UITBLAZEN
Tien jaar na Vietnam zijn
VS nog altijd bang
krijgsmacht in te zetten
Waarom veel concerns de winsten
naar de Kaaimaneilanden sluizen
Kamer
'86 soe
beleid
even.
Overheid betaalde
investeringen
van ondernemers
Shell en
Philips
ONDERZO
Harteloze
oude man
VRIJDAG 26 APRIL 1985
ACHTERGROND
Executie
Verzoening
Gematigd
Intimidatie
Vingeroefening
Paradox
Vrije hand
Ontduiken
VRIJDAG 26 APRIL 1
Lubbers vindt
Duisenberg
pessimistisch
PRESIDENT Reagan
begrijpt er dus niet
veel van. Op de keper
beschouwd heeft hij na
tuurlijk gelijk als hij zegt
dat gesneuvelde Duitse
soldaten van gemiddeld 18
jaar oud evengoed slacht
offers van het naziregiem
zijn als zijn eigen gesneuvelde
landgenoten. Maar om ze ook
over één kam te scheren met de
slachtoffers uit de concentratie-
kamjDen, gaat zelfs de Duitsers
zelf wef wat ver.
Het ontbreekt de president
aan historisch besef, zeggen
zijn critici. Je kunt net zo goed
zeggen dat het hem ontbreekt
aan fantasie en het vermogen
zich in te leven in wat andere
mensen, met een andere ge
schiedenis aan gevoelens heb
ben. Je kunt het president Rea
gan niet kwalijk nemen dat hij
niet precies weet wat het bete
kent om vijf jaar lang bezet, ge
terroriseerd en gebombardeerd
te worden. In Amerika hebben
ze zoiets nog nooit bij de hand
gehad. Trouwens ook in Euro
pa zelf zijn degenen die het be
wust hebben beleefd een min
derheid geworden. De leeftijds
grens nadert al de 60. Wie dit
jaar 60 wordt, was in 1940 nog
maar 15 jaar. Zij die Abraham
zien dit jaar waren nog maar 10
toen ze werden bevrijd.
Maar al kan Reagan het
dan met uit eigen ervaring we
ten, van de president van het
machtigste land op aarde, zich
opmakend de Heimat van de
oude vijand te bezoeken, zou je
mogen verwachten dat hij zich
verdiepte in wat er in Europa,
in Duitsland en bijvoorbeeld in
de grote joodse gemeenschap in
Amerika nog leeft aan gedach
ten en gevoelens als hef gaat
om oorlog en verzoening,
schuld en vergeving. Om Duits
land vergiffenis te willen schen
ken door net te doen of er nooit
concentratiekampen hebben
bestaan en daarentegen wel een
Soldaten Friedhof te bezoeken
om de verzoening te onderstre
pen, is bijna te dom om waar te
kunnen zijn en dan hoef je nog
niet eens te reppen van het over
het hoofd zien van een peloton
SS-ers dat daar eveneens te rus
ten is gelegd.
Inmiddels, wakker gewor
den door het luide protest van
zijn eigen landgenoten, heeft
hij weer een concentratiekamp
in het reisschema opgenomen
en zijn adviseurs schijnen nog
steeds bezig te zijn bondskanse
lier Kohl te bewegen de be
graafplaats van Bitburg van het
programma te schrappen. Mis
schien weten de Duitsers er nog
iets op te vinden, maar het is
eigenlijk nu al te laat. President
Reagan staat te kijk als een
harteloze oude man die van de
tweede wereldoorlog niet veel
meer weet dan dat de Amerika
nen hem hebben gewonnen.
WIM KOCK
Winds of War
Ook in Engeland bogen en
kele hoge bomen onverwacht
onder de Winds of War. Prinses
Michael of Kent, geboren in
1945, kreeg het voor de kiezen
dat haar vader bij de SS was ge
weest. Hoewel de Engelsen, net
als de Amerikanen, niet veel
van de SS te lijden hebben ge
had, veroorzaakte de onthulling
in een boulevardblad een storm
van publiciteit. Of die nu werd
aangestoken door de schande
van de SS-connectie zelf of
door de publicitair natuurüjk
niet te versmaden bijkomstig
heid dat het hier een (aange
trouwd) familielid van de ko
ningin betrof is niet met harde
bewijzen te bepalen. Feit was
dat prinses Michael, een knap
pe en ook tamelijk populaire
verschijning, zich ernstig ge
schokt toonde en de televisie
opzocht om het Engelse volk
tekst en uitleg te geven.
De SS of zomaar een Duit
ser, dat maakt natuurlijk alle
verschil van de wereld. Toch
deed de storm in een glas water
weer even denken aan de vader
van de door de IRA vermoorde
lord Louis 'Dicky' Mountbat-
ten, die in de eerste wereldoor
log moest aftreden als First Sea
Lord omdat hij Von Bottenberg
heette en een Duitser was. Bat-
tenberg werd Mountbatten.
Deze naamsverandering was
niet uniek in het Engeland van
de eerste wereldoorlog. Koning
George V was een kleinzoon
van koningin Victoria van het
huis Hannover en prins-gemaal
Albert Von Saksen-Coburg-Go-
tha. De koning bepaalde dat de
naam van zijn geslacht voort
aan Windsor zou zijn. Zelfs de
echtgenoot van koningin Elisa
beth II, prins Philip Mountbat
ten is afkomstig uit een Duits
geslacht: Sleeswijk-Holstein-
Sonderburg. Maar wat wil je?
Duitsland was nu eenmaal het
blauwbloed-reservoir waaruit
de vorstenhuizen van Europa
tapten. Alleen al de stamboom
van prins Philip telt koningen
van Noorwegen, Denemarken
en Griekenland.
De moraal van deze tragi
sche familiekronieken: trouw
nooit een Duitser of zorg dat er
geen oorlog komt. O
Charles, prins van
Wales geeft ook Duits
bloed. - FOTO'S ARCHIEF DE STEM
Prinses Michael in
opspraak gebracht door
vaders verleden bij de
SS.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli-
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: L. Leijendekker en H. Coumans.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Bredd!
076-236911 Telex 54176.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236883.
Sportredactie 076-236884.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Breda, Nwe. Ginnekenstraat 41076-236326.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Goes, Klokstraat 1OU 00-28030.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementen, bij vooruitbetaling te voldoen:
22,97 per maand, 66,30 per kwartaal of 258,- per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van 1,- per maand,
,1,80 per kwartaal, 7,20 per jaar. Prijzen: inclusief 5% B.T.W.
Voor post-toezending geldt een toeslag.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Informatie over Stern-reizen en promotie 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8 30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje®076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur
en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584-Rabo rek. 101053738.
T5 PAGINA?
t Doof Mare De Koninck
IN DE tien jaar na de te
rugtocht uit Vietnam is
er ontstellend veel ver
anderd, zowel in Zuid-
oost-Azië als in de Ver
enigde Staten. In Viet
nam en het buurland
Cambodja voerden re
vanchistische commu
nistische machthebbers
een bloed- en tranenbe-
wind, waarna Vietnam
Cambodja overrompel
de. Het wonden likkende
Amerika schafte de
dienstplicht af en zette
de vredelievende Jimmy
Carter in het Witte Huis.
Diens opvolger, president
Reagan, heeft Amerika dan
wel haar zelfrespect terugge
geven, maar weet zijn zeg
genschap over het inzetten
van Amerikaanse strijd
krachten beperkt door knel
lende post-Vietnamwetge-
ving en door een nog altijd
krachtige sentiment onder de
Amerikaanse bevolking:
nooit meer een Vietnam.
De tiende verjaardag van
het einde -althans voor de
VS- van het drama, brengt
dezer dagen in de Ameri
kaanse media weer de echo's
van de toen zo bekende klan
ken. Weer hoort en leest men
over de golf van Tonkin, over
Nguyen Van Thieu, generaal
Giap, het Tet-offensief, Da
Nang, My Lai... En weer
worden de rollen van John
son, Nixon, Kissinger, West-
moreland en Haig onder
zocht.
Ook de foto's die miljoenen
mensen over de hele wereld
kunnen dromen, en die mis
schien meer dan welke poli
tieke of militaire gebeurtenis
ook hebben gezorgd voor de
uiteindelijke Amerikaanse
nederlaag, staan weer in alle
kranten. De naakte kinderen,
op de vlucht voor napalm in
het dorp Trang Bang in 1972.
En commandant Nguyen Ngo
Loan, die in 1968 persoonlijk
de Vietcong-gevangene met
het verwrongen gezicht en
het bloesje met korte
mouwtjes executeert en
daartoe zijn pistool op de
slaap van de ongelukkige
richt. Nguyen Van Loan
woont nu in Amerika. Hij
heeft een hamburgerrestau
rant in de deelstaat Virginia.
Hij is niet de enige Zuidviet
namese hoofdrolspeler van
destijds die nu een gewoon
leven in de VS probeert te
leiden.
De Amerikaanse Vietnam-
veteranen op hun beurt voe
len zich sedert enige tijd niet
meer de paria's die ze sedert
het einde van de oorlog wa
ren. Twee en een half miljoen
jonge tot heel jonge Ameri
kanen hebben gevochten in
die vreemde angstaanjagen
de Aziatische jungle in een
TIEN JAAR geleden eindigde de oorlog in Vietnam.
Op 29 april 1975 vluchtten de laatste Amerikanen weg
uit Saigon, de Zuidvietnamese hoofdstad die de volf
gende dag door de communistische Vietcongtroepen
uit het noorden zou worden ingenomen. Een van de
laatste Amerikanen die op last van president Ford het
zinkende schip verliet was ambassadeur Graham
Martin. Op het dak van het ambassadegebouw stapte
hij in de helicopter, terwijl duizenden Vietnamezen
wanhopig probeerden naar het hefschroefvliegtuig toe
te klauteren, hopend op het onmogelijke: ontsnapping
aan het nieuwe regiem.
oorlog waarvan de zin nooit
duidelijk werd en die 'thuis'
in Amerika steeds meer ver
zet opriep. 58.000 Amerikaan
se jongens kwamen er om en
300.000 werden er gewond.
Wie terugkeerde van de ver
schrikkingen werd in eigen
land niet als held verwel
komd, maar door de flower-
power-generatie als moorde
naar uitgestoten.
Tot in 1983 werden mensen
in militair uniform in de VS
nog vaak minachtend aange
keken. Toen veranderde er
iets in het land. Miljoenen
Amerikanen hadden genoeg
van het nationale schuld
complex, de generatiekloof
verdween, het economisch
herstel was indrukwekkend
en Amerika was kortom zo
slecht nog niet. Zo verre
gaand is de bitterheid tussen
de Vietnam-gangers en de
thuisblijvers intussen ver
zacht, dat er in het centrum
van def hoofdstad Washing
ton een indrukwekkend
Vietnam-monument is kun
nen verschijnen, waarop de
58.000 namen van de gesneu
velde Amerikanen in een
verre van krijgshaftige do
denlijst in zwart graniet zijn
gegrift en waarbij zich te
genwoordig geen rellen meer
en alleen nog maar indivi
duele tragedies voordoen.
Allerlei ontwikkelingen
hebben bijgedragen tot de
'nationale verzoening' in de
VS. De toen zo rebelse anti-
Vietnamjeugd is nu op ver
antwoordelijke posten in de
samenleving terechtgekomen
en zeer gematigd, veelal zelfs
'neo-conservatief' geworden.
Blijkens opinie-onderzoeken
acht die generatie de oorlog
in Vietnam nog altijd een
kwestie van misdadige Ame
rikaanse agressie, maar heeft
men veel meer begrip voor
afzonderlijke leeftijdgenoten
die destijds door beïnvloe
ding van de regering en van
hun omgeving een ander in
zicht hadden.
Veel Amerikaanse histori
ci stellen ook vast dat het
verzet tegen 'Vietnam' zijn
ongewone kracht ontleende
aan de toevallige samenloop
met de culturele jeugdrevo-
lutie.
Wat er geworden is van
Vietnam, Cambodja en Laos
sedert de aftocht van de
Amerikanen uit de regio,
wordt in de VS opvallend
weinig aangehaald als recht
vaardiging-achteraf van de
oorlog. Er is nu eenmaal niet
veel behoefte aan goedpra
ten. En bovendien is de 'do
mino-theorie' van de toen
malige regeringen Johnson
en Nixon, dat successievelijk
heel Azië onder het commu
nistisch juk zou zuchten, ver
re van uitgekomen. Thailand,
Maleisië, de Filippijnen, In
donesië, ze zouden allemaal
aan de 'rode terreur' worden
uitgeleverd. Het tegendeel is
gebeurd. In de Filippijnen is
eerder sprake van een
rechtse terreur en voor het
overige kent het Verre Oos
ten economische groei, weer
zin tegen het communisme en
hechte banden met de VS.
Een concrete gebeurtenis
die binnen de VS het aanzien
van de militair weer sterk
heeft verhoogd is in 1983 de
bomaanslag geweest in Bei
roet op het Amerikaanse vre-
desdetachement. Voor het
eerst sedert Vietnam kwa
men daarbij weer honderden
Amerikaanse jongelui tege
lijk om het leven, maar nu
was het - hoe irreëel de vre
desmissie ook was - voor een
onmiskenbaar nobele zaak.
Heel Amerika huilde en nu
mocht het... Eindelijk wa
ren 'onze jongens' weer om
trots op te zijn.
Meteen daarna volgde de
invasie van het marxistische
eilandje Grenada. Het was
een zware politieke gok van
Zo verregaand is de bitterheid tussen de Vietnam-
gangers en de thuisblijvers intussen verzacht, dat er in
het centrum van de hoofdstad Washington een in
drukwekkend Vietnam-monument is kunnen ver
schijnen, waarop de 58.000 namen van de gesneuvelde
Amerikanen op een dodenlijst in zwart graniet zijn
gegrift en waarbij zich tegenwoordig geen rellen meer
en alleen nog maar individuele tragedies voordoen.
- FOTOUPI
president Reagan. Hij testte
de zich nog maar net afteke
nende genezing van het
volkse Vietnam-trauma en
het ontluikende nationaal
chauvinisme. Eer in Amerika
en ouderwets bittere discus
sie over militaire geweldple
ging jegens andere landen
kon losbranden, was het
avontuur al voorbij. De be
volking van Grenada ver
welkomde de yankee-solda
ten als bevrijders, er was
weinig bloed vergoten, het ri
sico van eeh Amerikaanse
nederlaag was nihil geweest
en toch had de reus getoond
- vooral aan Moskou-gezinde
krachten in Midden Ameri
ka- dat het fiasco Vietnam
hem niet blijvend impotent
heeft gemaakt.
Tenslotte heeft de reusach
tige opvoering van de defen
sie-uitgaven de Amerikaanse
strijdkrachten - met 2,5 mil
joen man en vrouw vrijwillig
personeel- tot een geoliede
hoogtechnologische machine
van zelfverzekerde beroeps
krachten gemaakt.
Critici geloven dat die op
bouw van de krijgsmacht al
leen maar agressieve bedoe
lingen kan hebben en vrezen
dat 'Grenada' enkel een vin
geroefening was voor veel
grootscheepser geweld, bij
voorbeeld ter overmeestering
van het lihks-Sahdinistische
Nicaragua. Maar anderen
dfenken dat de uitbreiding
van Amerika's conventionele
militaire macht vooral is ont
worpen als binnenlands-eco
nomische stimulans en als
buitenlands-politiek intimi
datiemiddel. Ook de Ameri
kaanse kernmacht is immers
bedoeld om nooit ingezet te -
hoeven - worden.
Defensieminister Wein
berger filosofeerde onlangs
over de betekenis van Ame
rika's militaire wederge
boorte naar aanleiding van
Midden-Amerika: „Ons be
leid is zo ontworpen dat er
geen noodzaak ontstaat di
rect in te grijpen. Ameri
kaanse troepen zullen niet
meer sluipenderwijs in een
steeds grotere gevechtsrol
worden getrokken. We bege
ven ons niet meer in een uit
zichtloze situatie, niet meer
in onwinbare oorlog."
Met andere woorden, Nica
ragua is gewaarschuwd, als
de yankees komen, dan ko
men er heel veel en dan is het
meteen afgelopen. Geen
tweede Vietnam. En de opti
misten in de VS zeggen dan
ook: de Sandinisten, bedre
ven als ze zijn in de guerilla-
strijd, zullen terugvechten, er
zou dus een lange jungle
oorlog ontstaan en dus ko
men de yankees niet.
Dat optimisme lijkt -los
van wat men moge denken
over de indirecte methoden
die Washington aanwendt
om zijn zin te krijgen in Cen
traal Amerika - gerecht
vaardigd. De overrompeling
van Grenada is in veler ogen
-hoe paradoxaal ook- nog
steeds kenmerkend voor de
angstvalligheid van het
Amerikaanse buitenlandse
beleid na 'Vietnam'.
„Als er geen Vietnamoor-
log was geweest, dan hadden
Amerikaanse soldaten intus
sen Libanon bezet, Nicara
gua aangevallen en in El Sal
vador de linkse opstandelin
gen bestreden. Nu hebben we
ons uit Libanon teruggetrok
ken, zitten we al jarenlang
met zegge en schrijven 55 mi
litaire adviseurs in El Salva
dor en laten we het vuile
werk in Nicaragua opknap
pen door Nicaraguanen. Al
leen het minuscule Grenada
durfden we te overvallen.
Voor de grootste wereld
macht en in vergelijking met
wat de op een na grootste
wereldmacht, de Sovjet Unie,
in Oost-Europa, Afganistan,
Afrika en Midden-Amerika
doet, zijn we akelig terug
houdend", zegt politiek ana
lyst John Bechtel in Wash
ington.
Het is de erfenis van Viet
nam. Angst voor een nieuw
nationaal schisma rond
sneuvelende Amerikanen en
beduchtheid voor een nieuwe
golf van Anti-Amerikanisme
in de bondgenootschappe
lijke landen, maken van
Amerika op. de tiende ver
jaardag van 's lands enige
militaire nederlaag, een natie
van weliswaar "harde woor
den en indrukwekkende mi
litaire mogelijkheden, maar
relatief weinig daden. Als de
woorden en de mogelijkhe
den voldoende blijven om het
hervonden zelfrespect te be
vredigen, de potentiële vij
and ontzag in te boezemen en
de daden achterwege te laten,
is die erfenis van Vietnam zo
ellendig nog niet.
Door Pieter-Jan Dekkers
WERKNEMERS, vak
bonden en onderne
mingsraden bij Neder
landse concerns worden
regelmatig geconfron
teerd met het feit dat
hun onderneming veel
geld steekt in buiten
landse (dochter)bedrij-
ven, terwijl gelijktijdig
dochters in eigen land
worden weggesaneerd of
drastisch gereorgani
seerd.
Keer op keer blijken de
werknemersvertegenwoordi
gers achter.het net te vissen:
ze krijgen niet of nauwelijks
informatie om deze ontwik
keling een halt toe te roepen
en zijn dus meestal te laat om
er nog iets aan te kunnen
doen.
De Stichting Onderzoek
Multinationale Ondernemin
gen (SOMO) heeft een uitge
breid onderzoek gedaan naar
het investeringsgedrag van
Nederlandse ondernemers en
kwam daarbij tot onthullen
de conclusies: niet alleen ver
dwijnt er meer geld naar het
buitenland dan binnenslands
geinvesteerd wordt, veel on
dernemers gebruiken bij die
kapitaal-export methoden
die een deugdelijke controle
door de overheid onmogelijk
maken.
Het gaat dan om de 25 mil
jard gulden van de laatste ja
ren, die officieel te boek
staan bij De Nederlandsche
Bank. Maar op grond van een
eigen onderzoek komt de SO
MO tot de slotsom dat dit
slechts het topje van de ijs
berg is. Er zijn belangrijke,
onzichtbare kapitaalstromen
van en naar Nederland.
ENKELE cijfers: tussen 1974 en
medio 1984 is vanuit Nederland
door particulieren 25 miljard
gulden naar het buitenland ge
bracht. Alleen al in de tweede
helft van 1984 is voor ruim 7
miljard gulden aan kapitaal
uitgevoerd. Een absoluut hoog
tepunt.
Tussen 1979 en 1984 is door de
Nederlandse overheid bijna 33
miljard gulden financiële
steun aan het bedrijfsleven
verstrekt, waarvan ruim 21
miljard gulden via subsidies
uit de WIR-pot. Daar tegenover
staat dat de Nederlandse be
drijven over die periode ruim
58 miljard gulden in eigen land
hebben geinvesteerd.
Dat laatste klinkt positief.
Immers, er is een voordelig sal
do tussen steun en investerin
gen van ruim 25 miljard gul
den. Maar uitsplitsing van de
bedragen leert dat vooral de
laatste jaren sprake is van een
opzienbarende ontwikkeling.
Een voorbeeld: in 1974 inves
teerde het bedrijfsleven voor
ruim 10,4 miljard gulden. Daar
stond slechts 580 miljoen gul
den overheidssteun tegenover,
dat is 5,6 procent van het totale
investeringsbedrag. Daarna
loopt de verhouding steun-in
vesteringen snel uiteen. In 1980,
de bedrijfsinvesteringen heb
ben dan een recordhoogte be
reikt, steekt het bedrijfsleven
nog 22,3 miljard gulden in in
vesteringen, waarvoor ze 5,9
miljard gulden overheidssteun
krijgen, ruim 26 procent van
het investeringsbedrag.
Amper een jaar later volgt
de grote omslag: het bedrijfsle
ven investeert dan voor 7,8 mil
jard gulden en krijgt daarvoor
7 miljard gulden overheids
steun. De verhouding is dan in
één klap bijna 90 procent.
Weer een jaar later bereiken
de bedrijfsinvesteringen een
dieptepunt: 6,4 miljard gulden.
De overheidssteun is dan in
middels opgelopen tot ruim 6,3
miljard gulden, zodat de ver
houding investeringen-finan
ciële steun op 0,6 procent na 100
procent bedraagt.
Met andere woorden: de
overheid financierde vrijwel
alle bedrijfsinvesteringen.
Plaats daar tegenover de mil
jarden kapitaalstroom van die
zelfde bedrijven naar het bui
tenland en de conclusie ligt
voor de hand: de ondernemers
hebben genoeg geld om zelf te
gaan investeren, maar doen dat
liever in het buitenland omdat
het daar (mogelijk) meer op
brengt. Dat de overheid hun
investeringen in Nederland
vrijwel volledig betaalt is mooi
meegenomen.
Een geliefde methode om
overheidscontrole te ontlopen
is het 'manipuleren' met
dochterondernemingen. Mul
tinationals richten daarvoor
overal in de wereld dochters
op die aan elkaar steeds meer
goederen en diensten leveren.
Handelen binnen de multi
national dus. Volgens recente
gevevens neemt dit soort
handel al eenderde van de to-
DE Nederlandse multinatio
nals zoeken de vreemdste
plaatsen op om hun finan
ciële belangen 'veilig' te stel
len. Zo heeft Shell een doch
termaatschappij op de Kaai
maneilanden, wat in feite
niet meer dan een postadres
is. Toch levert deze brieven
busmaatschappij het concern
jaarlijks heel wat op. Shell
heeft in negen belastingpa
radijzen 39 dochtermaat
schappijen en in veel andere
landen subholdings voor lo
kale dochterondernemingen.
Ook Philips timmert in
belastingparadijzen aardig
aan de weg: in vijf van die
landen heeft dit concern 29
dochters. Zeer recent kwam
aan het licht dat Philips via
een andere onderneming
probeerde het Westduitse be
drijf Löwe Upta in bezit te
krijgën. Toen dat bekend
werd richtte het concern een
andere 'dochter' op om 'be
paalde bedoelingen' aan het
oog te onttrekken.
Andere multinationals die
de vleugels internationaal
hebben uitgeslagen zijn de
Steenkolen Handelsvereni
ging (SHV), Nedlloyd, Volker
Stevin, Boskalis Westminster,
Pakhoed, IHC, Caland, Alge
mene Bank Nederland en de
Amro Bank.
tale wereldhandel voor reke
ning.
Door te manipuleren met
prijzen waarmee de ene
dochteronderneming aan de
andere van hetzelfde concern
levert, kunnen winsten van
het ene land worden verscho
ven, al naar gelang het belas
tingregime in het land van
vestiging.
De Nederlandse en buiten
landse belastingdiensten zijn
onvoldoende bemand om een
effectieve controle uit te
oefenen op deze vorm van
belastingontduiking. Multi
nationals hebben dus de vrije
hand om hun gang te gaan,
wat nog vergemakkelijkt
wordt door gebruik te maken
van ingewikkelde en ondoor
zichtige internationale juri
dische structuren.
Het is frappant hoeveel
concerns zich de laatste tien
jaar juridisch en financieel
hebben gereorganiseerd. Via
een ingewikkeld stelsel van
speciaal voor dat doel opge
zette 'papieren' dochtermaat
schappijen in het buitenland
kunnen concerns een groot
deel van hun kapitaal aan
het oog van pottekijkers
(vakbonden, ondernemings
raden, belastinginspecteurs)
onttrekken.
In veel gevallen wordt vol
gens de SOMO gebruik ge
maakt van papieren dochters
in belastingparadijzen als
Zwitserland, de Nederlandse
Antillen, Bermuda, Panama,
Liechtenstein of Luxemburg.
In het onderzoek zijn 114 gro
te Nederlandse ondernemin
gen onder de loep gelegd.
Daaruit blijkt dat 76 van die
concerns eigen financie
ringsmaatschappijen hebben
opgericht in belastingpara
dij zen. De Antillen zijn het
meest in trek: daar hebben 50
van dergelijke financierings
maatschappijen hun 'kan
toor'. In Zwitserland zijn het
er 31.
Van die 114 concerns heb
ben er 13 in het buitenland
een zogeheten subholding
maatschappij, waarin veel of
alle concernbelangen zijn on
dergebracht. Het onderzoek
wijst verder uit dat 5 con
cerns de laatste jaren hun
hoofdzetel naar een belas
tingparadijs hebben ver
plaatst.
In het rapport krijgt De
Nederlandsche Bank het er
behoorlijk van langs vanwe
ge de gebrekkige controle op
de financiële handel en wan
del van tal van concerns.
Maar ook de Nederlandse re
gering krijgt een veeg uit de
pan: het gaat, aldus de OMO,
niet aan om binnenlands de
sociale uitkeringen af te bre
ken en inkomens van 'twee-
verdienenende' gezinsver
zorgsters goeddeels weg te
belasten, terwijl aan de grote
ondernemingen de ruimte
wordt gelaten om via allerlei
constructies de Nederlandse
fiscus jaarlijks voor vele
honderden miljoenen gul
dens tekort te doen.
In het rapport worden veel
voorstellen gedaan om aan
deze situatie een eind te ma
ken. Zo zou belastingontdui
king via 'lege' juridische
structuren moeten worden
voorkomen door een centraal
meldingspunt in te stellen
waar concerns hun struc
tuurwijzigingen moeten mel
den.
Uit het onderzoek blijkt
overduidelijk dat het stimu
leringsbeleid van de Neder
landse overheid een volledig
fiasco is geworden. Het
grootste probleem voor de
bedrijven is niet zozeer het
gebrek aan financiële midde
len (geld genoeg) maar on
voldoende afzetmogelijkhe
den, vooral op de binnen
landse markt.
Om uit die impasse te ko
men zou de binnenlandse
koopkracht moeten worden
versterkt, een pleidooi dat de
laatste tijd door steeds meer
economen wordt gehouden.
Om dat te betalen zouden de
pensioenfondsen meer in
eigen land moeten beleggen.
Als bedrijven speciale voor
delen genieten (premies, ex
tra aardgaswinsten eet.) zou
den die ondernemingen ver
plicht moeten worden dat
geld niet volledig naar het
buitenland te sluizen.
Verder zou een concern,
dat in het verleden heeft ge
profiteerd van investerings-
en andere premies, maar des
ondanks een bedrijf in Ne
derland sluit, moeten worden
verplicht een deel van die
premies terug te betalen. Het
kan immers nooit de bedoe
ling van de overheid zijn ge
weest dat met miljoenen
overheidssteun investeringen
gerealiseerd worden, die na
enkele jaren weer worden
afgebroken, terwijl tegelij
kertijd wel driftig in het bui
tenland wordt geinvesteerd.
Origineel is het voorstel
om bij overplaatsing van be
drijfsactiviteiten vanuit Ne
derland naar het buitenland
een soort alimentatieplicht
op te leggen: daarmee zouden
de sociale kosten moeten
worden gedekt die ontstaan
bij afbraak van investerin
gen. Dat geldt zeker als die
bedrijven hebben geprofi
teerd van overheidspremies.
Van onze Haagse redactie
nEN HAAG - Minister Winse-
Jnius (Milieubeheer) voert een
onsamenhangend milieube
leid Hij zo" zijn pogingen om
vervuilende activiteiten tegen
te gaan veel meer moeten af
stemmen op milieu kwaliteits
eisen.
Deze kritiek is vervat in een
cisteren door de werkgevers
organisaties VNO en NCW
uitgebrachte notitie over mi
lieubeleid. De werkgevers be-
oleiten daarin milieu kwali
teitseisen als basis voor een
milieubeleid. De filosofie er
achter: Een 100% schoon mi
lieu is niet nodig, als maar een
aanvaardbare kwaliteit als
Tw
VLAARDINGEN (ANP) -
Premier Lubbers heeft er be
grip voor dat president Dui
senberg van de Nederlandsche
Bank heel nadrukkelijk naar
het overheidstekort kijkt in
zijn beschouwingen, maar
vindt zijn van 'strikken van
zorgen' voorziene jaarverslag
wat te pessimistisch.
De eerste minister zei dit in
Vlaardingen, tijdens de alge
mene ledenvergadering van de
Algemene Werkgevers Ver
eniging (AWV), de industriële
werkgevers in ons land. Lub
bers wees erop dat in zijn ka
binetsperiode de groei van te
kort en uitgaven, die hij in
1982 aantrof, naar beneden is
omgebogen. Hij deed geen uit
spraken over tekortpercenta
ges en de haalbaarheid daar
van, maar noemde het een
goed streven als'de rentelasten
op de schuld zouden kunnen
worden gestabiliseerd. Anders
blijven belastingverhogingen
boven de horizon hangen en
worden overheidsuitgaven
verder weggedrukt.
Volgens Lubbers zou een
stabilisering van de rentelas
ten binnen een jaar of twee
een feit kunnen zijn, als de
rentevoet op zeven procent zou
uitkomen (nu iets hoger), de
groei van de economie twee
procent zou bedragen en de in
flatie op eenzelfde percentage
zou uitkomen. Een dergelijk
scenario betekent wel dat een
verdere verlaging van de
overheidsuitgaven met 2 a 2,5
miljard gulden per jaar nodig
Lubbers wees op de kwest-
baarheid van dit draaiboek.
Een rente van acht procent of
een groei die een vol procent
lager uitkomt, zorgt voor een
noodzakelijke verdubbeling
van de ombuigingen, wat voor
politieke en bestuurlijke pro
blemen zorgt.
Van onze Had
DEN HAAG - De Tweede K
gend jaar meer geld wordt
deel van het inkomen van
gebruik maken van AWBZ
De PvdA wil dat nog dit
jaar geld dat verleden jaar
overbleef (ongeveer ƒ25 mil
joen) alsnog aan deze mensen
wordt 'gegeven'. Staatssecre
taris Van der Reijden (Volks
gezondheid) wil daarvan niets
weten, omdat dat geld inmid
dels in de schatkist is verdwe
nen. Volgend jaar kan er wel
wat meer, vindt de staatsse
cretaris.
De PvdA zal over deze af
faire binnen enige tijd een uit
spraak van de Kamer vragen.
Dat was de uitkomst van
een mondeling overleg tussen
Van der Reijden en de Kamer
commissie voor Volksgezond
heid. Onderwerp van overleg
was de versoepeling van de
eigen bijdrage AWBZ (bijzon
dere ziektekosten). Uit een
rapport van minister Brink
man (WVC) bleek eerverleden
week dat van de ƒ40 miljoen
die het Rijk voor die versoepe
ling heeft uitgetrokken slechts
15 miljoen daadwerkelijk be
steed zijn.
Mensen die op een AWBZ-
voorziening zijn aangewezen
betalen een eigen bijdrage. Als
ze daarna nog inkomen over
houden raken ze dat niet kwijt
door die versoepeling. Dat er
