jaren nauwelijks veranderd. Dat zou volgens NCD-secretaris Kerckhoff wel moeten. Want uit het onderzoek blijkt ook dat directeuren, wier inkomen mede afhankelijk is van de winst die het bedrijf maakt, meer wil en durf tonen bij het leiden van dat bedrijf. Er blijkt een duidelijke relatie tussen de beloning en de resultaten van het bedrijf. Opvallend is ook dat directeuren die naar 'prestatie' (winst) worden beloond een grotere vrijheid nemen om het be drijf te besturen en noodzakelijke ver anderingen door te voeren. Hoe sterker de koppeling tussen resultaat en belo ning, hoe meer risico's een directeur durft te nemen. Hoewel de directeuren zeggen dat van hen hoge resultaten worden ver wacht gaat de vergelijking met de meeste andere landen in West-Europa niet op. Kortom, de resultaat-gericht heid is bepaald niet om over naar huis te schrijven. Overigens hebben de meeste direc teuren naast hun vaste inkomen veel vergoedingen. Bovendien sprokkelt menig directeur er nog wat bij via een inkomen als aandeelhouder of als com missaris of adviseur van een andere onderneming. Ruim 85 procent van hen heeft een vaste represenatievergoeding en nog eens 67 procent rijdt in een auto van de zaak. Een directeur in een dienstverlenend bedrijf treft het wat dat betreft overi gens niet: hij rijdt doorgaans in een auto die goedkoper is dan 48.000 gulden. Voor een 'dure slee' moet men bij im- en exportbedrijven terecht. Hier geldl de stelregel: hoe groter het bedrijf hoe groter de auto. De vergoeding voor representatie loopt in de verschillende sectoren nau welijks uiteen: gemiddeld 6.500 gulden. Is men echter directeur van een klein bedrijf dan krijgt men gemiddeld niet meer dan 4.500 gulden per jaar. Bij een groot bedrijf kan de directeur jaarlijks op gemiddeld minstens 10.000 gulden extra rekenen. Zeer opvallend is de sterke stijging van het aantal uren dat een directeur per week in zijn bedrijf steekt. Werkte in 1981 nog bijna eenderde van alle di recteuren 40 tot 50 uur per week, in 1985 is dat gedaald tot 11 procent. Bijna de helft van alle directeuren besteedde in 1981 50 tot 60 uur van zijn tijd aan het leiden van de onderne ming, in 1985 was dat gedaald tot 44 procent. Maar het aantal directeuren dat 60 tot 70 uur per week in touw is is vergeleken met 1981 zeer fors gestegen: van 17 naar 40 procent. Datzelfde beeld geeft het aantal va kantiedagen per jaar te zien: ging in 1981 nog slechts 6 procent van de direc teuren langer dan 30 dagen op vakan tie, dit jaar is dat aantal gestegen tot 16 procent. Aan het onderzoek hebben ook com missarissen meegedaan. Het vaste in komen van commissarissen blijkt ge middeld 10.500 gulden te zijn. Er be staan echter aanzienlijke belonings- verschillen, wat vooral is terug te voe ren tot de grootte van de onderneming. Gemiddeld besteedt een commissaris 14,7 dagen aan één commissariaat. Maar een commissaris bij een handels onderneming maakt er duidelijk meer werk van: hij besteedt er jaarlijks ge middeld 25 uur aan. Wat dan weer niet tot uitdrukking komt in zijn vergoe ding want die ligt in deze sector juist zo'n 30 procent beneden het gemiddel de. Een president-commissaris verdient doorgaans 25 procent meer dan een ge wone commissaris. Ook hier geldt dat de vergoeding dorgaans niet is afge stemd op de bedrijfsresultaten. Een derde van de commissarissen krijgt geen onkostenvergoeding. Ook is onderzocht hoeveel commis sariaten men doorgaans heeft. Dat geeft namelijk een wat zuiverder beeld van de werkelijke inkomens. Er zijn heel wat mensen die meerdere com missariaten hebben. Vooral oud-politi ci zijn soms ware grossiers in commis sariaten. Hun inkomen is dienovereen komstig. Bijna 60 procent van de ondervraag den heeft een tot twee commissariaten, bijna eenderde drie tot vier commissa riaten. Ruim twee procent heeft tien of meer commissariaten. En dat tikt aar dig aan. Door René De Vries LEGAAL in Nederland verblijvende Nederlan ders mogen volgend jaar deelnemen aan de ver kiezingen voor de ge meenteraden en ook als gemeenteraadslid geko zen worden. Zij moeten wel tenminste vijf jaar onafgebroken in ons land wonen en beschik ken over een verblijf s- of vestigingsvergun ning. Een grote meerderheid van de Tweede Kamer volgde de ze week de voorstellen van de regering. Alleen de kleine christelijke partijen en Jan maat waren tegen het wets ontwerp. Te verwachten is dat in de loop van het jaar ook de Eerste Kamer het fiat zal geven waardoor er in 1986 ruim 300.000 kiesgerechtig den bijkomen. De nieuwe wet is een uit vloeisel van de gewijzigde Grondwet, die een paar jaar geleden van kracht werd. Daarin werd bepaald dat voor gemeenteraadsverkie zingen het Nederlanderschap niet meer vereist is. Bij de herziening van de Grondwet keerde een meerderheid van de Kamer zich echter tegen voorstellen van de linkse partijen aan buitenlanders ook het actief en passief kies recht te verlenen voor Pro vinciale Staten en de Tweede Kamer. Hiervoor geldt het enige en gerechtvaardigde argument dat het landsbe stuur een zaak is van „echte staatsburgers". Regering en parlement hebben zich met het kies recht voor buitenlanders la ten leiden door de enige juis te gedachte, dat buitenlan ders die in ons land wonen, werken en belasting betalen ook rechten hebben, al blijft het stemrecht vooralsnog be perkt tot de gemeenteraden. Door dat stemrecht worden gemeenteraden gedwongen interesse te hebben voor bui tenlanders. Zij krijgen daar mee het gevoel geen tweede rangs burgers meer te zijn. Tijdens het debat tussen regering en parlement ont stond een groot verschil van mening over de wijze waarop de controle op het kiesregis- ter zou moeten worden uitge oefend. De regering wil daar voor de vreemdelingenpolitie inschakelen. Maar de meer derheid van de kamer zag daarin terecht een aanwij zing, dat de regering die gele genheid aangrijpt om de in ons land verblijvende illegale buitenlanders in de kraag te grijpen. Bovendien zou de vreemdelingenpolitie een be slissende rol kunnen gaan spelen bij de uiteindelijke sa menstelling van het kiesre- gister. Volgens de meerder heid van de kamer kan dit goed en eenvoudig opgelost worden door de politie te verplichten regelmatig en snel de gegevens over de ver blijfsstatus van de buiten landers door te geven aan de gemeentelijke bevolkingsre gisters. Betekent het kiesrecht voor buitenlanders nu dat zij straks bij de gemeenteraads verkiezingen - vooral in de grote steden - met eigen par tijen (Griekse, Marokkaanse, Turkse) moeten aantreden of kunnen ze beter lid worden van een van de bestaande po litieke groeperingen? Het is te hopen dat zij kiezen voor het laatste. Want daarmee is de invloed op de besluitvor ming van het bestuur in hun woonplaats groter dan hun kansen te vergooien door versnippering. Voor wie goed is in het lezen van grafieken en het interpreteren van statistieken was het examen aardrijkskunde voor mavo, havo en vwo gemakke lijk. Een mavo-leraar sprak van „een peuleschil". Het was eenzijdig en er werd een beperkte hoeveelheid echte exa menstof gevraagd. Bij het vwo was het centraal schriftelijk zelfs gemakkelijker dan de schoolonderzoeken. Het onderwerp demografie van Nederland leent zich bij uitstek voor grafieken en statistieken. Maar ook de vragen over het waddengebied, de randstad en Italië waren hiermee doorspekt. W ie, aldus een mavo-leraar, logisch nadacht had niet eens veel voorkennis nodig om het examen goed te ma ken. Bij mavo-D wiskunde kwamen veel leerlingen in tijd nood. Het was een bewerkelijk examen. Per vraag moesten soms meerdere berekeningen worden gemaakt. Wie met zijn twee benen op de grond staat, zijn ogen open heeft, zijn gedachten aardig in het gelid kan zetten, moest een keuze uit de tien opsteltitels kunnen maken, aldus een leraar Nederlands. Een kleine enquête op het St. Ludger College in Doetinchem maakte duidelijk dat 28 procent heeft gekozen voor 'Museumbezoek, een bezoeking?', 16 procent voor 'Kinderspel' (over computerspelletjes) en steeds 12 pro cent voor de onderwerpen: 'Bloemen houden van men- sen...weten zij veel!', de huidige economische crisis én groepsverbanden bij jongeren. Het opvallende bij aardrijkskunde voor vwo was het grote aantal zogenaamde match-opdrachten. Dat zijn opdrachten waarbij twee kategorieën gegevens aan elkaar gekoppeld moeten worden. Opmerkelijk daarbij was er niet om een motivatie van de keuze werd gevraagd. Wiskunde bij havo werd als pittig gekenmerkt, ook al ging het merendeel van de onderwerpen in op de havo-stof. De a-onderdelen van de vijf opgaven waren gemakkelijk en goed te doen, evenals een aantal van de b-opdrachten. Anders was het gesteld met de c-opdrachten. Deze waren (te) moeilijk. Met name opgave 5 (parabool en cirkel) had wel wat gemakkelijker mogen uitvallen. Al bij al zal het achteraf een examen blijken te zijn, waarbij niet veel leer lingen echt hoog zullen scoren. In de middaguren had de havo - net als mavo en vwo - aardrijkskunde. De (eerste) opgave over de demografische ontwikkeling van Nederland sinds 1800 was gemakkelijk. Er werden, zoals andere jaren wel het geval is, geen ingewik kelde berekeningen gevraagd. De opgave over het Nederlandse waddengebied was op pervlakkig en niet echt toegespitst op de wadden. De opgave over de dienstensector bevatte vrij pittige inzichtsvragen (bijvoorbeeld: Noem twee redenen waarom het primaire verzorgingsgebied van Haarlem kleiner is dan dat van Alk maar). De opgave over energie was zeker niet moeilijk en bevatte een actuele vraag over de verzuring van het milieu. Het examen wiskunde, waarover het lbo zich evenals ma- vo-C gistermorgen moest buigen, bestond uit dertig meer keuzevragen. Volgens de leraar waren de vragen goed ver deeld over alle onderwerpen. De vraagstukken waren van een redelijk tot een goed niveau Het open werk Engels voor lbo en mavo-C, bestaande uit vijf onderdelen, was gelijk aan wat de afgelopen twee jaren werd gehanteerd. Een kort inleidend verhaaltje, naar aan leiding waarvan acht vragen werden gesteld waarin een eigen mening werd gevraagd. Als slotopdracht van dit deel van het examen werd er ge vraagd om het verhaaltje in minimaal dertig woorden van een eigen einde te voorzien. Voor een aantal kandidaten was geen gemakkelijke opgave. De andere onderdelen van En gels lagen binnen de verwachtingen. Bij het lmo werd gistermiddag het examen verkoopbevor dering voor het eerst via meerkeuzevragen afgenomen. Het voordeel hiervan is dat de gehele stof van de marketing-mix goed aan bod kwam. Om een idee te krijgen wat vekoopbev- ordering inhoudt een vraag uit het examen: Een pas gekocht artikel functioneert niet. Wat is de beste manier van klach tenafwikkeling? De klant; A: een tegoedbon aanbieden; B: een nieuw artikel aanbieden; C: aanbieden het bedrag terug te geven; D: aanbieden het gratis te laten repareren. Het juiste antwoord: C. WOERDEN (ANP) - De Bouw- ei leg met de bouwwerkgevers niet met het voorbereiden van de voi gen. Uit de reactie van de werkgev om tafel te gaan zitten, leidt de boi boden opening blokkeren. De FNV-bond heeft de werkge' „helaas" genoodzaakt te zien, dooi van acties. De bond blijft bereid, op elk ge' hervatten als de werkgevers latei beidstijdverkorting te willen prat* Een woordvoerder van het Alg (AVBB) zei vrijdagavond niet mee dedeling van de Bouw- en Houttx met de bouwwerkgevers niet wil 1 dingen van de voor maandag vc „We wachten de stakingen wel af zei dat zich „een soort kat-en-mu speeld. Vanaf maandag gaan in de kar gesector stakingen van start. Dit vrijdag meegedeeld. Bij zeven kartonfabrieken in maandag opgeroepen tot een geza en daarna zullen estafettestakingi bedrijf worden gehouden. De onderhandelingen over een i trie liepen afgelopen vrijdag breekpunten waren concrete afsp gemiddeld 36-urige werkweek in hogingen voor behoud en verbeter Werkgevers en vakbonden heb koord bereikt voor de circa zevenc kerwerk- en chocoladeverwerken voorziet in de invoering van een per 1 juli dit jaar en een intentie' cao afspraken te maken over een 3 Vorige week is al een soortgel 13.000 werknemers in de suikerver banket). Werkgevers en bonden zi; prijscompensatie volledig uit te b compensatie en vakantiegeld te vt ziekte en arbeidsongeschiktheid to De Industrie- en Voedingsbond bedrijf Van Nelle (tabak, rijst en een principe-akkoord bereikt ove Volgens FNV-bestuurder Duijnh betere garanties gegeven voor her als gevolg van arbeidsduurverko koopkracht, dan in het laatste bod Na afloop van de vierde onderhi we CAO voor het bankbedrijf (10 stuurder Hofstee van de Dienstel verder gekomen te zijn". Volgen niet bereid tot enigerlei vorm van ook geen uitspraak doen over ve CAO en stelden ze voor de al doe ting te 'flexibiliseren'. Op grond van de cao 1983/1984 h recht op een arbeidstijdverkortinj der van de banken bevestigde dat tot een collectieve arbeidstijdverk tot nu toe overeengekomen 72 uur. Er is overleg gaande over een heidscentra, zo heeft de Landelijk Dienstverband (LAD) vrijdag me worden doordat er nu ook een 1 ging Gezondheidscentra bestaat, lijke Vereniging van Gezondheids geversorganisatie willen zijn. VRIJHEID en gelijkheid; gerechtigh was het verwachtingspatroon van er geen lange, ingewikkelde disci stellen dat de wereld van nu er ani roes van de bevrijding verwacht wei zovelen dan zinloos geweest? Voer keloze klucht op als we in deze herdenken? Er zullen ongetwijfeld mensen zi hebben naar onze mening ongelijk, niet op zich zelf. De geschiedenis v oze reeks van bittere teleurstellinge «jke hervormingen, die na oorloge handbereik leken te liggen, steeds blijven steken. Waarom? Omdat d aiQen geluk. We weten wel hoe we een meer rechtvaardige samenlei maar we zijn als volken en als indi Persoonlijke offers op te brengen d bereidheid er wel is moet het idea een achternamiddag gerealiseerd ontbreekt om stap voor stap te rest; het inzicht dat wezenlijke hervormi heid van de mens, alleen langs de stand te brengen zijn. Daarom is het niet juist om de situ— be overspannen verwachtingen va pebukt onder de nucleaire dreiging, '°9 is ons in ieder geval veertig jas even belangrijk is: grote delen van vloedbaar voor de valse retoriek v. We zijn kritischer geworden en mor bat God de rangen en standen gew kansen voor iedereen is een aanv het schrikbeeld, dat ouderdom en Jbet zich mee brengen en een knie\ beid. De meesten van ons hebben 9en, een levensstanddaard waarvar ben kunnen dromen. We zijn wat 9enover elkaar de wet verbiedt a ouderde normen en waarden zijn overigens met nieuwe scheefgroei g De wereld van vandaag is natuur na 1945 is er toch veel ten goede ve ®en niet gering deel aan hen die tijc bon leven hebben ingezet in de ^achten van de nazi-ideologie. Aai eveneens grote dank verschuldigd. P3r na dato, zinvol om bezetting e bbs te bezinnen op de weg die ons beid, gelijkheid en vriendschap tuss Wantrouw echter in deze dagen. °nd de herdenking een tv-show pr< noLe eer en 9lorie van hen zelf- Mei yeparen kunnen rouwen, spelen k< biljoenen mensen hun leven hebbe 9°ede handen.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1985 | | pagina 2